TVP Historia Środa, 05.04.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 5 KWIETNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1794 - zgilotynowano Dantona; 1908 - urodził się Herbert von Karajan; 1952 - uzgodniono projekt i lokalizację Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie; 1989 - podpisano końcowy dokument wieńczący obrady Okrągłego Stołu; 07:10 WOJENNE DZIEWCZYNY S.II - ODC. 25 (SERIA II ODC. 12) Serial wojenny, 42 min, Polska, 2017 Reżyseria: Michał Rogalski, Łukasz Ostalski Scenariusz: Marek Kreutz, Ewa Popiołek Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Michał Czernecki, Józef Pawłowski, Tomasz Włosok, Sebastian Jasnoch, Peter Wolf, Danuta Stenka, Magdalena Czerwińska, Maria Dębska Mimo zgody wyrażonej przez Komendę Główną, Witek odmawia podpisania volkslisty. Ewka odnajduje Lewczyńską, która organizuje ostatnie widzenie z Witkiem przed wywiezieniem go do obozu w Auschwitz. Dziewczynie nie udaje się przekonać ukochanego do podpisania dokumentów. Dla Witka to równoznaczne ze zdradą. W nocy Andrzej, Witek i inni więźniowie odjeżdżają z Pawiaka ciężarówką otoczoną przez SS - manów. Kamil wyjeżdża w okolice folwarku Grudzińskiego, żeby wyjaśnić sprawę znalezionego ciała w lesie. Identyfikuje Powałę. Na zlecenie major Leokadii Marysia udaje się do Lublina. Jako Niemka z wyższych sfer udaje się do hotelu Europa i odbiera od Alberta Brauna ukryty w szmince raport o niemieckich planach na terenie Lublina. Poznany w hotelu oficer wywiadu Rzeszy Moos, proponuje jej, wspólny powrót do Warszawy jego samochodem. Wcześniej Marysia odnajduje w Lublinie męża Mileny i jego brata. Z ich pomocą uprowadza oficera i jego kierowcę. Skrępowanych Niemców ukrywają w ziemiance w lesie. Pod nieobecność Marysi w mieszkaniu Wójtowicza, Milena rodzi syna. Stefan prosi Irkę o spotkanie. Podczas ich rozmowy, podjeżdża kierowca Brennera i oddaje strzały w ich kierunku. 08:35 HISTORIA POLSKI - KARSKI I WŁADCY LUDZKOŚCI Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2015 Reżyseria: Sławomir Grünberg Scenariusz: Katka Reszke, E. Thomas Wood Zdjęcia: Sławomir Grünberg Muzyka: Tomasz Dukszta Film dokumentalny o słynnym polskim emisariuszu Janie Karskim, autorstwa Sławomira Grünberga, zdobywcy prestiżowej nagrody Emmy, reżysera i autora zdjęć do filmów dokumentalnych nominowanych do Oscara i Emmy. Dokument składa się z trzech warstw: wywiadów nakręconych przez reżysera, materiałów archiwalnych oraz fabularyzowanych scen zrealizowanych techniką animacji. Filmy archiwalne i fotografie zostały skrupulatnie wybrane spośród licznych źródeł historycznych, dotyczących II wojny światowej oraz z Archiwum Jana Karskiego (The Karski Papers), które znajduje się w Instytucie Hoovera (Uniwersytet Stanforda). Wśród materiałów archiwalnych w filmie pokazane są nigdy wcześniej niewykorzystane wywiady przeprowadzone przez Thomasa Wooda, autora książki: "Karski: How One Man Tried to Stop the Holocaust". Podstawową narrację stanowi głos Jana Karskiego z zachowanych na taśmie filmowej oraz taśmie wideo rozmów i wywiadów. Poza tym została wykorzystana konwencja "narratora zbiorowego", a składają się na nią tzw. off - y osób, które blisko znały Karskiego lub z nim współpracowały. 09:55 SENSACJE XX WIEKU - AFGANISTAN CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1996 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Pierwsza część programu o radzieckiej agresji na Afganistan w 1979 roko. Przebieg zamachu na prezydenta Afganistanu, okoliczności podjęcia decyzji o interwencji wojsk radzieckich i ataku jednostek KGB na pałac prezydencki w Kabulu, przebieg wojny i wykorzystanie śmigłowców Mi - 24, które stały się symbolem radzieckiej przewagi militarnej, oraz rakiet Stinger, które tę przewagę zneutralizowały. 