TVP Historia Poniedziałek, 10.04.2023 06:25 BYŁ TAKI DZIEŃ - 10 KWIETNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1896 - Spiros Luis wygrał pierwszy bieg maratoński na pierwszej nowożytnej olimpiadzie; 1940 - druga fala deportacji z ziem polskich zagrabionych w 1939 r. przez ZSRS; 1968 - w Sejmie dyskutowno interpelację "Znaku" wzywającąj do zmiany kłamliwej interpretacji wydarzeń marca; 1988 - zmarł Włodzimierz Boruński - aktor, poeta, satyryk; 06:40 TAJEMNICA OJCA PIO (EL MISTERIO DEL PADRE PIO) Film dokumentalny, 75 min, Hiszpania, 2018 O św. Ojcu Pio wiele już napisano i powiedziano. Czy są jeszcze fakty, które powinny ujrzeć światło dzienne? "Tajemnica Ojca Pio" to udana próba ukazania prawdziwego oblicza stygmatyka oraz bardzo trudnej drogi, jaką przeszedł, by na jej końcu stać się jednym z największych świętych Kościoła. Twórcy zadbali o niepublikowane dotąd materiały: zeznania świadków życia świętego, jego duchowych dzieci, osób, które doświadczyły nawrócenia i uzdrowienia, oraz zdjęcia, nagrania i wypowiedzi współbraci z San Giovanni Rotondo. Film bez ogródek ujawnia, jak niewyobrażalnemu ogromowi prób został poddany skromny zakonnik z Pietrelciny: oszczerstwa i poddawanie w wątpliwość stygmatów, podsłuchy zakładane nawet w konfesjonale, posądzanie o intymne kontakty z kobietami, kary i prześladowania także ze strony osób związanych z Kościołem. Niezwykłe emocje towarzyszą widzowi, gdy śledzi on autentyczne nagrania Ojca Pio i słyszy jego charakterystyczny, jakby niepasujący do wizerunku głos. Całości dopełnia sprawiający ogromne wrażenie materiał dokumentujący niedawną ekshumację ciała św. Ojca Pio. Stygmatyk z Pietrelciny to nie tylko surowy zakonnik. Film odkrywa go dla wiernych jako osobę pełną radości, poczucia humoru, a nade wszystko wypełnioną miłością do Boga i ludzi. "Tajemnica Ojca Pio" pozwala widzowi autentycznie dotknąć świętości, co stanowi ogromny atut filmu. 08:25 HISTORIA POLSKI - OFIAROWANIE Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2019 Reżyseria: Józef Szymura Scenariusz: Józef Szymura Rodziny Katyńskie z całej Polski 10 kwietnia 2010 roku wybrały się pociągiem specjalnym w podróż do Smoleńska, aby w 70. rocznicę mordu w lesie katyńskim oddać hołd swoim krewnym. Zarejestrowane rozmowy toczące się w pociągu są pełne ulotnych wspomnień dorosłych osób, których dzieciństwo było naznaczone atmosferą ukrywania prawdy, o której nie można było przez wiele lat mówić. Podróżujące do Katynia rodziny odnajdowały w rozmowach atmosferę, w jakiej dorastali. Jechali, aby uczcić pamięć swoich bliskich i w ten symboliczny sposób zamknąć bolesną ranę w historii swych rodzin. Niestety, zamiast oczyszczającego katharsis, rodziny te zostały dotknięte kolejną tragedią. Dramat, jaki się wydarzył w Smoleńsku zniweczył te nadzieje i spowodował, że powstały nowe rany, które są największym dramatem współczesnej Polski. W filmie reżyser zawarł także pierwsze spontaniczne wypowiedzi, jakie zostały zarejestrowane w pociągu w drodze powrotnej do Polski. Ci sami ludzie, którzy z takimi nadziejami jechali do Katynia, teraz wracali ze Smoleńska. Wszystkie zmienione tym faktem emocje znalazły wyraz w zupełnie odmiennie wyrażanych myślach i poglądach. Powstał w ten sposób interesujący