TVP Kultura Poniedziałek, 27.03.2023 08:35 RETRO KINO - SIEDMIU WSPANIAŁYCH (MAGNIFICENT SEVEN) Western, 128 min, USA 1960 Reżyseria: John Sturges Scenariusz: William Roberts Zdjęcia: Charles Lang Muzyka: Elmer Bernstein Aktorzy: Yul Brynner, Steve McQueen, Eli Wallach, Horst Buchholz, James Coburn, Charles Bronson, Robert Vaughn, Brad Dexter i inni Hollywoodzki reżyser John Sturges zrealizował swój western zafascynowany głośnym filmem Akiry Kurosawy "Siedmiu samurajów". Pozostał wierny oryginalnemu dramatowi samurajskiemu, chociaż zmieniło się kilka wątków, bohaterowie i miejsce akcji. Szlachetnie urodzonych rycerzy zastąpili kowboje, a japońskich wieśniaków - meksykańscy chłopi. Rzecz dzieje się na pograniczu Meksyku. Ubodzy mieszkańcy niewielkiej wioski terroryzowani są przez bandę opryszków pod wodzą niejakiego Calvero. Rozbójnicy zmuszają ich do płacenia wysokiego haraczu. Zdesperowani i coraz bardziej przerażeni wieśniacy zdają sobie sprawę, że sami nie zdołają się obronić. Wynajmują więc za symboliczne wynagrodzenie grupę rewolwerowców, którzy mają stawić czoło zuchwałym bandytom. W całej wiosce rozpoczynają się przygotowania do "powitania" przestępców. Rewolwerowcy uczą chłopów posługiwania się bronią. Następnie opracowują plan zasadzki. W filmie zwraca uwagę nominowana w 1961 r. do Oscara nastrojowa muzyka Elmera Bernsteina oraz znakomita gra odtwórców głównych ról z Yulem Brynnerem na czele. 11:00 U PANA BOGA W OGRÓDKU - ODC. 10/12 Serial komediowy, 44 min, Polska, 2008 Reżyseria: Jacek Bromski Scenariusz: Jacek Bromski Zdjęcia: Ryszard Lenczewski Aktorzy: Krzysztof Dzierma, Andrzej Beya-Zaborski, Emilian Kamiński, Jan Wieczorkowski, Agata Kryska, Wojciech Solarz, Irina Łaczina, Mieczysław Fiodorow, Małgorzata Sadowska, Alicja Bach Marian Cielęcki i Witaszek z wrodzoną sobie gracją próbują rozładować korek składający się z furmanek i traktorów w centrum miasteczka. Z autobusu wysiada matka Mariana. Przyjechała niespodziewanie wiedziona matczynym instynktem w trosce o syna. Marina Chmiel wzorowo wypełnia swoją misję, prowadzi szkolenia komputerowe, dba o sprawność fizyczną i popisuje się znajomością sztuk walki oraz celnym strzelaniem. Burmistrz z komendantem naradzają się w sprawie urządzenia bankietu z okazji 60. urodzin księdza. Ksiądz odmawia współpracy. Zaprasza wszystkich na mszę w tej intencji. Burmistrz i komendant nie poddają się, zakładają Komitet Organizacyjny i szukają wsparcia u samego biskupa. Tymczasem do Królowego Mostu dotarła wiadomość o zbliżających się wyborach na stanowisko burmistrza. Ksiądz na ambonie upomina wiernych, że wybory to obywatelski obowiązek, a uchylanie się od niego to grzech zaniechania. 12:00 REŻYSERZY - ALAN J. PAKULA 8/10 SEZON 3 (THE DIRECTORS - ALAN J. PAKULA) Film dokumentalny, 43 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Lyndy Saville Cykl dokumentalny poświęcony najważniejszym reżyserom kina. W tym odcinku poznajemy twórczość Alana J. Pakuli, twórcy takich obrazów jak: "Wszyscy ludzie prezydenta", "Wybór Zofii" czy "Klute". 