TVP Dokument Wtorek, 11.04.2023 06:00 DZIKA POLSKA - LASY PEŁNE ŻYCIA - GDY GRZYB Z GLONEM W JEDNYM DOMU STANĄ Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Wyglądają trochę jak freski, namalowane na drzewach ku ozdobie lasu. Ale tak naprawdę nie spełniają jedynie estetycznej roli. Są ważnymi wskaźnikami stanu środowiska: czystości powietrza, wilgotności, rozmaitości drzewostanu. Uchodzą mylnie za leśnych biedaków, bo ich obfitość widzimy zazwyczaj w ubogim, piaszczystym runie borów sosnowych czy na opadłych, próchniejących konarach. Ale wbrew tym pozorom porosty - istoty powstałe ze ścisłej współpracy glonów i grzybów - zasiedlają najchętniej lasy bujne, wielogatunkowe. Tam też można spotkać największą ich rozmaitość. Tylko trzeba umieć szukać, a to jest specjalnością prof. Wiesława Fałtynowicza, lichenologa, który zna porosty od każdej strony - nawet medycznej i... kulinarnej. Ruszamy z profesorem do suwalskich lasów na porostową ucztę, bynajmniej nie tylko kulinarną. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.IV - ODC. 37 ATOMOWA TAJEMNICA Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Jak w czasach zimnej wojny przygotowywano się do nadejścia atomowej katastrofy? Gdzie miały chronić się najważniejsze osoby w państwie? Jak miało wyglądać ich codzienne życie pod ziemią? Aby to sprawdzić, Radosław Kotarski rusza do obiektów, o których do niedawna wiedziało zaledwie kilkanaście osób w państwie, a umiejscowienie sekretnych budowli było jedną z najważniejszych tajemnic. Poza tym zastanawia się, czy na terenie Polski znajdowały się kiedyś głowice nuklearne, które mogły rozpocząć III wojnę światową. 07:05 NOTACJE - JACEK GMOCH DOLARY W TRYBUNIE LUDU Felieton, 10 min, Polska, 2014 Autor: Krzysztof Tadej Jacek Gmoch, piłkarz, trener i działacz sportowy, były selekcjoner reprezentacji Polski. 07:20 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 23 SANOK Magazyn, 23 min, Polska, 2016 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Wykonawcy: Tomasz Bednarek(Prowadzący) Tomasz Bednarek odwiedza Sanok - miasto zwane nieoficjalnie bramą Bieszczad. Na każdym kroku widoczne są tu ślady wielokulturowego pogranicza. Od wieków stykały się tutaj wpływy Bizancjum i Zachodu, a bogato zdobione cerkwie sąsiadowały z kościołami. To tu żył i tworzył Zdzisław Beksiński, jeden z najwybitniejszych polskich malarzy współczesnych. Sanok, jak na niewielkie, 40 - tysięczne miasto, ma sporo do zaoferowania. To idealne miejsce dla pasjonatów sztuki współczesnej oraz dla osób ceniących przyrodę. Tych, którzy tu przyjeżdżają, zachwyca bogactwo kultury ludowej pogranicza, czyli doskonale zachowane ślady po Łemkach, Bojkach czy Pogórzanach. Klimat kresowy najlepiej można poczuć w tutejszym Muzeum Budownictwa Ludowego, które jest największym skansenem w Polsce i zarazem jednym z największych muzeów tego typu w Europie. 07:50 WETERYNARZE Z SERCEM - /43/ Reality show, 21 min, Polska, 2018 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Program prezentuje przypadki pacjentów pojawiających się w klinikach weterynaryjnych, pracę i opiekę medyczną nad zwierzętami w ogrodach zoologicznych i innych placówkach działających na rzecz zwierząt. Odwiedzamy ośrodki rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami i placówki wykorzystujące w swej pracy zwierzęta, np. policja czy służby celne. Zobaczymy także mniej popularne zwierzęta domowe, jak gryzonie czy zwierzęta egzotyczne. Program wskazuje, jak postępować ze zwierzętami i uczy empatii w stosunku do nich. W dzisiejszym programie odwiedzimy ośrodek w Kamionie, gdzie szkolą się przewodnicy i jednocześnie przygotowują swoje psy do pracy w służbie celnej. Pies i jego przewodnik są dla siebie w pracy partnerami, w domu przyjaciółmi. Są zawsze razem. Jeśli przewodnik zachoruje, pies pozostaje z nim w domu. Stosuje się różne metody szkolenia psów w zależności od przydzielanych im zadań, np. służba na lotnisku. Wzruszające chwile spędziliśmy też w helskim fokarium, gdzie trafiają foki znalezione na plażach, często ranne, osłabione, zagubione lub porzucone przez matki. Foki szare, żyjące w obrębie całego morza, spełniają pozytywną rolę drapieżnika i są testerem czystości morskiego ekosystemu. Wyleczone tu foki wypuszcza się na wolność. Jeżeli zobaczymy na plaży fokę, nie należy zbliżać się do niej, gdyż powoduje to wielki stres u zwierzęcia. Najlepiej z daleka zrobić zdjęcie i przesłać odpowiednim służbom. Obserwowaliśmy, jak pięć kolejnych fok, uratowanych przez pracowników Stacji Morskiej w Helu, wracało do morza. 