TVP Dokument Piątek, 14.04.2023 06:00 DZIKA POLSKA - LASY PEŁNE ŻYCIA - UCZTOWANIE NA POLANIE Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Na przełomie lata i jesieni las rozbrzmiewa rykami samców jeleni, które zatraciły się w miłosnych umizgach. Między bykami dochodzi do walk o łanie. Ryki mają wiele znaczeń. Po ich potędze, brzmieniu można wywnioskować, w jakiej fazie znajdują się jelenie gody. Bywa, że o świcie po zakończonym rykowisku na łące spotkać można wyłącznie łanie skubiące trawę. Dr Marcin Hurski i jego kolega Dris, który przybył aż z Holandii, próbują dowiedzieć się czegoś więcej na temat wpływu tych potężnych zwierząt na leśny ekosystem. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.IV - ODC. 40 ŻUŁAWSKA DEPRESJA Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Od wieków na polskich ziemiach mieszkała niesamowicie ciekawa społeczność, którą nazywano mennonitami. Przez całe stulecia wzbogacała swoją kulturą oraz budowlami krajobraz Żuław i terenów położonych blisko Wisły. Dlaczego przybyli do Polski? Co sprawiło, że nieustannie musieli walczyć z powodziami? Jak radzili sobie z żuławską depresją? Na te pytania odpowie Radosław Kotarski w najnowszym odcinku "Podróży z historią". 07:05 NOTACJE - DANUTA GRECHUTA. GDYBY NIE MAREK Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2014 Autor: Agnieszka Chmielińska Danuta Grechuta, absolwentka Wydziału Geografii Akademii Pedagogicznej w Krakowie, to przede wszystkim "święta żona", przyjaciel, a bywało, że także menedżer Marka Grechuty. Ich wspólne życie trwało 36 lat, z czego większa część przypadła na czasy Polski Ludowej. Wspomnienia o ważnych dla państwa Grechutów osobach przeplatają się z anegdotami i ciekawostkami z ich życia zawodowego i prywatnego. 07:20 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 26 PSZCZYNA Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Reżyseria: Natalia Kostenko Scenariusz: Magdalena Felis Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Prowadzenie: Tomasz Bednarek Celem kolejnej podróży Tomasza Bednarka jest Pszczyna. Ta perła Górnego Śląska - to kolejne miejsce w Polsce, w którym nie sposób się nie zakochać. Wśród industrialnego krajobrazu południowego Śląska ujmuje elegancją pejzażu i dworską architekturą. Niegdyś lato spędzał tu wybitny barokowy kompozytor Georg Phillipp Teleman, a później rezydował cesarz Wilhelm II, zachwycony nie tylko łowieckimi terenami, ale również urodą i wdziękiem pszczyńskiej księżnej Daisy. Dziś można tu odbyć podróż w przeszłość w doskonale zachowanym zamku pszczyńskim, a także odwiedzić tradycyjną wieś i zagrodę największych europejskich ssaków - żubrów. 07:50 WETERYNARZE Z SERCEM - /46/ Reality show, 22 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Beata Szymańska Program prezentuje przypadki pacjentów pojawiających się w klinikach weterynaryjnych, pracę i opiekę medyczną nad zwierzętami w ogrodach zoologicznych i innych placówkach działających na rzecz zwierząt. Odwiedzamy ośrodki rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami i placówki wykorzystujące w swej pracy zwierzęta, np. policja czy służby celne. Zobaczymy także mniej popularne zwierzęta domowe, jak gryzonie czy zwierzęta egzotyczne. Program wskazuje, jak postępować ze zwierzętami i uczy empatii w stosunku do nich. W dzisiejszym odcinku poznacie mikrosunię, która aby biegać, musi przejść rehabilitację; psa Horanta z rozległym nowotworem i wdzięczną małpkę lori - Olę. Czy uda się przywrócić im radość życia? Odwiedzamy też niezwykłe miejsce - Zakątek Weterana - gdzie życie emeryta spędzają zwierzęta, które odeszły ze służby w policji. 