TVP Dokument Środa, 19.04.2023 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - INŻYNIEROWIE Z ZĘBEM Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Bobry - zwierzęta nieomal cudem uratowane. Do niedawna jeszcze prawie nieobecne w krajobrazie naszych wód, a dziś już ten krajobraz nawet kształtujące. Bo ścinające drzewa, zatykające rowy, zatapiające lasy, ale też tworzące wokół ogromną różnorodność życia. Bobry przeżyły u nas nieopisane odrodzenie i wielką ekspansję, co cieszy dr. Andrzeja Czecha - bohatera naszego odcinka - hydrobiologa, badającego wpływ bobrów na różnorodność biologiczną w Bieszczadach. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.V - ODC. 45 KRUCHY SKARB Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Polskie hutnictwo szkła od dawien dawna było prawdziwym skarbem naszych ziem. Dzięki wytrwałej i trudnej pracy hutników ludzie mogli po raz pierwszy przejrzeć się w zwierciadle i dowiedzieć się, jak wyglądają. Na biesiadnych stołach na stałe zagościły szklane naczynia, bez których nie wyobrażamy sobie życia. Jak zatem tradycyjnie wyrabiano produkty szklane? Aby to sprawdzić, Radosław Kotarski wyrusza do Krosna, polskiej stolicy szkła. 07:05 NOTACJE - SYMCHA RATAJZER - ROTEM. GDY PRZYSZŁO WALCZYĆ Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2009 Autor: Małgorzata Imielska Kazik Ratajzer (Symcha Rotem) urodził się w Warszawie, w 1925 r. Do warszawskiego getta trafił latem 1940 roku, a w drugiej połowie 1942 r. wstąpił do Żydowskiej Organizacji Bojowej. Zaczynał w grupie Beniamina Walda, potem przeniesiono go na teren szopu szczotkarzy, gdzie brał udział w walkach od początku powstania w getcie w grupie Henocha Gutmana. Trzeciego dnia walk, po przedarciu się grupy Gutmana na teren getta centralnego, został mianowany dowódcą grupy patrolu i łączności. 07:25 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 31 FILTRY WARSZAWSKIE Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Dora Rosłońska Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Prowadzący: Tomasz Bednarek W samym środku Warszawy znajduje się przedziwna łąka z pagórkami. To właśnie tutaj w 1886 roku narodziło się nowoczesne miasto za sprawą stacji filtrów, która jest szczytowym osiągnięciem XIX - wiecznej myśli inżynierskiej. Podczas swojej kolejnej wyprawy Tomasz Bednarek odkrywa ich tajemnice, udowadniając, że po 130 latach nie tylko wciąż służą warszawiakom, dostarczając do domów czystą i zdrową wodę, ale są jednym z najlepiej zachowanych zabytków przemysłowych epoki pary na świecie! Dzięki połączeniu angielskiej myśli technicznej, rosyjskiej fantazji i polskiej determinacji powstał nadzwyczajny w skali świata kompleks przemysłowy. Stanowi on dowód na to, że wynalazki z przeszłości nie muszą być wyrzucane na śmietnik historii. Odpowiednio konserwowane mogą służyć następnym pokoleniom, a odkrywanie ich uroków to jak przeniesienie się w retrofuturologiczny świat Juliusza Verne'a. 07:55 WETERYNARZE Z SERCEM - /51/ 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Program prezentuje przypadki pacjentów pojawiających się w klinikach weterynaryjnych, pracę i opiekę medyczną nad zwierzętami w ogrodach zoologicznych i innych placówkach działających na rzecz zwierząt. Odwiedzamy ośrodki rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami i placówki wykorzystujące w swej pracy zwierzęta, np. policja czy służby celne. Zobaczymy także mniej popularne zwierzęta domowe, jak gryzonie czy zwierzęta egzotyczne. Program wskazuje, jak postępować ze zwierzętami i uczy empatii w stosunku do nich. Zabieramy Was dzisiaj do Korabiewic, gdzie przy schronisku dla bezdomnych