TVP Kultura Wtorek, 11.04.2023 07:50 KRAJ LAT DZIECINNYCH Film dokumentalny, 29 min, Polska, 2005 Reżyseria: Ewa Szakalicka Scenariusz: Ewa Szakalicka Zdjęcia: Krzysztof Więckowski Podróż śladami jednego z największych poetów polskiego romantyzmu. To próba ukazania niezwykłej atmosfery i magii miejsc z rodzinnych stron Adama Mickiewicza: Zaosia, Nowogródka, Tuchanowicz, jeziora Świteź. Umiłowane pejzaże, łąki, leśne bezdroża stały się inspiracją dla poety. Ich niezapomniany urok przypominają najpiękniejsze Mickiewiczowskie strofy. Autorzy dokumentu odwiedzają z kamerą nowogródzkie strony, skąd pochodził Adam Mickiewicz, i gdzie pamięć o naszym narodowym wieszczu przetrwała do dziś. Urodził się w wigilię Bożego Narodzenia 1798 r. w Zaosiu, w folwarku należącym do jego stryjecznego dziada - Bazylego Mickiewicza. Był synem nowogródzkiego adwokata, Mikołaja Mickiewicza i Barbary z Majewskich. Od najmłodszych lat poznawał miejscowe podania o tajemniczych zjawach z okolicznych lasów, jezior, słuchał pieśni ludowych, zachwycał się krajobrazami i pejzażami rodzinnych stron. Ziemia nowogródzka, jej na wpół legendarne dzieje, piękno przyrody i obyczaje stały się motywem przewodnim Mickiewiczowskiej poezji. Utwory narodowego wieszcza wyniosły nowogródzkie strony do godności symbolu utraconej ojczyzny, którą Mickiewicz kochał ponad wszystko. Będąc na emigracji, tęsknił za krajem swego dzieciństwa. Niemal wszystkie utwory przepojone są uczuciem samotności na obczyźnie, ogromną tęsknotą za Litwą, której surowy pejzaż z oddalenia wydawał się piękniejszy od największych wspaniałości. W filmie znalazły się fragmenty utworów Adama Mickiewicza: "Pan Tadeusz", "Dziady", "Grażyna", "Tukaj", "Świtezianka", "Powrót taty", "Do M...". Wykorzystano również fotografie ze zbiorów prywatnych, materiały archiwalne TVP oraz z Muzeum Adama Mickiewicza i Muzeum Historyczno-Krajoznawczego w Nowogródku, a także Muzeum Adama Mickiewicza w Zaosiu. 08:35 KSIĘGA PRZESTRZENI S.III - DLA ZYSKU I NA SŁUŻBIE Magazyn, 27 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Scenariusz: Beata Hyczko Zdjęcia: Andrzej Wojciechowski Wykonawcy: Jakub Tolak Architektura współczesnych biur i urzędów to gatunek, który, jak żaden inny, wydaje się stale powtarzać te same formy. Jednak ambicje inwestorów i niezwykle trudne lokalizacje w gęstych centrach wielkich miast wymuszają powstawanie biurowców wyjątkowych: wyrzeźbionych przez słońce, pozbawionych symetrii albo niezwykle wąskich. Oprócz budynków zbudowanych dla biznesu odwiedzimy także najciekawszą siedzibę urzędu miasta powstałą w ostatnich latach. 09:15 ZAGINIONE SKARBY - "MISTRZ I KATARZYNA" Film animowany, 6 min, Polska, 2020 Reżyseria: Beata Szuszwedyk - Sadurska Scenariusz: Beata Szuszwedyk - Sadurska Muzyka: Michał Izydorczyk Wykonawcy: Kacper Kaliszewski Cykl programów poświęconych kradzieżom dzieł sztuki. Odcinek prezentuje losy obrazu zatytułowanego "Nawrócenie cesarzowej Faustyny przez Katarzynę Aleksandryjską", który powstawał w latach 1514 - 1515. Dzieło przedstawia nawiedzenie świętej Katarzyny przez cesarzową Faustynę. Jego autorem jest Hans von Kulmbach (ok. 1480 - 1522). Właścicielem w chwili utraty dzieła był kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Krakowie. 