TVP Kultura Środa, 12.04.2023 09:05 CWAŁ Komediodramat, 103 min, Polska 1995 Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Zanussi Zdjęcia: Jarosław Żamojda Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Bartosz Obuchowicz, Maja Komorowska, Andrzej Szenajch, Karolina Wajda - Nowakowska, Piotr Szwedes, Piotr Adamczyk, Sławomira Łozińska "Kiedy doszedłem do opisywania stalinowskiej szkoły, zorientowałem się, że dotarłem do granicy nieprzekraczalnej ze względów cenzuralnych. Później też nie mógłbym tego filmu zrobić, chyba że w roku 1980, ale wtedy Ryszard Bugajski realizował"Przesłuchanie", które o wiele poważniej traktowało tamte czasy. Teraz wszystko się oddaliło, a ja postarzałem się o tyle, że nie chce mi się już rozliczać z tamtą epoką, ale ją wspominać. To było moje dzieciństwo" - mówił o motywach powstania "Cwału" Krzysztof Zanussi. Film ów miał być drugim po "Strukturze kryształu" (1969) w dorobku reżysera. Zmaterializował się dopiero ćwierć wieku później. Przez licznych krytyków został jednak nazwany jednym z ważniejszych, a na pewno najbardziej niezwykłym w dotychczasowym dorobku autora "Iluminacji". "Cwał" to bowiem... komedia, w dodatku dotycząca okresu stalinowskiego, a więc czasów życia w ciągłym strachu, ubeckich prześladowań, złowrogich polowań na prawdziwych i urojonych odstępców od "linii partii" i aksjomatów stalinowskiej wykładni marksizmu - leninizmu. Pogodny ton opowieści nie ma wszakże nic wspólnego z cynizmem. Przeciwnie - niesie trudne do określenia ciepło, którego trudno szukać we wcześniejszych dokonaniach Zanussiego. Reżyser nie zapomina też bynajmniej o okrucieństwie epoki, lecz na główny plan wysuwa się problem sposobu przetrwania w świecie pełnym kłamstwa i przemocy. Główna bohaterka filmu - pani Idalia - znakomicie zagrana przez Maję Komorowską - to stara panna z dobrego ziemiańskiego domu, która pod maską "szaleństwa" kryje determinację, by nie dać się "zdeklasować" i ocalić ostatni z azyli człowieka zniewolonego - azyl intymności. Jego namiastką jest hippika - prywatna pasja "zwariowanej ciotki". Pasja tym groźniejsza, że pachnie "pańskością" i sanacyjną fanaberią. Wszak w nowym, lepszym świecie konie służą głównie do pracy i defiladowych parad. Pani Idalia, mimo licznych grożących jej niebezpieczeństw, nie rezygnuje. Walcząc na swój sposób przeciw "bolszewickiej zarazie", balansuje na granicy moralności. Kłamie, kręci, wyrabia papiery na swoją nieistniejącą siostrę bliźniaczkę, by mieć kiedyś podwójną emeryturę. Zapisuje ją nawet do partii, a czerwoną legitymację chowa między karty Biblii. W postępowaniu Idalii nieustannie heroizm miesza się z otwartym podlizywaniem się znienawidzonej władzy. Nie może tego zrozumieć mały Hubert, wysłany przez matkę pod opiekę Idalii. Ojciec chłopca został po wojnie w Anglii, więc przed malcem zamknęła się droga do edukacji. Tylko zmieniając miejsce zamieszkania i udając sierotę oraz dzięki przebiegłości przyszywanej ciotki udaje mu się dostać do szkoły. Półlegalne zabiegi Idalii ratują go też przed relegowaniem, gdy zostaje rozpoznany jako element reakcyjny, upowszechniający wśród kolegów imperialistyczną literaturę ("Lenin" Ferdynanda Ossendowskiego). Chłopiec wychowany w kulcie wiary, prawdy i honoru nie może zrozumieć postawy ciotki. Na jego ciągłe pytania Idalia odpowiada wreszcie cytatem z Szekspira: "Są rzeczy na niebie i na ziemi, o