dialog i pogłębiona refleksja miejscami mająca wręcz charakter spierania się z Bogiem, dotycząca przyczyn i skutków tej tragedii wyrażanych przez podróżnych, którzy odcięci od jakichkolwiek informacji z zewnątrz wyrażają tylko i wyłącznie własne opinie. Film Józefa Szymury, przedstawiciela Rodziny Katyńskiej z Tarnowskich Gór, opisuje tę dramatyczną podróż, w którą wybrał się razem z synem Cyrylem, aby przekazać mu pamięć o zamordowanym wujku, poruczniku Konradzie Wolnicy. Film ten jest nie tylko zapisem podróży, lecz próbą odnalezienia bardziej ponadczasowego i metafizycznego wymiaru tragedii, do której doszło 10 kwietnia 2010 roku w Smoleńsku. 09:20 BRUNET WIECZOROWĄ PORĄ Komedia, 91 min, Polska 1976 Reżyseria: Stanisław Bareja Scenariusz: Stanisław Bareja i Andrzej Kill Zdjęcia; Wiesław Zdort Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Krzysztof Kowalewski, Bożena Dykiel, Mirosława Krajewska, Wojciech Pokora, Wiesław Gołas, Ryszard Pietruski, Emilia Krakowska, Janina Traczykówna, Jan Kobuszewski, Józef Nalberczak, Tadeusz Pluciński, Andrzej Fedorowicz, Zdzisław Maklakiewicz, Bohdan Łazuka i inni Cyganka przepowiada Michałowi Romanowi niezwykłe przeżycia, jednak on, podobnie jak większość ludzi, nie bierze poważnie tych proroctw. Gdy jego liczna rodzina wyjeżdża na weekend, Michał w błogiej i upragnionej ciszy zasiada w końcu do pracy korektorskiej. I niebawem spełniają się pierwsze wróżby Cyganki: Michał odnajduje zaginiony zegarek, a w totolotku wylosowane zostają przepowiedziane przez nią liczby. Zaniepokojony bohater zaczyna oczekiwać najgroźniejszej części przepowiedni - zapowiada ona zabicie bruneta, który zjawi się w jego mieszkaniu wieczorową porą. Aby zapobiec zbliżającemu się nieszczęściu, Michał opuszcza dom. Ściga go jednak przeznaczenie. Przypadkowo zostaje zabójcą mężczyzny, niejakiego Dzidka Krępaka, który pojawił się w jego domu. Brak alibi, trup w domu, ślady zbrodni - wszystko to świadczy przeciwko niemu. Z pomocą przychodzi Michałowi przyjaciel Kazik, który postanawia rozwikłać tę dziwną zagadkę. Razem zastawiają w miejscu zbrodni pułapkę. Michał odwiedza swoich sąsiadów i informuje ich o zabójstwie. Jeden z nich na wiadomość o tym próbuje uciec. Michał puszcza się za nim w pogoń. Po licznych perypetiach udaje mu się go złapać i oddać w ręce milicji. Tajemnica morderstwa zostaje wyjaśniona. 10:55 KLEJNOTY ALP, WIELKIE JEZIORA WŁOCH - ODC. 2 COMO (JEWELS OF THE ALPS - ITALY'S GREAT LAKES) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Mi - Yong Brehm Pięcioodcinkowa seria dokumentalna, opowiadająca o najpiękniejszych alpejskich jeziorach zwanych Klejnotami Alp. W tej serii poznamy pięć największych z nich: jezioro Maggiore, jezioro Como, jezioro Iseo, jezioro Lugano i jezioro Garda. Każdy film przedstawia jedno z nich, ukazując nam wyjątkowe środowisko naturalne w cyklu zmieniających się pór roku oraz przybliżając miejscową ludność ze szczególnym powiązaniem z jeziorem. Wszystkie pięć jezior powstało z lodowców. Są unikalne w Europie jako połączenie dwóch kontrastujących ze sobą światów: miejsca, w którym spotykają się środowiska alpejskie i śródziemnomorskie. Wyrafinowany widok z helikoptera na niezwykłe cechy terenu od alpejskich szczytów po płaską równinę doliny