08:20 NIEZNANE SKARBY WATYKANU (THE UNTOLD STORY OF THE VATICAN / VATICAN, ENQUÊTE À LA CITÉ DES PAPES) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Marc Jampolsky Film dokumentalny o historii Watykanu. Sam początek to istnienie w tym miejscu prostego grobowca, a było to ponad 2000 lat temu. Z czasem to miejsce stało się uniwersalną siedzibą chrześcijaństwa i jest dziś jednym z najczęściej odwiedzanych muzeów na świecie z bezcennymi zbiorami sztuki, rękopisów, map. Wykorzystując spektakularne modelowanie 3D i CGI, ten film da widzom prawdziwą wizualizację pozwalającą zrozumieć historię tego architektonicznego arcydzieła. Twórcy wykorzystali również animację, aby opowiedzieć o istotnych wydarzeniach historycznych. Poznamy nowe odkrycia i fakty z przeszłości, poparte wypowiedziami historyków o tym miejscu dziedzictwa. Opowieści uzupełnią bogate archiwa Watykanu i kolekcje rękopisów. Zobaczymy jakie prace restauracyjne się tu obecnie odbywają, a ponadto nowo odkryte freski Rafaela i niedawne wykopaliska. Opowieść, w której religia, polityka, sztuka i nauka spotykają się, aby zapewnić jak najlepsze poznanie tego miejsca. 09:20 WYDRA - POWRÓT LEGENDY (THE OTTER - A LEGEND RETURNS) Film dokumentalny, 52 min, Niderlandy (Holandia), 2021 Reżyseria: Hilco Jansma Historia pewnej wydry. Niderlandy - kraj nierozerwalnie związany z zasobami wód, a kiedyś dom legendarnego ssaka. Płochliwe stworzenie znikło pod koniec ubiegłego wieku - teraz wraca do swojego dawnego domu. Wydra znów penetruje holenderskie wody. To symbol odrodzenia ekosystemu. Dlaczego wydry zniknęły i z jakiego powodu powróciły? W ostatnim stuleciu populacja wydr zmniejszyła się w całej Europie wskutek intensywnych polowań i zatrucia środowiska przez przemysł i rolnictwo. Holandia jest jednym z najgęściej zaludnionych krajów na świecie i pozostawiła niewiele miejsca na swoje naturalne ekosystemy. Jednak w sercu północnego miasta pojawia się wielki samiec wydry. Rozpoczyna swoje nocne polowanie na ryby w mętnej wodzie kanału. Jak to rzadkie i nieuchwytne stworzenie znalazło się tutaj, po tym, jak wyginęło w 1988 roku z powodu polowań, zanieczyszczenia oraz ruchu ulicznego i utraty siedlisk? Przez dziesięciolecia ludzie pracowali nad ochroną tego gatunku, aż w końcu udało się przywrócić wydrę. Chociaż wydry holenderskie stopniowo rosną w liczebność, nadal napotykają wielkie niebezpieczeństwa podczas migracji na nowe terytoria. Każdego roku co najmniej jedna trzecia populacji wydr ginie w ruchu drogowym, ponieważ gęsta sieć dróg nadal przecina ich siedliska. Niewielu osobom udaje się rzucić okiem na to eleganckie, ale tajemnicze zwierzę. Nigdy wcześniej naturalne zachowanie wydr w Holandii nie zostało tak obszernie udokumentowane. 10:25 KONTEMPLACJE. OPOWIEŚĆ O BAŁTYKU (THE CONTEMPLATOR) Film dokumentalny, 56 min, Dania, 2013 Reżyseria: Mattias Klum Wyjątkowy film o życiu wokół Bałtyku. Celebruje różnorodność i bogactwo regionu, ale także pokazuje, jak kruchy stał się ekosystem morski. Dla większości z nas to piękne miejsce, w którym możemy się zrelaksować i odpocząć, ale Morze Bałtyckie to także zasób, który nieustannie nadużywamy do granic możliwości w celu zaspokojenia naszych ludzkich potrzeb. Pytanie brzmi, w jaki sposób morze otoczone przez niektóre z najbogatszych krajów świata stało się jednym z najbardziej zanieczyszczonych wód na świecie? Musimy bardzo szybko zdać sobie sprawę, jak poważna, sparaliżowana i zniechęcona staje się sytuacja. Ale wciąż mamy niezwykle piękne i niepowtarzalne morze, o które warto walczyć, ale że nasze codzienne działania będą odgrywać kluczową rolę w określeniu, w jakim stanie będzie Bałtyk, gdy przekażemy je przyszłym pokoleniom. To opis narodzin, życia i śmierci w Morzu i wokół niego, gdy napotykamy losy zarówno ludzi, jak i zwierząt żyjących na tym obszarze. W