TVP Dokument Piątek, 07.04.2023 06:00 DZIKA POLSKA - LASY PEŁNE ŻYCIA - POPIELATE ŻYCIE Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Trudno powiedzieć, gdzie jest. Trudno dociec, czy w ogóle jest. Niełatwo komukolwiek wytłumaczyć, kim jest. Popielica - jedno z najbardziej tajemniczych i nieznanych zwierząt rodzimej fauny. Przedstawicielka równie mało znanej rodziny pilchów - gryzoni, w których jedni dopatrują się raczej myszy, inni raczej wiewiórek. Prawdę o nich stara się poznać dr Mirosław Jurczyszyn, dla którego te zagadkowe ssaki stały się życiowym wyzwaniem. Nie tylko stara się odkryć, gdzie są, ale zabiega o to, by były wszędzie, gdzie być powinny. Ku chwale bukowych lasów, które stanowią ich najprawdziwszą ojczyznę. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.III - ODC. 33 JAK SMAKUJĄ KRESY? Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Skoro pierogi ruskie nie pochodzą z Rosji, to skąd się wzięła ich nazwa? Czym różni się barszcz ukraiński od swojej polskiej wersji? Radek Kotarski przemierza pola, restauracje i targi Ukrainy. Szuka odpowiedzi na pytanie, dlaczego o tym rejonie mówiono spichlerz Europy. Razem ze swoimi przewodnikami po kresowych smakach przygotowuje potrawy w profesjonalnej restauracji, na polu i w zwykłym domu. Pokaże też, ile słodyczy znajdziemy w połączeniu ogórków i miodu. 07:05 NOTACJE - KAZIMIERZ KARABASZ. TRZEBA MIEĆ CIERPLIWE OKO Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2014 Autor: Sławomir Koehler Reżyser filmów dokumentalnych i teoretyk tej dziedziny sztuki, współtwórca tzw. polskiej szkoły dokumentu, profesor zwyczajny sztuk filmowych o specjalności reżyseria filmowa, reżyseria teatralna, reżyseria telewizyjna. Wykładowca Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi. 07:20 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 19 SZLAK PILICY Magazyn, 21 min, Polska, 2016 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Dora Rosłońska Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Prowadzenie: Tomasz Bednarek W tym odcinku Tomek Bednarek odwiedzi najciekawsze miejsca na szlaku Pilicy. Jest ona najdłuższym lewym dopływem Wisły i ma ponad 300 km długości. Wzdłuż wybranego przez Tomka pięćdziesięciokilometrowego odcinka rzeki, znajdują się romańskie kościoły, zabytkowe młyny, zamek z XIV wieku oraz piękne domy zdobione dekoracjami w stylu laubzegowym. Można tu też zobaczyć jedyny na świecie niemiecki opancerzony ciągnik artyleryjski Luftwaffe. Na szlaku Pilicy zachwycają nie tylko wspaniałe zabytki, ale również piękna przyroda m.in. Rezerwat Niebieskie Źródła, gdzie woda ma wyjątkowy, wręcz niespotykany kolor. 07:50 WETERYNARZE Z SERCEM - /39/ Reality show, 21 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Beata Szymańska Psia wioska? Miejsce, gdzie zmaltretowane i pokrzywdzone zwierzęta będą przystosowywane do życia w przyszłych ludzkich rodzinach. Czy to szalony pomysł weterynarzy z przemyskiej lecznicy? Spotkaliśmy tam również nietypową pacjentkę kurę Teofilę. Proteza dla kury! Zobaczcie! Być może niedługo Teofila stanie się najsłynniejszą kurą w Europie, a może i na świecie. Pacjentem tej lecznicy był kilka miesięcy wcześniej pies Majki. Wtedy doktor Radek powiedział nam: Asystując Panu Bogu, będę wyczekiwał cudu... I cud się wydarzył. Majki jest zdrowy i ma nową rodzinę! Ale w przemyskim Ośrodku Rehabilitacji Zwierząt Chronionych pojawił się Miko, którego właściciel pewnego mroźnego dnia uznał, że nie chce już mieć psa. Tymczasem azyl opuszczają inni mieszkańcy - zwierzęta, które z różnych powodów znalazły tutaj schronienie. Wyleczone, odkarmione mogą teraz wrócić tam, gdzie ich miejsce, czyli do natury. To piękne chwile! 08:20 MAGIA WIELKANOCNYCH PISANEK (EASTER EGGS - FULL OF COLOR AND MAGIC / OSTEREIER - FANTASTISCH BUNT UND VOLLER MAGIE) Film dokumentalny, 51 min, Austria, 2020 Reżyseria: Anita Lackenberger Jaja wielkanocne są nie tylko jajowate, ale także kolorowe, smaczne i niepowtarzalne. Symbolizują zmartwychwstanie i nowy początek, nowe życie pod koniec długiej zimy. Dokument wyrusza w podróż po krainie jajek wielkanocnych. Na sześciu przystankach na trasie podgląda pisanki, przedstawia ludzi, którzy poświęcili im swoje życie, przygląda się jajku, jego atrakcyjności i małym, słodkim kurczaczkom. 