08:20 GLOBALNA NAUKA - ODC. 1 WSZECHŚWIAT - PODRÓŻ W NIEZNANE (GLOBAL SCIENCE E01: SPACE - JOURNEY INTO THE UNKNOWN) Cykl dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Jean Marc Sigot, Yohann Thiriet Sześcioodcinkowa seria dokumentalna przybliżająca widzowi największe odkrycia na arenie współczesnych badań, przedstawiająca najbardziej niesamowite przełomy, które kształtują świat i jego przyszłość. 09:25 KRÓLESTWO WOŁGI - ODC. 2 GDZIE RZEKA STAJE SIĘ MORZEM (REALM OF THE VOLGA / RUSSLANDS WILDER WESTEN) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Henryk M. Mix Dwuodcinkowa opowieść o Wołdze. Ta rzeka zbiera wodę na obszarze około 1, 5 miliona kilometrów kwadratowych. Jej dorzecze jest większe niż Francja, Hiszpania i Portugalia razem wzięte. Niezliczone źródła, jeziora i rzeki zasilają główny nurt. Długa na ponad 3500 kilometrów, czasem powolna, czasem dzika, Wołga jest największą rzeką Europy. Podczas epickiej podróży w kierunku delty rzeka omija krawędzie Syberii i Azji Środkowej. Na świecie nie ma większej rzeki, która nie wpływa do oceanu. Wołga kończy bieg w śródlądowym Morzu Kaspijskim, które sama tworzy. Rzeka od wieków odgrywa kluczową rolę w rozwoju ogromnego regionu, przez który płynie, a także jego mieszkańców. Zapierające dech w piersiach zdjęcia lotnicze i rzadko wcześniej udokumentowane zachowania niezwykłych zwierząt żyjących w dorzeczu Wołgi są wielkim atutem filmu. Część 2 - "Gdzie rzeka staje się morzem". Wołga mijając oszałamiającą różnorodność krajobrazów, rozlewa się w ogromne dorzecze. Przez 3 i pół tysiąca kilometrów ta niezwykła rzeka przemierza Rosję, by zakończyć swój bieg spektakularnym finałem. Wołga to pradawna potęga. Przez ponad pięć milionów lat żłobiła nowe koryta do serca kontynentu. 10:25 ŻYCIE W DRODZE - ODC. 2 OSTATNIE MOBILNE KINO (LIFE ON THE ROAD ODC. 2 INDIAN TALKIES / TOURING TALKIES / LES DERNIERS CINMAS AMBULANTS) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2019 Reżyseria: Antoine Brice, Thibault Ferie Trzyczęściowa opowieść podróżnicza, dokumentalna o ludziach, których życie opiera się na byciu wciąż w drodze. Poznamy codzienne życie koczownicze kultur na całym świecie. W obliczu nowoczesnego i stale ewoluującego świata trzech nomadów próbuje utrzymać swój tradycyjny styl życia. Dzień po dniu, droga za drogą, zabierają nas w niezwykłą ludzką i kulturową przygodę. Odcinek 2. Anup Jagdale i jego uczeń podróżują po stanie Maharashtra w Indiach w poszukiwaniu nowych widzów do objazdowego kina. Trzeba kontynuować tradycję. Podobno pod koniec lat 70. było tysiąc kin objazdowych. Dziś jest ich niespełna dziesięć. Anup dostał kino po ojcu. Musi jechać dalej. Tłucze się po drogach przez wiele miesięcy bez planu i celu, dzień po dniu, kilometr po kilometrze, wciąż dalej i dalej, na spotkanie z widzami. Przemierza stan Maharashtra, jeden z najrozleglejszych i najliczniej zaludnionych w Indiach, ciągnący się aż nad Morze Arabskie. Na kolejną wyprawę Anup zabrał Promota, znajomego, który chce uczyć się rzemiosła. W kraju kina, z dala od świateł Mumbaju i wytwórni Bollywoodu, było zwyczajnie potrzebne. Małe kino objazdowe przemierza południowo - zachodnie Indie, dociera do kolejnych wsi, na kolejne równiny, wiezie filmy tym, którzy nie mają do nich dostępu. 