10:20 SENSACJE XX WIEKU - AFGANISTAN CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1996 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Druga część programu o radzieckiej agresji na Afganistan w 1979 rok. Przedstawiono międzynarodowe reperkusje, działania podjęte przez administrację prezydenta Cartera oraz przebieg okrutnej wojny. W programie wykorzystano zdjęcia przedstawiające radzieckie latające czołgi - śmigłowce Mi - 24, które stały się symbolem zniszczenia, oraz unikatowe fragmenty kronik. 10:50 AMBULANS POLSKA - SYRIA Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2021 Reżyseria: Aleksander Zalewski Historia Aidy, która na początku filmu ma jeszcze 14 lat. Jest ona córką Polki i Syryjczyka. Urodziła się i wychowała w Polsce. Jest muzułmanką, ale nie zna języka arabskiego. Jej ojciec Imad uciekł z Syrii w latach dziewięćdziesiątych. Od dawna aktywnie działa w środowisku syryjskiej diaspory w Polsce. Od marca 2011 roku w Syrii trwa krwawa wojna domowa, spowodowana wystąpieniem większości narodu przeciwko reżimowi prezydenta Baszszara al - Asada. Tylko w ciągu czterech pierwszych lat narastający konflikt pochłonął ponad 200 tysięcy ofiar. Cztery miliony ludzi opuściło granice kraju. Połowa z nich to dzieci. Jednak walczący o wolność przez wiele lat nie doczekali się realnego wsparcia ze strony demokratycznych państw Zachodu. Wobec tego spora część rebeliantów wsparła powstałe w 2013 roku na terenach Iraku i Syrii radykalne Państwo Islamskie. Z kolei do Europy od lata 2015 roku dociera coraz więcej uchodźców z tego regionu Aida nie ma pomysłu, jak stać się osobą bardziej dojrzałą. Pojawia się możliwość wzięcia udziału w wyprawie mającej na celu dostarczenie środków medycznych i dwóch ambulansów rebeliantom walczącym z reżimem Asada. Diaspora syryjska powierza kierownictwo wyprawy Imadowi, który prosi o pomoc swoje dzieci. Aida wyrusza do ogarniętej wojną Syrii wraz z ojcem i starszym bratem. 12:30 MÓJ WUJEK PAPIEŻ Film dokumentalny, 37 min, Polska, 2022 Reżyseria: Marcin Sroka Scenariusz: Marcin Sroka Postać Jana Pawła II jest znana każdemu, jednak dzielić z nim najważniejsze chwile w życiu i cieszyć się jego dozgonną przyjaźnią mogli tylko nieliczni. Poznajmy bardziej prywatną twarz Ojca Świętego oraz nieznane fakty z jego życia przedstawione w opowieści bohatera filmu Andrzeja Kozłowskiego, ulubionego chrześniaka papieża. 13:15 WIDOKI Z RAJU. KULTURA OGRODOWA W ŚWIECIE ISLAMU - ODC. 4. AL - ANDALUS. DZIEDZICTWO MAURÓW (A GLIMPSE OF PARADISE - GARDEN CULTURE IN THE ISLAMIC WORLD) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Veronika Hofer Pięcioodcinkowy cykl dokumentalny - podróż po świecie islamu. Rozpoczyna się w ogrodach Imperium Perskiego, obejmuje zielone oazy na subkontynencie indyjskim, w Afryce Północnej i południowej Hiszpanii, a kończy refleksją o przyszłości w państwach Zatoki Perskiej. Ogrody są wehikułem do poznania i zrozumienia całego obszaru kulturowego w jego odrębności. Dokument skierowany jest do odbiorców zainteresowanych podróżami i kulturą, ale także do tych, którzy chcą poznać rejony o coraz większym znaczeniu na świecie, ich historię i kulturę. Odcinek 4 - "Al - Andalus". 