których nie śniło się waszym filozofom". "To najbardziej autobiograficzny z moich filmów, jak karta wyjęta z rodzinnego albumu" - mówił po premierze Krzysztof Zanussi. Postać Huberta to niemal wierny portret reżysera z czasów dzieciństwa. Podobnie jest z innymi bohaterami. Ich odpowiedniki istniały naprawdę, wymogi scenariusza tylko nieznacznie zmodyfikowały właściwy im sposób bycia. Nie inaczej było z ciotką Idalią - centralną postacią filmu. To właśnie jej niezwykła osobowość sprawiła, że po latach pewien reżyser zrealizował równie niezwykły film o radości życia, której nie stłumią ani mury więzienia, ani szykany i prześladowania. Nagroda Specjalna na XXI Festiwalu w Gdyni w 1996 roku. Złota Kaczka '96 dla Mai Komorowskiej - w kategorii najlepsza polska aktorka. 11:00 NOCE I DNIE - ODC. 3/12 - BABCIA Serial obyczajowy, 51 min, Polska, 1977 Reżyseria: Jerzy Antczak Scenariusz: Jerzy Antczak Zdjęcia: Stanisław Loth Aktorzy: Jadwiga Barańska, Jerzy Bińczycki, Barbara Ludwiżanka, Jerzy Kamas, Janina Traczykówna, Beata Tyszkiewicz, Kazimierz Opaliński, Emir Buczacki, Ryszarda Hanin, Aleksander Sewruk, Ludwik Benoit, Ewa Dałkowska, Tadeusz Fijewski, Helena Gruszecka, A Baranowska Dla Bogumiła i Barbary nadchodzą dobre dni. Gospodarstwo serbinowskie kwitnie, dwie córki, Agnieszka i Emilka, chowają się znakomicie, na świat przychodzi trzecie dziecko - Tomaszek. Niechcicowie sprowadzają do siebie babcię Ostrzeńską, matkę Barbary. Starsza pani czuje się tu potrzebna i szczęśliwa. Choroba babci zaskakuje wszystkich. Oboje Niechcicowie przez wiele miesięcy pielęgnują chorą z wielkim oddaniem, ale los jest nieubłagany. 12:05 SZKOŁA W CHMURZE (THE SCHOOL IN THE CLOUD) Film dokumentalny, 82 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Jerry Rothwell, Ranu Ghosh Scenariusz: Triparna Banerjee, Jerry Rothwell Jaka jest przyszłość edukacji w świecie zdominowanym przez internet? Hinduski profesor Sugata Mitra, zdobywca nagrody TED Prize, wzywa do rewolucyjnego spojrzenia na to, czego i jak się uczymy. System szkolny, pochodzący z czasów wiktoriańskich, jest przestarzały i nie przystaje do dzisiejszego świata, w którym dostęp do informacji jest na kilka kliknięć. Profesor wymyślił i przetestował system, który może zapewnić dzieciom w krajach rozwijających się dostęp do wysokiej jakości edukacji. Najlepsi nauczyciele i szkoły nie są tam, gdzie potrzeba ich najbardziej. Dokument pokazuje trzyletni projekt profesora, w którym rozmieścił on kioski internetowe w odległej wiosce w Bengalu Zachodnim, gdzie niektóre dzieci nie miały wcześniej dostępu do sieci, i w Anglii, gdzie internet nie był nowością. Okazało się, że dla obu grup możliwość samodzielnej organizacji nauki, może zmienić wszystko. 14:15 DOCENT H. Film krótkometrażowy science fiction, 21 min, Polska 1964 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Gaj Sandbarmay Zdjęcia: Kurt Weber Muzyka: Andrzej Kurylewicz Aktorzy: Jan Machulski, Andrzej Rausz Docent Hammler zamierza stworzyć nowy porządek świata. W tym celu konstruuje cyborgi. Jeden z nich, Traumer, zostaje asystentem profesora Fossa. Hammler chce podstępem przeszczepić mózg naukowca swoim sztucznym tworom. 