13:00 VANILLE (VANILLE / VANILLE, A CARIBBEAN TALE) Film animowany, 29 min, Francja, 2020 Reżyseria: Guillaume Lorin Scenariusz: Aurore Auguste, Antoine Lanciaux, Guillaume Lorin Wykonawcy: Marie - Eva Phaan, Maco Carole, Tricia Evy Film animowany o niezwykłej wakacyjnej przygodzie. Mała Vanille na zaproszenie ciotki przylatuje z Paryża na Gwadelupę - ojczyznę swojej zmarłej matki. Dziewczynka, pomimo pierwszych trudności w nawiązaniu kontaktów z dawno niewidzianą krewną, bez wahania ruszy jej na ratunek, gdy ta padnie ofiarą złośliwego duszka atakującego posiadaczki przepięknych włosów. 14:05 250 LAT I CO DALEJ... TEATR NARODOWY - TEATR PUBLICZNY Reportaż, 24 min, Polska, 2015 Scenariusz: Anna Mikołajczyk 19 listopada 2015 roku minęło 250 lat od pierwszego przedstawienia zawodowego zespołu teatralnego powołanego z inicjatywy króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Właśnie od tamtej premiery, "Natrętów" Józefa Bielawskiego, datuje się historia polskiej sceny narodowej, a zarazem tradycja przedstawień publicznych. Przez lata historii, także podczas zaborów i wojen, teatr odgrywał szczególną rolę w podtrzymywaniu wartości patriotycznych, kształtowaniu polskiej pamięci, tradycji narodowej. Z najnowszej historii warto wspomnieć choćby "Dziady" Kazimierza Dejmka czy "Mord w katedrze" Jerzego Jarockiego. A co oznacza TEATR PUBLICZNY dziś? Jaką rolę powinien pełnić, czy istnieje uniwersalny zestaw wartości, o które powinien szczególnie dbać? Czy jest wciąż szansa, by łączył społeczeństwo, by odgrywał ważną rolę w debacie publicznej? Reportaż jest próbą odpowiedzi na te pytania. Zaglądamy za kulisy warszawskiego Teatru Narodowego, od którego wszystko się zaczęło. Zapytamy jak świętuje swoje 250 - lecie i jak dziś próbuje wypełniać misję sceny narodowej. Co to oznacza? 16:40 CZESKIE ŚNIADANIE - NEMOCNICE NA KRAJI MESTA. SZPITAL NA PERYFERIACH S.I - ODC. 4 - ŁOKIEĆ (LOKET) Serrial obyczajowy, 46 min, Czechosłowacja, 1977 Reżyseria: Jaroslav Dudek Scenariusz: Jaroslav Dietl Aktorzy: Ladislav Chudik, Ladislav Frej, Milos Kopecky, Marta Motlova, Daniela Kolarova, Jana Stiepankova, Eliska Balzerova, Josef Abrham, Josef Vinklar, Andrea Cunderlikova, Viktor Preiss Ordynator Sova dowiaduje się, że jego syn Karol pije i jego małżeństwo nie wygląda najlepiej. W szpitalu Przemysław Rezek oczekuje na kolejny zabieg. Tym razem chodzi o łokieć. Ordynator Sova jest zwolennikiem założenia gipsu. Sprzeciwia się temu doktor Błażej, który uważa, że w tym przypadku będzie konieczna "podwójna" operacja. Ordynator, który sam chce przeprowadzić zabieg, stawia na swoim. 18:20 TEATR TELEWIZJI Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Andrzej Sapija Scenariusz: Andrzej Sapija Zdjęcia: Andrzej Sapija, Mikołaj Nesterowicz Wykonawcy: Jerzy Koenig Film przedstawia 50 - letnią historię Teatru TV. Jest też próbą scharakteryzowania jego specyfiki, przemian estetycznych, a także odbioru. O roli Teatru TV mówią: reżyserzy, aktorzy, teatrolodzy oraz osoby znane publicznie, które są wiernymi widzami telewizyjnych spektakli. Uczestnicy programu zastanawiają się nad szansami Teatru TV we współczesnej telewizji. Wypowiedzi ilustrują fragmenty słynnych przedstawień, materiały archiwalne, pokazujące kulisy powstawania widowisk Teatru TV. 19:15 LILA KIEJZIK - PORTRET Film dokumentalny, 30 min, Polska, 2022 Reżyseria: Agnieszka Wąsikowska Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Portret Lili Kiejzik, reżyserki teatru polskiego na Litwie, animatorki kultury, organizatorki międzynarodowych festiwali teatralnych, aktorki i pedagoga, wychowawcy kilku pokoleń aktorów. 