TVP Dokument Wtorek, 04.04.2023 06:00 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - ENERGIA NA ZIELONEJ NÓŻCE Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski, Andrzej Szulkowski Prowadzenie: Tomasz Kłosowski Hodują króliki popielniańskie białe i kury zielononóżki kuropatwiane, sadzą drzewa owocowe. EKO Szkoła Życia w Wandzinie to największy w Polsce ośrodek dla ludzi uzależnionych od narkotyków, zakażonych wirusem HIV i chorych na AIDS. Od 15 lat ludzie wyrzuceni poza nawias leczą się, pracują, zdobywają zawód. Uczą się szacunku do siebie i życia na zewnątrz. Podwaliny pod Wandzin położył Marek Kotański. Pierwsi bezdomni zjawili się tam jesienią 1992 roku. W grudniu tegoż roku w zrujnowanym pałacu - bez prądu, wody, ogrzewania, łóżek i jakichkolwiek mebli - zamieszkało 130 osób. Usytuowanie ośrodka było dogodne: w pięknym lesie, 5 km od najbliższej wsi. Można więc było uniknąć protestów miejscowej społeczności obawiającej się, że mają pod bokiem narkomanów. Mieszkańcy Wandzina pracowali ciężko. Sami kopali fundamenty, budowali, robili pustaki i zdobywali niezbędne materiały. Jednocześnie hodowali świnie, krowy, kury, uprawiali ziemię, zakładali tunele foliowe. Dziś Wandzin jest kwitnącym przedsiębiorstwem. W ramach opracowanego przez ONZ programu ochrony bioróżnorodności hoduje się tam zagrożonego wyginięciem królika białego, popielańskiego, a także mrozoodporne odmiany drzew owocowych. Z Programu Małych Dotacji Globalnego Funduszu Środowiska ośrodek dostał środki na wprowadzenie systemu ogrzewania biomasą, m. in. na wymianę kosztownej w eksploatacji instalacji. Dzięki temu koszty ogrzewania zmniejszyły się do symbolicznej złotówki, także dzięki współpracy z nadleśnictwem. Pacjenci zbierają odpady drewna, które dostają za darmo, nadleśnictwo także na tym zyskuje, nie musi płacić za czyszczenie lasu. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.III - ODC. 30 BURZLIWE DZIEJE KRESÓW Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Kto sprawił, że zamiast polskiego kościoła wybudowano siermiężny dom handlowy? Dlaczego z zabytku zrobiono magazyn soli rozbijanej dynamitem? Skąd pomysł, aby obiekt sakralny zamienić w kino? Radosław Kotarski odkrywa burzliwą historię kresowych miast. Przy okazji odnajduje miejsca najbliższe sercom polskich królów i magnatów oraz odwiedza najlepszą szkołę w historii Rzeczpospolitej. Przedstawia także, w jaki sposób na wschodnich krańcach Polski współistniały różne narody i kultury. 07:00 NOTACJE - MICHAŁ SUMIŃSKI. PTAKI TO TAJEMNICA Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2014 Autor: Krzysztof Tadej Michał Jan Sumiński (1915 - 2011), podróżnik, zoolog, jachtowy kapitan żeglugi wielkiej i dziennikarz, autor książek o tematyce żeglarskiej i popularnego programu telewizyjnego "Zwierzyniec". 07:15 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 15 STARGARD Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Dora Rosłońska Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Prowadzenie: Tomasz Bednarek W tym odcinku Tomasz Bednarek odwiedza Stargard nazywany klejnotem Pomorza. Znajdują się tutaj najcenniejsze zabytki średniowieczne w tej części świata, wpisane na Europejski Szlak Gotyku Ceglanego. Można tu wiele razy używać przedrostka naj: stoi tu najwyższa baszta w Polsce, a Kolegiata Mariacka - najpiękniejszy z kościołów - jest najwyżej sklepioną świątynią w kraju. Nie brakuje unikatów na skalę światową: średniowiecznej bramy rozpiętej nad rzeką czy największego krzyża pokutnego wykutego z jednego bloku kamiennego. Choć miasto bardzo ucierpiało w czasie II wojny światowej, nadal zachwyca turystów oraz pasjonatów historii. 