oszałamiających obrazach film zabiera nas w podróż przez region, który wciąż jest bardzo wart poznania. Producent: Tierra Grande Films 11:25 FOTOGRAF Z ULICY SZEWSKIEJ Reportaż, 25 min, Polska, 1972 Scenariusz: Zbigniew Święch Sylwetka Adama Karasia, nestora polskiej fotografii i twórcy polskiego fotomontażu. Podczas wizyty w atelier fotografa poznajemy jego warsztat twórczy. Bohater filmu opowiada o początkach swojego zainteresowania fotografią, prezentuje unikalne, historyczne elementy sprzętu fotograficznego, zdradza tajniki swej profesji. Jako rasowy kronikarz swoich czasów, za obiekt zdjęć obrał miasto Kraków. Dokumentował wydarzenia historyczne i polityczne wielkiej wagi. W filmie fotografie dotyczące tych wydarzeń, np. likwidacja pomnika Adama Mickiewicza przez okupantów w czasie II wojny światowej. Zasłynął jako twórca fotomontaży, które najpełniej odzwierciedlają jego twórczy potencjał. Reportaż, 12:00 KALINA Film dokumentalny, 57 min, Polska, 1991 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Jan Sosiński, Zbigniew Dzięgiel Zdjęcia: Henryk Janas Wykonawcy: Kalina Jędrusik, Ks. Kazimierz Orzechowski, Aleksandra Wierzbicka Filmowa opowieść o Kalinie Jędrusik, zrealizowana na podstawie zachowanych wywiadów radiowycch i materiałów archiwalnych. 13:05 ZOBACZYŁEM ZJEDNOCZONY NARÓD Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2011 Reżyseria: Anna Ferens Scenariusz: Anna Ferens Zdjęcia: Piotr Wąsowski Film dokumentalny w reżyserii Anny Ferens (autorka m.in. "Trzech kumpli" i "Co mogą martwi jeńcy") - to obraz Polski widziany oczami zagranicznych korespondentów po katastrofie polskiego samolotu rządowego w Smoleńsku. Widzą oni nasz kraj pogrążony w bólu, zjednoczony, wspólnie przeżywający żałobę. Ten film to piękny zapis tych smutnych, ale i wzruszających dni, które wszyscy pamiętamy. To też dowód na to, że potrafimy być razem w ważnych chwilach naszej historii. Na ile ten wizerunek za granicą został już naruszony i na ile jesteśmy w stanie ponownie się zjednoczyć? To pytanie, które z pewnością wielu z nas sobie zadaje... Jak wyglądała żałoba widziana oczami korespondentów zagranicznych w pierwszych dniach po katastrofie? 14:00 ROMANTYCZNA RZEKA. PIĘKNA DOLINA RZEKI LEINE (ROMANTIC RIVER THE BEAUTIFUL LEINE VALLEY / WILDE TIERE AN DER LEINE - DAS HANNOVERSCHE LAND) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Svenjo Schieke, Ralph Schieke Dokumentalna opowieść o przyrodzie. Na południe od Hanoweru, wzdłuż rzeki Leine i poniżej prawdziwego bajkowego zamku Marienburg rozciąga się mozaika pól, łąk, stawów i lasów. Miejsce dla coraz rzadszych gatunków zwierząt i roślin w północnych Niemczech. Pustułki rozmnażają się pod dachami gospodarstw, chowają pisklęta i polują na łąkach poszukując norników. Łabędzie nieme wykonują swoje wdzięczne zaloty. Koryto rzeki wije się w krajobrazie jako dopływ. Genialne zimorodki polują na małe rybki. Nocą salamandry ogniste wędrują na tarliska. Nawet w stolicy regionu, Hanowerze, Leine jest zaskakująco dzika i osiedliło się tu sześć rodzin bobrów. Zamek w Marienburgu góruje nad doliną rzeki Leine od prawie 160 lat. Welfowie, najstarsza dynastia w Europie spokrewniona z brytyjską rodziną królewską, używali go jako swej letniej rezydencji. Dzika przyroda wzdłuż rzeki Leine pełna jest niespodzianek, tak jak i region, w którym żyją te dzikie gatunki. Błyszczące, latające klejnoty i majestatyczne olbrzymy. Niezależnie od pory roku dolina romantycznej rzeki ma wiele do zaoferowania, w tym także zamek jak z bajki. 14:55 DZIKA PRZYRODA BLISKIEGO I ŚRODKOWEGO WSCHODU - EGIPT: ŻYCIE WŚRÓD PIASKÓW (EGYPT - SURVIVORS OF THE SANDS) Film dokumentalny, 51 min, Niderlandy (Holandia), 2014 Reżyseria: James Hemming Zdjęcia: Richard Kirby Odc. 2. Przyrodę Egiptu określa przede wszystkim pustynny klimat tego kraju. Na pustyni może przeżyć niewiele zwierząt. Spośród nich można wymienić: żmiję rogatą i skorpiona. W filmie pokazano zwyczaje tych zwierząt. Z Egiptem kojarzy się również najdłuższa rzeka świata Nil i żyjące w niej krokodyle. 