11:25 CENA DECYZJI - BĘDZIESZ MYŚLAŁ W KRZYKU Reportaż, 35 min, Polska, 1971 Autor: Maciej Szumowski Relacja reporterska z akcji ratowniczej, która miała miejsce w dniach od 28 do 30 grudnia 1971 roku w Kopalni Węgla Kamiennego Siersza. Dramatyczna walka ratowników o życie zasypanych górników. Kamera towarzyszy ekipie ratowniczej na samym tzw. przodku ratowniczym, śledzi działania ratowników, którzy starają się odnaleźć swoich zasypanych kolegów. Zdjęcia są unikatowe, gdyż żaden z kierowników akcji ratunkowych nigdy nie zgodziłby się na wejście operatora z kamerą w tak niebezpieczne miejsce. 12:10 TATARZY POLSCY Telenowela dokumentalna, 39 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Natasza Ziółkowska Cykl filmów na temat współczesnych Tatarów, potomków dawnych osadników na ziemiach polskich. Bohaterów i tematy łączy miejsce lub przynależność do grupy (np. Kruszyniany, Białystok, Zespół Buńczuk). W społeczności polskich Tatarów związki rodzinne i środowiskowe są nieuniknione, ponieważ jest to mała społeczność. Odcinki są narracyjnie skupione wokół święta (np. Ramadan czy Ramadan Bajran), wydarzenia religijnego, jak azanienie, ślub, pogrzeb, czy innych wydarzeń, np. realizacja teledysku do piosenki tatarskiej z udziałem łuczników, tancerzy skupionych wokół jednego zespołu. 12:55 SMORAWIŃSKI Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2021 Reżyseria: Magdalena Kołodziejczyk, Rafał Kołodziejczyk Scenariusz: Magdalena Kołodziejczyk Zdjęcia: Dawid Cierpikowski, Grzegorz Sprawka Muzyka: Rafał Rozmus Mieczysław Smorawiński pojawia się w zbiorowej świadomości prawie wyłącznie jako ofiara zbrodni katyńskiej. Mało znany jest przeciętnemu odbiorcy jako nowoczesny, sprawny dowódca, żołnierz, który dynamicznie szedł po szczeblach wojskowej kariery, stając się w roku 1927 najmłodszym generałem Wojska Polskiego. Film "Smorawiński" to fabularyzowana opowieść przypominająca nie tylko o tragicznej śmierci, ale i o życiu generała. Pokolenie Mieczysława Smorawińskiego tworzyło Polskę, walcząc o jej granice w latach 1918 - 1921, a następnie uczestniczyło w pracach nad jej rozwojem w okresie międzywojennym. Generał należał do osób, które poświeciły się służbie wojskowej. Wiodła ona przez szeregi Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej. We wrześniu 1939 roku pokolenie oficerów o legionowym rodowodzie stanęło przed koniecznością obrony kraju. Wielu przebywało następnie w obozach jenieckich lub dożywało swoich ostatnich lat na emigracji. Smorawińskiemu przypadła w udziale śmierć, jednak nie na polu walki, a w katyńskim lesie. 