zwierząt jest miejsce dla odebranych podczas interwencji na fermach futrzarskich lisów. To azyl dla zwierząt, które przez człowieka przeszły piekło. Natomiast w Centrum Alzheimera w Warszawie poznacie kociego terapeutę Drako. Bywają chorzy, którzy boją się psów lub mają na nie uczulenie. Wtedy z pomocą przychodzą koty. A w naszym Kąciku Adopcyjnym dzisiaj Tupek. Mamy nadzieję, że dzięki zajęciom z z behawiorystą, panem Piotrem, który uczy psiaki kontaktu z człowiekiem, szybko znajdzie przyjazny, ciepły dom. 08:25 HURAGANY ATAKUJĄ (RISE OF THE SUPERSTORMS) Film dokumentalny, 50 min, USA, 2018 Reżyseria: Liesl Clark Film dokumentalny o największych huraganach, które w ostatnich latach zniszczyły miasta w Stanach i zabiły wiele osób. W ciągu zaledwie jednego miesiąca, Houston, Floryda i Karaiby zostały zmienione na zawsze. Latem 2017 r. z Atlantyku zaatakowały trzy silne huragany, niszcząc, pustosząc i zabijając setki ludzi. Pierwszy, Harvey, spowodował katastrofalny deszcz i zalanie Houston, wyrządzając milionowe szkody. Niecałe dwa tygodnie później Irma zaatakowała Karaiby. Huragan o prędkości prawie 300 km/h zdewastował wyspę Barbuda, do której nie można się dostać. Kolejny huragan Maria zintensyfikował się z huraganu kategorii 1 do kategorii 5 w zaledwie 15 godzin, następnie spustoszył Puerto Rico i pozostawił miliony ludzi bez dachu nad głową. Kiedy nasza planeta się ociepla, to superburze, huragany i tornada stają się zupełnie normalne? Jak możemy je przewidywać? Co naukowcy sądzą na ten temat? Wiadomo, że na pewno kolejne sezony huraganów nadciągają. Film pokazuje najnowsze badania, które zadecydują o tym, jak wyglądają przygotowania do ewakuacji. Jak świat poradzi sobie z huraganami w przyszłości? 09:25 SARDYNIA - SANKTUARIUM DZIKICH KONI (HORSES IN THE STORM - SARDINIA'S ROCKY SANCTUARY) Film dokumentalny, 52 min, Austria, 2020 Reżyseria: Klaus Feichtenberger, Rolando Menardi Film dokumentalny, w którym przeniesiemy się na śródziemnomorską wyspę Sardynię i na surowy, skalisty płaskowyż Giara. Żyją tu dziko setki koni. Jest to specjalna rasa sprowadzona na wyspę przez osadników z Shardana 4000 lat temu i porzucona. Obserwuje je pasterz Porfirio, potomek pionierów Shardany. W kilka minut od narodzin źrebięta Giary galopują nieustraszenie po usianym skałami terenie. Porfirio obserwuje, jak ich idylliczna wiosna przechodzi w pełnię lata, kiedy jeziora zamieniają się w spieczoną skałę wulkaniczną, a jedzenie i woda znikają. W czasie suszy trwa walka o przetrwanie. Konie rywalizują ze sobą o dominację, terytorium i prawa do godów w tej poetyckiej, poruszającej i pięknie sfotografowanej historii. Sardynia leży bliżej Afryki niż kontynentu europejskiego. Wyspa o surowym krajobrazie to punkt między Alpami - a pustynią Sahara. Otoczona murem skał, wyniesiona wysoko ponad doliny interioru Sardynii i daleko od morza - znajduje się wyspa na wyspie. Wyspa sięgająca nieba. Płaskowyż, osobny świat - ukształtowany przez wiatry o wielu nazwach: mistral, sirocco, tramontana i lewanter. Tu żywioły szaleją. Sardyńska Giara di Gesturi jest jednocześnie wolnością i niewolą dla swoich mieszkańców. Nie ma ucieczki z dzikiego płaskowyżu, wznoszącego się nad polami w dolinach. Niemniej - Giara di Gesturi jest jednym z ostatnich w Europie sanktuariów, gdzie setki koni nadal mogą swobodnie biegać. Film dokumentalny, 10:25 GRECJA. OD GÓR DO MORZA - ODC. 2 POŁUDNIOWE WYBRZEŻE I ATTYKA (GREECE! FROM THE MOUNTAINS TO THE SHORELINE EPISODE 2 SOUTH COAST & ATTICA) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Johannes Backes, Dennis Wells Seria filmów dokumentalnych (5 odcinków) o Grecji. Od