16:00 NIEŚMIERTELNI? (IMMORTALS) Film dokumentalny, 50 min, Hiszpania, 2019 Reżyseria: Ignasi Gallert Cajo, Txus Munoz Zdjęcia: Txus Navarro Film dokumentalny o pomysłach spowolnienia lub nawet odwrócenia procesu starzenia, który zawsze fascynował ludzkość. Niektórzy twierdzą, że nieśmiertelność będzie możliwa za trzydzieści lat - ale czy będzie to tylko dla bogatych? Zespół filmowców odwiedził laboratoria badawcze pracujące nad tym i przeprowadził wywiady z najlepszymi na świecie badaczami w tej dziedzinie. Jak długo ludzie mogą i będą mogli żyć? Poznamy rozważania na popularnym pragnieniem pozostania młodym i przedłużenia życia. Są ludzie gotowi na wydanie kwoty 8 tysięcy dolarów za transfuzję krwi młodego człowieka. Odwiedziliśmy klinikę, w której wykonują tę dziwaczną procedurę, której podstawy naukowe zostały skrytykowane. Poznamy też bliżej metodę zwaną krionika, która polega na głębokim ochładzania ciał ludzi i zwierząt, których współczesna medycyna nie jest w stanie utrzymać przy życiu, i przechowywania w temperaturze ciekłego azotu, z intencją przywrócenia do życia, kiedy medycyna wystarczająco się rozwinie. 17:00 NAJPIĘKNIEJSZE ZAMKI KARYNTII (CARINTHIA'S MOST BEAUTIFUL ARISTOCRATIC RESIDENCES / KÄRNTENS SCHÖNSTE ADELSSITZE - GLANZ UND PRACHT HERRSCHAFTLICHEN WOHNENS) Film dokumentalny, 51 min, Austria, 2021 Reżyseria: Gernot Stadler Tematem tego filmu dokumentalnego są piękne, arystokratyczne rezydencje, z których część jest nadal zamieszkana przez rodziny właścicieli. Od Zamku Hochosterwitz uważanego za jeden z najbardziej imponujących średniowiecznych zamków, po zamek a właściwie ruiny Landskron, od Griffen po Porcia - Karyntia jest w nie bogata. Na skalistej górze wznosi się najważniejszy symbol Karyntii: Hochosterwitz. Ten potężny zamek wyznacza punkt zwrotny. Swój obecny wygląd uzyskał dopiero pod koniec XVI wieku - w czasach, gdy średniowiecze już dawno pogrążyło się w mrokach przeszłości. Zmienił się obraz świata. Nastała nowa epoka: renesans. W samym Friesach, najstarszym mieście Karyntii, znajdują się dwa zachowane zamki na okolicznych wzgórzach oraz Fürstenhof w mieście. Zwiedzimy najpiękniejsze zamki i pałace Karyntii, zgłębimy ich historię i posłuchamy wypowiedzi obecnych właścicieli i mieszkańców. Rycerze i zamki kształtują nasze wyobrażenie o średniowieczu. Wraz z nowym światopoglądem zmienia się również znaczenie i funkcja budowli. W średniowieczu pierwotną funkcją zamku była ochrona ludności. Był on nie tyle obiektem mieszkalnym, ile koszarami, w których mogła się schronić okoliczna ludność. W połowie XVI wieku nie było to już tak istotne, bo pojawiły się nowe rodzaje broni, zmieniła się strategia wojenna i zamek nie był już tak potrzebny. 18:00 KSIĄŻĘ FILIP, MĄŻ KRÓLOWEJ (THE QUEEN'S HUSBAND) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania/Francja, 2015 Reżyseria: Anas Feuillette, Fx Goby Biograficzny film dokumentalny przedstawia historię życia Filipa, księcia Edynburga, męża królowej Elżbiety II od ponad 70 lat, najdłużej panującego księcia małżonka w historii monarchii brytyjskiej. Był najdłużej żyjącym męskim członkiem królewskiej rodziny. Zawsze stał przy żonie lub dwa kroki za nią, zgodnie z protokołem. Był wysoki i dystyngowany, szorstki, kontrowersyjny, dowcipny i trochę nieobliczalny. Co tak naprawdę wiemy o mężu królowej Elżbiety II? 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - BALI. AZJATYCKA LEGENDA (FLAVORS) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Pod koniec lutego na Bali hucznie witany jest Nowy Rok. W obchodach uczestniczą podróżni z całego świata. My także odwiedzimy wyspę Bali w tym wyjątkowym momencie i poznamy jej autentyczne oblicze. Wielu turystów poznaje na Bali wyłącznie słynne, przeludnione plaże Kuty, pełne barów i ośrodków dla surferów. Są to najdłuższe i najliczniej odwiedzane plaże na wyspie. Trudno znaleźć tu spokój, sprzyjający odpoczynkowi. 20:10 MŁODOCIANE GANGI W PARYŻU (THE TEEN GANGS OF PARIS / GUERRE DES GANGS - TEEN GANGS) Film dokumentalny, 46 min, Francja, 2021 Reżyseria: Karim Ouaffi, Glenn L'Yvonnet Film dokumentalny o narastającej przemocy wśród młodzieży. W Paryżu wojny gangów stały się plagą. 14 - letnia dziewczyna zginęła w lutym w bójce gangów z kilkunastoma innymi nastolatkami. 