TVP Historia Niedziela, 09.04.2023 06:45 BYŁ TAKI DZIEŃ - 9 KWIETNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1553 - zmarł Francois Rabelais; 1946 - dekret pozwalający wydawać klasyków literatury tylko wydawnictwom państwowym i spółdzielczym; 1966 - Kościół katolicki zaprzestał wydawania "Indeksu Ksiąg Zakazanych"; 1968 - zmarła Zofia Kossak - Szczucka; 06:55 SANKTUARIUM Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2022 Reżyseria: Grzegorz Styła, Grzegorz Styła Scenariusz: Grzegorz Styła, Marek Szczepanek, Grzegorz Styła, Marek Szczepanek Zdjęcia: Kacper Solan, Wojciech Kursa, Wojciech Kursa, Kacper Solan Wykonawcy: S. M. Ewangelista Sobkowicz Ismm, Rino Pawletta, Barbara Spirała W sierpniu 2022 r. mija 20 lat konsekracji Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Łagiewnikach. Dokonał jej św. Jan Paweł II. Z tej okazji powstał niezwykły film opowiadający o powstaniu Sanktuarium, o św. Faustynie - apostołce Bożego Miłosierdzia, oraz o wielu produkcjach, które realizowane są w tym ważnym dla katolików miejscu. Sanktuarium to film przypominający najważniejsze chwile pielgrzymki Ojca Świętego Jana Pawła II w 2002 roku. Przypomnimy słowa Papieża Polaka, kard. Franciszka Macharskiego, porozmawiamy także z Witoldem Cęckiewiczem, który zaprojektował Bazylikę Bożego Miłosierdzia. W filmie pokażemy także kulisy realizacji transmisji Godziny Miłosierdzia i Mszy Świętych z Bazyliki Miłosierdzia Bożego Miłosierdzia. 09:10 CO MI ZROBISZ JAK MNIE ZŁAPIESZ Komedia, 99 min, Polska 1978 Reżyseria: Stanisław Bareja Scenariusz: Stanisław Bareja, Stanisław Tym Zdjęcia: Jan Laskowski Muzyka: Jerzy Derfel Aktorzy: Krzysztof Kowalewski, Bronisław Pawlik, Stanisław Tym, Ewa Wiśniewska, Ewa Ziętek, Andrzej Fedorowicz, Stefan Friedmann, Zofia Merle, Tadeusz Pluciński, Józef Nalberczak, Jerzy Duszyński, Janusz Gajos, Damian Damięcki, Kazimierz Kaczor, Zdzisław Maklakiewicz i inni "Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz?" jest znakomitą próbką stylu Stanisława Barei. Film ten, co rzadko zdarzało się za życia twórcy "Misia", został znakomicie przyjęty nie tylko przez widownię, ale i krytykę. Wybrzydzano wprawdzie trochę na niespójność intrygi oraz sporadycznie niewybredny dowcip, zarzuty te ginęły jednak w morzu pochwał. Najwięcej komplementów zebrali autorzy scenariusza oraz znakomici aktorzy: Krzysztof Kowalewski, Bronisław Pawlik, Ewa Wiśniewska, Stanisław Tym. Dostrzeżono także odwagę reżysera, który ostrze swej satyry skierował bezceremonialnie w środowisko decydentów, na co ówczesna cenzura była szczególnie uczulona. Mimo że Bareja nie zostawił suchej nitki na peerelowskim establishmencie, "Co mi zrobisz..." dostał pozwolenie na rozpowszechnianie. Dzięki temu widzowie mogli go oglądać niemal równolegle z "Człowiekiem z marmuru", "Wodzirejem" czy "Bez znieczulenia" - utworami serio mówiącymi o świecie bezlitośnie wyszydzonym przez Bareję. Akcja "Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz?" toczy się w drugiej połowie lat siedemdziesiątych. Dyrektor Krzakoski jedzie w służbową delegację do Paryża. W ambasadzie poznaje apetyczną Danusię i spędza z nią noc. Nie wie, że dziewczyna jest córką partyjnego prominenta. Mija kilka miesięcy. Pewnego dnia Danusia składa wizytę w gabinecie Krzakoskiego. Bez ogródek oznajmia skonfundowanemu dyrektorowi, że jest z nim w ciąży. Mężczyzna czym prędzej zawozi ją do znajomego ginekologa. Ten jednak uświadamia Krzakoskiemu, z kim miał romans. Dyrektorowi niczego więcej nie trzeba. Jego przedsiębiorstwo ma się kiepsko, dalsza kariera wisi na włosku. Krzakoski postanawia niezwłocznie rozwieść się z żoną, poślubić Danusię i w ten sposób uratować własny stołek. Od pomysłu do realizacji wszakże droga daleka i niełatwa. 