09:20 DOMOWNICY SAWANNY (AFRICA’S WILD ROOMMATES - HOW ANIMALS SHARE BED AND BOARD) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Robert Sigl Na afrykańskiej sawannie mieszka trzech największych budowniczych świata zwierząt: ptaki tkacze, mrówki i termity. Ptaki żyją w koloniach. Wspólnie budują ważące tony gniazda, w którym każdy ptak ma swój domek - bliźniak. Inne zwierzęta budują podziemne systemy jaskiń, kilka metrów pod ziemią, a termity drapacze chmur z piasku, śliny i ekskrementów. Jednak w swoich spektakularnych budowlach nie mieszkają samotnie. Mieszka tam również wielu współlokatorów. Od małych owadów, gadów i ptaków aż po duże ssaki. Budowniczowie i ich współlokatorzy nie tylko mieszkają razem, ale także czerpią z tego inne korzyści. To, ile współlokatorzy wnoszą do społeczności, różni się w zależności od udziału w mieszkaniu. Sokoły karłowate, puchacze i scynki zapewniają bezpieczeństwo kolonii ptaków tkaczy i otrzymują w zamian mieszkanie. Z drugiej strony termity nie są przez nikogo chronione i są tylko wykorzystywane. Ich współmieszkańcy niszczą ich budynki, a czasem nawet je zjadają. W części mieszkania mrównika każdy żyje według własnej codziennej rutyny. Wielu współlokatorów z podziemnej społeczności rzadko się spotyka. Niektóre z nich, jak wilkołak, czerpią z mrównika coś więcej niż tylko przestrzeń życiową. Zimą głodowałby bez specjalnych zdolności współlokatora. Wspólne mieszkanie ma zalety i wady dla zwierząt na afrykańskiej sawannie. 10:20 WIELKI TYDZIEŃ - ODC. 2 WIELKI CZWARTEK (THE HOLY WEEK EP. 2 HOLY MONDAY TO SPY THURSDAY) Cykl dokumentalny, 25 min, Francja, 2019 Reżyseria: Sandrine Durand Seria dokumentalna opowiadająca o Świętym Tygodniu, który poprzedza Wielkanoc. Odwiedzimy Jerozolimę i będziemy podążać ścieżką Jezusa podczas Wielkiego Tygodnia. To doświadczenie zmieniające życie. W ciągu tych siedmiu dni upamiętniane są podstawowe tajemnice wiary katolickiej: męka, śmierć i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Dzisiaj te Święte Miejsca łączą nas nie tylko z przeszłością, ale z wydarzeniami, które ukształtowały naszą teraźniejszość i będą rezonować przez cały czas. 10:55 FASCYNUJĄCE MIEJSCA - FASCYNUJĄCY MADAGASKAR - ŚRODEK LĄDU (FASCINATING MADAGASCAR: MULTIFACET INLAND) Cykl dokumentalny, 14 min, Niemcy, 2014 Reżyseria: Steffen Sailer, Annette Scheurich Te odcinek zabierze widzów do państwa wyspiarskiego, które jest położone na Madagaskarze, w zachodniej części Oceanu Indyjskiego, u południowo - wschodnich wybrzeży Afryki. Madagaskar jest czwartą co do wielkości wyspą na świecie i pierwszą w Afryce. Madagaskar rajska wyspa na Oceanie Indyjskim z niepowtarzalnym krajobrazem przyrody i mieszkańcami kochającymi zabawę. Stolica Antananarywa znajduje się w samym środku wyspy, prawie 1200 metrów nad poziomem morza. Ma blisko dwa miliony mieszkańców, niemal jedną dziesiątą całej populacji Madagaskaru. Miasta i wsie licznie znaczą drogi przecinające geograficzne centrum wyspy. Górzysty region Andringitra jest rzadziej zaludniony. Mimo utrudnień w podróży region Andringitra ściąga gości z całego świata. Wody z wyżyn wpływają w końcu do lasów na zboczach i zmieniają się w liczne rzeczułki i potoki wijące się w poszyciu leśnym. Dziwaczne kształty baobabów podkreślają wyjątkowość przyrody na Madagaskarze. To właśnie czyni wyspę tak fascynującą. 