15 - letni chłopiec zmarł w śpiączce po pobiciu przez gang. Kolejna 14 - letnia dziewczynka została pobita, zepchnięta do Sekwany i utopiona przez dwóch kolegów z klasy. W ostatnich miesiącach Paryż był świadkiem fali ekstremalnej przemocy wśród młodzieży. Policjanci przeszukują plecaki uczniów przy wejściu do szkoły. Spotykamy członków tych gangów, którzy wyjaśniają, jak i dlaczego bronią swojego terytorium. Tę spiralę śmiertelnej przemocy przypisuje się kryzysowi gospodarczemu, brakowi ochrony socjalnej i coraz częstszemu korzystaniu z sieci społecznościowych, ale one są również wykorzystywane do powstrzymania przemocy. Policja bada je, interweniując tak szybko, jak to możliwe, aby bójki nie przerodziły się w tragedie. Syn Nathalie Birimty miał 17 lat, kiedy został zasztyletowany w 2018 roku w bójce między dwoma rywalizującymi ze sobą gangami. Od tego czasu z inicjatywy Nathalie powstał kolektyw Walcząca Matka i interweniuje, gdy tylko zostanie powiadomiony, że może dojść do bójki. Raper Adama Camara spędził pięć lat w więzieniu po walkach gangów. Obecnie jeździ po uczelniach, opowiadając swoją historię młodym ludziom, aby nie popełnili tych samych błędów co on. 21:15 BRAZYLIA. EWANGELICKA REWOLUCJA (NEW BRAZIL: BEEF, BIBLES AND BULLETS) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Guilaine Chenu Zdjęcia: Vincent Rimbaux, Paul Cabanis Film dokumentalny o sytuacji politycznej w Brazylii. Zwycięstwo Jaira Bolsonaro w wyborach prezydenckich w Brazylii jest wynikiem długiej walki o władzę przez najbardziej konserwatywne siły w kraju. Bolsonaro otrzymał wsparcie od trzech grup, które od wielu lat współpracują z Parlamentem to właściciele ziemscy, duchowni ewangeliccy i wojsko. Nazywano ich BBB: wołowina (beaf), Biblia i naboje (bullets). Popierają oni prawo do noszenia broni palnej i niszczenie lasów deszczowych Amazonii na rzecz rolnictwa. To właśnie poparciu BBB Jair Bolsonaro zawdzięcza swoje zwycięstwo w brazylijskim społeczeństwie. Obraz współczesnej Brazylii i jej społecznego kontekstu. 22:25 SZEROKIE TORY - SZEROKIE TORY. KATYŃ Reportaż, 25 min, Polska, 2010 Autor: Barbara Włodarczyk Kolejny odcinek z nowego cyklu reportaży Barbary Włodarczyk pokazujących codzienne życie mieszkańców byłego ZSRR przez pryzmat zmian, jakie się tam dokonały po przemianach ustrojowych. Każdy z reportaży opowiada o jednym dniu z życia wybranego bohatera, którego losy odzwierciedlają znaki czasu i przemian. Tym razem autorka cyklu wraca do wciąż budzącej emocje kontrowersyjnej sprawy Katynia. Technologia zbrodni opracowana była w najmniejszych szczegółach. Strzał zawsze w tył głowy i zawsze z bliska, żeby nie marnować kul. Kaci, którzy wykonywali egzekucję, żalili się, że byli tak przesiąknięci zapachem krwi, że nawet psy od nich uciekały. O tych i o innych szczegółach mordu opowie wicedyrektor Muzeum Katyńskiego, które dokumentuje wspomnienia osób mieszkających w okolicach lasu katyńskiego. W programie znajdą się pełne emocji i barwne wspomnienia o szczegółach i okolicznościach zbrodni, a także o tym, w jaki sposób i dlaczego skrywano prawdę. Cykl reportaży, 25 min, TVP 2010 Scenariusz i realizacja: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Walentyn Bodrow 23:00 STADION, CZYLI JARMARK EUROPA Film dokumentalny, 55 min, Polska, 1998 Reżyseria: Andrzej Sapija Zdjęcia: Piotr Muszyński Ten stadion zbudowano w błyskawicznym tempie. Za budulec posłużyły gruzy zwiezione z odbudowywanej Warszawy. Otrzymał nazwę X - lecia PRL. Był świadkiem wydarzeń sportowych i świątecznych zgromadzeń. Z czasem zaczął podupadać. Omijali go sportowcy i dygnitarze. Msza celebrowana przez Jana Pawła II była ostatnim wielkim wydarzeniem, które zakończyło okres świetności jednej z najbardziej charakterystycznych budowli Warszawy. W 1989 roku jego ostateczny upadak stał się faktem. Właściciel, Centralny Ośrodek Sportu, ogłosił przetarg na zagospodarowanie stadionu. Przekształcono go w targowisko. Andrzej Sapija wybrał się tam z ekipą w sierpniu 1997 roku. Pokazał jeden dzień z życia tego największego bazaru w Europie. Jarmak od początku budził kontrowersje, choć wówczas handlowano tylko w soboty i niedziele. Tłumy jadące na Pragę, korki, bałagan i śmieci przeszkadzały nie tylko mieszkańcom najbliższej okolicy. Jarmak jednak