TVP Historia Niedziela, 16.04.2023 06:45 BYŁ TAKI DZIEŃ - 16 KWIETNIA ODC. 534 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1828 - zmarł Francisco Goya; 1913 - Albert Schweitzer założył szpital dla mieszkańców dżungli w Lambarene; 1922 - układ w Rapallo zawarty między Rzeszą Niemiecką a Rosją Sowiecką; 1991 - zmarł David Lean, brytyjski reżyser filmowy; 06:55 GEN MIŁOSIERDZIA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2017 Reżyseria: Piotr Kot Scenariusz: Piotr Kot Zdjęcia: Marcin Krynicki, Katarzyna Katarzyńska, Marcin Wenzel, Arkadiusz Gruszka Wykonawcy: Grzegorz Szponder Adam Bernard Hilary Chmielowski (1845 - 1917). Święty Brat Albert Chmielowski, uczestnik powstania syczniowego, był ranny, stracił nogę. Studiował malarstwo, poświęcił się służbie bezdomnym i opuszczonym. Światowej klasy malarz realizował swe powołanie w noclegowni dla bezdomnych. Jak troska o najbiedniejszych i odrzuconych rozwijana przez Brata Alberta wypełnia dzieła charytatywne w Polsce? Kim w życiu Brata Alberta była Maria Jabłońska - wiejska dziewczyna, która jeździła na stojąco na koniu, a od psa nauczyła się pływać? Jak po 100 latach od śmierci Adama Chmielowskiego albertyni, albertynki, Fundacje i Towarzystwa realizują każdego dnia dzieło miłosierdzia w praktyce - gen miłosierdzia. 09:55 W PUSTYNI I W PUSZCZY - ODC. 2 - CHARTUM Miniserial przygodowy, 50 min, Polska 1973 Scenariusz i reżyseria: Władysław Ślesicki Zdjęcia: Bogusław Lambach Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Monika Rosca, Tomasz Mędrzak, Stanisław Jasiukiewicz, Jerzy Kamas, Edmund Fetting, Zygmunt Hobot, Zygmunt Maciejewski, Ahmed Marei, Ahmad Hegazi, Ibrahim Shemi, Emos Bango, Malija Mekki i inni Staś i Nel pod opieką Chamissa i towarzyszącą im Sabą idą razem karawaną przez pustynię. Są wycieńczeni, nie mają nić do jedzenia ani do picia. W pewnym momencie Staś zauważa, że Chamis ucieka, zabierając ze sobą Sabę. Wie, że Chamis będzie próbował im pomóc ale także wie, że jeśli zajdzie potrzeba, będzie walczył po stronie Mahdiego. Docierają do Chartumu gdzie aż wrze od nienawiści do białych. Staś staje przed obliczem Mahdiego, ale wbrew wcześniejszym radom, aby zachował pokorę, chłopiec stawia się... 10:50 W KOTLE HISTORII - PRZEMÓWIENIE GOMUŁKI NA PLACU DEFILAD. ODWILŻ I SCHAB Magazyn, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Prowadzący: Łukasz Modelski Październik ’56 przynosi Polakom poluzowanie stalinowskiego uścisku. "Wiesław" oględnie zapowiada co bardziej stalinistów i wycofanie Armii Czerwonej spod Warszawy. Zaczynają się amnestie. Ale to jednak PRL, podstawowe produkty nadal są przedmiotem pożądania. Wraz z Leopoldem Tyrmandem podążamy tropem dań ze schabu. 11:20 PRZESTRZEŃ PAMIĘCI - MUZEUM IM. KAZIMIERZA PUŁASKIEGO W WARCE Magazyn, 27 min, Polska, 2021 Winiary, usytuowane w północno - wschodniej części Warki, na nadpilickiej skarpie, pachną winem i historią. To miejsce niezwykłe, które koniecznie trzeba odwiedzić. W otoczeniu starych drzew zabytkowego parku stoi biały klasycystyczny pałacyk. Jego historia sięga początków XVII wieku. Przez ponad trzysta lat dom ten zmieniał często właścicieli, tętnił życiem, był świadkiem historii i ludzkich przeżyć. W 1967 roku otwarto tu Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego, na cześć najbardziej znanego mieszkańca tego domu Kazimierza Pułaskiego, polsko - amerykańskiego bohatera walk o niepodległość obu narodów. Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce kultywuje pamięć i chroni materialne dziedzictwo po polsko - amerykańskim bohaterze Kazimierzu Pułaskim, polskim wychodźstwie, szczególnie do USA, oraz chroni materialne i duchowe dziedzictwo kulturowe ziemi grójeckiej i Warki. 12:55 PODRÓŻE NA PÓŁNOC EUROPY - ODCINEK 1. NORWEGIA (WONDERS OF NORTHERN EUROPE / VOYAGES EN TERRES DU NORD EPISODE 1 - LAND OF FJORDS - NORWAY, BETWEEN FJORDS AND MOUNTAINS) Cykl dokumentalny, 50 min, Francja, 2020 Reżyseria: Xavier Lefebvre Seria geograficzno - podróżnicza o krajach na północy Europy. 4 kraje, 5 narodów i 5 części. Terytoria nordyckie są potężnym bodźcem dla wyobraźni, miejscami, które przywołują rozległe i nieskończone dzikie przestrzenie, bogatą i zachwycającą przyrodę, utrwalone mity i tradycje. Stanowią odę do potęgi Ziemi i żywiołów, które ludzie szanują i czczą przez całe życie, świadomi, że są tylko niewielką częścią tego świata. Odcinek 1 - "Norwegia - kraina fiordów i gór". Położona w północnej Europie Norwegia słynie z zachwycających krajobrazów. Głębokie przybrzeżne doliny były zanurzone w wodach morskich, gdy cofnęła się czapa polarna, mniej niż dziesięć tysięcy lat temu. Norwegia niemal w całości jest pokryta pasmem Alp Skandynawskich, a chropowate formy rzeczywiście zawdzięcza topografii i zlodowaceniom, które pojawiały się regularnie przez ponad dwa i pół miliona lat. Norweski krajobraz wciąż nosi ślady tej trudnej historii geologicznej, szczególnie na zachodzie: prehistoryczne lodowce, takie jak Folgefonna, niezliczone górskie jeziora z krystalicznie czystą wodą i alpejskie doliny wyrzeźbione w rynny oraz oszałamiające szczyty. 14:15 KOGEL - MOGEL Komedia, 100 min, Polska 1988 Reżyseria: Roman Załuski Scenariusz: Ilona Łepkowska, Roman Załuski Zdjęcia: Jacek Mierosławski Muzyka: Seweryn Krajewski Aktorzy:: Grażyna Błęcka - Kolska, Ewa Kasprzyk, Zdzisław Wardejn, Katarzyna Łaniewska, Małgorzata Lorentowicz, Jerzy Turek, Dariusz Siatkowski, Jerzy Rogalski, Maciek Koterski Po emocjach związanych z egzaminami wstępnymi na wydział pedagogiki Katarzyna Solska wraca do rodzinnej wsi. I tu czeka ją niespodzianka - rodzina bez jej wiedzy rozpoczęła przygotowania do zaręczyn dziewczyny z bogatym sąsiadem Kolasą. Kasia wpada w rozpacz, próbuje się sprzeciwić decyzji rodziców, ale zostaje zamknięta w swoim pokoju. W dniu wizyty narzeczonego ucieka przez okno i z poczty dzwoni na uczelnię. Otrzymuje mylną informację i jest przekonana, że nie została przyjęta na studia. Zrezygnowana wraca więc do domu i zgadza się na ślub. Tymczasem w przeddzień wesela listonosz przynosi zawiadomienie o przyjęciu na uniwersytet. O świcie następnego dnia Kasia wsiada w pociąg i odjeżdża do stolicy. Akademik jest jeszcze zamknięty, więc dziewczyna nie ma gdzie się podziać. Przypadkowo spotyka babcię poszukującą opiekunki do swojego co nieco rozwydrzonego wnuczka. I tak Kasia trafia do domu docenta Wolańskiego. Z czasem okazuje się, że bardzo dobrze radzi sobie z upiornym Piotrusiem. Zbieg okoliczności sprawia, że żona docenta posądza go o romans z Kasią. Dziewczyna czym prędzej chce opuścić dom Wolańskich, ale nie dopuszcza do tego Piotruś. W końcu rozpoczynają się zajęcia na uczelni i Kasia wyprowadza się. Okazuje się, że Wolańska zupełnie nie radzi sobie z prowadzeniem domu, a Piotruś zamęcza domowników, tęskniąc za swą opiekunką. Rad nie rad, docent Wolański udaje się na poszukiwania dziewczyny. A odnajduje ją w tłumie studentów na swoim wykładzie. Scenariusz film napisany został przez Romana Załuskiego wspólnie z Iloną Łepkowską, współautorką scenariusza filmu "Och, Karol", seriali "M jak miłość", czy "Na dobre i na zła". Roman Załuski jest absolwentem PWSTTviF w Łodzi. Jako realizator filmów fabularnych zadebiutował w roku 1970 filmem "Dom". Jego kolejne realizacje to m.in. "Kardiogram", "Anatomia miłości", "Jeśli się odnajdziemy", "Och, Karol", "Głód serca". Zajmuje się również reżyserią teatralną, sporadycznie występuje też jako aktor. 