11:10 MAŁE I NIESPODZIEWANE ODKRYCIE ŚMIERCI Film dokumentalny, 24 min, Polska, 1990 Scenariusz: Antoni Halor Zdjęcia: Marek Uhma, Jarosław Sikora Muzyka: Julian Gembalski Film dokumentalny Antoniego Halora, poświęcony historii fresków i polichromii w drewnianym kościółku w Bierdzanach koło Opola. Przypadkowego odkrycia dokonał ówczesny proboszcz parafii, ks. Marian Zagoń, w czasie remontu w 1968 roku. Dociekliwość i upór księdza wsparte intuicją i doświadczeniem artysty Pawła Szneli pozwoliły na odkrycie niezwykle starej polichromii, której istnienie negowali specjaliści. Koszt odsłonięcia cennych malowideł pokrywających całe wnętrze kościółka poniosła parafia, gdyż konserwator odmówił wsparcia. W latach 1972 - 1983 mieszkańcy sami wykonali większość prac pomocniczych u boku wynajętych konserwatorów. "Legendarną Śmierć", właściwy powód poszukiwań, odkryto na samym końcu. Ten niezwykły wyczyn małej społeczności nigdy nie został należycie doceniony, ale pozostało dzieło i duma mieszkańców. 11:45 TATARZY POLSCY Telenowela dokumentalna, 40 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Natasza Ziółkowska Cykl filmów na temat współczesnych Tatarów, potomków dawnych osadników na ziemiach polskich. Bohaterów i tematy łączy miejsce lub przynależność do grupy (np. Kruszyniany, Białystok, Zespół Buńczuk). W społeczności polskich Tatarów związki rodzinne i środowiskowe są nieuniknione, ponieważ jest to mała społeczność. Odcinki są narracyjnie skupione wokół święta (np. Ramadan czy Ramadan Bajran), wydarzenia religijnego, jak azanienie, ślub, pogrzeb, czy innych wydarzeń, np. realizacja teledysku do piosenki tatarskiej z udziałem łuczników, tancerzy skupionych wokół jednego zespołu. 12:35 WYBRANIEC Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Marta Kądziela Muzyka: Paweł Stankiewicz Bohaterem filmu dokumentalnego jest Piotr Pajączkowski - utalentowany śpiewak operowy, który dzięki występom z chórem Filharmonii Warszawskiej zjeździł swego czasu całą Europę. W latach 80. wyemigrował do Niemiec, gdzie mieszka do dzisiaj. Przez 25 lat swojej kariery zawodowej śpiewał na scenie Opery w Hamburgu. W 2017 roku wydał książkę. I nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby nie fakt, że artysta musiał pisać ją na komputerze sterowanym gałką oczną. 13:35 RZECZ POLSKA S.I - MEBLE DLA IGNACEGO MOŚCICKIEGO Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Muzyka: Bartosz Kruczyński 100 najlepszych polskich projektów na 100 - lecie Niepodległości! W trzecim odcinku zespół mebli z Zameczku Prezydenta RP w Wiśle. Zarówno pałac, jak i meble powstały jako dar Województwa Śląskiego dla prezydenta Ignacego Mościckiego. Meble były pierwszym w Polsce przykładem funkcjonalizmu w projektowaniu. W kraju, gdzie wciąż modny był styl dworkowy, połączenie metalowych rur ze skórami egzotycznych zwierząt, musiało wręcz szokować nowoczesnością. 13:50 HUNAN, KRAINA NIE Z TEJ ZIEMI (HUNAN, THE OTHER WORLD OF AVATAR / HUNAN, L’AUTRE MONDE D’AVATAR) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2017 Reżyseria: Laurence Thiriat Film dokumentalny, który przeniesie nas do w rejon najbardziej fantastycznej góry pod niebem. To znana sceneria w Zhangjiajie National Park w Chinach, to również jeden z najpiękniejszych parków narodowych na świecie. Wygląda na to, że góra została wyrzeźbiona przez naturę, tworząc ponad 3000 krasowych szczytów rozciągających się ku niebu jak ostre miecze, tworząc miniświaty zawieszone i lewitujące wśród wirujących chmur. Ta wyjątkowa sceneria zainspirowała amerykańskiego reżysera Jamesa Camerona do nakręcenia filmu "Avatar". Jego planeta, Pandora, niewątpliwie przypomina świat, który widzimy przed nami. Wśród najbardziej symbolicznych zakątków tego wyjątkowego, ale nieznanego stanowiska geologicznego, będziemy podążać za wybitnymi ludźmi na ziemi i odkrywać Latające Chmury oraz opowiadać o otaczających ich mitach i przekonaniach. Będziemy również eksplorować Złoty Bicz, rzekę przepływającą przez rozległy kanion, z którego możemy podziwiać pełny zakres skalistych, prawie groteskowych szczytów. Wraz z cudami i pięknem parku weźmiemy udział w corocznym festiwalu ludzi Miao i uchwycimy poprzez mozaikę szczegółów sens i znaczenie stylu życia, tradycji i zwyczajów, które przenoszą nas w zupełnie nowy wymiar, odkrycie człowieka. 