14:15 SAMOCHODY PRZYWÓDCÓW (THE WHEELS OF POWER: HISTORY OF OFFICIAL CARS) Film dokumentalny, 53 min, Francja, 2017 Reżyseria: Jessy Picard Adolf Hitler i jego samochód - pokazowy mercedes 770K. Charles De Gaulle i jego DS 19. Papież Jan Paweł II i jego papa mobile. Donald Trump i bestia, jego ultrabezpieczna limuzyna. Wszyscy ci przywódcy wpisali się ze swoimi pojazdami w historię motoryzacji. Używali samochodów wyprodukowanych na specjalne zamówienie. Cechowały je: bezpieczeństwo, luksus, czasami nawet ekstrawagancja. Miały symbolizować władzę i siłę. Wykorzystywano w nich najnowsze technologie. Od czasu kadencji prezydenta Baracka Obamy rząd amerykański zainwestował 14 milionów euro w unowocześnienie bestii, w które między innymi wzmocniono pancerną karoserię i wymieniono silniki na modele inspirowane silnikami lotniczymi oraz silnikami samochodów wyścigowych. 15:20 GIGANCI HISTORII - POTOP SZWEDZKI Teleturniej, 45 min, Polska, 2023 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) . W lipcu1655 roku Szwedzi wkroczyli z dwóch stron w granice Rzeczypospolitej. Uwikłana w wojnę z Moskwą i Kozakami Rzeczpospolita wydawała się być łatwym łupem dla spragnionych nowych zdobyczy Szwedów. Początkowo Szwedzi kroczyli od sukcesu do sukcesu, zajmując Rzeczpospolitą. W tej sytuacji Jan Kazimierz schronił się na Śląsku. Kolejne miasta kapitulowały. Wydawało się, że szwedzki "potop" doszczętnie zaleje Rzeczpospolitą. Rozpoczęła się bezprzykładna grabież i bezprawie. Wkrótce jednak losy wojny zaczęły się odwracać. Co o potopie szwedzkim wiedzą uczestnicy teleturnieju Giganci historii? 16:10 DAR WOLNOŚCI - BOMBOWY AS Film dokumentalny, 17 min, Polska, 2019 Cykl pięciu filmów według scenariusza i w reżyserii Sławomira S. Górskiego, wyprodukowanych przez Muzeum Żołnierzy Wyklętych. Jan Towarnicki, cichociemny i szef wyszkolenia taktycznego cichociemnych. Bojowy Znak Spadochronowy 889/1326. Zatwierdzony Rozkazem Naczelnego Wodza 20 listopada 1944 roku. Urodzony 17 kwietnia 1915 roku w Wysocko Wyżne w województwie lwowskim. W 1931 roku wstąpił do Związku Strzeleckiego, a w roku 1933 do Wojska Polskiego z przydziałem do 2. kompanii, 5. Pułku Strzelców Podhalańskich w Przemyślu. W roku 1935 ukończył kurs celowniczych i strzelców wyborowych. W roku 1938 przeszedł do cywila. Zmobilizowany w roku 1939. W Kampanii Wrześniowej starszy strzelec, dowódca drużyny w 3. kompanii 5. Pułku Strzelców Podhalańskich. Po agresji sowieckiej na Polskę, 21 września 1939 roku przekroczył granicę węgierską i został internowany. Na początku maja 1940 roku, w grupie 23 osób zbiegł z internowania i przez Jugosławię i Włochy dotarł 10 maja do Francji. Po kapitulacji Francji przedostał się do Anglii. Przeniesiony do Glasgow w Szkocji i przydzielony do służby w sądzie polowym. Wstąpił do formującej się 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej. Uczestnik największej operacji powietrzno - desantowej II wojny światowej Market - Garden w Holandii, zwanej Bitwą o Arnhem. Kapral, dowódca 2. plutonu, 3. Batalionu Spadochronowego. 21 września 1944 roku skok spadochronowy na Driel (samolot nr 77) w centrum ostrzału niemieckich karabinów maszynowych i moździerzy. W roku 1953 wyemigrował do Kanady i osiedlił się w Toronto (Ontario). Do emerytury pracował w fabryce samochodów Ford. 17:00 WOJENNE DZIEWCZYNY S.II - ODC. 26 (SERIA II ODC. 13) Serial wojenny, 44 min, Polska, 2017 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz, Ewa Popiołek Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Michał Czernecki, Józef Pawłowski, Tomasz Włosok, Sebastian Jasnoch, Katrin Buhring, This Maag, Peter Wolf Margarethe oświadcza Stefanowi, że skoro nie wiedział nic o planach porwania Schneidera, jest już dla niej bezużyteczny. Stefan