16:20 MISTRZOWIE KINA - DIETRICH I GARBO, DWIE BOGINIE KINA (DIETRICH - GARBO, THE ANGEL AND THE DIVINE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2015 Reżyseria: Marie - Christine Gambart Scenariusz: Marie - Christine Gambart Marlena Dietrich i Greta Garbo to zjawiskowe ikony kina pochodzące z Europy, których największa kariera i sława przypadają na pierwszą połowę XX wieku w USA. Najpierw hollywoodzką gwiazdą została Garbo, wkrótce dołączyła do niej Dietrich. Gretę Garbo zatrudniła wytwórnia MGM, zaś Marlenę Dietrich Paramount Pictures. Ich rywalizacja na ekranie została wymyślona i rozkręcona przez obie wytwórnie. Wytwórniom również obie zawdzięczają swój oficjalny image. Greta - boska, niedostępna, tajemnicza, nieudzielająca wywiadów i unikająca plotek na swój temat. Marlena - ekspresyjna kobieta fatalna w męskim stylu, władcza, wyemancypowana i zmysłowa. Dokument ukazuje ich rywalizację na ekranie i w życiu. 17:30 KSIĘGA PRZESTRZENI S.III - NA SPORTOWO Magazyn, 28 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Scenariusz: Beata Hyczko Zdjęcia: Andrzej Wojciechowski Wykonawcy: Jakub Tolak W odcinku pokazujemy wybór najciekawszych obiektów sportowych spośród wielu powstałych w ostatnich latach, nowych i stanowiących rewitalizację wybitnej architektury PRL. Znajdzie się tu modernizacja legendarnego stadionu piłkarskiego i jego prowincjonalny odpowiednik oraz trzy, zupełnie różne, hale sportowo - widowiskowe. Przedstawimy: - Modernizację Stadionu Śląskiego w Chorzowie (RS Architekci): perfekcyjne dostosowanie stadionu - legendy, pochodzącego z lat 50. , do wymogów funkcjonalnych współczesnego sportu, - Halę 100 - lecia KS Cracovia w Krakowie z Centrum Sportu Osób Niepełnosprawnych (Biuro Architektoniczne Lewicki Łatak), czołowa realizacja infrastruktury polskiego sportu ostatnich lat, doskonale funkcjonalny budynek dla niepełnosprawnych sportowców, a zarazem wybitne dzieło architektury wpasowane w krajobraz krakowskich Błoń, - Stadion piłkarski Kotwicy Kołobrzeg (ASPA): bodaj najbardziej udana realizacja stadionu piłkarskiego zbudowanego na potrzeby prowincjonalnego klubu, - Rewitalizację Hali Olivia w Gdańsku (Arkon Studio): trudny i tylko częściowo zakończony sukcesem proces adaptacji wybitnej konstrukcji z okresu socmodernizmu do dzisiejszych potrzeb hali lodowiska, - Halę gier Zespołu Szkół Mistrzostwa Sportowego im. Mikołaja Kopernika w Krakowie (eM4. Pracownia architektury. Brataniec): rozbudowa starej szkoły sportowej o nowoczesny obiekt, zrealizowany w skromnym, oświatowym budżecie. O swoich projektach opowiadać będą: Kazimierz Łatak i Piotr Lewicki (Hala 100 - lecia Cracovii) oraz Damian Radwański (Stadion Śląski), a historię Hali Olivia przypomni dr Jacek Friedrich, dyrektor Muzeum Narodowego w Gdańsku. Temat uzupełni autorski esej architekta Oskara Grąbczewskiego o fenomenie katowickiego Spodka. Ta nowatorska, modernistyczna konstrukcja z lat 60. , powstała przy udziale genialnego konstruktora Wacława Zalewskiego, jest budowlą o niezwykłych, po dziś dzień niezrównanych walorach funkcjonalnych hali widowiskowej, a zarazem wciąż stanowi kultowe, magiczne miejsce o statusie symbolu miasta i regionu. 18:05 ZAGINIONE SKARBY - ZEGARY Z JĘDRZEJOWA Film animowany, 4 min, Polska, 2020 Reżyseria: Beata Szuszwedyk - Sadurska Scenariusz: Beata Szuszwedyk - Sadurska Muzyka: Michał Izydorczyk Wykonawcy: Kacper Kaliszewski Cykl programów poświęconych kradzieżom dzieł sztuki. Odcinek przedstawia historię kradzieży "Zegarów z Jędrzejowa" - dziewięciu cennych zabytków Muzeum Zegarów im. Przypkowskich w Jędrzejowie. Jeden z nich należał do kolekcji siedemdziesięciu zegarów króla Jana Kazimierza. Muzealna kolekcja stanowi największy zbiór zegarów słonecznych w Europie. 