14:50 WŁADCY PRZESTWORZY (KINGS OF THE SKY / LES MAITRES DU CIEL) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Veronique Anne, Erik Lapied Film dokumentalny o dwóch orłach, które urodziły się na wielkim klifie. W ten sposób rozpoczyna się historia, dzięki której ruszamy podróż polegającą na odkrywaniu dzikiej przyrody w górach. Za sprawą niezwykle przenikliwych zmysłów orzeł może przechytrzyć świstaki, kozice i koziorożce, stawić czoło swojemu rodzajowi, triumfować w starciu z rywalami i przetrwać zimę. Ten piękny, drapieżny ptak, ma prawie 3 metry rozpiętości skrzydeł. Kręcony przez 7 lat film, opowiada o życiu królów nieba. Zabiera nas w niesamowitą podróż powietrzną, której tłem są majestatyczne Alpy. 15:55 TRWAJCIE MOCNI W WIERZE Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2006 Reżyseria: Paweł Woldan W dniach od 25 do 28 maja 2006 r. po Polsce pielgrzymował następca świętego Piotra Benedykt XVI. Było to historyczne wydarzenie. Wydarzenie, które umocnilo Polaków w wierze, wydarzenie o którym bardzo dużo i często mówiono w środkach społecznego przekazu na całym świecie. 17:00 BAZYLIKA GROBU ŚWIĘTEGO (THE CHURCH) Film dokumentalny, 51 min, Izrael, 2020 Reżyseria: Anat Tel Scenariusz: Noam Amit Zdjęcia: Yoram Millo Film dokumentalny prezentujący Bazylikę Grobu Świętego w Jerozolimie, najświętsze dla chrześcijan miejsce na świecie. Odkąd ten kościół powstał, 1600 lat temu, różne wspólnoty wyznaniowe, które go zamieszkują, walczą o terytorium, prawa, władzę, o przejęcie kontroli nad bazyliką i całym chrześcijańskim światem. Wewnątrz kościelnych murów wiele się dzieje. Zwykle sprawy te pozostają ukryte przed wzrokiem osób postronnych. Na początku niczego tu nie było. No, może niezupełnie: stały dwie kapliczki. Jedna na Golgocie, w miejscu ukrzyżowania Jezusa Chrystusa, a druga nad Jego grobem. W ciągu wieków kolejni zdobywcy Jerozolimy burzyli i odbudowywali tę świątynię raz po raz. Cud, że wciąż tu stoi. Nad tym, co dzieje się w Bazylice, czuwają trzy wielkie wspólnoty wyznaniowe. Są one de facto właścicielami świątyni. To Grecy, Ormianie i katolicy. Oprócz tych trzech głównych wyznań jest jeszcze Kościół syryjski i Kościół koptyjski. Na dachu urzędują Etiopczycy, którzy utracili wszystkie prawa w połowie XVIII wieku, podczas starcia wielkich potęg. Codziennym życiem bazyliki kieruje stara i krucha zasada status quo. To skomplikowane porozumienie. Tradycja podaje, że kiedyś wydarzyło się kilka cudów. Ceremonia Cudu Ognia upamiętnia zmartwychwstanie Chrystusa. Święty płomień, zstępujący z nieba, zapala świece. 18:00 GALERIA SZTUKI NA EKRANIE - WIELKANOC W SZTUCE, CZĘŚĆ 2 (EXPOSITION ON SCREEN. EASTER IN ART, PART 2) Serial dokumentalny, 43 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Phil Grabsky Seria dokumentalna. To spotkanie z najbardziej znanymi artystami i dziełami sztuki na świecie. Każdy odcinek opowie o innym artyście i przybliży jego życie, odkrywając miejsca, w których żył i pracował, relacje z przyjaciółmi czy rodziną, przy pomocy prywatnych listów ożywiając ich osobiste historie. Wystawa na ekranie zapewnia uprzywilejowany dostęp do arcydzieł artystów w najsłynniejszych muzeach i galeriach na świecie. M. in. Leonardo, Rembrandt; Cezanne, Monet, Picasso. Kolejna odsłona serii "Galeria sztuki na ekranie" to "Wielkanoc w sztuce, część 2". Centralnym elementem sceny ukrzyżowania jest nagie ciało Chrystusa, czyli ciało ludzkie. Chyba nie było malarza, który porywając się na malowanie aktu, co jest miarą talentu artysty, nie próbował się zmierzyć z tematem ukrzyżowania. Wspaniale zrobił to Rubens, wybitny malarz ciał. Do scen Pasji wniósł swój bujny talent. Jego Chrystus nie jest skatowaną ofiarą. To anatomia człowieka podniesiona do poziomu niebiańskiego. Ciało, które stało się boskie. Powrót do idei, że wszyscy jesteśmy stworzeni na podobieństwo Boże. Jeśli ktoś postanawia omijać religijne dzieła sztuki, uważając je za nieodpowiednie dla siebie jako osoby niewierzącej albo dlatego, że nie zna i nie rozumie ich tematyki, bardzo dużo traci. Traci wielką część własnego dziedzictwa kulturowego. Traci znaczną część historii sztuki, przydatną w zrozumieniu sztuki współczesnej. Traci wiedzę o wydarzeniach historycznych, które do dzisiaj znajdują oddźwięk we wszystkich warstwach społecznych. 