bujnych, zielonych lasów po ośnieżone góry, od wysokich klifów po nagie mielizny, Grecja jest krainą o naturalnym pięknie, z którą może konkurować jedynie jej historyczne znaczenie. Widziała najwcześniejsze cywilizacje Europy, jej filozoficznych założycieli i decydujące bitwy. Wspaniałe zdjęcia lotnicze tej wyjątkowej części Europy pokazują malownicze zatoki, zapierające dech w piersiach góry, dzikie delty rzek, malownicze wioski i klasztory. Krajobrazy, które widzimy, mogą oddychać i opowiadać swoje historie. Codzienne historie ludzi, którzy tu mieszkają i pracują, tworzą równowagę dla widoku z lotu ptaka i zapraszają publiczność do doświadczenia najbardziej autentycznej kultury greckiej. Rybacy, mnisi, rzeźbiarze - zwykli ludzie żyjący w wyjątkowych miejscach - dają oryginalny wgląd w historyczne budowle, miejsca sakralne, starożytne tradycje i tradycje kulinarne, które od wieków wpływają na Europę. Odcinki: - Epir; - Południowe Wybrzeże i Attyka; - Tesalia; - Saloniki i Chalkidiki; - Macedonia Wschodnia i Tracja. 11:30 MACIERZYŃSTWO?.. 17 min, Polska, 1985 Scenariusz: Anna Orzechowska Zdjęcia: Tadeusz Kośmider, Tomasz Zarzycki W rodzinie państwa Sałków ze wsi Lisiewice w 1948 roku urodził się psychicznie chory syn. Rodzice nie zgadzają się na umieszczenie 37 - latka w zakładzie dla osób przewlekle chorych, choć sąsiedzi uważają, że "gorszej krzywdy jak w domu nie będzie miał", ponieważ przetrzymywany jest w warunkach urągających ludzkiej godności. Sprawa niepełnosprawnego Henryka poruszana była w różnych instytucjach i na różnych szczeblach władzy. Ostatecznie zajął się nią sąd, ale jego ojciec uważa, że "w szpitalu nie będą go głaskać, jest matka, ona go do tej pory nie zmarnowała i do śmierci musi go dotrzymać i go nie zmarnuje". Reportaż, 11:55 ŚMIERĆ ZYGIELBOJMA Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2000 Reżyseria: Dżamila Ankiewicz Scenariusz: Dżamila Ankiewicz Zdjęcia: Mikołaj Nesterowicz, Andrzej Ślązak "Fakty o waszych cierpieniach i ofiarach wstrząsają dzień w dzień wolnymi narodami, wzbudzając jeszcze większą nienawiść do morderców niewinnych kobiet, dzieci i starców, do sprawców waszego męczeństwa. Razem ze słowami hołdu i głębokiego uznania dla tych bohaterów trwających w walce, dla tych, którzy w getcie warszawskim stawiali i stawiają tak rozpaczliwy i bohaterski opór krwawym katom niemieckim, zwracam się do całego żyjącego jeszcze dziś żydostwa polskiego z zapewnieniem, że nie ustajemy i nie ustaniemy w wysiłkach, aby cierpieniom waszym położono kres". Z tymi słowami Szmul "Artur" Zygielbojm - przedstawiciel Żydowskiej Partii Socjalistycznej "Bund" w Radzie Narodowej RP w Londynie - zwrócił się do swoich współbraci 30 kwietnia 1943 roku na antenie BBC. Czy mogli go słyszeć? Czy rzeczywiście miał nadzieję, że coś może zrobić, by pomóc mordowanym, skoro wcześniej jego błagania o interwencję aliantów w Polsce nie dały żadnego rezultatu? A może tylko nie chciał odbierać nadziei potencjalnym słuchaczom? W dzień po upadku powstania w getcie, 12 maja 1943 roku popełnił samobójstwo. Pozostawił listy. W skierowanym do prezydenta RP Władysława Raczkiewicza i prezesa Rady Ministrów gen. Władysława Sikorskiego, za ich pośrednictwem zwracał się do rządu i społeczeństwa polskiego, do rządów i narodów państw sprzymierzonych i do sumienia świata, wyjaśniając, że odbiera sobie życie w proteście przeciw bezczynności i obojętności świata wobec holocaustu. Napisał: "Milczeć nie mogę i żyć nie mogę, gdy giną resztki ludu żydowskiego w Polsce". Był jedynym członkiem wspólnoty żydowskiej w wolnym świecie, który dokonał tego rodzaju czynu. Reuvenowi Zygielbojmowi, najmłodszemu