trwał, rozwijał się, obrastał w stragany. Rosła też jego sława. Nad Wisłę w nadziei godziwego zarobku zaczęli ściągać Rosjanie, Białorusini, Ukraińcy, Wietnamczycy, Ormianie. Zjeżdżali długimi szeregami samochodów, a zwłaszcza autokarami, wypchanymi po brzegi charakterystycznymi torbami w paski. Przybyli jednak także złodzieje i bandyci z całej Warszawy i pobliskich miejscowości. Sapija patrzy na stadionowy bazar przez pryzmat spotkanych tam ludzi. Sam z kolei patrzy na nich z sympatią. Bo jego bohaterowie przyszli na Stadion X - lecia po swoją szansę i ją tam znaleźli. Harują ciężko, lecz i nie wyobrażają sobie, by mogli robić coś innego. Dzień na bazarze zaczyna się około północy. Przyjeżdżają "wózkarze", czyli ci, którzy krążą po stadionie, oferując sprzedającym i kupującym napoje, kanapki, słodycze. Wózek waży 60 kg, jednak kobieta, dzierżawiąca go od właściciela, nie skarży się - nie jest bezrobotna. Potem zjedżają ciężarówki i autobusy ze wschodnimi rejestracjami. Ich pasażerowie pędzą między stragany. Nim przyjadą pierwsi klienci z miasta, większość interesów będzie zakończona. Niemłoda już Rosjanka zaczynała karierę handlowca, sprzedając książki z własnej biblioteki, a dziś ma grono stałych odbiorców - Rosjan, ale i Polaków, którzy wolą czytać w oryginale. Dla jednego z nich szuka zbioru poezji Puszkina. Irina chciała zarobić na mieszkanie, zainwestowała oszczędności w "piramidę" i straciła wszystko. Trzy lata temu przyjechała na Stadion po raz pierwszy, za pożyczone pieniądze i z pożyczonymi drobiazgami. Dość szybko spłaciła długi. Pewna starsza Polka stoi nad rozłożonymi na gazetach ikonami. Wie, że nie są wiele warte, ale polubiła to zajęcie. Wyspecjalizowała się nawet w oczyszczaniu świętych obrazów. Wietnamczycy pracują po 16 godzin na dobę. Są przedmiotem nienawiści i zawiści. Trzymają się razem, są świetnie zorganizowani, uczą się polskiego, mają tani towar, i do tego zadowalają się 1 - 2 - procentowym zyskiem, podczas gdy Polacy nie wyobrażają sobie, by mogli brać marżę niższą niż 10 procent. Z kolei Ormianie zajęli górną koronę Stadionu. Także trzymają się razem. Próbują się zakotwiczyć w Polsce. Nie myślą o wyjeździe na Zachód. Film dokumentalny, 56 min, Polska 1998 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Sapija Zdjęcia: Piotr Muszyński Muzyka: Tadeusz Woźniak Około trzynastej zaczyna się wielkie pakowanie. Przybysze ze Wschodu wyładowują swoje pojazdy, a często jest to autobus, wynajęty przez zaledwie kilka osób, by było w nim odpowiednio dużo miejsca na bagaże. Przez cały ten czas policjanci z miejscowego posterunku mają pełne ręce roboty. Zazwyczaj siadają przed nimi zapłakane starsze kobiety okradzione z torebek. Mają też mnóstwo papierkowej pracy. Kiedy oni wypełniają dokumenty, złodzieje i bandyci bazkarnie buszują pośród samochodów i straganów. Polacy narzekają. Staraciwszy pracę, związali ze Stadionem swoją przyszłość. Uczyli się handlowania od podstaw, często uczyli się na błędach. Nie mogą znieść, że inni pracują na czarno, nie płacą podatków, a odbierają im dochody. Dostrzegają, że to miejsce ma już za sobą najlepsze lata. Z pozoru tak odległe od spraw tego świata, zależy od polityki, zwłaszcza od stosunków polsko - rosyjskich, od sytuacji gospodarczej sąsiadów. Coraz mniej Rosjan przyjeżdża nad Wisłę. A i rodacy mają wyraźnie chudsze portfele. Co będzie, kiedy wygaśnie umowa o dzierżawę Stadionu? Ze Stadionu utrzymuje się około 250 tysięcy osób. W 1997 roku obroty targowiska wyniosły 1, 9 mld złotych, a wartość eksportu - 400 mln dolarów. Stawiało to Stadion w rzędzie pięciu największych przedsiębiorstw w Polsce. Dzień na jarmarku Europa kończy się około czternastej. Przybywa armia sprzątaczy. 