07:50 WETERYNARZE Z SERCEM - /36/ Reality show, 22 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Beata Szymańska Kupując malutkiego legwana, wyobraźmy go sobie jako dorosłą jaszczurkę, która może osiągnąć metr osiemdziesiąt długości i dobrze się zastanówmy. Dziś poznacie Dextera, młodego legwana po częściowej amputacji ogona. Kolejny nasz bohater to Fajrant - kot z endoprotezą. Dzięki zdobyczom medycyny i ludziom o wielkich sercach, ma przed sobą normalne życie. A w warszawskim ogrodzie zoologicznym wiosna wywabiła zwierzęta na zewnętrzne wybiegi. I to nie tylko starszych mieszkańców zoo, ale również nowo narodzone maluchy. Poznamy małą foczkę oraz kilkudniowego nosorożca indyjskiego, który jest wspaniałym prezentem na dziewięćdziesięciolecie warszawskiego zoo. I ciekawostka - wszystkie zwierzęta urodzone w ogrodzie w 2018 roku, otrzymają imiona na literę J. 08:15 CUD ARCHITEKTURY - KATEDRA W STRASBURGU (EXTREME CONSTRUCTIONS: THE SECRETS OF STRASBOURG CATHEDRAL / STRASBOURG - LA CATHDRALE DE TOUS LES RECORDS) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Lionel Langdale Film dokumentalny o katedrze w Strasburgu. Jest drugą najczęściej odwiedzaną świątynią we Francji i perłą architektury sakralnej o wyjątkowej sylwetce. Najwyższy budynek wzniesiony w średniowieczu. Budowana przez w latach 1176 - 1439, katedra w Strasburgu różni się radykalnie od innych katedr. Została zbudowana przy użyciu nowych technologii i zgodnie z zasadami nigdy wcześniej nietestowanymi. Badaczy fascynuje iglica, która długo była najwyższą w Europie. Katedra ma wymiary boiska do piłki nożnej: 118 metrów długości na 51 szerokości. Iglica ma 142 metry wysokości, czyli tyle, ile czterdziestopiętrowy budynek. Budowę świątyni rozpoczęto w XII wieku, w okresie architektonicznej rewolucji. Nowe technologie umożliwiły stopniowe przejście od stylu romańskiego do gotyku. Odkryto, że pod fundamentami znajdują się resztki innej katedry. Po raz pierwszy badacze mogli prześledzić w 3D niesamowitą historię tego projektu. Ujawniają, jak budowniczowie byli w stanie przeciwstawić się prawom fizyki, aby budować coraz wyżej i wyjaśnić znaczenie żelaza w tej kamiennej katedrze. Możemy podziwiać katedrę w jej oryginalnym stanie. To zabytek, który czyta się jak książkę o historii ewolucji architektury gotyckiej. Katedra w Strasburgu: wyjątkowy projekt, który trwał 400 lat i zmobilizował najlepszych architektów średniowiecza. 09:20 NIEZWYKŁA ALBANIA - CZĘŚĆ 1. OD PÓŁNOCY DO STOLICY (AMAZING ALBANIA EP. 1) Film dokumentalny, 42 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Antonia Coenen, Thomas Radler Zdjęcia: Nikolai Von Graeventiz Dwuczęściowy film dokumentalny, który przeniesie widzów do Albanii - wyjątkowego kraju, który choć bliski Włoch - tylko 70 km w linii prostej, a greckie Korfu jest w zasięgu wzroku, leży nieodkryty jak biała plama na mapie południowo - wschodniej Europy. Część I: Z północy do stolicy; Część II: Z lądu na wybrzeże. Albania jest biedna, ale też bogata - w różnorodność krajobrazu, florę i faunę oraz kulturę. Po mrocznych dekadach komunistycznej dyktatury, w której wszystkie religie były zakazane, teraz jest to kraj, w którym chrześcijanie i muzułmanie żyją ze sobą w zgodzie. 10:10 ROZKWIT BAŁKAŃSKICH MIAST - BELGRAD (BALKAN BOOM TOWNS BELGRADE / METROPOLEN DES BALKAN) Cykl dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Mirjana Momirovic Scenariusz: Ann - Christin Hornberger Seria dokumentalna, w której poznamy największe miasta bałkańskie: Lublanę, Sarajewo, Belgrad, Sofię i Bukareszt. Rosną w siłę, są głównymi ośrodkami kulturalnymi. Wielu Europejczyków nadal kojarzy je z socjalistyczną dyktaturą. Dla większości są to miejsca krwawych wojen lat 90. Ale dla młodych, kreatywnych umysłów te miasta należą do pożądanych list miejsc, w których należy być. Miasta mają długą, trudną przeszłość, a teraz oferują ekscytującą i inspirującą teraźniejszość z dużym potencjałem na przyszłość. To wystarczający powód, aby wybrać się na wycieczkę do starych i nowych miast Bałkanów. W odcinku trzecim - Belgrad. Stolica Serbii leży nad dwiema rzekami, Sawą i Dunajem. Żyje tu około milion siedemset tysięcy ludzi. Słowo Belgrad znaczy białe miasto. Wszędzie widać jego blask. Obok pomników i budynków historycznych są też dzielnice bardziej romantyczne, ze zniszczonymi fasadami i dziełami subkultury. To miasto pełne kontrastów. Bloki mieszkalne w Nowym Belgradzie to przykład brutalizmu, odżywającego stylu w architekturze. Tutaj można mieszkać również na wodzie. To popularne rozwiązanie już od dziesięcioleci. W Belgradzie żyje się na wodzie i z wodą. Miasto leży przy ujściu Sawy do Dunaju. Pierwsza osada powstała tu siedem tysięcy lat temu. Ze względu na strategiczne położenie miasto bywało podbijane, niszczone i odbudowywane. Po pierwszej wojnie światowej Belgrad był najpierw stolicą Królestwa Jugosławii, a po roku 1945 - socjalistycznej Jugosławii. Po upadku zróżnicowanego etnicznie kraju został stolicą Serbii. Ulica Księcia Michała leży w samym centrum miasta. To miejsce trzeba zobaczyć i trzeba się tu pokazać. Kawiarnie, galerie i butiki przyciągają zarówno mieszkańców, jak i turystów. 