11:00 PORTUGALIA - DZIKI ZACHÓD EUROPY (PORTUGAL - EUROPE'S WILD WEST) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Christian Baumeister Dokument opowiada historię odległej i dzikiej Portugalii, otoczonej ośnieżonymi górami od północy, skalistym wybrzeżem Atlantyku na zachodzie i gorącymi, piaszczystymi plażami wybrzeża Algarve na południu. Dzikie krainy Portugalii przetrwały z dala od reszty świata. Ten odizolowany zakątek Europy jest domem dla wielu stworzeń. To kraina, w której surowe, mroźne szczyty spływają do kaskadowych wodospadów. Watahy wilków krążą wokół stad dzikich koni, a drapieżniki wspinające się po drzewach obserwują lasy. To miejsce, w którym przetrwanie jest zarezerwowane dla tych, którzy mają najostrzejsze zmysły i najlepsze sposoby na przeżycie. 13:00 ZAGINIONE? OCALONE? HISTORIE ZAWODÓW RÓŻNYCH - ODC. 6 GARNCARZ Dysk./wywiad/debata, 22 min, Polska, 2022 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Andrzej Kaczmarczyk Wykonawcy: Andrzej Kaczmarczyk (prowadzący) Praczka, świniopas, śledziarz, handlarz skupujący starzyznę i kurze łapki czy wędrowny ostrzyciel noży, odeszli w zapomnienie, choć tego ostatniego widziano jeszcze na warszawskich podwórkach na początku lat 90. Podobny los może czekać wikliniarzy, bednarzy, kołodziejów czy garncarzy, choć ta ostatnia umiejętność przeżywa właśnie swój renesans. Miejmy nadzieję, że nie krótkotrwały. W niektórych przypadkach to już niestety zapewne ostatni moment, by rzemieślnicy podzielili się z nami swoimi coraz rzadszymi umiejętnościami. W tym odcinku cyklu "Zaginione? Ocalone? Historie zawodów różnych" odwiedzimy garncarza. 13:35 U PANA BOGA ZA MIEDZĄ Komedia obyczajowa, 110 min, Polska 2009 Scenariusz i reżyseria: Jacek Bromski Zdjęcia: Ryszard Lenczewski Muzyka: Ludek Drizhal Aktorzy: Andrzej Zaborski, Krzysztof Dzierma, Agnieszka Kotlarska, Grzegorz Heromiński, Emilian Kamiński, Wojciech Solarz, Ryszard Doliński, Mieczyslaw Fiodorow, Małgorzata Sadowska, Alicja Bach, Katarzyna Śmiechowicz, Barbara Torzewska, Małgorzata Płońska Kolejna (po "U Pana Boga za piecem" i "U Pana Boga w ogródku") część perypetii mieszkańców idyllicznego podlaskiego miasteczka Królowy Most. Na tle urokliwych sielskich pejzaży, pośród dobiegających z miejscowych kuchni woni kindziuków, kiszonych ogórków i smalcu, tudzież w asyście obficie obdarzonych przez naturę niewiast, Jacek Bromski po raz kolejny snuje opowieść o tym, jak spokojne życie dobrodusznego proboszcza i równie sympatycznych, co niewydarzonych, stróżów porządku zostaje zakłócone przez pojawienie się "obcego", a właściwie dwóch. Pierwszym jest Staszek Niemotko (Grzegorz Heromiński), który ostatnie dwadzieścia lat spędził w USA, a teraz wraca odwiedzić stare kąty. Przywióżł ze sobą luksusowy biały samochód i mnóstwo forsy. Jego rodzinna chałupa to już ruina, jednak za radą proboszcza Staszek postanawia zostać i znaleźć sobie odpowiednią żonę. Nie jest wprawdzie ani młody, ani zbyt przystojny, ale za to ma grubo ponad sto tysięcy dolarów, co niewątpliwie stanowi pewien atut. Niestety, nawet tak duża suma