18:55 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - PORTUGALIA. SKARB PÓŁWYSPU IBERYJSKIEGO (FLAVORS) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos W tym odcinku podróż do Portugalii. Portugalia leży na zachodnim skraju Europy. Przez wiele stuleci była celem licznych podbojów. Wypływali stąd i wracali tu najwięksi odkrywcy i podróżnicy. Kraj ten odznacza się niezrównanym bogactwem kulturowym i religijnym, ale także fascynującą przyrodą. Odkryjemy dziś miejsce, w którym szczęście miesza się z melancholią. 19:55 RZECZ POLSKA - BANKNOT 50 ZŁ Film dokumentalny, 11 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Zdjęcia: Nicolas Villegas, Piotr Pawlus Muzyka: Adam Walicki, Bartosz Kruczyński Gdy w sklepie wyciągamy z portfela pieniądze, rzadko mamy okazję przyjrzeć im się dokładnie, przeanalizować ich symbolikę, zastanowić się nad użytymi środkami wyrazu. Dlatego w tym odcinku zastanowimy się nad tym polskim projektem, który jest produkowany w ogromnej skali - nad banknotem. Banknoty Narodowego Banku Polskiego weszły do obiegu w 1994 roku - w wyniku denominacji. Ich autorem jest zmarły w 2019 roku Andrzej Heidrich, grafik, autor książkowych ilustracji czy właśnie projektant banknotów i znaczków pocztowych. To z jego autorskiej serii Wielcy Polacy pochodzi banknot pięćdziesięciozłotowy. Jest na nim uwieczniony król Kazimierz Wielki (inspiracją do tego wizerunku była rycina Jana Matejki), a całość została zaprojektowana w kolorystyce granatowo - niebieskiej. Na awersie banknotu znajdziemy również ornament gotycki oraz charakterystyczne "K" będące monogramem królewskim z drzwi katedry na Wawelu. Z kolei na rewersie znajdziemy orła z pieczęci majestatycznej Kazimierza Wielkiego, insygnia królewskie (jabłko i berło) oraz panoramę Krakowa i Kazimierza. W odcinku wyjaśnimy, skąd pochodzą wymienione symbole i jakie jest znaczenie. Za pomocą specjalnych świateł zaprezentujemy zabezpieczenie, jakie posiada każdy banknot. Zastanowimy się nad fenomenem numizmatyki oraz postaramy się pokazać proces produkcyjny pieniądza. We współpracy z Centrum Pieniądza NBP prześledzimy kolejne kroki w projektowaniu pieniędzy oraz postaramy się zdefiniować, na czym polega dobry projekt banknotu. 20:10 RUNCAMINO Film dokumentalny, 42 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Adrian Dmoch Muzyka: Wojciech Błażejczych Prawdopodobnie pierwszy w historii film o przebiegnięciu Camino del Norte, najstarszej drogi pielgrzymkowej Europy, 835 km z San Sebastian do Santiago de Compostela. Robert Celiński, najlepszy obcokrajowiec w historii Everest Maratonu, tym razem z Himalajów schodzi prawie na poziom morza i mierzy się z górami oraz z kapryśną pogodą Północnej Hiszpanii, gdzie biegnąc, pokonuje ponad tysiącletni szlak św. Jakuba. Czy wiara pomaga mu w tym ciężkim wyzwaniu i czy ciężka droga niesie jakieś duchowe oczyszczenie? 21:05 ŚWIAT WEDŁUG JANA PAWŁA II Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2020 Reżyseria: Piotr Reżyser Scenariusz: Piotr Kornobis Dokument przedstawiający wpływ Jana Pawła II na współczesny świat, ilustrowany przykładami ze społeczności na całym globie - w Meksyku, Indiach, Polsce, Irlandii i we Włoszech. Śledzimy pielgrzymki Jana Pawła II, które zdefiniowały jego pontyfikat i uczyniły go osobistością międzynarodowego formatu. Rozmawiamy zarówno ze świadkami jego wizyt, jak i współczesnymi komentatorami. Wszystko po to, by poznać znaczenie papieskiego oddziaływania na historię. Film kierowany do szerokiego grona odbiorców - widzów pragnących przypomnieć sobie własne doświadczenia z papieżem i tych, którzy słabo pamiętają pontyfikat Jana Pawła II. 22:10 WIELKI TYDZIEŃ - ODC. 3 DROGA KRZYŻOWA (THE HOLY WEEK EP. 3 WAY OF THE CROSS) Cykl dokumentalny, 