11:05 FASCYNUJĄCE MIEJSCA - FASCYNUJĄCE ANDY (FASCINATING ANDES) Cykl dokumentalny, 14 min, Niemcy, 2014 Reżyseria: Steffen Sailer, Annette Scheurich Cykl filmów dokumentalnych, przedstawiających krótkie podróże do Ameryki Południowej, Afryki i Europy. Szybkie wypady do: Patagonii, w Andy lub do dżungli tropikalnej. To okazja poznania Kenii lub Gór Wogezów w sercu Europy. Atrakcja dla dla każdego widza. Odcinek pt. "Fascynujące Andy" to podróż w góry Ameryki Południowej. Niewiele jest miejsc na Ziemi, które byłyby bliższe do gwiazd niż Andy. To potężne, niepowtarzalne, tajemnicze i zdumiewające pasmo górskie. Jest niemal jak osobny wszechświat na naszej planecie. U stóp tych gór znajduje się największa rezerwa wody pitnej w Ameryce Południowej - Campo de Hielo Sur: olbrzymi Lądolód Patagoński Południowy - na granicy między Chile i Argentyną. Na wyżyny Andów prowadzi zwykła droga. Szlak wiedzie przez góry, przedzierając się przez gęste lasy deszczowe, aż dociera do fascynującego miejsca już w Chile. Południowo - zachodnie tereny środkowych Andów są wyjątkowo jałowe. Tu się znajduje największe solnisko na świecie Salar de Uyuni. Poza porą deszczową - miejsce wygląda jak pustynia z kryształów. Białe złoto. Są tu złoża 10 miliardów ton soli. Ogromne kaktusy kolumnowe znaczą punktowo odseparowaną skałami - białą pustynię. Warstwa soli dochodzi do 30 metrów grubości. Nawet najcięższy pojazd może bezpiecznie przejechać przez pozornie bezkresną, słoną równinę. Samochód z napędem na cztery koła jest najlepszym środkiem transportu na trasie przez Andy. Kamieniste drogi są trudne dla każdego pojazdu. Nieustanna walka o przeżycie trwa w cieniu Andów. 11:25 CIUCHCIA Reportaż, 15 min, Polska, 1986 Autor: Artur Bober Nostalgiczna podróż szlakiem kolejki wąskotorowej przez Jędrzejów, Chmielnik, Raków, Bogorię, Staszów, kończąc na Rytwianach, gdzie tory się urywają, a szyny kolejowe porastają łąką i giną w lesie. Widoki z okien pociągu; pola uprawne, bydło na pastwiskach, rzeki, stawy, zapory drogowe. Kolejno mijane drewniane stacje, świat jakby w zwolnionym rytmie. Kierownik pociągu mówi o tym, jak pęd życia zabrał kolejkom dojazdowym pasażerów. Dlatego teraz pociągi te nazywają się towarowo - osobowe i przewożą drzewo, węgiel. Podróż kolejką staje się pretekstem do pokazania mijanych miasteczek z ich senną aurą. Zaglądamy więc do Rakowa, stolicy arian, Braci Polskich. Odwiedzamy staszowski rynek z charakterystycznym ratuszem i Rytwiany, gdzie ze świetnego, gotyckiego zamku rycerskiego pozostała jedna baszta. W programie pokazano ciuchcię w różnych ujęciach i wielu zbliżeniach, pracowników kolejnych stacji, prace manewrowe, a przede wszystkim piękno mijanych krajobrazów. 11:50 BARBARA BITTNERÓWNA - LEGENDA BALETU Film dokumentalny, 56 min, Polska, 1994 Scenariusz: Zbigniew Dzięgiel Zdjęcia: Henryk Janas Kameralna impresja przypominająca postać wspaniałej tancerki Barbary Bittnerównej, urodzonej w 1924 r. , niegdyś primabaleriny oper w Poznaniu, Bytomiu, a zwłaszcza Warszawie. Była doskonałą wykonawczynią partii Panny Młodej w "Harnasiach" Szymanowskiego i Julii w balecie "Romeo i Julia" Prokofiewa, znaną nie tylko w kraju, lecz i za granicą, gdzie często występowała w duecie z Witoldem Grucą. Barbara Bittnerówna mieszkała w Skolimowie w Domu Artystów Weteranów. W programie nagranym w 1994 r. wspomina swe dzieciństwo, Lwów, marzenia, pracę i ludzi, których znała. Dzieli się refleksjami o życiu, tańcu i karierze. Jej pełną osobistych zwierzeń opowieść, snutą zza kadru, ilustrują fotografie z prywatnego archiwum artystki, materiały filmowe TVP i WFDiF dokumentujące jej karierę, a także widoki Skolimowa i ulubionych miejsc w stolicy. 