rzeki Pad. Królestwo zwierząt w Górnych Włoszech kryje w sobie wiele niespodzianek. Stado dzikich jeleni nad jeziorem Como, mała salamandra ognista, która jest uderzająco podobna do podwodnego smoka, czy świstaki na warcie przy ujściu ich nory nad jeziorem Garda. Odwiedzamy osoby, których życie jest ściśle związane z jeziorami. Ich historie: autentyczne i nieoczekiwane. Towarzyszymy speleologom w wyprawie do niezbadanej wcześniej wapiennej jaskini nad jeziorem Iseo; spotykamy mężczyznę uprawiającego herbatę nad jeziorem Maggiore; a nad jeziorem Como 94 - letnia Nonna Pupa pokazuje nam, jak zamieniła wysypisko śmieci w wyjątkowy ogród. 12:00 PORTUGALIA - DZIKI ZACHÓD EUROPY (PORTUGAL - EUROPE'S WILD WEST) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Christian Baumeister Dokument opowiada historię odległej i dzikiej Portugalii, otoczonej ośnieżonymi górami od północy, skalistym wybrzeżem Atlantyku na zachodzie i gorącymi, piaszczystymi plażami wybrzeża Algarve na południu. Dzikie krainy Portugalii przetrwały z dala od reszty świata. Ten odizolowany zakątek Europy jest domem dla wielu stworzeń. To kraina, w której surowe, mroźne szczyty spływają do kaskadowych wodospadów. Watahy wilków krążą wokół stad dzikich koni, a drapieżniki wspinające się po drzewach obserwują lasy. To miejsce, w którym przetrwanie jest zarezerwowane dla tych, którzy mają najostrzejsze zmysły i najlepsze sposoby na przeżycie. 12:55 POCZET WIELKICH HETMANÓW - ODC. 6 JAN SOBIESKI Dysk./wywiad/debata, 20 min, Polska, 2022 Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Wiktor Szymborski (prowadzący) Aktorzy: Marek Paluchiewicz Hetman wielki koronny Jan Sobieski (1629 - 1696) był prawnukiem hetmana Żółkiewskiego. Na początku potopu szwedzkiego wystąpił przeciwko polskiemu królowi. W 1656 powrócił do wojsk koronnych i wziął udział w bitwie pod Warką pod komendą Jerzego Lubomirskiego. W 1667 roku pobił pod Podhajcami kilkukrotnie liczniejsze wojsko kozacko - tatarskie, uzyskując ogromną popularność wśród szlachty. W 1673 pokonał Turków pod Chocimiem. Rok później zwycięskiego hetmana wybrano na króla. W programie wystąpili: Marek Paluchiewicz (jako Sobieski), dr hab. Wiktor Szymborski (prowadzący) oraz eksperci: dr hab. Tomasz Graff, dr Marcin Gadocha, Aleksander Jarmuła. 13:25 MORDERSTWO W ORIENT EXPRESSIE (MURDER ON THE ORIENT EXPRESS) Film sensacyjny, kryminalny, 122 min, Wielka Brytania 1974 Reżyseria: Sidney Lumet Scenariusz: Paul Dehn Aktorzy: Albert Finney, Lauren Bacall, Martin Balsam, Ingrid Bergman, Jacqueline Bisset, Jean - Pierre Cassel, Sean Connery, John Gielgud, Wendy Hiller, Anthony Perkins, Vanessa Redgrave, Rachel Roberts, Richard Widmark, Michael York i inni Film Sidneya Lumeta z założenia miał być efektowną superprodukcją w stylu retro, z gwiazdorską obsadą i wysmakowaną plastycznie oprawą kostiumowo - scenograficzną. Reżyserowi rzeczywiście udało się zgromadzić na planie filmowym same gwiazdy, wystarczy wymienić Alberta Finneya w roli sławnego detektywa Poirota z gładko zaczesanymi włosami i nieco śmiesznym, zakręconym wąsem, czy Lauren Bacall, Johna Gielguda, Anthony'ego Perkinsa oraz Ingrid Bergman, która za drugoplanową kreację szwedzkiej misjonarki otrzymała Oscara. Wprawdzie padło dużo słów krytycznych