00:10 ZAKŁADY USŁUGOWE - W KOLEJCE PO USŁUGI Reportaż, 14 min, Polska, 1971 Próba oceny punktów usługowych w Polsce lat 70. XX wieku. Podobnie jak w innych krajach socjalistycznych, w Polsce wyodrębniono z szerokiej sfery usług grupę czynności bezpośrednio związanych z obsługą gospodarstw domowych i zaspokajaniem podstawowych potrzeb osobistych ludności. Zalicza się do nich usługi przemysłowe w zakresie napraw konserwacyjnych i wykonywania przedmiotów powszechnego użytku na nieindywidualne zamówienie, usługi budowlane obejmujące prace remontowo - budowlane, instalacyjne, usługi pralnicze, turystyczne, wypoczynkowe, a także usługi o charakterze osobistym, takie jak fryzjersko - kosmetyczne, fotograficzne, wypożyczanie sprzętu itp. Reportaż, 00:35 NOTACJE - EDWARD LUBASZENKO - NICPOŃ Felieton, 10 min, Polska, 2014 Autor: Agnieszka Chmielińska Edward Lubaszenko, urodzony 23 sierpnia 1939 r. w Białymstoku, polski aktor filmowy i teatralny. Jego ojcem był Niemiec szwedzkiego pochodzenia, Julian Linde, który wyjechał w 1939 r. z zajętego przez ZSRR Białegostoku. W 1941 r. Edward wraz z matką, przy pomocy radzieckiego kapitana Mikołaja Lubaszenki, przeprowadzili się do Archangielska, podając się za jego rodzinę. O swoim prawdziwym ojcu aktor dowiedział się dopiero w dorosłym życiu. W 1991 r. postanowił dodać człon Linde do nazwiska Lubaszenko. Jest ojcem aktora Olafa Lubaszenki oraz Beaty Linde - Lubaszenko. Był zapalonym piłkarzem, podobnie jak syn. Grał w reprezentacji artystów Polski. 00:55 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - TAJEMNICA KAPLICZKI (ODC. 295) Magazyn, 22 min, Polska, 2023 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. Tajemnica kapliczki. Kiedy w roku 1920 umilkły strzały polskich pułków przepędzających bolszewików na wschód, mieszkańcy mazowieckiej wsi Strachówka przy trakcie ciągle noszącym ślady straszliwych zmagań postawili kapliczkę wotywną dziękując za ocalenie. Na bocznej ścianie fundamentów wmurowali tablicę dziękując w inskrypcji opatrzności. Kiedy w roku 1939 we wrześniu ponownie pojawili się tu Sowieci, zażądali usunięcia tablicy. Mieszkańcy zwlekali, a niebawem pojawili się Niemcy, którym napis nie wadził. Kapliczka przetrwała nienaruszona do lata roku 1944. Mając w pamięci niedawne doświadczenia, kiedy czołówki pancerne Armii Czerwonej zbliżały się do Strachówki, mieszkańcy tablicę z kapliczki zdjęli i zakopali. W czasach komuny woleli o sprawie milczeć. Dziś dysponujemy tylko wtórnymi przekazami, ale zdecydowani jesteśmy podjąć poszukiwania. Tymianki - Bucie. Raduta pamięci. Następnie przeniesiemy się na pogranicze Mazowsza i Podlasia, by pokazać jak wspaniałe owoce przynieść może pamięć lokalna. Maleńka wioska Tymianki - Bucie zaimponowała nam patriotyczna energią. Tu, gdzie spoczywa dwóch nieznanych żołnierzy Wojska Polskiego, poległych w obronie ojczyzny w sierpniu w 1920 roku, powstało niezwykłe miejsce pamięci. Historia łatwo dostępna. Dosyć uporczywie drążymy temat, który roboczo nazywamy powstańcza bitwa o szyny. W momencie wybuchu powstania styczniowego nowo wybudowana linia Petersburg - Warszawa dla Rosjan oznaczało możliwość przerzutu wielkich mas wojska, a dla kierownictwa powstania narastające, śmiertelne zagrożenie. I zawsze pragnęliśmy, by podróżny, czekający na dworcu w Łochowie choć na chwilę myślą odpłynął w tamten czas. Miejsce straceń. Kolejne miejsce pamięci powstańców styczniowych. Metalowy krzyż na skrzyżowaniu trzech dróg w Skarżynie, w gminie Czerwin. Według ustnych przekazów w 1863 roku stała tu szubienica i przywożono tu ujętych powstańców na stracenie. Mieszkańcy nazywali owo miejsce bożą męką. 01:25 JERZY GROTOWSKI. PRÓBA PORTRETU (JERZY GROTOWSKI. PRÓBA PORTRETU) Film dokumentalny, 58 min, Polska/Francja, 1999 Reżyseria: Maria Zmarz-Koczanowicz Scenariusz: Zbigniew Osiński Zdjęcia: Krzysztof Pakulski Do Indii wyjechał pulchny, wręcz otyły mężczyzna w garniturze i krawacie ze starannie uczesanymi włosami. Wrócił szczuplutki młodzieniaszek w hippisowskim przyodziewku, brodaty i rozczochrany. "Grot, czy to na pewno ty?" - zapytali trwożliwie witający go przyjaciele. "Oczywiście, że tak - odpowiedział nowo narodzony guru. - Zawsze taki byłem w środku, ale wy tego nie widzieliście..." Jeden z największych mistrzów teatru współczesnego urodził się w 1933 roku w Rzeszowie. Matka była nauczycielką. Ojciec, niespełniony malarz, opuścił bliskich, by szukać natchnienia za oceanem. Miał talent malarski, lecz zabrakło mu determinacji syna. Młody Jerzy z żelazną konsekwencją dążył do postawionego przed sobą celu. Chciał zreformować sztukę sceniczną, szkoły teatralne, społeczeństwo. Zaczął w niemrawym, sennym