12:55 CUDZE LISTY Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Maciej Drygas Służby bezpieczeństwa PRL - u kontrolowały rocznie kilkadziesiąt milionów listów. Wyspecjalizowane komórki zajmowały się codziennie odklejaniem kopert, czytaniem i analizą prywatnej korespondencji. Za sprawą tych zabiegów powstawały specjalne raporty o nastrojach społecznych. Cudze listy pisane przez okres całego PRL - u: intymne, pełne bólu i rozpaczy, ale i te z pogróżkami na władzę, jak również te bardziej pragmatyczne, żeby coś załatwić - stały się tkanką do zbudowania przejmującego portretu wewnętrznego Polaków w PRL - u. Na film składają się unikatowe materiały archiwalne. 14:00 NIEZWYKŁA ALBANIA - CZĘŚĆ 2 OD LĄDU DO MORZA (AMAZING ALBANIA EP. 2) Film dokumentalny, 42 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Thomas Radler, Antonia Coenen Zdjęcia: Nikolai Von Graeventiz Dwuczęściowy film dokumentalny, który przeniesie widzów do Albanii - wyjątkowego kraju, który choć bliski Włoch - tylko 70 km w linii prostej, a greckie Korfu jest w zasięgu wzroku, leży nieodkryty jak biała plama na mapie południowo - wschodniej Europy. Część I: Z północy do stolicy; Część II: Od lądu do morza. Albania jest biedna, ale też bogata - w różnorodność krajobrazu, florę i faunę oraz kulturę. Po mrocznych dekadach komunistycznej dyktatury, w której wszystkie religie były zakazane, teraz jest to kraj, w którym chrześcijanie i muzułmanie żyją ze sobą w zgodzie. 14:50 DZIKA PORTUGALIA (1/3) OD NIZIN PO GÓRY (WILD PORTUGAL (1/3) FROM THE PLAINS TO THE MOUNTAINS) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Joao Teles De Vasconcelos Trzyodcinkowy film dokumentalny, prezentujący przyrodę Portugalii. To podróż po najdzikszych i najbardziej dziewiczych miejscach tego kraju. Od równin po góry, od wybrzeży po wyspę. Podczas wędrówki przez dziką Portugalię, z południa na północ, poznamy wspaniałe żyjące tu zwierzęta i niezwykłe tajemnice ich życia. Rozległe równiny na południu Portugalii to obszary bardzo zróżnicowane pod względem biologicznym. Niezwykły krajobraz z licznymi dębami korkowymi jest wynikiem działalności człowieka w ciągu ostatnich stuleci. W Portugalii znajdują się największe obszary lasów dębów korkowych. Te drzewa narodowe są objęte ochroną prawną już od XIII wieku. Wśród zwierząt zamieszkujących lasy dębów korkowych znajdują się gatunki zagrożone wymarciem. Jeden z nich, ryś iberyjski, był niegdyś trzecim na świecie najbardziej zagrożonym gatunkiem z rodziny kotowatych. 15:50 EGIPSKI KRÓL SŁOŃCE. TAJEMNICZE GROBOWCE - ODC. 1 (EGYPT’S SUN KING: THE MYSTERY TOMBS) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2017 Reżyseria: Richard Reisz Film dokumentalny o niezwykłych odkryciach w Egipcie. W 2011 roku zespół z Uniwersytetu w Bazylei dokonał dwóch zdumiewających odkryć w egipskiej Dolinie Królów. Przypadkowo natknęli się na nowy grobowiec, który był pierwszym zawierającym ciało od czasu odkrycia Tutanchamona. Następnie odkryli, że znajdujący się obok grobowiec, który nigdy wcześniej nie był wykopany, zawierał ciała około 50 osób. Ale kim byli wszyscy ludzie w tych dwóch połączonych grobowcach? Ten film śledzi archeologiczną historię detektywistyczną, aby znaleźć odpowiedź. Podąża tropem, który prowadzi do jednego z największych egipskich faraonów, Amenhotepa III - i do kobiet, z którymi był blisko. Film ujawnia również zadziwiający projekt, który krył się za ponownym pojawieniem się w pobliżu największej świątyni, jaką kiedykolwiek zbudowano w starożytnym Egipcie - zaginionej świątyni grobowej tego samego faraona, Amenhotepa III. 16:45 RZECZ POLSKA S.I - HODOWLA ZWIERZĄTEK KAROLA BORSUKA Cykl dokumentalny, 12 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Muzyka: Bartosz Kruczyński 100 najlepszych polskich projektów na 100 - lecie Niepodległości. W czwartym odcinku prezentujemy grę planszową Hodowla Zwierzątek, dziś znaną jako Superfarmer. Gra została stworzona przez Karola Borsuka w okupowanej Warszawie, a jej produkcja była jedyną możliwością pracy zarobkowej dla zwolnionego