na temat kosztownego przedsięwzięcia, jakim było "Morderstwo..." nie zabrakło jednak ocen najwyższych. Spodobali się nie tylko aktorzy, recenzenci z uznaniem pisali też o żywej narracji i dynamicznej konstrukcji filmu oraz szczególnej dbałości o realia epoki. Film otwiera paradokumentalna relacja z dramatycznych wydarzeń, jakie miały miejsce w latach 20. w Ameryce. Chodzi o nigdy nie wyjaśnioną sprawę morderstwa małej Daisy Armstrong, a następnie tajemniczej śmierci jej rodziców i samobójstwa francuskiej pokojówki, którą policja podejrzewała o udział w przestępstwie. Akcja przenosi się wiele lat później. Jest rok 1930. Do pociągu relacji Stambuł - Calais usiłuje wsiąść w ostatniej chwili słynny belgijski detektyw, Hercules Poirot. Dzięki wstawiennictwu dyrektora linii kolejowej, spóźniony pasażer otrzymuje miejsce w wagonie sypialnym. Tym samym ekspresem podróżują: amerykański milioner Ratchett z sekretarzem i służącym, starzejąca się księżna i jej pokojówka oraz gadatliwa Amerykanka, szwedzka misjonarka, węgierski dyplomata i jego świeżo poślubiona żona, a także angielska nauczycielka i pułkownik Arbuthnot z Indii. Już pierwszego dnia wspólnej podróży Ratchett wyjawia z trwogą detektywowi, że ktoś czyha na jego życie, ale Hercules lekceważy sprawę. Nocą milioner istotnie zostaje zamordowany. Detektyw Poirot rozpoczyna śledztwo. Przesłuchuje kolejno wszystkich pasażerów. Szybko wychodzi na jaw prawdziwa tożsamość Ratchetta, który naprawdę nazywa się Cassetti. To właśnie on przed laty kierował porwaniem Daisy i jest odpowiedzialny za śmierć kilku osób. Dlatego musiał uciekać z Ameryki. Ale kto go zabił? Hercules Poirot rozwiązuje zagadkę. 15:45 GALERIA SZTUKI NA EKRANIE - WIELKANOC W SZTUCE, CZĘŚĆ 2 (EXPOSITION ON SCREEN. EASTER IN ART, PART 2) Film dokumentalny, 43 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Phil Grabsky Seria dokumentalna. Spotkanie z najbardziej znanymi artystami i dziełami sztuki na świecie. Każdy odcinek opowie o innym artyście i przybliży jego życie, odkrywając miejsca, w których żył i pracował, relacje z przyjaciółmi czy rodziną, przy pomocy prywatnych listów ożywiając ich osobiste historie. Wystawa na ekranie zapewnia uprzywilejowany dostęp do arcydzieł artystów w najsłynniejszych muzeach i galeriach na świecie, m. in. takich jak Leonardo, Rembrandt; Cezanne, Monet, Picasso. Kolejna odsłona serii "Galeria sztuki na ekranie" to "Wielkanoc w sztuce, część 2". Centralnym elementem sceny ukrzyżowania jest nagie ciało Chrystusa, czyli ciało ludzkie. Chyba nie było malarza, który porywając się na malowanie aktu, co jest miarą talentu artysty, nie próbował się zmierzyć z tematem ukrzyżowania. Wspaniale zrobił to Rubens, wybitny malarz ciał. Do scen Pasji wniósł swój bujny talent. Jego Chrystus nie jest skatowaną ofiarą. To anatomia człowieka podniesiona do poziomu niebiańskiego. Ciało, które stało się boskie. Powrót do idei, że wszyscy jesteśmy stworzeni na podobieństwo Boże. Jeśli ktoś postanawia omijać religijne dzieła sztuki, uważając je za nieodpowiednie dla siebie jako osoby niewierzącej albo dlatego, że nie zna i nie rozumie ich tematyki, bardzo dużo traci. Traci wielką część własnego dziedzictwa kulturowego. Traci znaczną część historii sztuki, przydatną w zrozumieniu sztuki współczesnej. Traci wiedzę o wydarzeniach historycznych, które do dzisiaj znajdują oddźwięk we wszystkich warstwach społecznych. 