bratu Szmula, jego śmierć, choć minęło od niej blisko 60 lat, ciągle nie daje spokoju. Wreszcie, by zrozumieć dramatyczną decyzję brata, wyrusza z RPA - gdzie mieszka - do Anglii, Polski, Stanów Zjednoczonych. Szuka ludzi, którzy znali Zygielbojma, dokumentów, świadków tamtych dramatycznych wydarzeń. Cofa się do dzieciństwa Szmula, by pojąć, co go ukształtowało, co wyznaczyło mu przyszłość i los. Szpera w zbiorach Instytutu Polskiego i Muzeum im gen. Sikorskiego w Londynie, dociera do Marka Edelmana, Feliksa Szafa, Lidii Ciołkoszowej, Estery Brunstein - Zylberger i do żyjącego jeszcze wówczas Jana Karskiego. Dżamila Ankiewicz towarzyszy mu z kamerą w tej wzruszającej podróży. Ze wspomnień, rozmów i dokumentów powoli wyłania się nie tylko tragiczna postać Szmula "Artura" Zygielbojma, tak straszliwie osamotnionego w swoim beznadziejnym położeniu, lecz także gorzka prawda o tym, że świat nie chciał słuchać o losie polskich Żydów i nie chciał wierzyć wieściom przynoszonym przez emisariuszy z okupowanej przez Niemców Europy. Nie chcieli im wierzyć przywódcy państw sprzymierzonych, bo z wielu względów były dla nich niewygodne. Nie chcieli im wierzyć nawet Żydzi, którzy uniknęli losu eksterminowanych. Film dokumentalny, 43 min, Polska 2000 Scenariusz i realizacja: Dżamila Ankiewicz Zdjęcia: Mikołaj Nesterowicz, Andrzej Ślązak Opracowanie muzyczne: Zbigniew Zbrowski 12:50 MURANÓW (MORANOW) Film dokumentalny, 58 min, Izrael, 2020 Reżyseria: Chen Shelach, Micha Livne Film dokumentalny o historii warszawskiej dzielnicy Muranów, największej i najważniejszej żydowskiej dzielnicy miasta, aż do II wojny światowej, kiedy stała się częścią największego getta w historii. Po powstaniu w getcie warszawskim Niemcy zrównali z ziemią ten teren, a tysiące Żydów pochowano pod gruzami. Ich ciała nigdy nie zostały odzyskane, a pozostałości zniszczonych budynków nigdy nie zostały usunięte. Krótko po wojnie teren został zabudowany. Ruiny getta i wszyscy pochowani w nim pozostali pod nowymi budynkami. Wiele miast na świecie zostało zbudowanych, warstwa po warstwie, jedna cywilizacja pochowana pod inną; pod zgiełkiem codziennego życia przeszłość spoczywa w ciszy. Według opinii ekspertów dzielnica Muranów jest najbardziej znanym i skrajnym przypadkiem w zachodniej cywilizacji całkowitej dychotomii między przeszłością a teraźniejszością. Bohaterką filmu jest sama dzielnica ze wszystkimi warstwami ludzkimi, kulturowymi i historycznymi. Film bada skomplikowane relacje między obecnymi mieszkańcami, ich codziennym życiem i kulturą a żydowskimi mieszkańcami i ich kulturą, zanim zostali uwięzieni w getcie, a następnie pochowani pod jego ruinami. Kamera wędruje ulicami Muranowa, szukając znaków łączących teraźniejszość z przeszłością, spotykając ludzi z sąsiedztwa, których życie łączy się ze wspomnieniami z przeszłości. 13:55 ŻYCIE MIĘDZY KOREAMI (INTO THE DMZ) Film dokumentalny, 52 min, Austria, 2020 Reżyseria: Choi Kyung - Ryel Film dokumentalny o strefie zdemilitaryzowanej i niezwykłym rezerwacie przyrody, który tam się tworzy od lat. Korea Południowa i Korea Północna wciąż konfrontują się z tą strefą, która powstała po podpisaniu rozejmu wojny koreańskiej w 1953 roku. Zginęło tu wiele osób, ale teraz jest to teren porośnięty wieloma chwastami i drzewami. Jest wynikiem wojny, ale jak na ironię staje się domem wielu dzikich zwierząt. Zobaczymy prawdziwe życie dzikich zwierząt w strefie zdemilitaryzowanej. 