przez Niemców z uniwersytetu profesora matematyki. Jedyny zachowany w całości egzemplarz gry jest prezentowany w Muzeum Powstania Warszawskiego, pozostałe spłonęły w stolicy w sierpniu 1944 roku. 17:05 ROZKWIT BAŁKAŃSKICH MIAST - SOFIA (BALKAN BOOM TOWNS SOFIA / METROPOLEN DES BALKAN) Cykl dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Mirjana Momirovic Scenariusz: Ann - Christin Hornberger Hornberger Seria dokumentalna, w której poznamy największe miasta bałkańskie: Lublanę, Sarajewo, Belgrad, Sofię i Bukareszt. Rosną w siłę, są głównymi ośrodkami kulturalnymi. Wielu Europejczyków nadal kojarzy je z socjalistyczną dyktaturą. Dla większości są to miejsca krwawych wojen lat 90. Ale dla młodych, kreatywnych umysłów te miasta należą do pożądanych list miejsc, w których należy być. Miasta mają długą, trudną przeszłość, a teraz oferują ekscytującą i inspirującą teraźniejszość z dużym potencjałem na przyszłość. To wystarczający powód, aby wybrać się na wycieczkę do starych i nowych miast Bałkanów. W odcinku czwartym - Sofia. Miasto leży u stóp górskiego masywu Witoszy. Wiele budowli historycznych przypomina o jego długiej i bogatej historii. Trzydzieści lat po rozpadzie Związku Radzieckiego Sofia to nowoczesna stolica. Działają tu międzynarodowe korporacje i start - upy. Miasto uchodzi za europejską Dolinę Krzemową. Ma milion mieszkańców i jest znane z tolerancji oraz kultywowania tradycji. Tutaj wyznawcy trzech głównych religii żyją spokojnie obok siebie. To miasto w okresie przejściowym między swą przeszłością i przyszłością. Sofia to polityczny, gospodarczy i kulturalny ośrodek Bułgarii. Co siódmy mieszkaniec kraju mieszka w stolicy. Różne style architektoniczne minionych czasów to świadectwo liczącej ponad pięć tysięcy lat historii kraju. 18:10 GANDHI: WALKA BEZ BRONI (GANDHI: FIGHTING WITHOUT WEAPONS / AHIMSA - GANDHIS KAMPF OHNE WAFFEN) Film dokumentalny, 47 min, Austria, 2018 Reżyseria: Christian Rathner Film dokumentalny o Gandhim, który jest uważany za ucieleśnienie oporu bez przemocy. Mohandas Karamchand Gandhi, znany jako Mahatma, został zamordowany przez hinduskiego fanatyka 70 lat temu, 30 stycznia 1948 roku. Jego wielkie słowa zadomowiły się także w świecie zachodnim: Ahimsa - niestosowanie przemocy, Satygraha - obstawanie przy prawdzie, Swaraj - samorządność. Gandhi był i pozostał hinduistą, ale w swej działalności mocno inspirował się także innymi religiami. Uznawał Baghavad Gitę i Kazanie na Górze jako duchową podstawę swoich działań politycznych. Jego koncepcja wyrzeczenia się przemocy i miłości do wrogów miała zatem silny wpływ również na chrześcijan, na przykład na amerykański ruch praw obywatelskich i Martina Luthera Kinga. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - KAZACHSTAN. SERCE AZJI ŚRODKOWEJ. (FLAVORS) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos W kolejnym odcinku serii podróż do Kazachstanu. Stepy i góry Kazachstanu tworzą ciekawy i zróżnicowany krajobraz. Jego bogata i długa historia sięga czasów wielkiego Jedwabnego Szlaku. Kraj między Ałtajem a brzegami Wołgi tworzą liczne i różnorodne narodowości. Mieszkańcy tego ogromnego kraju chętnie podejmują podróżnych, odrywając przed nimi jego sekrety. 20:10 POLOWANIE NA ISIS (HUNTING ISIS) Film dokumentalny, 57 min, Francja, 2021 Reżyseria: Daham Alasaad Film dokumentalny. W obozie Al - Roj w Syrii setki kobiet i dzieci żyją w tragicznych warunkach, podczas gdy świat się zastanawia, co z nimi zrobić. To żony i dzieci bojowników ISIS, schwytanych po upadku kalifatu. Wśród nich są setki ludzi z Zachodu, którzy desperacko chcą wrócić do domu. Szacuje się, że połowa zagranicznych bojowników, którzy opuścili Europę, aby dołączyć do ISIS, wróciła już do swoich krajów pochodzenia. Udając uchodźców lub podróżując na fałszywych paszportach, inni mogli uciec z kalifatu na Zachód i zacząć nowe życie. 