nie robi wrażenia na atrakcyjnej kasjerce w lokalnym banku, gdzie lokuje pieniądze. Dziewczyna, owszem, umówiłaby się na randkę z "Amerykanem", ale najpierw musiałby on uzyskać zgodę miejscowej władzy duchownej. I nie chodzi tu bynajmniej o proboszcza Antoniego, tylko o... popa, gdyż piękna Ludmiła jest wyznania prawosławnego. Wszystko wskazuje więc na to, że ze ślubu nic nie będzie. W zamian Staszkowi niespodziewanie trafia się szansa na zaistnienie w...polityce. W Królowym Moście zbliżają się bowiem wybory burmistrza. Piastujący to stanowisko od trzech kadencji Mieczysław jest usilnie namawiany przez żonę, by dał sobie już spokój z ratuszem i zajął się wnukami. Widząc jego wahania miejscowy bogacz Śliwiak postanawia również ubiegać się o urząd włodarza miasta. Dowiedziawszy się, że Staszek długo przebywał w Stanach, angażuje go do przygotowania profesjonalnej kampanii wyborczej w stylu amerykańskim. Niemotko ochoczo bierze się do rzeczy. Na początku zjednuje sobie reaktora naczelnego miejscowej gazety, który jest w niełasce u burmistrza, odkąd nie zgodził się wydrukować jego poezji. Jako że kampania ma być profesjonalna, redaktor dostaje zadanie "zebrania haków" na Mieczysława. Nie będzie to trudne, gdyż urzędujący burmistrz darzy daleko posuniętą sympatią swoją sekretarkę, nie tylko dlatego, że świetnie organizuje mu pracę i chętnie słucha napisanych przezeń wierszy, lecz także z powodu jej biustu, na widok którego króliczki "Playboya" mogłyby się nabawić kompleksów. Z biegiem czasu kampania wyborcza coraz bardziej się zaostrza i do akcji musi wkroczyć policja. Na szczęście nieporadności komendanta i jego safandułowatych podopiecznych w sukurs przychodzi drugi "obcy", a właściwie "obca" osoba w miasteczku - starszy inspektor Marina Chmiel, dziarska blondynka, posiadaczka czarnego pasa w karate i specjalistka od komputerów. Jednak i jej umiejętności okazują się niewystarczające wobec grupy uzbrojonych po zęby gangsterów zza Buga. Wskutek ich wyczynów idylliczne życie mieszkańców Królowego Mostu pryska jak bańka mydlana. Nawet kościelny dzwon brzmi fałszywie. Widząc, że wszystko dookoła pogrąża się w chaosie i przemocy zatroskany ksiądz proboszcz postanawia uciec się do niekonwencjonalnego jak na osobę duchowną rozwiązania sytuacji. Złoty Granat na Festiwalu Filmów Komediowych w Lubomierzu (2009) i Nagroda za reżyserię na Golden Rooster and Hundred Flowers Film Festiwal w Nanchang (2009). 15:35 GALERIA SZTUKI NA EKRANIE - WIELKANOC W SZTUCE, CZĘŚĆ 1 (EXPOSITION ON SCREEN. EASTER IN ART, PART 1) Film dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Phil Grabsky Kolejna odsłona serii Galeria sztuki na ekranie to Wielkanoc w sztuce, część 1. Wielkanoc jest najważniejszym świętem chrześcijaństwa, obchodzonym na pamiątkę Zmartwychwstania Jezusa wkrótce po Jego ukrzyżowaniu. Każdy, kto interesuje się sztuką czy ogólnie kulturą wizualną, musi poznać dzieje Chrystusa, ponieważ z nimi związane są najwspanialsze, najbardziej sugestywne, najgłębiej poruszające i najpiękniejsze obrazy w całym dorobku naszej kultury. Z pewnością żadna inna historia nie została tak dobrze zilustrowana w sztuce Zachodu. Wielkanoc jest najważniejszym świętem chrześcijaństwa, obchodzonym na pamiątkę Zmartwychwstania Jezusa wkrótce po Jego ukrzyżowaniu. Ambicje, ból, cierpienie, chwała - w tym pełnym napięcia dramacie są wszystkie elementy klasycznej tragedii. Ich autorzy znani są jako Mateusz, Marek, Łukasz i Jan. To nie tylko historia Wielkanocy, ale też historia sztuki. 