18:15 SPOTKANIE Z CIENIEM - SALA PEŁNA WSPOMNIEŃ Kameralne i studyjne (widowisko), 38 min, Polska, 1967 Reżyseria: Irena Sobierajska Scenariusz: Jerzy Waldorff Wykonawcy: Jerzy Waldorff (prowadzący) Cykliczny program poświęcony polskiej kulturze. W tym odcinku Jerzy Waldorff opowiada o historii Filharmonii Narodowej w Warszawie. W programie wykorzystano zdjęcia z Archiwum Filharmonii Narodowej i Muzeum Teatralnego. 19:10 WSZYSTKO JEST MUZYKĄ - WIRTUOZI FORTEPIANU I SKRZYPIEC Film dokumentalny, 39 min, Polska, 1994 Autor: Waldemar Malicki Reżyseria: Filip Kovcin Scenariusz: Waldemar Malicki Zdjęcia: Waldemar Bala Wykonawcy: Polska Orkiestra Radiowa, Waldemar Malicki, Tamara Granat, Waldemar Malicki, Krzysztof Jakowicz, Bartosz Bryła, Tomasz Bugaj Aktorzy: Katarzyna Trzcińska Teoretyk muzyczny i pianista Waldemar Malicki zaprasza w podróż przez muzyczne epoki. Jako narrator wciela się w postać danego kompozytora i w scenerii z epoki prezentuje kolejne wykłady, ilustrując je konkretnymi przykładami muzyki wykonywanej przez solistów, zespoły muzyczne, wokalne czy wokalno-instrumentalne, a czasami przez całe orkiestry symfoniczne. Oryginalne brzmienie muzyki wykonywanej wg starych partytur w autentycznych wnętrzach dworsko-pałacowych przybliża klimat omawianej epoki. Kolejny odcinek to opowieść o żyjących w XIX wieku wirtuozach skrzypiec i fortepianu. Szczególnie dużo miejsca Waldemar Malicki poświęca tu Fryderykowi Chopinowi. Omawia źródła stylu Chopina, równowagę formy i treści, związki kompozytora z romantycznymi twórcami innych dziedzin sztuki. Ponadto porównuje fakturę fortepianową Chopina i Liszta, wpływ Paganiniego na fakturę Liszta i transkrypcje utworów Paganiniego dokonane przez Liszta. W programie wykorzystano fragmenty następujących utworów: - Fryderyk Chopin: Koncert f-moll op.21 cz.II, Koncert e-moll op.11 cz.I i cz.II, Nokturn Es-dur op.9, Etiuda es-moll op.10, Sonata b-moll op.35 - Johann Nepomuk Hummel: Koncert a-moll - Wolfgang Amadeusz Mozart: Koncert C-dur KV 503 cz.II - Franz Liszt: Marzenia miłosne, transkrypcja opery "Rienzi" Wagnera - Niccolo Paganini: Kaprys Nr 13 i 24, Koncert D-dur - Karol Lipiński: Koncert D-dur. 22:55 WIĘCEJ NIŻ FIKCJA - CZYŚCICIELE INTERNETU (THE CLEANERS) Film dokumentalny, 85 min, Brazylia/Niemcy, 2018 Reżyseria: Hans Block, Moritz Riesewieck Scenariusz: Hans Block Każdego dnia co minutę 500 godzin materiału filmowego jest przesyłanych na YouTube, 450 000 tweetów jest publikowanych na Twitterze, a 2, 5 miliona postów na Facebooku. Jego współzałożyciel Mark Zuckerberg obiecał kiedyś, że Facebook będzie bez ograniczeń dzielić się wszystkim z każdym, ale okazało się, że jest zupełnie inaczej. Internet nie jest wcale tak neutralny, demokratyczny i wolny, jak się nam z pozoru wydaje. Tysiące moderatorów treści na Filipinach dzień w dzień decyduje o tym, co pojawia się, a co nie w mediach społecznościowych. To właśnie oni akceptują lub odrzucają publikowane przez nas filmy i zdjęcia. I o ile trudno się spierać z potrzebą monitorowania wszelkich obrazów przemocy, to we wszystkich innych przestrzeniach taka cenzura wydaje się dyskusyjna. A już na pewno wiele wątpliwości budzić może przypadek pochodzącego z Los Angeles