33 - letni Ahmad Ramadan prowadzi tajną siatkę mającą na celu wyśledzenie tych byłych dżihadystów i pociągnięcie ich do odpowiedzialności za popełnione zbrodnie. Dziś jest na tropie wojownika, który prawdopodobnie mieszka teraz w Niemczech. Film dostarczony przez informatora pokazuje, jak uczy się zawodu kierowcy ciężarówki. Dzięki tej sieci w Europie aresztowano znanych członków, takich jak rzecznik dżihadu Abdul Kader el Raqqaoui. Ale sami członkowie płacą wysoką cenę i sami są celem represji ze strony ISIS. 21:30 MŁODOCIANE GANGI W PARYŻU (THE TEEN GANGS OF PARIS / GUERRE DES GANGS - TEEN GANGS) Film dokumentalny, 46 min, Francja, 2021 Reżyseria: Karim Ouaffi, Glenn L'Yvonnet Film dokumentalny o narastającej przemocy wśród młodzieży. W Paryżu wojny gangów stały się plagą. 14 - letnia dziewczyna zginęła w lutym w bójce gangów z kilkunastoma innymi nastolatkami. 15 - letni chłopiec zmarł w śpiączce po pobiciu przez gang. Kolejna 14 - letnia dziewczynka została pobita, zepchnięta do Sekwany i utopiona przez dwóch kolegów z klasy. W ostatnich miesiącach Paryż był świadkiem fali ekstremalnej przemocy wśród młodzieży. Policjanci przeszukują plecaki uczniów przy wejściu do szkoły. Spotykamy członków tych gangów, którzy wyjaśniają, jak i dlaczego bronią swojego terytorium. Tę spiralę śmiertelnej przemocy przypisuje się kryzysowi gospodarczemu, brakowi ochrony socjalnej i coraz częstszemu korzystaniu z sieci społecznościowych, ale one są również wykorzystywane do powstrzymania przemocy. Policja bada je, interweniując tak szybko, jak to możliwe, aby bójki nie przerodziły się w tragedie. Syn Nathalie Birimty miał 17 lat, kiedy został zasztyletowany w 2018 roku w bójce między dwoma rywalizującymi ze sobą gangami. Od tego czasu z inicjatywy Nathalie powstał kolektyw Walcząca Matka i interweniuje, gdy tylko zostanie powiadomiony, że może dojść do bójki. Raper Adama Camara spędził pięć lat w więzieniu po walkach gangów. Obecnie jeździ po uczelniach, opowiadając swoją historię młodym ludziom, aby nie popełnili tych samych błędów co on. 22:25 SZEROKIE TORY - POTIOMKINOWSKA WIOSKA Reportaż, 21 min, Polska, 2010 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Potiomkinowska wioska pod Kurskiem. Na drodze asfalt, w chałupach plastikowe okna i centralne ogrzwanie, toalety jak w mieście i superszybki interenet. Maleńka wioska Mansurowo pod Kurskiem nie ma w Rosji równych. Bo w ciągu roku z typowej zapadłej rosyjskiej prowincji (tzw. głubinki) przemieniła się w osiedle XXI wieku. A wszystko dlatego, że urodził sie tam... dziadek Dmitrija Miedwiediewa. Czyli pokazówka jak w XVIII wieku, kiedy to książę Potiomkin kazał naprędce budować wsie na trasie przejazdu Katarzyny II, by wzbudzić w niej dobre samopoczucie sprawnie zarządzanym imperium. Mieszkańcy Monsurowa są zdezorientowani. Większość nie umie korzystać z internetu, a aparatu USG, który przywieziono do przychodni - nikt nie potrafił obsługiwać. Jeden dzień spędzony w Monsurowie odkrywa dobre strony, ale także absurdy pokazówek, które w Rosji mają długą tradycję. Pokazuje także warunki życia i mentalność mieszkańców tzw. głubinki. 23:00 RECEPTA NA ŚMIERĆ (PRESCRIBING DEATH) Film dokumentalny, 54 min, Francja, 2018 Reżyseria: Sophie Przychodny Film dokumentalny o produktach farmaceutycznych na receptę, od których jednak uzależniła się niezliczona ilość pacjentów. Gdy Ameryka walczy z kryzysem opioidowym, w wyniku którego codziennie 170 obywateli umiera, prawnicy i prokuratorzy starają się położyć kres bezkarności wielkich producentów. Jak to się stało? W Midwest City, w Oklahomie, pewien lekarz rodzinny, Regan Nichols, został oskarżony o pięć morderstw za nadużywanie opioidów. Wielu uważa, że tacy lekarze ponoszą dużą odpowiedzialność za kryzys, który ogarnia teraz kraj. Silne, oparte na opium środki przeciwbólowe, takie jak Oxycontin, były tradycyjnie podawane tylko chorym na raka. Ale od połowy lat 90. zmieniono markę i agresywnie wprowadzono na rynek wszelkiego rodzaju bólu. Zapewniono pacjentów, że te wysoce uzależniające leki są całkowicie bezpieczne. Gdy niebezpieczeństwa związane z tymi tabletkami stały się oczywiste, a organy regulacyjne zaczęły ograniczać dostęp, było już za późno. Odmawiając leków na receptę, od których stali się uzależnieni i z chronicznego braku środków na leczenie uzależnienia, uzależnieni sięgnęli po narkotyki, takie jak heroina. W tym filmie śledzimy tych, którzy próbują odwrócić ten trend: uzależnieni walczą o ratunek i leczenie, prawnicy i prokuratorzy próbują pociągnąć winnych do odpowiedzialności. 