14:00 SZKOCKA WODA ŻYCIA (WATER OF LIFE - WILDERNESS, WHISKY, HIGHLANDS) Film dokumentalny, 52 min, Austria, 2021 Reżyseria: Jackie Savery, Nigel Pope Dokumentalna opowieść o Szkocji i regionie Highlands, który słynie z bujnych, wilgotnych i łagodnych, oszałamiających krajobrazów. Szkocja ma wiele atutów, które wszyscy doceniamy. Od wzgórz porośniętych wrzosem - po ryki wspaniałych jeleni. To wspaniałe miejsce dla dzikiej przyrody. Idealnie nadaje się również do przyrządzania słynnego na całym świecie szkockiego napoju Whisky. Mocna, acz delikatna, złożona i charyzmatyczna whisky definiuje kulturę Szkocji. Będziemy śledzić losy zwierząt, których życie jest ściśle splecione z góralską i wyspiarską gorzelnią. Film zaczyna się pod koniec zimy. Spotykamy zakochane żaby i paradujące cietrzewie. Walki jeleni i hodowlę saren. Rybołowy nurkujące w spektakularnym zwolnionym tempie, a rude wiewiórki zatańczą wśród dzwonków. Poznamy też jak powstaje whisky, od jęczmienia, drożdży i wody do płynnego złota. W gorzelni zamieszkuje również wiele zwierząt i ptaków. W fermentowni są jaskółki, w sklepie z butelkami kuny leśne, a w górskim potoku rodzina chochlików. W filmie usłyszymy śpiew Auld Lang Syne w sylwestra, żniwa jęczmienia i pobłogosławienie samej rzeki beczką napoju, nazywanego Wodą Życia. 15:00 DZIKA PRZYRODA BLISKIEGO I ŚRODKOWEGO WSCHODU - PÓŁWYSEP ARABSKI KRAINA ZŁUDZEŃ (ARABIA - LAND OF ILLUSION) Film dokumentalny, 52 min, Niderlandy (Holandia), 2014 Reżyseria: James Hemming Półwysep Arabski to przede wszystkim pustynie, a wśród nich jeden z największych na świecie piaszczystych obszarów Rub Al - Chali. Żyje tu jednak zaskakująca liczba zwierząt. To dom dla oryksów, które zostały ocalone przed wyginięciem, dzięki staraniom rządu Omanu. Raz do roku, monsuny przynoszą chmury nad południowo - wschodnie wybrzeże, które na kilka miesięcy zamienia się w oazę zieleni. 16:05 GLOBALNA NAUKA - ODC. 2 MEDYCYNA - W POSZUKIWANIU LEPSZEGO LECZENIA (GLOBAL SCIENCE E02: MEDECINE - RESEARCHING THE NEXT CURE) Cykl dokumentalny, 49 min, Francja, 2020 Reżyseria: Yohann Thiriet Sześcioodcinkowa seria dokumentalna przybliżająca widzowi największe odkrycia na arenie współczesnych badań, przedstawiająca najbardziej niesamowite przełomy, które kształtują świat i jego przyszłość. 17:05 ŻYCIE W DRODZE - ODC. 3 MEDYCYNA MONGOLSKICH STEPÓW (LIFE ON THE ROAD ODC. 3 OGUI, THE NOMADIC DOCTOR / OGUI, MEDICIN DES STEPPES DE MONGOLIE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Antoine Brice, Thibault Ferie Trzyczęściowa opowieść podróżnicza, dokumentalna o ludziach, których życie opiera się na byciu wciąż w drodze. Poznamy codzienne życie koczownicze kultur na całym świecie. W obliczu nowoczesnego i stale ewoluującego świata trzech nomadów próbuje utrzymać swój tradycyjny styl życia. Dzień po dniu, droga za drogą, zabierają nas w niezwykłą ludzką i kulturową przygodę. Odcinek 3. Doktor Ogui jeździ wszędzie ze swoją kliniką jurty: przemierza mongolski step i próbuje łączyć odwieczny, koczowniczy styl życia z technikami współczesnej medycyny. Zachód Mongolii, środek lata, dzika prowincja Dzawchan, ponad tysiąc kilometrów od stolicy Ułan Bator. Ogui, 35 - letnia lekarka, przemierza step w towarzystwie męża, Magny, który przyjechał z córkami na wakacje. Każdego dnia pokonuje wiele kilometrów, by dotrzeć do pacjentów, koczowników jak ona, jak jej rodzice i dziadkowie, jak dawni przodkowie. Koczownikom trudno się leczyć w szpitalach, więc to medycy podążają za hodowcami. W ten sposób mogą być blisko pacjentów. 