18:25 BRUNET WIECZOROWĄ PORĄ Komedia, 91 min, Polska 1976 Reżyseria: Stanisław Bareja Scenariusz: Stanisław Bareja i Andrzej Kill Zdjęcia; Wiesław Zdort Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Krzysztof Kowalewski, Bożena Dykiel, Mirosława Krajewska, Wojciech Pokora, Wiesław Gołas, Ryszard Pietruski, Emilia Krakowska, Janina Traczykówna, Jan Kobuszewski, Józef Nalberczak, Tadeusz Pluciński, Andrzej Fedorowicz, Zdzisław Maklakiewicz, Bohdan Łazuka i inni Cyganka przepowiada Michałowi Romanowi niezwykłe przeżycia, jednak on, podobnie jak większość ludzi, nie bierze poważnie tych proroctw. Gdy jego liczna rodzina wyjeżdża na weekend, Michał w błogiej i upragnionej ciszy zasiada w końcu do pracy korektorskiej. I niebawem spełniają się pierwsze wróżby Cyganki: Michał odnajduje zaginiony zegarek, a w totolotku wylosowane zostają przepowiedziane przez nią liczby. Zaniepokojony bohater zaczyna oczekiwać najgroźniejszej części przepowiedni - zapowiada ona zabicie bruneta, który zjawi się w jego mieszkaniu wieczorową porą. Aby zapobiec zbliżającemu się nieszczęściu, Michał opuszcza dom. Ściga go jednak przeznaczenie. Przypadkowo zostaje zabójcą mężczyzny, niejakiego Dzidka Krępaka, który pojawił się w jego domu. Brak alibi, trup w domu, ślady zbrodni - wszystko to świadczy przeciwko niemu. Z pomocą przychodzi Michałowi przyjaciel Kazik, który postanawia rozwikłać tę dziwną zagadkę. Razem zastawiają w miejscu zbrodni pułapkę. Michał odwiedza swoich sąsiadów i informuje ich o zabójstwie. Jeden z nich na wiadomość o tym próbuje uciec. Michał puszcza się za nim w pogoń. Po licznych perypetiach udaje mu się go złapać i oddać w ręce milicji. Tajemnica morderstwa zostaje wyjaśniona. 21:10 AFRYKAŃSKA KRÓLOWA (THE AFRICAN QUEEN) Film wojenno - przygodowy, 101 min, USA / Wielka Brytania 1951 Reżyseria: John Huston Scenariusz na podstawie powieści C. S. Forestera: James Agee, John Huston Aktorzy: Humphrey Bogart, Katharine Hepburn, Robert Morley, Peter Bull, Theodore Bikel, Walter Gotell, Gerald Onn, Peter Swanwick i inni Adaptacja wydanej w 1938 roku książki pod tym samym tytułem pióra Cecila Scotta Forestera, angielskiego powieściopisarza urodzonego w Egipcie. "Afrykańska królowa" to pełna wybornego humoru historia dwojga niemłodych już ludzi, których los styka w Afryce podczas I wojny światowej. Wspaniałe zdjęcia plenerowe nakręcone w afrykańskiej dżungli to dzieło Jacka Cardiffa, wówczas jednego z najwybitniejszych specjalistów w dziedzinie barwnej fotografii. Uwagę krytyki zwróciły również świetne kreacje aktorskie Katharine Hepburn jako Rose i partnerującego jej Humphreya Bogarta, który za rolę kapitana Charliego Allnuta został uhonorowany Oscarem. Pastor Samuel Sayer i jego siostra Rose prowadzą w Afryce angielską misję. Żywność i pocztę dostarcza im do osady Charlie Allnut, który pływa starym rzecznym parowcem "Afrykańska Królowa". Gdy wybucha I wojna światowa i na wioskę napadają Niemcy, misjonarz ginie, a Rose znajduje schronienie na parowcu Allnuta. On - nieokrzesany zawadiaka, nie stroniący od butelki, i ona - pruderyjna, głęboko religijna starzejąca się panna nie mogą początkowo znaleźć wspólnego języka i odnoszą się do siebie bardzo nieufnie. Ale walka z Niemcami i trudy wojny powoli zbliżają ich do siebie, niechęć przeradza się w przyjaźń, a ta z kolei w gorącą miłość. Rose udaje się nakłonić Charliego, by wraz z nią fabrykował torpedy, którymi mają zaatakować niemiecki statek. Nawałnica powoduje jednak uszkodzenie ich parowca i oboje dostają się w ręce Niemców, którzy skazują ich na śmierć za rzekome szpiegostwo. Przed egzekucją Rose i Charlie pragną się pobrać i dostają na to zgodę wroga. 