00:10 ZŁOTA KOLEKCJA - KAPRYS LUDOJADA Reportaż, 29 min, Polska, 1973 Autor: Andrzej Androchowicz Zdjęcia: Janusz Pietrzykowski, Andrzej Gertych Ludomir Mączka przed rejsem dookoła świata, przygotowuje jacht do wypłynięcia w morze. Podróż ma trwać minimum trzy lata. Podróżnik niechętnie udziela odpowiedzi na pytania o trasę i terminarz wyprawy, preferował spontaniczność. Mączka, zwany popularnie wśród żeglarzy Ludojadem, był z wykształcenia geologiem. Pracował w instytutach i przedsiębiorstwach geologicznych Wrocławia, Warszawy, Krakowa i Szczecina. Z racji swojego zawodu wiele podróżował po świecie. W czasie studiów zaraził się żeglarstwem. Mimo wady wzroku otrzymał tytuł kapitana żeglugi wielkiej jachtowej, a żeglarstwo stało się jego prawdziwą pasją. Bardzo skromny tryb życia i pieniądze zarobione podczas zagranicznych kontraktów pozwoliły mu na kupno własnego jachtu. Do samotnego rejsu dookoła świata przygotowywał się 25 lat. W dniu 5 września 1973 roku Ludojad na pokładzie jachtu Maria wypłynął ze Szczecina w swój wymarzony rejs... 00:45 NOTACJE - JAN KURACIŃSKI WPADAM W TRÓJWYMIAROWOŚĆ Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2014 Autor: Ewa Urbańska Jan Kuraciński, urodzony w 1941 r. , ukończył liceum plastyczne, a następnie zdobył dyplom na warszawskiej ASP - pracownia profesora Mariana Wnuka. W 1972 r. opuścił Polskę i udał się na wieloletnią emigrację. Pierwszy rok na obczyźnie spędził w Wiedniu, a rok później wyjechał do USA. W Nowym Jorku wraz z żoną Barbarą (zarazem swoim menedżerem) założyli DAVID II (amerykański pseudonim artystyczny Kuracińskiego) SCULPTURE STUDIO na Manhattanie, przy Union Square. Galeria, znana także jako ERA - ART GALLERY była ważną placówką artystyczną i kulturalną, aż do czasu likwidacji w 1998 r. , spowodowanej powrotem do Polski. Wiele rzeźb artysty znajduje się w zbiorach znanych kolekcjonerów. 01:00 ANGERS ZMIENIĆ Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2005 Scenariusz, reżyseria i zdjęcia: Krystian Matysek Mała prowincja Aceh w północnej części Sumatry, w Indonezji, jest od 30 lat scenerią krwawej wojny domowej. Walka między partyzantami Ruchu Wolnego Aceh (GAM) a regularną armią indonezyjską pochłonęła już 15 tys. ofiar. Ale o wojnie tej niewiele mówi się na świecie. Tsunami, które 26 grudnia 2004 r. uderzyło z potężną siłą w wybrzeża południowo - wschodniej Azji, nagle ujawniło podwójną tragedię tego regionu. Przybycie ekip niosących pomoc humanitarną i dziennikarzy pozwoliło zdjąć zasłonę milczenia z trwającego od lat dramatu mieszkańców Aceh. To tam bowiem wielka fala pochłonęła najwięcej ofiar - zginęło 130 tys, osób, 38 tys. uznano za zaginione, a aż 700 tys. musiano przesiedlić na tereny w głębi lądu. Codzienne życie na wyspie od lat naznaczone jest piętnem przemocy i strachu. Rebelianci ukrywają się przed wojskiem. Tylko czasami pojawiają się w wioskach, prosząc o pomoc lub żywność. Regularne "wizyty" w wioskach składają też żołnierze: biorą, co chcą, nie płacąc. Opór na nic się nie zda, nikt zresztą nie ośmiela się sprzeciwić zbrojnym oddziałom, nikt też nie ma odwagi przyznać się, że popiera rebeliantów, bo za to grożą rozmaite represje. Ale też nikt otwarcie nie sprzeciwia się secesji prowincji w obawie przed odwetem ze strony partyzantów. Partyzanci kupują broń za pieniądze uzyskane ze sprzedaży marihuany, która tam rośnie praktycznie wszędzie i wyjątkowo obficie. Uprawiają ją także chłopi, traktujący poletka marihuany jako główne lub dodatkowe źródło utrzymania. Wielu członków GAM wyemigrowało, a ci, którzy zostali na miejscu, są porywani, mordowani. W strachu żyją jednak wszyscy - taka jest wojenna rzeczywistość. Ale to, co nastąpiło 26 grudnia 2004r. , przerosło ich dotychczasowe wyobrażenia o nieszczęściach, jakie mogły ich dotknąć. Świadkowie tamtych wydarzeń wspominają, że nadciągnęły kolejno trzy ogromne, 20 - metrowej wysokości fale wzburzonej, błotnistej i bardzo gorącej wody, której towarzyszył przerażający huk. Woda niosła fragmenty