18:10 ADRIATYK HABSBURGÓW (THE HABSBURG EMPERORS' ADRIATIC SEA / DIE ADRIA DER HABSBURGER) Film dokumentalny, 45 min, Austria, 2017 Reżyseria: Stephanie Ninaus, Alfred Ninaus Film dokumentalny o tym jak i gdzie spędzali wakacje Habsburgowie. Bez wątpienia Morze Adriatyckie było najbardziej prestiżową letnią destynacją klasy wyższej w XIX wieku. Bogaci i potężni turyści, wycieczkowicze i poszukiwacze udanych wakacji jechali pociągiem do takich miejsc jak Opatija, Lovran, Losinj, Rijeka i Portoroz. Miejsca te były przez jakiś czas nieznane, ale zmieniło się to bardzo szybko. W tym filmie autorzy podążają tropem imperialnego uroku i stylu życia tamtych czasów. Duch tamtej epoki, w której wynaleziono letnią turystykę, żyje w wielu zabytkowych hotelach i kawiarniach do dziś. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - SESZELE. RAJ NA OCEANIE INDYJSKIM (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Seszele są jak rajski ogród, rozproszony na stu wyspach. Mieszkańcy dbają o niezwykłą przyrodę archipelagu, która oferuje podróżnym liczne, zmysłowe doznania. Wśród turkusowych lagun żyje gościnny lud, dumny ze swojej kreolskiej kultury. 20:10 POLSKIE JEDNOSTKI SPECJALNE. FORMOZA KOMANDOSI MORSCY Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Tomasz Nowak Film dokumentalny przybliżający wojskową jednostkę specjalną Formoza. Podobnie jak GROM i Jednostka Wojskowa Komandosów stanowi ona elitę Wojska Polskiego i uosabia najlepsze cechy polskiego żołnierza: profesjonalizm, poświęcenie i patriotyzm. Głównym obszarem działania komandosów Formozy jest Morze Bałtyckie. Zdolni są oni również do realizacji operacji w terenie górskim, czego dowiedli podczas misji w Afganistanie, gdzie blisko współpracowali z żołnierzami amerykańskimi. 21:10 DNA - KONIEC ZBRODNI? (DNA: THE END OF CRIME? / ADN, LA FIN DU CRIME?) Film dokumentalny, 54 min, Francja, 2022 Reżyseria: Jeremy Frey, Gabrielle Drean Było to przełomowe osiągnięcie, które pociągało za sobą rozwiązanie każdej zbrodni. W marcu 2018 r. policja amerykańska wytropiła seryjnego mordercę Golden State, który pozostawał niewykryty przez 40 lat, identyfikując członków jego rodziny w komercyjnej bazie danych DNA. Po raz pierwszy wykorzystano genealogię genealogiczną dochodzeniową do rozwiązania sprawy i pomogła stworzyć nową dyscyplinę. Od tego czasu genealogia genetyczna została wykorzystana do złapania prawie 300 zabójców. Jeśli w bazie danych znajdują się profile DNA zaledwie 3% populacji, możesz znaleźć każdego. Punkt już osiągnięty w Stanach Zjednoczonych i Chinach. Ale ponieważ DNA może łatwo ulec skażeniu lub przeniesieniu, profile DNA doprowadziły również do niesłusznego skazania ludzi. Na świecie technologia i nauka już do tego dojrzały. Dzięki ogromnym bazom danych DNA możliwe jest odnalezienie każdego. Gdzie może nas doprowadzić masowe wykorzystywanie danych DNA? Jeśli można odnaleźć zabójców, można by też wytropić oponentów politycznych, emigrantów, członków waszej rodziny i was samych. Niektóre najbardziej zaludnione stany, takie jak Kalifornia czy Teksas, zachowują dożywotnio DNA noworodków w ogromnych kartotekach. Oficjalnie dane te służą badaniom medycznym. Ale kto wie, czemu posłużą później. Policji? Rejestrom genealogicznym? Wojsku? Czy tak ma wyglądać świat? 