20:00 TEATR TELEWIZJI - IGRASZKI Z DIABŁEM Teatr, 89 min, Polska, 1979 Autor: Jan Drda Przekład: Zdzisław Hierowski Reżyseria: Tadeusz Lis Muzyka: Tomasz Kiesewetter, Władysław Raczkowski, Jerzy Tyszkowski Występują: Marian Kociniak (Marcin Kabat), Magdalena Zawadzka (Kasia), Barbara Wrzesińska (Disperanda), Krzysztof Kowalewski (Sarka - Farka), Wojciech Pokora (Scholastyk), Tadeusz Kondrat (Belzebub), Jerzy Kamas (Solfernus), Marek Konrad (Lucjusz), Jan Prochyra (Karborund), Janusz Gajos (Omnimor), Zdzisław Wardejn (Belial), Jan Kociniak (Teofil), Andrzej Fedorowicz (Łowczy), Jan Jurewicz, Janusz Rewiński, Maciej Szary (Diabły) Jedno z najzabawniejszych przedstawień w całej historii Teatru TV, zrealizowane pomysłowo, w świetnej obsadzie, perfekcyjnie wykorzystujące wszelkie dostępne wówczas telewizyjne środki techniczne. "Igraszki z diabłem" przyniosły czeskiemu beletryście i dramaturgowi największą popularność. Prapremiera odbyła się w Pradze w 1945 r. , a słynną polską premierę przygotował Leon Schiller w Teatrze Wojska Polskiego w Łodzi w 1948 r. ; później wystawiano też tę ucieszną baśń sceniczną w adaptacji lalkowej Władysława Jaremy. W swojej ojczyźnie - i dzięki przekładom także poza nią - Jan Drda (1915 - 70) był ceniony również jako autor powieści ("Miasteczko na dłoni", "Woda życia", "Wędrówki Piotra Arcyłgarza") i opowiadań ("Milcząca barykada"), a także książek będących pokłosiem jego działalności dziennikarskiej ("Listy z Norymbergi", "Gorąca ziemia"). Poczesne miejsce w jego spuściźnie zajmują dramaty, poza słynnymi "Igraszkami..." - "Jako i my odpuszczamy", "Magdalenka" czy "Zapomniany diabeł", klechda obficie czerpiąca z kultury plebejskiej. Z długiej wojaczki powraca w rodzinne strony nieustraszony żołnierz, Marcin Kabat. Wędruje borem, lasem, aż do Czarciego Młyna, gdzie mieszkają diabły czyhające na ludzkie dusze. Wojak zatrzymuje się koło chaty Sarki - Farki, rozbójnika napadającego na podróżnych. Dzielny weteran i opryszek przypadają sobie do serca i postanawiają ramię w ramię zmierzyć się z piekielnymi mocami. Akurat nadarza się okazja. Dwie dziewice, królewna Disperanda i jej fertyczna służąca Kasia, wyruszają na poszukiwanie mężów. Pobożny pustelnik Scholastyk, skrycie ulegający pokusom, które wciąż go nękają, nie umie pomóc dziewczętom coraz bardziej spragnionym małżeńskich uciech. Zwłaszcza że do akcji wkracza oddział czartów pod wodzą "groźnego" Belzebuba. Uroczy Lucjusz, diablo sprytny, podsuwa dziewicom do podpisu cyrografy, gwarantujące im dostarczenie oblubieńców w zamian za dusze. Piekielne dokumenty trafiają do rąk Marcina, który wykorzysta cały swój chłopski spryt i odwagę, by ratować nieszczęsne istoty, podstępnie wodzone na pokuszenie. 