16:35 AFRYKAŃSKA KRÓLOWA (THE AFRICAN QUEEN) Film wojenno - przygodowy, 101 min, USA / Wielka Brytania 1951 Reżyseria: John Huston Scenariusz na podstawie powieści C. S. Forestera: James Agee, John Huston Aktorzy: Humphrey Bogart, Katharine Hepburn, Robert Morley, Peter Bull, Theodore Bikel, Walter Gotell, Gerald Onn, Peter Swanwick i inni Adaptacja wydanej w 1938 roku książki pod tym samym tytułem pióra Cecila Scotta Forestera, angielskiego powieściopisarza urodzonego w Egipcie. "Afrykańska królowa" to pełna wybornego humoru historia dwojga niemłodych już ludzi, których los styka w Afryce podczas I wojny światowej. Wspaniałe zdjęcia plenerowe nakręcone w afrykańskiej dżungli to dzieło Jacka Cardiffa, wówczas jednego z najwybitniejszych specjalistów w dziedzinie barwnej fotografii. Uwagę krytyki zwróciły również świetne kreacje aktorskie Katharine Hepburn jako Rose i partnerującego jej Humphreya Bogarta, który za rolę kapitana Charliego Allnuta został uhonorowany Oscarem. Pastor Samuel Sayer i jego siostra Rose prowadzą w Afryce angielską misję. Żywność i pocztę dostarcza im do osady Charlie Allnut, który pływa starym rzecznym parowcem "Afrykańska Królowa". Gdy wybucha I wojna światowa i na wioskę napadają Niemcy, misjonarz ginie, a Rose znajduje schronienie na parowcu Allnuta. On - nieokrzesany zawadiaka, nie stroniący od butelki, i ona - pruderyjna, głęboko religijna starzejąca się panna nie mogą początkowo znaleźć wspólnego języka i odnoszą się do siebie bardzo nieufnie. Ale walka z Niemcami i trudy wojny powoli zbliżają ich do siebie, niechęć przeradza się w przyjaźń, a ta z kolei w gorącą miłość. Rose udaje się nakłonić Charliego, by wraz z nią fabrykował torpedy, którymi mają zaatakować niemiecki statek. Nawałnica powoduje jednak uszkodzenie ich parowca i oboje dostają się w ręce Niemców, którzy skazują ich na śmierć za rzekome szpiegostwo. Przed egzekucją Rose i Charlie pragną się pobrać i dostają na to zgodę wroga. 18:25 WIELKANOC NA PODHALU Artystyczne/estradowe (widowisko), 24 min, Polska, 2021 Autor: Małgorzata Castro Reżyseria: Grzegorz Sadurski Wielkanoc na Podhalu to radosna opowieść o tym, jak wyglądały kiedyś i jak wyglądają dziś święta po góralsku. Artyści związani z Podhalem, czy szerzej góralszczyzną, opowiedzą, jak spędzali święta w okresie dzieciństwa, jakie zwyczaje kultywowano w ich rodzinnych domach, jakie znaczenie miały tradycje dla nich i ich rodzin. Wśród zaproszonych gości znajdą się: Hanka Rybka, Szymon Chyc - Magdzin, Olga Szomańska i Mateusz Ziółko. Każde z nich jest bezpośrednio powiązane z regionem i jego kulturą. Oprócz nich do wykonania jednej z pieśni zaangażujemy regionalny zespół dziecięcy. Na repertuar programu złożą się zarówno tradycyjne pieśni okołowielkanocne, których aranżacji podjął się Miłosz Wośko, jak również pieśni śpiewane tylko na Podhalu. 