16:10 ARSENAŁ. MAGAZYN MILITARNO - HISTORYCZNY - BITWA NAD BZURĄ - SAMOCHÓD PANCERNY WZ 34 Magazyn, 24 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jerzy Grabowski, Grzegorz Płaza, Andrzej Borowiecki Scenariusz: Grzegorz Płaza, Andrzej Borowiecki, Jerzy Grabowski Zdjęcia: Maciej Brola, Rafał Biernacki Prowadzący: Przemysław Predygier Wykonawcy: Jacek Sobieszczański Bitwa nad Bzurą. Samochód pancerny WZ 34. W latach 30. XX w. podstawowym opancerzonym pojazdem kołowym armii polskiej był samochód pancerny WZ 34. We wrześniu 1939 roku, zgodnie z planem mobilizacyjnym pojazdy te sformowano w dziesięć szwadronów włączonych do dywizjonów pancernych. Te samodzielne pododdziały rozpoznawcze podporządkowane zostały brygadom kawalerii i odegrały ważną rolę podczas wojny obronnej. Pokażemy w akcji repliki tych pojazdów, stworzone przez Fundację Historii Polskiej Broni Pancernej z Torunia. Opowiemy też, dlaczego ich misja w wojnie obronnej nie zakończyła się sukcesem. 17:45 NAD NIEMNEM - ODC. 2/4 Serial obyczajowy, 52 min, Polska 1986 Reżyseria: Zbigniew Kuźmiński Scenariusz: Kazimierz Radowicz Zdjęcia: Tomasz Tarasin Muzyka: Andrzej Kurylewicz Aktorzy: Iwona Pawlak, Marta Lipińska, Adam Marjański, Janusz Zakrzeński, Edmund Fetting, Bożena Rogalska, Jacek Chmielnik, Michał Pawlicki, Jerzy Zygmunt Nowak, Ewa Decówna, Ewa Wencel, Jan Prochyra, Zbigniew Bogdański Zygmunt Korczyński chciałby uczynić z Justyny swoją kochankę. Ona tymczasem zakochuje się, z wzajemnością, w Janku Bohatyrowiczu. Jej pierwsza wizyta w zaścianku staje się wielkim wydarzeniem; jedni okazują jej życzliwość, drudzy wylewają przed nią pretensje do dworu. Anzelm i Jan Bohatyrowiczowie prowadzą Justynę na grób legendarnych przodków rodu, Jana i Cecylii, a także mogiłę, w której leżą brat Benedykta Korczyńskiego i brat Anzelma Bohatyrowicza. Tymczasem Teofil Różyc prosi swoją kuzynkę Kirłową, by wybadała, czy Justyna zechciałaby go poślubić. 18:55 WIELKIE MITY HISTORII - WOJSKOWY GENIUSZ HITLERA. ODC 1/4 (HISTORY UNCOVERED) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Cdric Condom, Bernard Georges, Christiane Ratiney Mity, które funkcjonują przez długie lata bardzo trudno obalić. Historia XX. wieku nie jest wyjątkiem od tej reguły. Zdarza się, że popularne do dziś przekonania przyjmujemy często za prawdy ewangeliczne. Dlatego uważamy, że zrzucenie bomby na Hiroszimę spowodowało kapitulację Japonii, że plan Marshalla uratował powojenną Europę, że Adolf Hitler był geniuszem wojskowym lub że Mao Zedong był złem koniecznym w modernizacji Chin. Oczywiście twierdzenia te zawierają odrobinę prawdy, ale są zbyt ogólne, by można było je uznać w całości za prawdziwe. Seria, dzięki badaniom powszechnie funkcjonujących mitów, powraca do najważniejszych momentów XX. wieku z nowym spojrzeniem i dokładniejszą interpretacją. 