22:05 PANORAMA KINA POLSKIEGO - DZIEWCZĘTA Z NOWOLIPEK Dramat obyczajowy, 86 min, Polska 1985 Scenariusz i reżyseria: Barbara Sass Zdjęcia: Wiesław Zdort Muzyka: Zbigniew Raj Aktorzy: Maria Ciunelis, Marta Klubowicz, Ewa Kasprzyk, Izabela Drobotowicz-Orkisz, Piotr Bajor, Krzysztof Kolberger, Iga Cembrzyńska, Jan Nowicki, Zdzisław Wardejn, Lidia Korsakówna, Franciszek Pieczka, Anna Chodakowska Powieści "Dziewczęta z Nowolipek" oraz "Rajska jabłoń" Poli Gojawiczyńskiej ukazały się drukiem w połowie lat 30. Autorka, wykorzystując własne doświadczenia i wspomnienia, opisała dzieciństwo i młodość kilku przyjaciółek, mieszkanek warszawskiej dzielnicy Nowolipki. Po raz pierwszy powieść "Dziewczęta z Nowolipek" przeniesiona została na ekran w 1937 roku przez Józefa Lejtesa. Ekranizacja ta została wysoko oceniona. Pojawiły się nawet głosy, że pod względem artystycznym film przewyższa prozę Gojawiczyńskiej. Po raz drugi powieść zaadaptowano dla potrzeb filmu na początku lat siedemdziesiątych. Ta telewizyjna adaptacja objęła także "Rajską jabłoń". Reżyser Stanisław Wohl w rolach głównych obsadził Emilię Krakowską, Elżbietę Kępińską, Zofię Kucównę i Ewę Wiśniewską. Film Barbary Sass jest więc już trzecią ekranizacją powieści Gojawiczyńskiej. Bohaterki filmu poznajemy w ostatnich latach przed wybuchem wojny. Franka, Kwiryna, Bronka i Amelka ukończyły szkołę powszechną. Poza Kwiryną wszystkie są w trudnej sytuacji finansowej, a jednak chciałyby się dalej uczyć. Niełatwo jest wyrwać się z biedy Nowolipek i dziewczęta zdają sobie z tego sprawę. Pierwsze miłosne przeżycia odmiennie kształtują ich charaktery, ale wszystkie cztery zostają ciężko przez życie doświadczone. Pierwsza miłość wrażliwej Bronki kończy się brutalnym gwałtem, później dziewczyna trafia na ulicę. Bronka daremnie oczekuje listów od Ignasia Pędzickiego, którego obdarzyła szczerym uczuciem, popada w apatię i wiąże się z całkowicie obojętnym jej Różyckim. Rodzice Kwiryny zostają zamordowani, to jednak dziewczyny nie załamuje, postanawia zacząć żyć na własny rachunek. Amelka zachodzi w ciążę z urzędnikiem Michałowskim, który skłania ją, by pozbyła się dziecka. Zabieg pozostawia trwałe ślady w jej psychice. 23:50 SCENA MUZYCZNA - KAROL SZYMANOWSKI QUARTET Koncert, 45 min, Polska, 2021 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Wykonawcy: Volodia Mykytka, Robert Kowalski, Karol Marianowski, Agata Szymczewska W kolejnym wydaniu Sceny Muzycznej gości Karol Szymanowski Quartet. Zespół rozpoczął naukę w Hochschule für Musik w Hanowerze u Hatto Beyerle. Kolejnymi mentorami kształtującymi muzyków byli Eberhard Feltz, Walter Levin, Izaak Stern, Bernard Greenhouse, Alfred Brendel, Seiji Ozawa, Friedemann Weigle oraz członkowie kwartetów Amadeus, Emerson, Juilliard i Guarneri. KSQ zyskał wielkie uznanie za zaangażowanie w muzykę Albana Berga oraz za premierowe wykonania dzieł dedykowanych zespołowi. Jednak to jako ambasadorzy muzyki Szymanowskiego oraz innych kompozytorów polskich i wschodnioeuropejskich, w tym Witolda Lutosławskiego, Sofii Gubaiduliny, Mieczysława Weinberga i Krzysztofa Pendereckiego, w ciągu kilku następnych lat kwartet zdołał uplasować się na szczycie międzynarodowej sceny muzycznej. Kwartet został uhonorowany m. in. w 2005 r. nagrodą Fundacji im. Karola Szymanowskiego, zaś w 2007 r. odznaczeniem Zasłużony dla Kultury Polskiej. W Scenie Muzycznej usłyszymy utwory polskich kompozytorów: Karola Szymanowskiego, Stanisława Moniuszko i Krzysztofa Pendereckiego. 