25 min, Francja, 2019 Reżyseria: Sandrine Durand Seria dokumentalna opowiadająca o Świętym Tygodniu, który poprzedza Wielkanoc. Odwiedzimy Jerozolimę i będziemy podążać ścieżką Jezusa podczas Wielkiego Tygodnia. To doświadczenie zmieniające życie. W ciągu tych siedmiu dni upamiętniane są podstawowe tajemnice wiary katolickiej: męka, śmierć i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Dzisiaj te Święte Miejsca łączą nas nie tylko z przeszłością, ale z wydarzeniami, które ukształtowały naszą teraźniejszość i będą rezonować przez cały czas. 22:50 BLACHNICKI. ŻYCIE I ŚWIATŁO Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2021 Reżyseria: Iwo Kardel Scenariusz: Jan Pospieszalski, Iwo Kardel Prowadzenie: Jan Pospieszalski Ks. Franciszek Blachnicki uważany jest dziś za jedną z pięciu - obok kardynała Stefana Wyszyńskiego, papieża Jana Pawła II, bł. ks. Jerzego Popiełuszki i abp. Ignacego Tokarczuka - wielkich, duchowych postaci Kościoła Katolickiego w naszej Ojczyźnie, które odegrały kluczową rolę w upadku komunizmu jako systemu kłamstwa i zniewolenia człowieka. Ks. Blachnicki - wizjoner, zapowiedział upadek komunizmu, przewidując zarówno czas, jak i okoliczności. Nie bez przyczyny wielu nazwało go Prorokiem (przewidział np. wybór Karola Wojtyły). W działaniach duszpasterskich wyprzedził swoją epokę, co w strukturach Kościoła narażało go na niezrozumienie, a nieraz nawet na odrzucenie. 24:00 PASCHA CHRYSTA. ŁEMKOWSKA WIELKANOC Reportaż, 23 min, Polska, 1984 Autor: Katarzyna Kotula, Jerzy Michałek Zdjęcia: Leszek Stafiński Przygotowania społeczności łemkowskiej do obchodów Wielkanocy, która odbywa się w obrzędzie prawosławnym. Pieczenie paschy, malowanie jajek, przygotowanie koszyka do święcenia pokarmów. Fragmenty liturgii wielkanocnej w cerkwi. Nabożeństwo i procesja paschalna. Wiersze łemkowskich poetów, Stefanii Trochanowskiej, Petro Murianki i Laco Samborskiego czytane przez Piotra Trochanowskiego. Pokazanie roli cerkwi na łemkowszczyźnie, która poza swym posłannictwem religijnym była zawsze dominującym ośrodkiem działalności społecznej i publicznej, wzmacniającej poczucie tożsamości narodowej. 00:30 NOTACJE - JAN OLSZEWSKI UTRACONE ELDORADO Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2014 Autor: Sławomir Koehler Jan Olszewski, polityk, adwokat i publicysta. Premier Polski w latach 1991 - 1992, Kawaler Orderu Orła Białego. Działacz opozycji demokratycznej i obrońca w procesach politycznych w okresie PRL - u, poseł na Sejm I, III i IV kadencji, twórca i przewodniczący Ruchu dla Rzeczypospolitej oraz Ruchu Odbudowy Polski, członek Trybunału Stanu, doradca prezydenta Lecha Kaczyńskiego. 00:50 SZLACHETNY DZIKUS Film dokumentalny, 52 min, Polska, 1999 Scenariusz, reżyseria i zdjęcia: Jerzy Domaradzki Film poświęcony postaci światowej sławy antropologa, prekursora i pioniera badań plemion prymitywnych - Bronisława Malinowskiego. (1884 - 1942). Bezpośrednią inspiracją filmu była wyprawa uczonego na Triobriandy w Nowej Gwinei, po której powstała glośna książka "Życie seksualne dzikich". Wyspy Triobrianda to jeden z małych, koralowych archipelagów na Morzu Salomona. Łączna powierzchnia Triobriandów niewiele przekracza czterysta kilometrów kwadratowych, a liczba ludności wynosi kilkanaście tysięcy mieszkańców. Jednak ten niepozorny, niczym szczególnym nie wyróżniający się archipelag stał się znany w świecie. Zainteresowanie ludzi nauki i rozgłos wśród szerszej publiczności zyskał dzięki pracom Bronisława Malinowskiego, który w latach 1915 - 18 prowadził na wyspach badania naukowe. Plonem owych obserwacji stały się klasyczne dzieła kierunku funkcjonalnego w antropologii: "Argonauci Zachodniego Pacyfiku", "Zwyczaj i zbrodnia w społeczności dzikich" oraz budzący szczególne namiętności tom "Życie seksualne dzikich w północno - zachodniej Melanezji". Czytelników szokowała opisana w tym ostatnim dziele swoboda obyczajowa tubylców identyfikowana z wyuzdaniem. Bronisław Malinowski urodził się w