orientując się, że został zdemaskowany przez podziemie, postanawia uciec za granicę. Próbuje namówić Irkę by uciekła razem z nim. Dowództwo wyznacza Marysię na negocjatora w sprawie wymiany Witka, Andrzeja i dwóch ważnych dla podziemia więźniów w zamian za Schneidera. W restauracji dziewczyna spotyka się z negocjatorem strony niemieckiej, okazuje się, że jest to Margarethe. Niemka żąda dowodu, że Schneider nadal żyje. Dziewczyny, obiecując więźniowi morfinę, od której jest uzależniony, wymuszają napisanie listu potwierdzającego jego położenie. Jako zabezpieczenie na przyszłość robią Niemcowi zdjęcie podczas gdy ten wstrzykuje sobie morfinę. Na kercelaku dochodzi do wymiany Schneidera za polskich więźniów, wśród których są wycieńczeni i skatowani Witek i Andrzej. Transakcja przepływa gładko, okazuje się, że Niemcy nie zaplanowali żadnej zasadzki, Schneider jest dla nich zbyt cenny by ryzykować. Stefan podstępem zwabia Irkę do mydlarni. Podejmuje kolejną, rozpaczliwą próbę przekonania jej do wspólnej ucieczki. Ma już nawet fałszywe dokumenty, pieniądze i samochód. Na miejscu zjawia się Kamil. Między mężczyznami dochodzi do gwałtownej szarpaniny. Stefan sięga po broń. 18:00 ARSENAŁ. MAGAZYN MILITARNO - HISTORYCZNY - CZOŁG 7TP Magazyn, 24 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jerzy Grabowski, Grzegorz Płaza, Andrzej Borowiecki Scenariusz: Grzegorz Płaza, Andrzej Borowiecki, Jerzy Grabowski Zdjęcia: Maciej Brola, Rafał Biernacki Wykonawcy: Jacek Sobieszczański, Przemysław Predygier (prowadzący) Wiosną 1919 roku sformowany został Pierwszy Pułk czołgów. Pierwsza w dziejach Polski jednostka pancerna, wyposażona we francuskie czołgi FT wchodziła w skład tzw. Błękitnej Armii. Gdy w 1919 roku armia gen. Hallera przybywa do odradzającego się państwa polskiego, z dnia nadzień staliśmy się czwartą potęgą pancerną świata, a polskie czołgi odegrały ważną rolę w wojnie polsko - bolszewickiej. W programie poznamy historię pułku i możliwości wiernej repliki czołgu FT. 18:25 ZAGINIONE? OCALONE? HISTORIE ZAWODÓW RÓŻNYCH - ODC. 5 POWROŹNIK Dysk./wywiad/debata, 19 min, Polska, 2022 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Andrzej Kaczmarczyk Wykonawcy: Andrzej Kaczmarczyk (prowadzący) Praczka, świniopas, śledziarz, handlarz skupujący starzyznę i kurze łapki, czy wędrowny ostrzyciel noży, odeszli w zapomnienie, choć tego ostatniego widziano jeszcze na warszawskich podwórkach na początku lat 90. Podobny los może czekać wikliniarzy, bednarzy, kołodziejów czy garncarzy, choć ta ostatnia umiejętność przeżywa właśnie swój renesans. Miejmy nadzieję, że nie krótkotrwały. W niektórych przypadkach to już niestety zapewne ostatni moment, by rzemieślnicy podzielili się z nami swoimi coraz rzadszymi umiejętnościami. W tym odcinku cyklu "Zaginione? Ocalone? Historie zawodów różnych" odwiedzimy powroźnika. 18:55 HISTORIA POLSKI - PIEŃ KATYŃSKI Film dokumentalny, 34 min, Polska, 2010 Reżyseria: Maria Wiśnicka, Andrzej Wyrozębski Scenariusz: Maria Wiśnicka, Andrzej Wyrozębski Zdjęcia: Andrzej Wyrozębski Kanwą filmowej opowieści jest twórcza praca nad powstaniem pomnika KATYŃ - 1940 realizowanego przez rzeźbiarza Ryszarda Kozłowskiego w Otwocku pod Warszawą. Z miastem Otwock swoje przedwojenne losy związało 35 rodzin zamordowanych w Katyniu polskich oficerów. Mieszkające do dzisiaj na terenie powiatu otwockiego osoby, wspominają swoich ojców i patriotyczną atmosferę rodzinnych domów. Ilustracją są archiwalne fotografie. O swoich przeżyciach i doświadczeniach opowiadają córki i syn zamordowanych oficerów: Krystyna Maruszewska, Maria Olszewska, Helena Kozicka, Róża Wawrzynowicz - Billip, Teresa Wawrzynowicz - Sawczuk, Fryderyk Węgrzyn. 