09:35 U KRESU DROGI Dramat obyczajowy, 72 min, Polska, 1939 Reżyseria: Michał Waszyński Scenariusz: Anatol Stern Zdjęcia: Albert Wywerka Muzyka: Iwo Wesby Aktorzy: Kazimierz Junosza - Stępowski, Irena Malkiewicz - Domańska, Tamara Wiszniewska, Mieczysława Ćwiklińska, Franciszek Brodniewicz, Adam Brodzisz, Ludwik Fritsche, Anna Jaraczówna, Wanda Polakowska, Irena Skwierczyńska, Feliks Chmurkowski, Jerzy Roland, Tadeusz Frenkiel, Karol Dorwski, Stanisław Łapiński Profesor Turwid pracuje nad szczepionką zwalczającą zapalenie mózgu. Rezultat jego pracy nie zyskuje jednak uznania w środowisku lekarskim. Przekonany, że żona Gabriela zdradza go ze znacznie młodszym od siebie przyjacielem domu, hrabią Łańskim, pozoruje śmierć wstrzykując sobie wynalezioną surowicę. Zrozpaczona Gabriela postanawia poświęcić resztę życia wychowaniu córki, Weroniki. Gdy profesor potajemnie zakrada się do domu, by zabrać swoje notatki, spotyka starego sługę Feliksa, któremu opowiada całą prawdę. Feliks obiecuje mu, że będzie go listownie informował o tym, co dzieje się z jego bliskimi. Turwid przez dziesięć lat pracuje jako pomocnik aptekarza w małym miasteczku. Kiedy listy od Feliksa przestają przychodzić, zaniepokojony udaje się do Warszawy. Okazuje się, że sługa zmarł. Profesor znajduje pracę w jednej ze stołecznych klinik, kierowanych przez Jerzego. Tymczasem z zagranicy wraca Gabriela z córką, która jest sławną skrzypaczką. Weronika zaręcza się z Jerzym. Dochodzi do spotkania z profesorem. Dziewczyna jest zaintrygowana jego podobieństwem do ojca. Zwierza się Łańskiemu, który rozpoznaje Turwida i namawia go, by wrócił na łono rodziny. On jednak uważa, że jest już za późno. 11:00 NOCE I DNIE - ODC. 2/12 - PIOTRUŚ I TERESA Serial obyczajowy, 59 min, Polska 1977 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Antczak Zdjęcia: Stanisław Loth Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Jadwiga Barańska, Jerzy Bińczycki, Elżbieta Starostecka, Wojciech Sarnowicz, Emir Buczacki, Jerzy Kamas, Tadeusz Fijewski, Zbigniew Koczanowicz, Zygmunt Zintel, Halina Czengery, Józef Pieracki, Leszek Piskorz, Aleksander Sewruk, H Bąk, Alicja Wolska Bogumił i Barbara widzą pierwsze rezultaty swojej ciężkiej pracy. Gdy życie zaczyna układać się po ich myśli, nagle umiera ukochany synek Piotruś. Niechcicowie decydują się na przeprowadzkę do innego, dużego, ale zupełnie zrujnowanego majątku - Serbinowa. Gdy na świat przychodzi drugie dziecko Niechciców, Agnieszka, serbinowska gospodarka jest już na drodze do wydźwignięcia się z ruiny. Barbara bardzo przeżywa śmierć swojej siostry, Teresy, nieszczęśliwej w małżeństwie z Lucjanem. Dopiero po jej śmierci dowiaduje się, kogo Teresa darzyła prawdziwym uczuciem. 