20:00 WOJNA KOREAŃSKA - ZAPOMNIANA WOJNA (THE KOREAN WAR) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Maggio Wielu historyków uznaje wojnę koreańską za najważniejszy konflikt od czasów II wojny światowej. Mimo milionów ofiar i uchodźców o wojnie tej często już się nie pamięta. Tymczasem tak naprawdę nigdy się ona nie zakończyła i wpływa na relacje między państwami do dziś. Po otwarciu archiwów w Rosji, Stanach Zjednoczonych, Chinach i Korei Południowej dostępne są nowe materiały historyczne, w tym kolorowe filmy i setki zdjęć, pozwalające odkryć na nowo ten mało znany konflikt, który ukształtował nasz świat. 21:05 ZA KILKA DOLARÓW WIĘCEJ (FOR A FEW DOLLARS MORE/ PER QUALCHE DOLLARO IN PIU) Western, 127 min, Włochy/Niemcy/Hiszpania 1966 Reżyseria: Sergio Leone Scenariusz: Luciano Vincenzoni i Sergio Leone Muzyka: Ennio Morricone Występują: Clint Eastwood, Lee Van Cleef, Gian Maria Volonté, Luigi Pistilli, Mario Brega, Antonio Molina Rojo, Klaus Kinski, Rosemary Dexter i inni Podejmowane wielokrotnie przez różnych europejskich reżyserów próby stworzenia na Starym Kontynencie imitacji westernu grzeszyły brakiem polotu i nieudolnością. Gdy w 1964 r. początkujący włoski reżyser Sergio Leone nakręcił film "Za garść dolarów", na wszelki wypadek, w obawie przed niepochlebnymi recenzjami, umieścił w czołówce nie swoje prawdziwe nazwisko, ale pseudonim Bob Robertson. Film okazał się prawdziwą sensacją kasową: tylko we Włoszech po kilku zaledwie tygodniach eksploatacji przyniósł 430 mln lirów zysku. Leone jako pierwszy zdołał złamać amerykański monopol na ten gatunek filmowy i, zachęcony sukcesem, zrealizował rok później, już pod swoim nazwiskiem, ale z tymi samymi aktorami, drugą część "dolarowej" trylogii - "Za kilka dolarów więcej". Ostatnia - "Dobrzy, źli i brzydcy" powstała w 1966 r., lecz nie zakończyła przygody Sergia Leone z westernem. Reżyser jeszcze wielokrotnie wracał do tego typu filmów realizując m.in. "Dawno temu na Dzikim Zachodzie" czy "Garść dynamitu". "Za kilka dolarów więcej", uważany przez wielu krytyków za najdoskonalszy przykład "spaghetti westernu", miał już wszystkie typowe cechy gatunku: amerykański koloryt, sporą dawkę okrucieństwa (w filmie pada ok. 40 trupów) i trochę nihilistyczny wydźwięk. Sergio Leone dorzucił do tego jeszcze jeden wyróżnik: znakomitą muzykę Ennia Morricone, która nadawała jego spaghetti-westernom specyficzny klimat. "Za kilka dolarów więcej" to historia dwóch sławnych rewolwerowców: Douglasa Mortimera (Lee Van Cleef) i tajemniczego Człowieka Bez Imienia (Clint Eastwood), którzy polują na bandytę imieniem Indio (Gian Maria Volonté). Za jego głowę wyznaczono wysoką nagrodę. Obaj "myśliwi" reprezentują odmienne "szkoły" i "pracują" krańcowo różnymi metodami. Człowiek Bez Imienia lubi improwizację. Nieomylne oko, błyskawiczny refleks, niemal cyrkowa zręczność dają mu pewność zwycięstwa. Jest przy tym cyniczny i bezwzględny, nie kryje, że jest "łowcą głów" dla pieniędzy. Starszy, Mortimer, okupił zapewne swoją mądrość życiową i rozsądek ciężkimi doświadczeniami. Przygotowuje się do akcji z pedantyczną dokładnością, opracowuje jej szczegółowy plan. Wynik polowania na Indio będzie zarazem rozstrzygnięciem zawodowego pojedynku obu mistrzów. Pewnego dnia dowiadują się, że Indio szykuje skok na bank w El Paso. Przybywają tam za późno. Okazuje się, że Indio wraz ze swą bandą uciekł, zabierając zrabowane pieniądze. Mortimer i Człowiek bez Imienia rozpoczynają pościg. Westernowa trylogia Sergia Leone uczyniła z Clinta Eastwooda gwiazdę ekranu. Bohater telewizyjnego serialu "Rawhide" pewnie jeszcze długo terminowałby w amerykańskiej telewizji, gdyby nie propozycja włoskiego twórcy. Po trzech udanych rolach wrócił do Hollywood w glorii sławy, zajmując należne miejsce obok Johna Wayne'a i Steve'a McQueena. 