19:35 DAR WOLNOŚCI - MECHANIK 303 Film dokumentalny, 16 min, Polska, 2019 Cykl pięciu filmów według scenariusza i w reżyserii Sławomira S. Górskiego, wyprodukowanych przez Muzeum Żołnierzy Wyklętych. Dywizjon 303 to była największa przygoda i przyjaźń, tak mówi bohater filmu: kpt. Tadeusz Terlikowski. Urodził się 17 listopada 1917 r. w Bacewiczach koło Bobrujska (dzisiejsza Białoruś). W latach 1937 - 1939 służył w 13. Eskadrze 1. Pułku Lotniczego na Okęciu w Warszawie. We wrześniu 1939 r. walczył w obronie Polski. Następnie, po ewakuacji przez Rumunię i Bliski Wschód, zasilił szeregi 145. Polskiego Dywizjonu we francuskim Lyonie. Po kapitulacji Francji, przez Hiszpanię i Algierię, przedostał się do Szkocji. Po ukończeniu szkoły mechaników w Blackpool trafił do Dywizjonu 303 im. Tadeusza Kościuszki Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii, zaliczanego do najlepszych jednostek myśliwskich II wojny światowej. 20:00 MURY ZAGŁADY - ŁASKA CICHEJ ŚMIERCI Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Rafał Kotomski Scenariusz: Krzysztof Rak, Rafał Kotomski Wykonawcy: Krzysztof Rak (prowadzący), Grzegorz Michalczyk (prowadzący) "Mury Zagłady" to pięcioodcinkowy cykl dokumentalny poświęcony zagładzie społeczności warszawskich i otwockich Żydów. Osią cyklu jest zaplanowana i przeprowadzona przez Niemców tzw. Wielka Akcja Likwidacyjna w okresie lipiec - wrzesień 1942 roku, oznaczająca wywózkę i wymordowane olbrzymiej większości pozostałych przy życiu Żydów z warszawskiego getta, a także podobna akcja w podwarszawskim Otwocku, przed wojną zamieszkałym w dużej części przez Żydów. Autorami scenariusza są Krzysztof Rak i Rafał Kotomski, który cykl również wyreżyserował. Przewodnikami po tym niewyobrażalnie straszliwym świecie są Krzysztof Rak, znawca stosunków polsko - niemieckich, i zaangażowany w dialog chrześcijańsko - żydowski ks. Grzegorz Michalczyk. Odcinek trzeci to wyjątkowo dramatyczna historia Adiny Blady - Szwajgier, w 1942 młodej żydowskiej lekarki, pracującej w szpitalu dziecięcym, która przeżyła getto. Swoją historię opowiedziała w opublikowanych po raz pierwszy w latach 90. wspomnieniach "I więcej nic nie pamiętam", których fragmenty zabrzmią w tym odcinku. Widzowie poznają jej historię także oczami jej córki, Aliny Świdowskiej. 20:30 UPADEK. JAK UKRAIŃCY ZNISZCZYLI IMPERIUM ZŁA - ODCINEK 1 DZIEŃ STRACHU (THE СOLLAPSE: HOW UKRAINIANS DESTROYED THE EVIL EMPIRE / KOLAPS. JAK UKRAJINCI ZRUJNUWAŁY IMPERIJU ZŁA) Film dokumentalny, 46 min, Ukraina, 2020 Reżyseria: Sergij Łysenko Dokładna i jak dotąd najpełniejsza opowieść o tym, jak deklaracja niepodległości Ukrainy umożliwiła ostateczny upadek ZSRR. W cyklu dokumentalnym widzowie zobaczą nigdy wcześniej nieprezentowane tajne dokumenty CIA i KGB; zeznania uczestników i świadków wydarzeń czy wypowiedzi amerykańskich, ukraińskich, rosyjskich oraz polskich polityków i historyków, po raz pierwszy omawiających tak szczegółowo wydarzenia z 1991 roku. 30 lat po upadku imperium zła mamy dostęp do tajnych niegdyś dokumentów CIA i KGB, wspomnień ludzi, którzy podejmowali decyzje oraz bezpośrednich świadków i uczestników masowych procesów w całym ZSRR. Obecnie nie ma ani jednej książki czy filmu, które w sposób całościowy i pełny przedstawiałyby upadek ZSRR. Opisy ówczesnych wydarzeń koncentrują się wokół Moskwy, pozostawiając w cieniu kluczowe procesy, które rozgrywały się poza nią i które faktycznie doprowadziły do upadku imperium zła. 21:30 STALIN I TROCKI - WALKA NA ŚMIERĆ I ŻYCIE (STALIN - TROTSKY, A BATTLE TO DEATH) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2014 Reżyseria: Marie - Laurence Rincé Meksyk. 