22:20 PRAWDZIWE PSY - ODC. 3/13 Serial dokumentalny, 26 min, Polska 2001 Realizacja: Krzysztof Lang Pomysł serialu: Patryk Wega Konsultacja: Dariusz Janas Współpraca: Marcin Koszałka, Patryk Wega Zdjęcia: Marcin Koszałka Muzyka: Abel Korzeniowski Nie ma już wątpliwości w sprawie zwłok znalezionych nad Jeziorkiem Szczęśliwickim. Sekcja potwierdza, że mężczyzna zginął od kilku uderzeń w głowę. Policjanci z Wydziału Zabójstw Komendy Stołecznej Policji kontynuują śledztwo w tej sprawie. Tymczasem policjanci z Wydziału Kryminalnego zajmują się likwidacją nielegalnej agencji towarzyskiej. Budki typu fast food, oferujące wietnamskie potrawy, wrosły już w krajobraz Warszawy. Wietnamczycy zajmują się również sprzedażą taniej odzieży. Duża ich grupa mieszka w jednym z budynków w samym centrum miasta. Tam też, na 13 piętrze, znajduje się przeznaczona tylko dla nich agencja towarzyska. Jej właścicielem jest znany policji przestępca. Został już zatrzymany za wymuszenia rozbójnicze. Teraz czas na przeszukanie agencji i jej likwidację. Istnieje przypuszczenie, że mogą się tam znajdować narkotyki i broń. Wszystko też wskazuje na to, że przebywa w niej inny podejrzany o wymuszenia. Przesłuchania na budowie, na której pracował denat znaleziony nad jeziorkiem, prowadzą policjantów do niejakiego pana Władka. Zatrzymany i dowieziony na komendę, zaprzecza jakoby miał coś wspólnego z zabójstwem. Twierdzi, że zostawił kompana pijanego, a sam udał się do toalety typu "toi toi". Po wyjściu z niej wrócił na kwaterę. Kilku policjantów usiłuje dostać się do agencji. Nikt nie reaguje na wezwania. Funkcjonariusze postanawiają czekać, aż przyjdzie jakiś Wietnamczyk, i wejść do środka wraz nim. Ten sposób także zawodzi. Odnajdują więc właściciela mieszkania, w którym urządzono agencję. Ostatecznie forsują drzwi siłą. Za nimi znajdują kilku Wietnamczyków i ukraińskie prostytutki. Zabierają wszystkich do Komendy Stołecznej. W okolicach jeziorka Sławomir Opala i Krzysztof Tkaczyk próbują odtworzyć przebieg wydarzeń tak, jak je przedstawia zatrzymany pan Władek. 23:00 NORDIC NOIR: SKANDYNAWSKIE KRYMINAŁY (NORDIC NOIR: THE RISE OF SCANDI DRAMA) Film dokumentalny, 51 min, Dania, 2015 Reżyseria: Lars Hogus Dokument o skandynawskim serialu, który stał się kulturowym odniesieniem w innych częściach świata. Śledzimy efekty wielu takich seriali, m in.: Borgen, The Killing, The Bridge, Wallander i Lilyhammer, które wywarły wpływ na całym świecie. Skandynawski dramat stał się fenomenem, telewizyjną doskonałością. Odkrywamy, jak i dlaczego skandynawskie historie i postaci stały się ambasadorami skandynawskiej kultury. Dzięki ekskluzywnym wywiadom z najbardziej znanymi telewizyjnymi kreatorami odkrywamy tajemnicę Nordic Noir i analizujemy, co wyróżnia skandynawskie historie i dlaczego postacie są tak wciągające. 