12:15 WIELKA ARCHITEKTURA (BIG TIME) Film dokumentalny, 90 min, Dania, 2017 Reżyseria: Kaspar Astrup Schröder Zdjęcia: Kaspar Astrup Schröder Przypominająca stok narciarski elektrownia, wieżowiec zaprojektowany w kształcie chińskiego znaku dla mieszkańców Szanghaju, dom Lego pomyślany jako zbudowane z klocków interaktywne centrum rozrywki czy nowe dwie wieże World Trade Center to tylko niektóre z oryginalnych projektów Bjarke Ingelsa, jednego z najciekawszych i najbardziej oryginalnych architektów naszych czasów, okrzykniętego w 2011 roku przez The Wall Street Journal Innowatorem Roku w dziedzinie architektury. Uhonorowany wieloma prestiżowymi nagrodami czterdziestoparoletni Ingels, szef biura architektonicznego Bjarke Ingels Group, traktuje architekturę jak pragmatyczną utopijną sztukę, która stawia sobie za cel stworzenie doskonałych miejsc ze społecznego, ekonomicznego i ekologicznego punktu widzenia. Znany jest z budynków, które sprzeciwiają się zarówno tradycyjnym konwencjom architektonicznym, jak i przestrzennym wymiarom. Jego nowatorskie projekty oparte na idei zrównoważonego rozwoju zdobyły duże uznanie na całym świecie. 14:50 CWAŁ Komediodramat, 103 min, Polska 1995 Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Zanussi Zdjęcia: Jarosław Żamojda Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Bartosz Obuchowicz, Maja Komorowska, Andrzej Szenajch, Karolina Wajda - Nowakowska, Piotr Szwedes, Piotr Adamczyk, Sławomira Łozińska "Kiedy doszedłem do opisywania stalinowskiej szkoły, zorientowałem się, że dotarłem do granicy nieprzekraczalnej ze względów cenzuralnych. Później też nie mógłbym tego filmu zrobić, chyba że w roku 1980, ale wtedy Ryszard Bugajski realizował"Przesłuchanie", które o wiele poważniej traktowało tamte czasy. Teraz wszystko się oddaliło, a ja postarzałem się o tyle, że nie chce mi się już rozliczać z tamtą epoką, ale ją wspominać. To było moje dzieciństwo" - mówił o motywach powstania "Cwału" Krzysztof Zanussi. Film ów miał być drugim po "Strukturze kryształu" (1969) w dorobku reżysera. Zmaterializował się dopiero ćwierć wieku później. Przez licznych krytyków został jednak nazwany jednym z ważniejszych, a na pewno najbardziej niezwykłym w dotychczasowym dorobku autora "Iluminacji". "Cwał" to bowiem... komedia, w dodatku dotycząca okresu stalinowskiego, a więc czasów życia w ciągłym strachu, ubeckich prześladowań, złowrogich polowań na prawdziwych i urojonych odstępców od "linii partii" i aksjomatów stalinowskiej wykładni marksizmu - leninizmu. Pogodny ton opowieści nie ma wszakże nic wspólnego z cynizmem. Przeciwnie - niesie trudne do określenia ciepło, którego trudno szukać we wcześniejszych dokonaniach Zanussiego. Reżyser nie zapomina też bynajmniej o okrucieństwie epoki, lecz na główny plan wysuwa się problem sposobu przetrwania w świecie pełnym kłamstwa i przemocy. Główna bohaterka filmu - pani Idalia - znakomicie zagrana przez Maję Komorowską - to stara panna z dobrego ziemiańskiego domu, która pod maską "szaleństwa" kryje determinację, by nie dać się "zdeklasować" i ocalić ostatni z azyli człowieka zniewolonego - azyl intymności. Jego namiastką jest hippika - prywatna pasja "zwariowanej ciotki". Pasja tym groźniejsza, że pachnie "pańskością" i sanacyjną fanaberią. Wszak w nowym, lepszym świecie konie służą głównie do pracy i defiladowych parad. Pani Idalia, mimo licznych grożących jej niebezpieczeństw, nie rezygnuje. Walcząc na swój sposób przeciw "bolszewickiej zarazie", balansuje na granicy moralności. Kłamie, kręci, wyrabia papiery na swoją