20 sierpnia 1940 roku. Trocki zostaje uderzony czekanem w głowę i umiera. Wraz z jego śmiercią kończy się 20 - letni pojedynek w ścisłym gronie najwyższych przywódców ruchu komunistycznego. Stalin w końcu eliminuje swojego wieloletniego rywala. Obie główne postacie rewolucji, Stalin i Trocki, nie cofnęły się przed niczym, aby zdobyć władzę absolutną. Ich pojedynek był starciem dwóch skrajnie różnych osobowości. Pierwszy to syn gruzińskiego szewca, drugi żydowski intelektualista. Pierwszy metodyczny, przewidujący człowiek; drugi, rzutki i entuzjastyczny umysł. Pierwszy cyniczny intrygant; drugi idealista. Był to ideologiczny pojedynek dwóch wizji komunizmu; pojedynek polityczny, pojedynek o władzę, a przede wszystkim pojedynek na śmierć i życie. Eliminując Trockiego, Stalin ostatecznie osiągnął najwyższy urząd i ugruntował swoje miejsce w historii. 22:30 KATYŃ Dramat historyczny, 117 min, Polska 2007 Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz: Andrzej Wajda, Władysław Pasikowski, Przemysław Nowakowski Zdjęcia: Paweł Edelman, Marek Rajca Muzyka: Krzysztof Penderecki Aktorzy: Andrzej Chyra, Maja Ostaszewska, Artur Żmijewski, Danuta Stenka, Jan Englert, Magdalena Cielecka, Agnieszka Glińska, Paweł Małaszyński, Maja Komorowska, Władysław Kowalski, Antoni Pawlicki, Agnieszka Kawiorska, Siergiej Garmasz, Joachim Paul Assbock, Waldemar Barwiński, Sebastian Bezzel, Jacek Braciak, Krzysztof Globisz, Krzysztof Kolberger i inni "Katyń" Andrzeja Wajdy nikogo nie oskarża wprost, a jedynie przedstawia obraz społeczeństwa na tle powojennych dylematów, obraz, na jaki wcześniej kino polskie się nie zdobyło. Przez pół wieku z przyczyn politycznych nie mogło, a przez następne kilkanaście lat zwyczajnie nie potrafiło. Wajda przełamuje tę niemoc, jeszcze raz budzi sumienia: pozwala zrozumieć, czym jest świadomość zbrodni i kłamstwa katyńskiego dla rodzin jej ofiar, ale także dla całego narodu. Ta wiedza zyskała na ekranie, mimo świadomie założonej rzeczowości, wymiar artystyczny: począwszy od inscenizacji wielkich scen, poprzez muzykę Krzysztofa Pendereckiego i niemal pozbawione barwy zdjęcia Pawła Edelmana, aż do wyrażającej głębokie przeżycie gry całego aktorskiego zespołu - pisał na łamach branżowego "Kina" Konrad J. Zarębski. Andrzej Wajda przez wiele lat nosił się z zamiarem nakręcenia filmu o tragedii katyńskiej. Nie tylko dlatego, że nazwisko jego ojca figuruje na liście ofiar tej zbrodni. Także ze względu na tych, którzy dopiero wchodzą na scenę dorosłego życia i jakże często zaprzątnięci wyłącznie chwilą obecną zapominają nazwy i daty najważniejsze dla polskiej historii i decydujące o narodowej tożsamości Polaków. - Nie tak dawno w jednym z telewizyjnych programów gimnazjalista zapytany, z czym kojarzy mu się 17 września, odpowiedział, że z jakimś świętem kościelnym. Może dzięki naszemu filmowi młody człowiek zapytany o Katyń, będzie potrafił odpowiedzieć coś więcej niż to, że Katyń to nazwa jakiejś miejscowości niedaleko od Smoleńska? - pytał z nadzieją Wajda w swoim przesłaniu zamieszczonym na internetowej stronie jego filmu. Chcąc dotrzeć do współczesnych dwudziesto - i trzydziestolatków, wychowanych w dużej mierze na MTV, serialach i grach komputerowych, reżyser zaprosił do współpracy przy tworzeniu scenariusza dwóch głośnych twórców młodszego pokolenia: Władysława Pasikowskiego, rodzimego speca od kina akcji i Przemysława Nowakowskiego, współtwórcę serialu "Na Wspólnej" i kontrowersyjnych "Egoistów", drapieżnego filmu o warszawskich dandysach A. D. 2000. W rezultacie powstała opowieść o tragedii Katynia widzianej z perspektywy kilku indywidualnych losów, zarówno żołnierzy, jak i ich rodzin, a zwłaszcza kobiet, matek, żon i córek. Wielka historia, choć w filmie obecna, służy głównie do odmalowania fabularnego tła, dzięki któremu widz ma lepiej zrozumieć motywacje bohaterów, ich dylematy, a przede wszystkim ich cierpienie. 