00:50 BANDYTA (BANDYTA) Dramat sensacyjny, 88 min, Polska/Wielka Brytania/Francja/Niemcy, 1997 Reżyseria: Maciej Dejczer Scenariusz: Cezary Harasimowicz Zdjęcia: Marian Prokop, Artur Reinhart Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Til Schweiger, Polly Walker, John Hurt, Pete Postlethwaite, Ida Jabłońska, Bartek Pieniążek, Wojciech Brzeziński, Witold Wieliński, Rafał Walentynowicz, Jolanta Lothe "Bandyta" jeszcze przed swoją premierą stał się filmem głośnym. Po pierwsze został zrealizowany według scenariusza Cezarego Harasimowicza, który w 1994 roku otrzymał za swój tekst prestiżową nagrodę Hartley - Merrill, przyznawaną przez amerykańską Fundację Sundance. Wcześniej żadnemu Polakowi to się nie udało. Po drugie zaś za kamerą stanął Maciej Dejczer, laureat Felixa dla najlepszego filmu w kategorii młodych twórców za "300 mil do nieba". "Bandyta" miał być jego powrotem na duży ekran po siedmioletniej przerwie. Atmosferę podgrzewały jeszcze wieści o międzynarodowej obsadzie nowej produkcji autora "Dzieci śmieci". Wśród odtwórców głównych ról pojawiły się przecież gwiazdy tej miary co Pete Postlethwaite ("W imię ojca", "Orkiestra"), John Hurt ("Wrota niebios", "Ekspres o północy"), czy młody Niemiec Til Schweiger, który zrobił zawrotną karierę w swej ojczyźnie dzięki takim filmom jak "Der bewegte Mann" i "Manner pension". Jemu też przypadła ostatecznie rola tytułowa. W jednym z wywiadów dla polskiej prasy branżowej Schweiger mówił: "Już dawno żaden scenariusz nie zachwycił mnie i nie wzruszył tak, jak ten autorstwa Cezarego Harasimowicza. Odkąd przeczytałem historię bandyty, marzyłem, aby go zagrać. Poprosiłem o spotkanie z Maćkiem. Przegadaliśmy w Kolonii kilka godzin, powiedziałem mu, że jeśli nie pasuję do jego wyobrażeń o bohaterze "Bandyty", natychmiast się wycofam. Ale to nie było potrzebne. Nieczęsto zdarza się spotkać reżysera, który miałby tak magiczny wpływ na widzów. Naprawdę nie jest łatwo wycisnąć ze mnie łzy, a na"300 mil do nieba", podczas ostatniej sceny, kiedy ojciec prosi dzieci, by nie wracały, rozczuliłem się". Po długo oczekiwanej premierze "Bandyty" reakcje krytyki były jednak powściągliwe. Zarzucano reżyserowi brak konsekwencji, w wyniku której film okazał się nie do końca przekonującą hybrydą kina sensacyjnego i moralitetu. Zatrzymał się też na poziomie przyzwoitej rozrywki, choć miał zadatki na przejmujący dramat. Z drugiej wszakże strony dostrzeżono i walory "Bandyty": znakomite zdjęcia, piękną muzykę, reżyserską sprawność oraz bezbłędną grę, głównie Brytyjczyków. Film doceniło też jury XXII Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni. Cezary Harasimowicz otrzymał nagrodę za scenariusz; Michał Lorenc za muzykę; Piotr Knop, Aleksander Gołębiowski i Mariusz Kuczyński za dźwięk; zaś... Til Schweiger za pierwszoplanową rolę męską. Akcja "Bandyty" rozgrywa się na początku lat dziewięćdziesiątych. Brute - pół Anglik, pół Polak, ciemny typ i recydywista zostaje zesłany w ramach resocjalizacji do pracy w szpitalu dla sierot w Rumunii. Bliski kontakt z ciężko skrzywdzonymi przez los dziećmi staje się dla Brute'a początkiem wewnętrznej odnowy. Skażony przez zło nihilista odnajduje w sobie ciepło i wrażliwość na cierpienie innych. Wkrótce odkrywa, że wybrane dzieci są sprzedawane na Zachód. Uzyskane w ten sposób pieniądze rzekomo mają zapewnić godziwą egzystencję pozostałym pensjonariuszom szpitala. W rzeczywistości jednak służą znacznie mniej szlachetnym celom.