18:55 HISTORIA POLSKI - SMOLEŃSKI LOT Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Sieradzka Scenariusz: Monika Sieradzka Zdjęcia: Adam Fręśko Film "Smoleński lot" to zapis osobistego dramatu osób, które straciły w katastrofie swoich bliskich. Relacjonując skutki, jakie wywołała ta tragedia, skupiamy się na historii jednej z rodzin, dotkniętej zarówno przez zbrodnię katyńską, jak i katastrofę smoleńską. Ekipa TVP podróżuje z bohaterami do miejsc, w których rozegrały się te tragiczne wydarzenia. Tym samym przypominamy coś, co często ginie w gorącej atmosferze debaty o smoleńskiej tragedii - główny cel podróży prezydenta RP wraz z delegacją, którym było upamiętnienie ofiar stalinowskiej zbrodni na cmentarzu wojskowym w katyńskim lesie. 22:05 JACKIE (JACKIE) Dramat biograficzny, 95 min, Francja/Hongkong/USA/Chile 2016 Reżyseria: Pablo Larrain Scenariusz: Noah Oppenheim Aktorzy: Natalie Portman, Peter Sarsgaard, Greta Gerwing, Billy Crudup, John Hurt Film otrzymał trzy nominacje do nagrody Oscara: za najlepszą rolę pierwszoplanową dla Natalie Portman oraz za muzykę i kostiumy. Fabuła koncentruje się wokól przeżyć Jacqueline Bouvier Kennedy bezpośrednio po zamachu w 1963 roku na jej męża, Johna F. Kennedy'ego, 35. prezydenta Stanów Zjednoczonych. Kiedy mąż Jackie zostaje wybrany na prezydenta, ona ma 34 lata. Zachwyca urodą, elegancją i wspaniałym stylem. Szybko staje się jedną z najbardziej znanych kobiet na świecie. Bajkowe życie rozpada się jednak jak domek z kart 22 listopada 1963 roku. Podczas wyborczej podróży do Dallas, John F. Kennedy ginie od kul zamachowca. Próby ratowania postrzelonego prezydenta nie przyniosły rezultatu. Umiera w szpitalu na stole operacyjnym. Pogrążona w żałobie Jacqueline, na pokładzie Air Force One, powraca do Waszyngtonu. Mierząc się z tragedią, postanawia kontynuować dzieło męża. O przeżyciach i cierpieniu Jackie widz dowiaduje się z wywiadu przeprowadzonego z wdową. Rozmowa toczy się nie tylko na temat historycznej spuścizny jej męża. W filmie została również pokazana rola szwagra Jackie, Roberta F. Kennedy'ego, który po zamachu mocno ją wspiera, dzieli z nią ból i żal po stracie męża. Pomaga w długich przygotowaniach do państwowego pogrzebu, opiekuje się rodziną, próbuje ulżyć dzieciom pogrążonym w smutku po stracie ojca. W tym trudnym czasie Jackie cierpi na bezsenność, jest pod wpływem środków uspokajających. Targają nią wyrzuty sumienia, że nie zrobiła nic, by ochronić męża. Miała nawet myśli samobójcze. 00:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - NA POWSTAŃCZYM SZLAKU Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Historia jednej z tych bitew powstania styczniowego, która rozegrała się w najbardziej niedostępnych matecznikach Puszczy Białowieskiej. Trudna topografia, skomplikowane badania, ale stawką jest odnalezienie mogił 32 poległych powstańców. A za wskazówkę służy nam pamiętnik Ignacego Aramowicza, uczestnika boju. Do akcji mobilizujemy poszukiwaczy z całej Polski i najnowszy sprzęt elektroniczny. 01:10 SENSACJE XX WIEKU - POLOWANIE NA MÓZGI Kameralne i studyjne (widowisko), 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Odtworzenie nieznanej historii ostatnich miesięcy II wojny światowej, gdy specjalne jednostki amerykańskie i radzieckie usiłowały schwytać niemieckich konstruktorów rakiet. 02:05 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - PODWODNA WOJNA CZ 3 Magazyn, 27 min, Polska, 1991 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Tematem odcinka jest przebieg Bitwy o Atlantyk.