00:05 MORDERSTWO W ORIENT EXPRESSIE (MURDER ON THE ORIENT EXPRESS) Film sensacyjny, kryminalny, 122 min, Wielka Brytania 1974 Reżyseria: Sidney Lumet Scenariusz: Paul Dehn Aktorzy: Albert Finney, Lauren Bacall, Martin Balsam, Ingrid Bergman, Jacqueline Bisset, Jean - Pierre Cassel, Sean Connery, John Gielgud, Wendy Hiller, Anthony Perkins, Vanessa Redgrave, Rachel Roberts, Richard Widmark, Michael York i inni Film Sidneya Lumeta z założenia miał być efektowną superprodukcją w stylu retro, z gwiazdorską obsadą i wysmakowaną plastycznie oprawą kostiumowo - scenograficzną. Reżyserowi rzeczywiście udało się zgromadzić na planie filmowym same gwiazdy, wystarczy wymienić Alberta Finneya w roli sławnego detektywa Poirota z gładko zaczesanymi włosami i nieco śmiesznym, zakręconym wąsem, czy Lauren Bacall, Johna Gielguda, Anthony'ego Perkinsa oraz Ingrid Bergman, która za drugoplanową kreację szwedzkiej misjonarki otrzymała Oscara. Wprawdzie padło dużo słów krytycznych na temat kosztownego przedsięwzięcia, jakim było "Morderstwo..." nie zabrakło jednak ocen najwyższych. Spodobali się nie tylko aktorzy, recenzenci z uznaniem pisali też o żywej narracji i dynamicznej konstrukcji filmu oraz szczególnej dbałości o realia epoki. Film otwiera paradokumentalna relacja z dramatycznych wydarzeń, jakie miały miejsce w latach 20. w Ameryce. Chodzi o nigdy nie wyjaśnioną sprawę morderstwa małej Daisy Armstrong, a następnie tajemniczej śmierci jej rodziców i samobójstwa francuskiej pokojówki, którą policja podejrzewała o udział w przestępstwie. Akcja przenosi się wiele lat później. Jest rok 1930. Do pociągu relacji Stambuł - Calais usiłuje wsiąść w ostatniej chwili słynny belgijski detektyw, Hercules Poirot. Dzięki wstawiennictwu dyrektora linii kolejowej, spóźniony pasażer otrzymuje miejsce w wagonie sypialnym. Tym samym ekspresem podróżują: amerykański milioner Ratchett z sekretarzem i służącym, starzejąca się księżna i jej pokojówka oraz gadatliwa Amerykanka, szwedzka misjonarka, węgierski dyplomata i jego świeżo poślubiona żona, a także angielska nauczycielka i pułkownik Arbuthnot z Indii. Już pierwszego dnia wspólnej podróży Ratchett wyjawia z trwogą detektywowi, że ktoś czyha na jego życie, ale Hercules lekceważy sprawę. Nocą milioner istotnie zostaje zamordowany. Detektyw Poirot rozpoczyna śledztwo. Przesłuchuje kolejno wszystkich pasażerów. Szybko wychodzi na jaw prawdziwa tożsamość Ratchetta, który naprawdę nazywa się Cassetti. To właśnie on przed laty kierował porwaniem Daisy i jest odpowiedzialny za śmierć kilku osób. Dlatego musiał uciekać z Ameryki. Ale kto go zabił? Hercules Poirot rozwiązuje zagadkę. 02:20 DYNASTIA TUDORÓW III - ODC. 6/8 (THE TUDORS III, EP. 6) Serial historyczny, 52 min, USA/Irlandia/Kanada, 2008 Reżyseria: Jeremy Podeswa Aktorzy: Jonathan Rhys Meyers, Henry Cavill, Natalie Dormer, Maria Doyle Kennedy Cromwell, chcąc zabezpieczyć reformację w kraju, stara się zaaranżować małżeństwo króla z protestantką. Rana nogi znów daje znać o sobie. Życiu Henryka grozi wielkie niebezpieczeństwo.