Opolu, wypracowując rewolucyjną metodę gry aktorskiej odwołującą się do zachowań archetypicznych. Spektakle wystawiane w Teatrze 13 Rzędów przyniosły mu rozgłos, sławę zyskał dzięki pełnym ekspresji, choć ascetycznym w formie inscenizacjom we wrocławskim Teatrze Laboratorium - takim jak słynna "Apocalypsis cum figuris" z 1969 roku. Nigdy nie spoczął na laurach, bez przerwy poszukiwał nowych środków wyrazu, nowych rozwiązań. "Chciał niemożliwego - wspomina Ludwik Flaszen, współtwórca Laboratorium - Szukał teatru, który miał nie być teatrem, aktora, który by nie grał, widza niebędącego widzem, nauczania polegającego na oduczaniu. Szukał niemożliwego". Zdaniem wielu uczniów i wyznawców, jeśli nawet nie dotarł do tego nieosiągalnego celu, to zbliżył się do niego bardziej, niż ktokolwiek przed nim i po nim. W 1981 roku Grotowski musiał opuścić ojczyznę. Pracował i wykładał w Stanach Zjednoczonych, we Francji i we Włoszech. W 1997 roku został profesorem College de France w specjalnie utworzonej dla mistrza katedrze antropologii teatru. Był wówczas śmiertelnie chory. Zmarł dwa lata później w Pontederze. O sztuce i życiu prywatnym twórcy mówią jego bliscy, współpracownicy i uczniowie, między innymi brat artysty, profesor Kazimierz Grotowski, aktorki Maja Komorowska i Rena Mirecka, włoski reżyser Eugenio Barba, teatrolog Georges Banu i wielki inscenizator angielski Peter Brook. Wypowiedzi ilustrowane są fragmentami spektakli Grotowskiego, archiwalnymi zdjęciami bohatera oraz obrazami miejsc, w których żył i pracował. Film dokumentalny, 58 min, Polska 1999 Reżyseria: Maria Zmarz - Koczanowicz Scenariusz: Zbigniew Osiński Zdjęcia: Krzysztof Pakulski Występują: Peter Brook, Eugenio Barba, Georges Banu, Abani Bisvas, Ludwik Flaszen, Stefania Gardecka, prof. Kazimierz Grotowski, Jerzy Gurawski, Maja Komorowska, Rena Mirecka, Marek Musiał, Carla Polastrelli, Tomasz Rodowicz, Czesław Szarek, Raymonde Temkine i Anatolij Wasiliew 02:30 ARIZONA Film dokumentalny, 45 min, Polska, 1997 Reżyseria: Ewa Borzęcka Scenariusz: Ewa Borzęcka Zdjęcia: Mikołaj Nestorowicz "Arizona" to tanie wino. Artykuł pierwszej potrzeby, fundament sprzedaży w sklepiku w Zagórkach, obiekt uwielbienia stałych rezydentów tej handlowej placówki. Uniwersalny usypiacz, znieczulacz i pocieszyciel licznego grona byłych pracowników funkcjonującego tu przez przeszło 40 lat PGR - u. W 1990 roku, po zaprzestaniu dotowania budżetowego Państwowych Gospodarstw Rolnych, zakład w Zagórkach udusił się w pętli narastających długów. Garstka cwaniaków rozszabrowała majątek gospodarstwa i otworzyła własne interesy, lwia część załogi przeszła "na kuroniówkę". Dziś w zdewastowanym pałacyku dyrekcji mieszka biznesmen - filantrop, wygłaszający długie monologi o pilnej potrzebie kulturalnej edukacji tubylców. Głosi je po południu, do południa śpi. Budynki gospodarcze stoją puste, strasząc czarnymi otworami okien pozbawionych futryn, pola porastają chwastami. Za to w pegeerowskim osiedlu mieszkalnym, zabudowanym betonowymi pudełkami, życie wre. Mieszkańcy podsłuchują i podglądają się zawzięcie, korzystając z wyrafinowanych środków technicznych, m.in. kupionej u "ruskich" lornetki i szklanki przyłożonej do ściany. Ponadto plotkują, obmawiają sąsiadów, kłócą się, procesują, biją i szpiegują, w ramach inicjatywy indywidualnej lub instytucjonalnie: dawny informator Milicji Obywatelskiej po staremu donosi nowej, zreformowanej i demokratycznej Policji. Od czasu do czasu coś ukradną lub zakłusują w lesie. Jednak najwięcej emocji, pragnień, westchnień i pożądania skupia na sobie nabywane za gotówkę lub "na krechę" wino "Arizona". "Arizona" ratuje im życie! Przeznaczony dla widów dorosłych wstrząsający obraz niewielkiej społeczności obracającej się w zaczarowanym kręgu biedy, ciemnoty, bierności i bezradności. Ani młodzi, ani tym bardziej starzy, schorowani ludzie nie potrafią zrobić czegokolwiek dla poprawy swego losu. Złorzeczą, narzekają, wzdychają "za komuną", piją, marzą. Rozpaczliwie pragną zachować odrobinę ludzkiej godności, cień szacunku wobec siebie w odmiennym, wrogim i niepojętym świecie. Film dokumentalny, 45 min, TVP 1997 Scenariusz i reżyseria: Ewa Borzęcka Zdjęcia: Mikołaj Nesterowicz