nieistniejącą siostrę bliźniaczkę, by mieć kiedyś podwójną emeryturę. Zapisuje ją nawet do partii, a czerwoną legitymację chowa między karty Biblii. W postępowaniu Idalii nieustannie heroizm miesza się z otwartym podlizywaniem się znienawidzonej władzy. Nie może tego zrozumieć mały Hubert, wysłany przez matkę pod opiekę Idalii. Ojciec chłopca został po wojnie w Anglii, więc przed malcem zamknęła się droga do edukacji. Tylko zmieniając miejsce zamieszkania i udając sierotę oraz dzięki przebiegłości przyszywanej ciotki udaje mu się dostać do szkoły. Półlegalne zabiegi Idalii ratują go też przed relegowaniem, gdy zostaje rozpoznany jako element reakcyjny, upowszechniający wśród kolegów imperialistyczną literaturę ("Lenin" Ferdynanda Ossendowskiego). Chłopiec wychowany w kulcie wiary, prawdy i honoru nie może zrozumieć postawy ciotki. Na jego ciągłe pytania Idalia odpowiada wreszcie cytatem z Szekspira: "Są rzeczy na niebie i na ziemi, o których nie śniło się waszym filozofom". "To najbardziej autobiograficzny z moich filmów, jak karta wyjęta z rodzinnego albumu" - mówił po premierze Krzysztof Zanussi. Postać Huberta to niemal wierny portret reżysera z czasów dzieciństwa. Podobnie jest z innymi bohaterami. Ich odpowiedniki istniały naprawdę, wymogi scenariusza tylko nieznacznie zmodyfikowały właściwy im sposób bycia. Nie inaczej było z ciotką Idalią - centralną postacią filmu. To właśnie jej niezwykła osobowość sprawiła, że po latach pewien reżyser zrealizował równie niezwykły film o radości życia, której nie stłumią ani mury więzienia, ani szykany i prześladowania. Nagroda Specjalna na XXI Festiwalu w Gdyni w 1996 roku. Złota Kaczka '96 dla Mai Komorowskiej - w kategorii najlepsza polska aktorka. 16:50 GALERIA SZTUKI NA EKRANIE - WIELKANOC W SZTUCE, CZĘŚĆ 2 (EXPOSITION ON SCREEN. EASTER IN ART, PART 2) Film dokumentalny, 43 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Phil Grabsky Seria dokumentalna. Spotkanie z najbardziej znanymi artystami i dziełami sztuki na świecie. Każdy odcinek opowie o innym artyście i przybliży jego życie, odkrywając miejsca, w których żył i pracował, relacje z przyjaciółmi czy rodziną, przy pomocy prywatnych listów ożywiając ich osobiste historie. Wystawa na ekranie zapewnia uprzywilejowany dostęp do arcydzieł artystów w najsłynniejszych muzeach i galeriach na świecie, m. in. takich jak Leonardo, Rembrandt; Cezanne, Monet, Picasso. Kolejna odsłona serii "Galeria sztuki na ekranie" to "Wielkanoc w sztuce, część 2". Centralnym elementem sceny ukrzyżowania jest nagie ciało Chrystusa, czyli ciało ludzkie. Chyba nie było malarza, który porywając się na malowanie aktu, co jest miarą talentu artysty, nie próbował się zmierzyć z tematem ukrzyżowania. Wspaniale zrobił to Rubens, wybitny malarz ciał. Do scen Pasji wniósł swój bujny talent. Jego Chrystus nie jest skatowaną ofiarą. To anatomia człowieka podniesiona do poziomu niebiańskiego. Ciało, które stało się boskie. Powrót do idei, że wszyscy jesteśmy stworzeni na podobieństwo Boże. Jeśli ktoś postanawia omijać religijne dzieła sztuki, uważając je za nieodpowiednie dla siebie jako osoby niewierzącej albo dlatego, że nie zna i nie rozumie ich tematyki, bardzo dużo traci. Traci wielką część własnego dziedzictwa kulturowego. Traci znaczną część historii sztuki, przydatną w zrozumieniu sztuki współczesnej. Traci wiedzę o wydarzeniach historycznych, które do dzisiaj znajdują oddźwięk we wszystkich warstwach społecznych. 