14:55 NAJDZIKSZE WYSPY ŚWIATA - DZIKIE WYSPY. VANCOUVER RZEKI ŻYCIA (WILDEST ISLANDS: VANCOUVER ISLAND: RIVERS OF LIFE) Cykl dokumentalny, 51 min, Niderlandy (Holandia), 2013 Wyspa Vancouver to zróżnicowana dzika przyroda. Wybrzeża, lasy i szczyty górskie są domem dla całego mnóstwa stworzeń. Wyspa jest jednym z najbardziej zróżnicowanych ekosystemów na świecie. To pokryte czapą lodowca góry, pradawne lasy, ocean pełen obfitego pożywienia oraz sieć rzek i potoków, od których zależy egzystencja dzikiej przyrody. Największa wyspa na zachodnim wybrzeżu Ameryki Północnej ma blisko 450 km długości i 100 km szerokości. Lodowce zasilają kilka najwyższych wodospadów Kanady, a rzeki i potoki tworzą idealne habitaty dla najważniejszych gatunków ryb. Jeden z nich odgrywa tu kluczową rolę w utrzymaniu ekosystemu regionu. Wyspa Vancouver zależy od łososia, a całe życie tego niezwykłego stworzenia zależy od wyspy. Co roku pół miliona łososi opuszcza ocean, by powrócić do miejsca swego wyklucia w rzekach Ameryki Północnej. Podczas tej niezwykłej podróży, łososie napotykają rozmaite przeszkody i muszą się zmierzyć z trudnymi wyzwaniami. Nie wszystkie docierają do domu na tarło. Wraz z końcem lata na wybrzeżach wyspy Vancouver temperatura zaczyna spadać. Przed nadchodzącą zimą niedźwiedzie czarne szukają pożywienia. Mimo że są raczej wegetarianami, na wyspie to największe drapieżniki. Doroczny spływ łososi jest dla wielu z nichi głównym źródłem pokarmu. Ale nie tylko niedźwiedzie zagrażają łososiom, w wodzie czyha na nie inny drapieżca, lwy morskie Stellera. Zostały tak nazwane po swoim odkrywcy w 1742 roku, George’u Wilhelmie Stellerze. Są największymi lwami morskimi wśród uchatkowatych. Osiągają trzy metry długości i ważą ponad tonę. Lwy morskie Stellera muszą codziennie zjadać pokarm ważący jedną szóstą swojej wagi. Na lądzie zwierzęta te mogą się wydać niezdarne, ale pod wodą stają się istnymi torpedami. Przy prędkości nawet 30 km/godzinę, potrafią dokonać szybkiego zwrotu, by zaskoczyć ofiarę. W otaczającym Wyspę Vancouver Pacyfiku żyją łagodne olbrzymy, których łososie nie muszą się obawiać, bo nie są w ich jadłospisie. To humbaki, osiągające 16 metrów długości i ważące ponad 16 ton, co sprawia, że znajdują się na 5 miejscu największych zwierząt na naszej planecie. W przeciwieństwie do humbaków, łososiowe dania są przysmakiem orek oceanicznych. Ważą 9 ton i pływają wokół wybrzeży wyspy w grupach liczących do 30 osobników.Na północy, wzdłuż rzeki Englishman, żyją bobry, które gromadzą zapasy przed nadchodzącą zimą. To największe gryzonie Ameryki Północnej. Każdy osobnik osiąga metr długości. Większość czasu bobry spędzają na budowaniu tam na bystrych rzekach regionu. Rzeki wylewają, tworząc ogromne zalewiska, dzięki temu gryzonie mogą dotrzeć do swoich ulubionych drzew, nie wychodząc z wody. Wyspa Vancouver jest miejscem najwyższych świerków w Kanadzie, a może nawet na świecie. Ale za to najważniejszym drzewem na całej wyspie jest żywotnik olbrzymi, czyli cedr czerwony. Mając 2500 lat jest jednym z najstarszych żyjących organizmów na naszej planecie. Drzewa te mają naturalną odporność na gnicie i szkodniki. Ikoną Ameryki Północnej jest bielik amerykański. Rozpiętość jego skrzydeł wynosi dwa metry, a waga blisko 5 kg. W przeciwieństwie do orła przedniego, bielik amerykański nie jest orłem. Jego łapy nie są całkowicie pokryte piórami. Ale jest jedynym przedstawicielem jastrzębiowatych, żyjących w tym regionie. Są one mistrzami w łowieniu ryb, które stanowią 90% ich jadłospisu, głównie polują na łososie. 