Krakowie, studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim matematykę, fizykę, historię filozofii, psychologię, literaturę i etnologię. Naukę kontynuował w Lipsku i Londynie. W 1914 roku popłynął na drugą półkulę. Prowadził badania w Australii, Nowej Gwinei i na Wyspach Triobriandzkich. Po zakończeniu Wielkiej Wojny wrócił do Europy. Wykładał na uniwersytecie w Londynie, prowadził seminaria w Genewie, Rzymie i Wiedniu. Następnie wyjechał do Stanów Zjednoczonych. Był profesorem w Yale University. W filmowym portrecie znakomitego naukowca współczesna relacja z miejsc, gdzie przebywał Malinowski, przeplata się z fragmentami jego dzienników i ze zdjęciami archiwalnymi z lat 1914 - 1918. 01:50 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 293 Magazyn historyczny, 23 min, Polska, 2023 Autor: Adam Sikorski Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 02:20 KOCHANY I NIENAWIDZONY. DRAMAT ŻYCIA I ŚMIERCI TWÓRCY "KRZYŻAKÓW" Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2002 Scenariusz i reżyseria: Stanisław Janicki Aleksander Ford miał 72 lata, kiedy 4 kwietnia 1980 r. w Naples na Florydzie popełnił samobójstwo. Nie po raz pierwszy targnął się na życie, ale tym razem skutecznie. Film Stanisława Janickiego, znanego historyka kina, krytyka filmowego, popularyzatora polskiego kina przedwojennego i reżysera dokumentalisty, autora wydanej w 1967 r. książki o Aleksandrze Fordzie, jest próbą odpowiedzi na pytanie, dlaczego do tego doszło. Ford (rocznik 1907) zadebiutował jako reżyser filmów dokumentalnych w 1928 r. Dwa lata później był współzałożycielem Stowarzyszenia Miłośników Filmu Artystycznego "Start", a w 1935 r. - Spółdzielni Autorów Filmowych SAF. Już jego pierwsze dokumenty i fabuły zwiastowały duży talent, oryginalność i wrażliwość artystyczną. Po klęsce wrześniowej 1939 r. znalazł się w ZSRR. W 1943 r. współorganizował Czołówkę Filmową 1. Dywizji WP im. Tadeusza Kościuszki, przekształconą później w Wytwórnię Filmową WP, której był komendantem. W 1945 r. został pierwszym dyrektorem przedsiębiorstwa "Film Polski". Stał się wtedy bodaj najważniejszą osobą w polskiej kinematografii, człowiekiem, od którego wiele zależało, który miał znajomości w najwyższych kręgach władzy. I choć po 1947 r. zajmował mniej eksponowane stanowiska, znajomości i wpływy pozostały; hołubiony przez władze Ford był nadal ważną figurą. Ceniono go zresztą także ze względu na dokonania artystyczne. Jego uhonorowana w 1954 r. nagrodą za reżyserię na festiwalu w Cannes "Piątka z ulicy Barskiej" była tego najlepszym dowodem. Do historii polskiego kina przeszedł jednak jako twórca ekranizacji "Krzyżaków", pierwszej w kraju "superprodukcji", zrealizowanej - też po raz pierwszy - w systemie CinemaScope i na taśmie Eastmancolor. Ford, profesjonalista w każdym calu i człowiek szalenie ambitny, chłonął zresztą wszystkie nowinki, starał się nadążać za nowymi trendami technicznymi i artystycznymi. Przy całym bagażu akademickiego wykształcenia, starał się być twórcą awangardowym. Jako człowiek był skomplikowany wewnętrznie, zagadkowy, budził kontrowersyjne opinie. Jedni uwielbiali go za życzliwość, serdeczność, chęć niesienia pomocy innym, umiejętność pracy z aktorami. Inni widzieli w nim człowieka pamiętliwego i zajadłego, nadmiernie dbającego o swoje interesy mistrza autokreacji, z trudem podejmującego decyzje i zazdrosnego o sukcesy innych. Kiedy w 1968 r. rozpętała się w Polsce antysemicka nagonka, Ford jako Żyd, a w dodatku człowiek związany z ekipą, która z tego powodu została odsunięta od władzy, znalazł się nagle w całkowitym osamotnieniu. Przestano się z nim liczyć, odmówiono możliwości dalszej pracy artystycznej, na dzień przed rozpoczęciem zdjęć wstrzymano produkcję jego filmu o Korczaku. Zadawnione konflikty i urazy teraz stały się pretekstem do odwetu. Nikt nie stanął w jego obronie. Po roku bezczynności i znoszenia ostracyzmu środowiskowego amerykańska żona reżysera, Elinor, namówiła go na wyjazd za granicę. Ford przenosił się z nią i trojgiem dzieci do Austrii, potem do Niemiec, Izraela, by w końcu osiąść w Danii. Udało mu się tam nakręcić film "Pierwszy krąg", nawiązał też współpracę z imigracyjnym teatrem Ateneum 77. To wszystko było jednak za mało, by w pełni wykorzystać jego potencjał twórczy. Reżyser tęsknił za pracą na planie, za krajem. Jego prośba o zgodę na powrót do Polski została jednak odrzucona. Do tych problemów doszedł narastający kryzys małżeński, zakończony rozwodem. Po latach Elinor stwierdziła, że gdyby Aleksander pozostał w kraju, prawdopodobnie zniósłby te niepowodzenia. 