24:00 LUDZIE Z PIERWSZYCH STRON GAZET Magazyn, 25 min, Polska, 1977 Scenariusz: Agnieszka Matynia, Teresa Sozańska Zdjęcia: Jerzy Pyrkosz Cykliczny program, prezentujący historie bohaterów "jednego dnia" - ludzi, o których dokonaniach pisało w jednym momencie wiele gazet. Ich wyczyny niejednokrotnie stały się dorobkiem całego narodu. W tym odcinku przytoczono historie: mgr Zdzisława Meglickiego, inż. Kazimierza Kantora oraz Józefa Glabiszewskiego. Pierwszy z nich zaistniał jako doskonały przewodniczący podupadającej Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej "Duki". Wykazując się wizjonerstwem i dobrym wykształceniem rolniczym, pan Zdzisław przekształcił nieurodzajne pola w wiśniowe sady i pastwiska dla owiec, co przyczyniło się do szybkiego i znacznego wzrostu dochodów, czyniąc ten konglomerat najprężniej działającym w całym regionie. To z kolei zaowocowało podwyżkami dla pracowników przedsiębiorstwa oraz rozbudową wsi. Do Duk zaczęły przyjeżdżać delegacje uczonych z kraju i z zagranicy. Druga historia opowiada o dokonaniach inż. Kazimierza Kantora - wybitnego ceramika, wykładowcy AGH w Krakowie oraz autora wielu patentów, dotyczących nowych rozwiązań technologicznych i produkcyjnych porcelany, wykorzystywanych głównie w "Cerpolu". To właśnie m.in. dzięki jego dokonaniom, wałbrzyska porcelana zdobyła uznanie na całym świecie. Ostatnią opowieść poświęcono lokalnym osiągnięciom pana Józefa Globiszewskiego z Ząbkowic Śląskich - emerytowanego księgowego, z zamiłowania archeologa i historyka sztuki. Będąc na emeryturze postanowił zająć się miejscowym dziedzictwem. Nawiązawszy kontakt z młodzieżą, przyczynił się do uporządkowania Krzywej Wieży, odbudowy zamku oraz do utworzenia regionalnej Izby Pamięci, z niezwykle ciekawymi eksponatami, dotyczącymi historii tego miasteczka. Jego działalność została doceniona przez mieszkańców Ząbkowic, co uwidoczniło się poprzez dwukrotne zwycięstwo w lokalnym konkursie na "Obywatela roku" (1972 r. - 92% głosów; 1973 r. - 99% głosów). W materiale rozmowy z wymienionymi bohaterami odcinka, przeplatane narracją lektorki. Dodatkowo liczne ujęcia: drukarnia, miejscowość Duki i tamtejsza Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna, wałbrzyskie Zakłady Porcelany Stołowej "Cerpol", Ząbkowice Śląskie i miejscowe zabytki (Krzywa Wieża, zamek, Izba Pamięci). 00:35 NOTACJE - MARIAN OPANIA. BOSO PO CZERWONYM DYWANIE Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2014 Autor: Agnieszka Chmielińska Marian Opania (ur. 1 lutego 1943 w Puławach), aktor teatralny i filmowy, artysta kabaretowy. Absolwent PWST w Warszawie (1964). Poza kreacjami na ekranie i na scenie jest znany z wielu wykonań piosenki aktorskiej, z występów w kabaretach i ról komediowych. 00:50 RACJA TEATRU. SPOTKANIE Z IRENĄ BYRSKĄ Film dokumentalny, 42 min, Polska, 1990 Scenariusz: Krzysztof Domagalik Zdjęcia: Maciej Walczak, Andrzej Borys Film dokumentalny o życiu i działalności aktorki i reżyserki Ireny Byrskiej oraz o swoistej "ideologii teatru", jakiej wyznawczynią była przez całe życie wraz z mężem Tadeuszem Byrskim. Byrscy pracowali głównie w teatrach prowincjonalnych, kierując się ideałami teatralnej pracy u podstaw. W programie wspomnienia aktorki ilustrowane materiałami archiwalnymi. 01:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 298 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2023 Autor: Adam Sikorski Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 02:15 KOMEDA - MUZYCZNE ŚCIEŻKI ŻYCIA Film dokumentalny, 51 min, Niemcy/Polska/Szwajcaria, 2009 Scenariusz i reżyseria: Claudia Buthenhoff-Duffy Filmowy esej na temat muzyki i jej odniesień do życia wielkiego artysty Krzysztofa Komedy - Trzcińskiego, lekarza, pianisty jazzowego i kompozytora muzyki filmowej, twórcy znanych w świecie standardów jazzowych, autora muzyki do filmów Romana Polańskiego: "Nóż w wodzie", "Matnia" i "Dziecko Rosemary". Dokument opowiada też o jego postawie wobec przemian społecznych, politycznych i kulturowych w okresie powojennym oraz o exodusie polskich artystów w latach 50. i 60. Krzysztof Komeda był symbolem artystycznej opozycji w komunistycznej Polsce lat 50. i 60. Wyjechał do Ameryki, gdzie zobaczył całkiem inny styl życia. Zmarł w 1969 r. w wieku 38 lat po tragicznym wypadku w Los Angeles. W filmie Krzysztofa Komedę wspominają m. in. Roman Polański, Tomasz Stańko, Jerzy Skolimowski, Andrzej Wajda, Zofia Komedowa. Ilustracją są materiały archiwalne oraz fragmenty filmów, do których muzykę skomponował Krzysztof Komeda. 03:15 CZAS NA DOKUMENT - ONI Film dokumentalny, 60 min, Polska 1999 Scenariusz i realizacja: Ewa Borzęcka Zdjęcia: Mikołaj Nesterowicz, Alex Pavlović Opracowanie dźwięku, muzyki i efekty: Sławomir Piernik Na ukwieconej łące tańczy wtulona w siebie para. Z tranzystora płynie piosenka o białym misiu. Kobieta i mężczyna wydają się szczęśliwi. To jednak tylko złudzenie. Już po chwili Ewa Borzęcka odsłania prawdę o swoich bohaterach: to mieszkańcy kanału ciepłowniczego zniszczeni twardą, toczoną od kilku lat na śmietnikach, walką o byt i podłym alkoholem. Oni - wypchnięci na margines społeczeństwa, staczający się coraz niżej. Oni - widywani na ulicach, dworcach i w pobliżu śmietników, wyciągający ręce pod kościołami, pukający do drzwi z prośbą o wsparcie. Oni - okaleczeni emocjonalnie i psychicznie przez najbliższych, borykający się z rzeczywistością być może tuż za ścianą. Oni - bezradni lokatorzy rozpadających się baraków, zrezygnowani rodzice dorosłych o mentalności dzieci, starzy, wpędzeni nieszczęściem w chorobę. Oni - ofiary transformacji. Bezdomi, bezrobotni, żebracy, niezaradni, kalecy, upośledzeni umysłowo. O których większość społeczeństwa nie chce wiedzieć. Od których odwraca się wzrok. Których przybywa. Borzęcka wyławia z tłumu kilkoro z nich. Wędruje z nimi do kanałów, piwnic, baraków, śmietników, na dworzec, w ruiny, do przepełnionej noclegowni i na wysypisko śmieci, a także do biednych, zagraconych mieszkań. Pokazuje obrazy z ich życia. Rejestruje zwierzenia. Próbuje szukać przyczyn ich nędzy i nieszczęścia. Odnajduje je w pozbawionym miłości i troski dzieciństwie, odtrąceniu, niezawinionym upośledzeniu, braku przygotowania do życia wyniesionym z domu dziecka, tragicznych zbiegach okoliczności, nieudanych małżeństwach pozbawiających dachu nad głową, bezrobociu, z którego nie można wyjść bez stałego zameldowania w dowodzie... Borzęcka pokazuje rozpaczliwe próby utrzymania się na powierzchni. Chwile żebraczego szczęścia. Pragnienie zachowania godności. Samopodpalenie w desperackim akcie protestu przeciw takiej rzeczywistości. Solidarność kanalarzy i mieszkańców dworca. Po "Trzynastce", a zwłaszcza głośnej "Arizonie", nazwano autorkę "sumieniem mediów". "Oni" utrzymani są w tym samym duchu. Ten film budzi przerażenie, wstrząsa do głębi. Realizatorka, pokazując to, czego syci zazwyczaj nie chcą oglądać i o czym nie chcą wiedzieć, dotyka zbyt wielu bolesnych spraw, by mogło być inaczej.