artysty Illmy Gore'a, który chciał umieścić na Facebooku nagiego Donalda Trumpa z małym penisem, ale zdecydowano o usunięciu go z sieci, ponieważ pogarszał wizerunek amerykańskiego prezydenta. Co więcej konto Gore ' a na Facebooku zostało zamknięte. Film przedstawia kulisy, skutki i ofiary internetowej cenzury, która de facto okazuje się idealnym narzędziem do sterowania rzeczywistością. Wysoko postawieni eksperci techniczni i byli czyściciele sieci opowiadają o potrzebie i praktyce takich działań. Okazuje się, że media społecznościowe negocjują z niektórymi krajami dostęp do materiałów krytycznych wobec ich rządów. Jak to możliwe, że wielkie internetowe korporacje, takie jak Facebook czy Instagram o niewielkiej lub zerowej odpowiedzialności wobec swoich klientów mają dziś taką władzę, o jakiej do tej pory większość państw mogłaby tylko pomarzyć? 00:35 PIELGRZYM. SBB I TEATR KLINIKA LALEK Koncert, 62 min, Polska, 2021 Reżyseria: Tomasz Koperwas, Wiktor Krzysztof Wiktorczyk Wykonawcy: Sbb, Klinika Lalek W 2021 roku SBB, jeden z najwyżej cenionych i najważniejszych zespołów w dziejach polskiej muzyki, świętuje 50 - lecie istnienia. Z tej okazji, 3 października, wystąpił w niepowtarzalnej scenerii Przepompowni Świątniki. Grupa wróciła do stolicy Dolnego Śląska, by wziąć udział w unikatowym eksperymencie, który w pewien sposób odnosi się do głośnego występu zespołu na festiwalu w belgijskim Knokke w 1978 roku. Wówczas grupa zdobyła I nagrodę, prezentując na Międzynarodowym Festiwalu Widowisk Telewizyjnych widowisko muzyczno - baletowe. Tym razem zamiast baletu muzyka będzie połączona ze spektaklem teatru Klinika Lalek. 01:55 LEKKIE OBYCZAJE - MIŁOŚĆ PISANA BRAILLEM (LE COEUR EN BRAILLE) Komedia, 85 min, Francja, 2016 Autor: Pascal Ruter Reżyseria: Michel Boujenah Scenariusz: Michel Boujenah, Alfred Lot Aktorzy: Alix Vaillot, Jean - Stan Du Pac, Antoine Khorsand, Laurent Capelluto 12 - letnia Marie, dobra uczennica i utalentowana wiolonczelistka ma pewien sekret - cierpi na nieuleczalną chorobę oczu. I chociaż na razie jeszcze w miarę normalnie funkcjonuje w życiu, to wie, że wkrótce będzie zmuszona do życia w całkowitej ciemności. Rodzice zamierzają przenieść ją do szkoły dla niewidomych, lecz Marie ma inne plany - zamierza zdać egzamin do prestiżowej szkoły muzycznej. Aby zrealizować ten plan, prosi o pomoc nieśmiałego Victora - kolegę z klasy. Krok po kroku Victor stanie się oczami Marie, a oboje przekonają się, że uczuć nic i nikt nie może zatrzymać. 03:35 MŁODA POLSKA - SZCZĘŚCIE Film obyczajowy, 23 min, Polska, 2018 Reżyseria: Maciej Buchwald Scenariusz: Maciej Buchwald Zdjęcia: Tomasz Gajewski Aktorzy: Jowita Budnik, Roman Gancarczyk, Ewelina Pankowska, Przemysław Sadowski Trójka bohaterów w rożnym wieku próbuje osiągnąć spokój, sukces oraz miłość. Nie zawsze jednak drogi na skróty prowadzą do celu, a czasami do szczęścia potrzeba także szczęścia. (źródło: filmpolski.pl) 04:40 KORYTARZ Film obyczajowy, 30 min, Polska, 2004 Reżyseria: Anna Jadowska Scenariusz: Anna Jadowska Aktorzy: Małgorzata Neumann, Paweł Królikowski, Jerzy Próchnicki, Anna Bielecka Gorąca sierpniowa noc. W całej kamienicy, w której współnie mieszkają Margerita z synem, nastoletnia Ala, jej wujek oraz malarz, nie ma wody. W nocy dochodzi do dziwnego zdarzenia, a jeszcze dziwniejsze jest to, że nad ranem nikt nie wie, co tak naprawdę się stało...