23:25 KABARET ŚMIERCI Film dokumentalny, 95 min, Polska, 2013 Reżyseria: Andrzej Celiński Scenariusz: Andrzej Celiński Zdjęcia: Aleksander Dyl Aktorzy: Rafał Gąsowski, Feliks Szajnert, Piotr Dąbrowski, Jacek Milczanowski, Magdalena Wojnarowska, Andrzej Deskur, Krzysztof Szczepaniak, Miłosz Pietruski, Piotr Piecha, Sławomir Grzymkowski, Szymon Kuśmider, Rafał Jędrzejczyk, Ryszarda Bielicka-Celińska, Beata Deutschman, Jakub Giel Wojenna opowieść o artystach żydowskiego pochodzenia, walczących o przetrwanie za pomocą jedynej dostępnej im broni - twórczości muzycznej, teatralnej i filmowej. Przed niemieckim aparatem represji, bronią się za pomocą żartu, przedstawień kabaretowych, skeczy, spektakli, piosenek, koncertów. Organizują je w obozach koncentracyjnych i gettach. Walczą o życie, ale przede wszystkim - jak sami podkreślają - o duszę i godność. W serii fabularnie inscenizowanych epizodów, będących wierną rekonstrukcją faktów, śledzimy jak muzyka, skecz i żydowski szmonces stają się bronią w bitwie o podtrzymanie woli życia i ducha oporu, w grających artystach i tych, którzy ich występy oglądają, wycieńczonych katorżniczą pracą i głodem współwięźniach. Pokazujemy, jak funkcjonował humor i subtelne szyderstwo, czytelne dla ofiar, a niezrozumiałe dla ich strażników i oprawców. Grałem o życie - mówi jeden z bohaterów filmu, streszczając w krótkim zdaniu istotę tego, czym były jego występy przed komendantem obozu koncentracyjnego. Grałem tym, którzy rozstrzeliwali i grałem tym, którzy byli rozstrzeliwani. Symbolicznym przewodnikiem po pełnym paradoksów, nieprawdopodobnych wydarzeń i dramatycznych spięć świecie obozowych kabareciarzy, gwiazd wiedeńskich i warszawskich scen, aktorów, muzyków i popularnych przed wojną filmowców jest legendarna postać getta warszawskiego - uliczny błazen Rubinstein. W filmowej podróży docieramy do warszawskiego getta, obozów w Kurowicach, Jaktorowie, Buchenwaldzie, Theresienstadt, Auschwitz, Ravensbruck. W roli komentatorów wydarzeń występują współcześni artyści i pisarze, którzy zgłębiali w swojej twórczości temat sztuki za kolczastym drutem, oraz ostatni żyjący uczestnicy i świadkowie wydarzeń. 01:10 DYNASTIA TUDORÓW III - ODC. 7/8 (THE TUDORS III, EP. 7) Serial historyczny, 50 min, USA/Kanada/Irlandia, 2008 Reżyseria: Jeremy Podeswa Aktorzy: Jonathan Rhys Meyers, Henry Cavill, Natalie Dormer, Maria Doyle Kennedy Anglia staje w obliczu zagrożenia ze strony Francji i Hiszpanii, które zawarły sojusz. Henryk, chcąc umocnić królestwo, zgadza się na ślub z Anną, niemiecką protestancką księżniczką... 02:15 SZEROKIE TORY - SZEROKIE TORY. GRUZIŃSKI POLICJANT Reportaż, 24 min, Polska, 2012 Autor: Barbara Włodarczyk Kiedyś byli aroganccy i bezkarni. Wszyscy się ich bali i nienawidzili, bo przy każdej okazji trzeba było im płacić. Dziś cieszą się powszechnym zaufaniem. Mowa o gruzińskich policjantach, którzy stali się symbolem sukcesu w walce z korupcją i kryminałem. A wszystko dzięki drastycznej i szybkiej reformie. W ciągu kilku miesięcy wymieniono aż 85% funkcjonariuszy, znacznie podniesiono im płace, wyposażono w najnowocześniejszy sprzęt i wprowadzono surowe kary za łapówkarstwo. W efekcie - Tbilisi to dziś najbezpieczniejsza stolica na Kaukazie. Bohaterem reportażu jest młody policjant, któremu towarzyszymy w pracy i w domu. Dzięki niemu poznajemy nie tylko istotę sztandarowej gruzińskiej reformy, ale także codzienne życie i problemy Tbilisi w cztery lata po wojnie z Rosją. Jest to barwna opowieść o pięknym kraju i otwartych gościnnych ludziach.