03:20 AMERYKANIN W PRL - U Film dokumentalny, 43 min, Polska 2009 Scenariusz i reżyseria: Piotr Morawski, Ryszard Kaczyński Zdjęcia: Andrzej Adamczak, Henryk Janas Muzyka: Przemysław Książek 27 czerwca 1964 r. do Polski przybył z pięciodniową wizytą Robert Kennedy, brat zamordowanego siedem miesięcy wcześniej prezydenta Johna Kennedy’ego, ówczesny prokurator generalny i minister sprawiedliwości w amerykańskim rządzie. Towarzyszyła mu żona oraz trójka dzieci, a wizyta miała charakter prywatny: Amerykanie chcieli tu odwiedzić swoich polskich krewnych z rodziny Radziwiłłów, z którymi się spowinowacili poprzez małżeństwo siostry Jacqueline Kennedy, Lee, z księciem Stanisławem Radziwiłłem. Trudno jednak było mówić o prywatności w sytuacji, gdy amerykańscy goście, gdziekolwiek się pojawili, wywoływali euforię Polaków witających ich entuzjastycznie, wiwatujących na ich cześć. Piękni, eleganccy, błyskający nieskazitelnie białymi zębami, swobodni w zachowaniu uosabiali marzenia naszych rodaków o lepszym życiu na Zachodzie. Rodzina Kennedych była mile zaskoczona takim przyjęciem, zwłaszcza że Polska była pierwszym krajem komunistycznym, jaki odwiedzali. Nie kryli podziwu dla Polaków żyjących w trudnych warunkach, dobrze się wśród nich czuli. Dlatego też chętnie wchodzili w tłum, rozdawali uśmiechy, uściski rąk, a nawet zdjęcia prezydenckiego brata, przyjmowali kwiaty i wręczane im karteczki lub listy. Ochrona Roberta Kennedy’ego starała się nie rzucać w oczy, aby nie zakłócać tych bezpośrednich relacji. Wizyta obfitowała też w nieoczekiwane sytuacje. W Warszawie Amerykanie odwiedzili m. in. restaurację "Krokodyl", gdzie akurat odbywało się wesele i stali się, oczywiście, jego główną atrakcją. Byli też w katedrze św. Jana, spotkali się z pracownikami ambasady USA i władzami Uniwersytetu Warszawskiego, złożyli kwiaty pod pomnikiem Bohaterów Getta, odwiedzili małych pacjentów jednego ze szpitali dziecięcych i bawili się w klubie studenckim Stodoła. Kolejne dni spędzili w Krakowie i na Jasnej Górze, gdzie spotkali się z kardynałem Stefanem Wyszyńskim, by na koniec znów powrócić do Warszawy. Każdy ich krok obserwowali etatowi pracownicy służby bezpieczeństwa i zmobilizowani specjalnie na tę okazję bardzo liczni, wmieszani w tłum tajni współpracownicy. Robili zdjęcia, sporządzali notatki i sprawozdania. Nikt, kto uścisnął rękę Robertowi Kennedy’emu, wręczył mu kwiaty czy, co gorsza, jakiś list, nie pozostał niezauważony. Szybko identyfikowano zuchwalca i niebawem odczuwał na własnej skórze przykre skutki swojego tylko z pozoru niewinnego gestu. Uścisk dłoni czy złożona na ręce znakomitego gościa prośba o pomoc finansową, możliwość wyjazdu do Ameryki czy zagraniczne leczenie, mogła kosztować utratę pracy, wyrzucenie z uczelni, odmowę wyjazdu na staż czy odrzucenie podania o mieszkanie. Stawała się też często pretekstem do szantażowania delikwenta, którego zmuszano np. do zostania tajnym współpracownikiem. Szczególnie surowo obchodzono się z osobami mundurowymi, które poważyły się na taki gest. W reportażu znalazły się wypowiedzi ludzi, którzy byli świadkami tamtej pamiętnej wizyty, chwilowymi bohaterami wydarzeń. Do dziś pamiętają tamte wydarzenia, mają zdjęcia z Robertem Kennedym, ale też doświadczyli z tego powodu zainteresowania służb specjalnych. Ich wypowiedzi są bogato ilustrowane archiwalnymi materiałami filmowymi, fragmentami szyfrogramów i notatek urzędników tajnych służb i T. W.