20:00 LEKKIE OBYCZAJE - MIŁOŚĆ PISANA BRAILLEM (LE COEUR EN BRAILLE) Komedia, 85 min, Francja, 2016 Autor: Pascal Ruter Reżyseria: Michel Boujenah Scenariusz: Michel Boujenah, Alfred Lot Aktorzy: Alix Vaillot, Jean - Stan Du Pac, Antoine Khorsand, Laurent Capelluto 12 - letnia Marie, dobra uczennica i utalentowana wiolonczelistka ma pewien sekret - cierpi na nieuleczalną chorobę oczu. I chociaż na razie jeszcze w miarę normalnie funkcjonuje w życiu, to wie, że wkrótce będzie zmuszona do życia w całkowitej ciemności. Rodzice zamierzają przenieść ją do szkoły dla niewidomych, lecz Marie ma inne plany - zamierza zdać egzamin do prestiżowej szkoły muzycznej. Aby zrealizować ten plan, prosi o pomoc nieśmiałego Victora - kolegę z klasy. Krok po kroku Victor stanie się oczami Marie, a oboje przekonają się, że uczuć nic i nikt nie może zatrzymać. 22:05 HISTORYJA O CHWALEBNYM ZMARTWYCHWSTANIU PAŃSKIM Teatr, 80 min, Polska, 2022 "Historyja o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim" Mikołaja z Wilkowiecka. To XVI - wieczne misterium rezurekcyjne należy do klasyki dramaturgii staropolskiej i jest najczęściej wystawianą polską sztuką powstałą przed XIX w. Utwór wystawiany był przez wielu wybitnych reżyserów, m.in. Leona Schillera i Kazimierza Dejmka. 23:35 MŁODA POLSKA - SZCZĘŚCIE Film obyczajowy, 23 min, Polska, 2018 Reżyseria: Maciej Buchwald Scenariusz: Maciej Buchwald Zdjęcia: Tomasz Gajewski Aktorzy: Jowita Budnik, Roman Gancarczyk, Ewelina Pankowska, Przemysław Sadowski Trójka bohaterów w rożnym wieku próbuje osiągnąć spokój, sukces oraz miłość. Nie zawsze jednak drogi na skróty prowadzą do celu, a czasami do szczęścia potrzeba także szczęścia. (źródło: filmpolski.pl) 00:15 NA KARUZELI ŻYCIA (WONDER WHEEL) Dramat, 96 min, USA 2017 Scenariusz i reżyseria: Woody Allen Aktorzy: Jim Belushi, Kate Winslet, Juno Temple, Justin Timberlake Mickey Rubin, ratownik z Coney Island, marzy o karierze dramatopisarza, chce być jak sławny laureat Nagrody Nobla z 1936 r. w dziedzinie literatury, Eugene O'Neill. To on jest narratorem w filmie. To historia czterech bohaterów, których losy są związane z parkiem rozrywki na Coney Island. Lata 50. ubiegłego stulecia. Carolina, córka Humpty'ego Rannella, operatora karuzeli, pojawia się po długiej nieobecności w poszukiwaniu Ginny Rannell, drugiej żony swego ojca, która pracuje w niewielkim barze jako kelnerka. Dziewczyna błaga macochę, by pozwoliła jej zamieszkać z nimi. Ojciec wyrzucił ją z domu, gdy związała się z gangsterem Frankiem i dla niego zrezygnowała z dalszej nauki w college'u. Caroline wyznaje, że uciekła od Franka, bo ten chce ją zabić za to, że wydała go FBI. Ostatecznie Humpty przyjmuje córkę z powrotem, pod warunkiem, że zacznie oszczędzać pieniądze i wróci do college'u. Ginny, która załatwia jej prace w barze, sama ma za sobą burzliwą przeszłość. Była aktorką, żyła w udanym związku. Pierwszy