17 września 1939 roku. Trwa exodus ludności cywilnej na wschód w nadziei na ocalenie przed hitlerowską nawałą. Na moście zdumieni uciekinierzy spotykają innych, uciekających w przeciwną stronę przed wkraczającą właśnie do Polski Armią Czerwoną. W zajmowanych wsiach i miastach bolszewicy ogłaszają, że przychodzą jako wyzwoliciele mas pracujących od ucisku burżuazji. Reprezentantem tej ostatniej jest według nich także Wojsko Polskie, więc żołnierze masowo brani są do niewoli. Taki los spotyka m. in. Andrzeja, rotmistrza 8. Pułku Ułanów z Krakowa. W prowizorycznym obozie jenieckim odnajduje go żona Anna z małą córeczką Niką. Anna ze łzami w oczach błaga, by przebrał się w cywilne ubranie i uciekł. Andrzej odmawia, powołując się na przysięgę żołnierską. Wkrótce wraz ze swoim pułkiem zostaje wywieziony do znacznie silniej strzeżonego obozu w Kozielsku. Tymczasem Anna po wielu perypetiach, niemal cudem ocalając życie swoje i dziecka, dociera do Krakowa, znajdującego się teraz pod jurysdykcją niemiecką. Zatrzymuje się u matki Andrzeja. Jego ojca, profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego, wraz z innymi pracownikami tej uczelni hitlerowcy podstępnie uwięzili i wywieźli do obozu w Sachsenhausen. Obu kobietom nie pozostaje nic innego jak czekać na swoich mężów. Po kilku miesiącach przychodzi wiadomość, że ojciec Andrzeja zmarł. W kwietniu 1943 roku Kraków obiega sensacyjna wiadomość o odnalezieniu zbiorowych mogił polskich oficerów w Katyniu. Wbrew wszelkiemu prawdopodobieństwu Anna nie chce dać wiary, że pośród ofiar jest Andrzej. 01:05 SENSACJE XX WIEKU - AFGANISTAN CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1996 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Pierwsza część programu o radzieckiej agresji na Afganistan w 1979 roko. Przebieg zamachu na prezydenta Afganistanu, okoliczności podjęcia decyzji o interwencji wojsk radzieckich i ataku jednostek KGB na pałac prezydencki w Kabulu, przebieg wojny i wykorzystanie śmigłowców Mi - 24, które stały się symbolem radzieckiej przewagi militarnej, oraz rakiet Stinger, które tę przewagę zneutralizowały. 01:30 SENSACJE XX WIEKU - AFGANISTAN CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1996 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Druga część programu o radzieckiej agresji na Afganistan w 1979 rok. Przedstawiono międzynarodowe reperkusje, działania podjęte przez administrację prezydenta Cartera oraz przebieg okrutnej wojny. W programie wykorzystano zdjęcia przedstawiające radzieckie latające czołgi - śmigłowce Mi - 24, które stały się symbolem zniszczenia, oraz unikatowe fragmenty kronik. 02:00 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - BERCHTESGADEN Magazyn, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański(Prowadzący) Odcinek poświęcony rezydencjom Adolfa Hitlera w Berchtesgaden koło Obersalzbergu, w których zapadały kluczowe dla XX wieku decyzje: Berghof (u stóp góry Kehlstein) i Adlerhorst (na szczycie góry). To właśnie w Berchtesgaden zapadła decyzja o ataku na Polskę.