roztrzaskanych domów, wyrwane z korzeniami drzewa, samochody, łodzie, a nawet całe statki, ludzkie ciała. Po 10 minutach woda się uspokoiła, pozostawiając jednak ogromne zniszczenia. W prowincji Aceh, tak mocno dotkniętej uderzeniem żywiołu, armia była wtedy jedyną w miarę sprawnie działającą instytucją. Na miejsce przysłano jeszcze dodatkowe wsparcie, przybyły ekipy organizacji humanitarnych, dziennikarze. Ci, którzy przeżyli, ale stracili cały dobytek, chcą wrócić na dawne miejsca, odbudować domy. Żyją z morza, z tego, co złowią, nie wyobrażają sobie pozostania w górach, bo tam umrą z głodu. Pomocy jest wciąż za mało i trzeba ciągle uważać, komu się pomaga, by nie narazić się żadnej ze stron konfliktu. Bo mimo przeżytej katastrofy wojna domowa w Aceh nadal trwa. 02:05 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 290 Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 02:35 JEDEN DZIEŃ W PRL (JEDEN DZIEŃ W PRL) Film dokumentalny, 58 min, Polska/Francja, 2005 Reżyseria: Maciej Drygas Muzyka: Paweł Szymański 27 września 1962 roku. Tego dnia nie zdarzyło się w PRL nic szczególnego. Prognoza pogody przewidywała zachmurzenie umiarkowane. Ponad 1600 obywateli przyszło na świat, około 600 zmarło. Dzień jak co dzień. "Jeden dzień w PRL" to unikatowa próba odtworzenia jednego zwykłego dnia z życia ludzi w komunistycznej Polsce. Autor wybrał dzień, w którym z punktu widzenia wielkiej historii w Polsce nie wydarzyło się nic znaczącego. Co w tym dniu robili obywatele i czym żyło państwo? W filmie, którego dokumentacja i realizacja trwała 3 lata, reżyser wykorzystał materiały archiwalne właśnie z 27 września 1962 roku. Oprócz materiałów filmowych są to autentyczne dokumenty, listy, notatki, które powstały tego dnia. To właśnie te dokumenty decydują o sile tego z pozoru prostego i zwykłego filmu. Fakt, że czytają je amatorzy - ludzie w różnym wieku pochodzący z różnych regionów w Polsce, sprawia, że robią jeszcze większe wrażenie. Dokumenty te pokazują życie w PRL z perspektywy pojedynczych ludzi, są nie tylko świadectwem historii, ale przede wszystkim poruszającym zapisem osobistych przeżyć i zdarzeń. Usłyszeć wśród nich można rozpaczliwy list żony do męża odsiadującego karę w więzieniu, ocierające się o absurd notatki z obserwacji inwigilowanych przez milicję ludzi, zapisy podsłuchiwanych rozmów. W filmie wykorzystane zostały m.in. materiały archiwalne IPN, TVP, Polskiego Radia, WFDiF i pochodzące ze zbiorów prywatnych. Autor filmu, Maciej J. Drygas, jest dokumentalistą, reżyserem filmowym i radiowym, scenarzystą, twórcą głośnego dokumentu "Usłyszcie mój krzyk" nagrodzonego w 1991 roku Feliksem dla najlepszego filmu dokumentalnego, a także laureatem wielu międzynarodowych festiwali, m.in. Prix Italia za słuchowisko dokumentalne "Testament" i Grand Prix na Międzynarodowym Festiwalu Twórczości Telewizyjnej w Monte Carlo za film dokumentalny "Stan nieważkości". 03:40 GDZIEKOLWIEK BĘDĘ.... Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2009 Reżyseria: Piotr Poraj - Poleski Scenariusz: Danuta Grechuta, Piotr Poraj - Poleski Dokument poświęcony wielkiemu i wszechstronnemu artyście, Markowi Grechucie. Narratorem jest Danuta Grechuta, żona i muza pieśniarza, malarza, architekta, poety i kompozytora, zakochanego w sporcie kibica. Opowiada ona, jak na co dzień była świadkiem zmagania się artysty z własną wrażliwością, jego walki o prawo do własnej odrębności, o prawo do własnego życia w zamkniętej społeczności krakowskich elit artystycznych i intelektualnych. Danuta Grechuta mówi też o namiętnościach i słabościach męża artysty, o jego lękach i radościach. Uczestniczyła w jego życiu, walczyła wraz z nim z chorobą i wspierała go w ciężkich chwilach. Powstał obraz osoby niezwykle ciepłej i niezależnej, charyzmatycznego poety, kompozytora i pieśniarza obdarzonego niespotykaną barwą głosu. Kamera pokazuje tak bliskie bohaterowi miejsca w Krakowie, jak: Politechnika, Rynek, Piwnica pod Baranami. W filmie wypowiadają się także inni ludzie bardzo blisko związani z Markiem Grechutą, m. in. Andrzej Sikorowski, Grzegorz Turnau, Leszek Aleksander Moczulski oraz syn artysty, Łukasz.