mąż zostawił ją, bo miała skłonności do flirtowania. Wyszła za Humpty'ego, gbura i trzeźwiejącego alkoholika, nie jest z nim szczęśliwa. Razem wychowują jednak jej nieletniego syna Ritchiego, który sprawia duże problemy. Ginny romansuje z młodszym od siebie Mickeyem Rubinem, któremu imponuje jej życiowe doświadczenie. Kiedy Carolina i Mickey poznają się przypadkowo, on jest nią zafascynowany. Wydaje się mu, że ją kocha, jednocześnie nie potrafi się wyrzec Ginny. A kiedy ta uświadamia sobie, co łączy ukochanego z jej pasierbicą, staje się coraz bardziej zazdrosna. Tymczasem na horyzoncie pojawiają się gangsterzy, którzy szukają Caroliny. 04:05 ARIA DIVA Dramat, 35 min, Polska 2007 Reżyseria: Agnieszka Smoczyńska Scenariusz: Agnieszka Smoczyńska, Robert Bolesto Zdjęcia: Przemysław Kamiński Aktorzy: Katarzyna Figura, Gabriela Muskała, Sławomir Grzymkowski, Alan Kozłowski, Olivier Kozłowski, Zdzisław Wardejn, Izabela Kłosińska Film powstał w ramach Programu "30 minut", realizowanego przez Stowarzyszenie Filmowców Polskich, Mistrzowską Szkołę Reżyserii Filmowej Andrzeja Wajdy, TVP Kultura oraz Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego wraz z Polskim Instytutem Sztuki Filmowej. Za podstawę scenariusza "Arii Divy" posłużyło opowiadanie "Ariadna na Naksos" Olgi Tokarczuk. Basia (Gabriela Muskała) ma na pozór udane życie. Osiągnęła przecież to, o czym marzy niejedna kobieta: ma wspaniałą rodzinę, dwóch kilkuletnich synów, Bartka i Piotrka, oraz kochającego męża, który dba o żonę i dzieci. Marek (Sławomir Grzymkowski) jest lekarzem, wkrótce otwiera własną praktykę, wynajął już nawet stosowny lokal. Basia zajmuje się domem i wychowywaniem synów, a rola "kury domowej" najwyraźniej zadowala jej życiowe i zawodowe ambicje. Skończyła germanistykę, a także stosunki międzynarodowe i miała szansę na błyskotliwą karierę, ale zamiast doktoratu wybrała - świadomie - gotowanie obiadów, pranie, sprzątanie. I czuje się spełniona. Od pewnego czasu w tym samym domu, piętro wyżej, mieszka diva operowa (Katarzyna Figura). Basia jest pod ogromnym wrażeniem śpiewaczki obdarzonej wyjątkowym głosem. Poznają się przypadkowo na klatce schodowej i nie mal od razu nawiązuje się między nimi nić sympatii. Asia, bo tak przedstawia się słynna śpiewaczka, zaprasza sąsiadkę na kawę, a wkrótce proponuje jej wieczorny wypad do nocnego lokalu. Z czasem rodzi się głębsze uczucie i fascynacja. Basia podziwia Asię za jej światowy styl, wspaniały głos, niezależność. Ta znajomość wyzwala w niej - być może drzemiące od dawna - marzenia i pożądanie. Zaczyna ją nużyć ustabilizowane życie rodzinne, rutyna, szara egzystencja. Choć w milczeniu i z pokorą znosi swój los, skrycie tęskni za innym światem. Asia jest również zauroczona swoją sąsiadką, ją urzekła jej naiwność, skromność, naturalność i spokój. I kiedy operowa diva będzie musiała znowu zmienić miejsce zamieszaknia, zaproponuje Basi, by wyjechała z nią. W scenie na lodowisku, dokąd Basia zabiera Asię, słychać w tle piosenkę "Tango dla Kowalskiej", którą wykonuje zmarła w 2011 r. Violetta Villas. Odtwarzającej divę Katarzynie Figurze głosu użyczyła słynna polska śpiewaczka operowa - Ewa Podleś.