16:00 NOWE TAJEMNICE DZIEDZICZENIA (OUR GENES UNDER INFLUENCE / LES NOUVEAUX SECRETS DE NOTRE HEREDITE / EPIGENETIC) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2018 Reżyseria: Laurence Serfaty Film dokumentalny o genetyce. Całe nasze ciało to miliardy komórek, w każdej z nich znajduje się DNA, które otrzymaliśmy od naszych rodziców i przekazujemy naszym dzieciom. Naukowcy od dawna sądzą, że tylko DNA rządziło naszym biologicznym przeznaczeniem. Mylili się. Chociaż identyczne bliźniaki mają to samo DNA, są fizycznie różne. Jak to jest możliwe? Podobnie, między dwiema larwami pszczół o tym samym DNA, jedna staje się królową, a druga robotnicą. Na całym świecie biologowie prowadzą badania. Teraz są u progu nowej ery, innowacyjnej dziedziny badań o nazwie epigenetyka: nasze DNA nie kontroluje wszystkiego, na co mogą wpływać mechanizmy zewnętrzne lub środowiskowe, które włączają lub wyłączają nasze geny. Dieta, czynniki zanieczyszczające, stres i wiele innych przyczyn może modyfikować fizyczną organizację naszych genów. Te epigenetyczne odciski mogą być przekazywane naszym potomkom. Trwa rewolucja epigenetyczna. Możemy teraz znaleźć klucz do własnego losu i przyszłości naszych dzieci. 17:00 GRECJA. OD GÓR DO MORZA - ODC. 3 TESALIA (GREECE! FROM THE MOUNTAINS TO THE SHORELINE EPISODE 3 THESSALY) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Johannes Backes, Dennis Wells Seria filmów dokumentalnych (5 odcinków) o Grecji. Od bujnych, zielonych lasów po ośnieżone góry, od wysokich klifów po nagie mielizny, Grecja jest krainą o naturalnym pięknie, z którą może konkurować jedynie jej historyczne znaczenie. Widziała najwcześniejsze cywilizacje Europy, jej filozoficznych założycieli i decydujące bitwy. Wspaniałe zdjęcia lotnicze tej wyjątkowej części Europy pokazują malownicze zatoki, zapierające dech w piersiach góry, dzikie delty rzek, malownicze wioski i klasztory. Krajobrazy, które widzimy, mogą oddychać i opowiadać swoje historie. Codzienne historie ludzi, którzy tu mieszkają i pracują, tworzą równowagę dla widoku z lotu ptaka i zapraszają publiczność do doświadczenia najbardziej autentycznej kultury greckiej. Rybacy, mnisi, rzeźbiarze - zwykli ludzie żyjący w wyjątkowych miejscach - dają oryginalny wgląd w historyczne budowle, miejsca sakralne, starożytne tradycje i tradycje kulinarne, które od wieków wpływają na Europę. Odcinki: - Epir; - Południowe Wybrzeże i Attyka; - Tesalia; - Saloniki i Chalkidiki; - Macedonia Wschodnia i Tracja. 18:00 RITA HAYWORTH, BOGINI MIŁOŚCI (RITA HAYWORTH, THE LOVE GODDESS) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Julia Kuperberg, Clara Kuperberg Reżyserki przedstawiają sylwetkę Rity Hayworth, jednej z największych gwiazd Hollywoodu, która zasłynęła z tytułowej roli w filmie "Gilda", a scena zdejmowania przez nią czarnej rękawiczki przeszła do historii kina. Była uosobieniem seksu i femme fatale. Sama, nie zaznała szczęścia w małżeństwie. Miała pięciu mężów, a postępująca choroba Alzheimera definitywnie przerwała jej karierę artystyczną. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - LAOS. W RYTMIE FAL MEKONGU. (FLAVORS) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos W tym odcinku podróż do Laosu. Wtulony miedzy meandry Mekongu Laos przez długi czas trzymał się z dala od zgiełku i nowoczesności. Dziś otwiera się na podróżnych, prezentując im wszystko, co najlepsze w wiecznej Azji. Dawna "kraina miliona słoni" zachowała swój niepowtarzalny urok. 20:10 MŁODZI LEKARZE S.I - ODC. 5 SEZON 1 Telenowela dokumentalna tvp, 43 min, Polska, 2015 Reżyseria: Alina Mrowińska, Joanna Frydrych Scenariusz: Alina Mrowińska, Joanna Frydrych Poprzedniego dnia wieczorem Monika wróciła z urlopu na Sycylii, a dzisiaj jest już w pracy i wykonuje cesarskie cięcie u niewidomej pacjentki. Na świat przychodzi Ula. Jest zdrowym, pięknym dzieckiem. Dostaje dziesięć punktów w skali Apgar. W Centrum Zdrowia Dziecka Jadźka opiekuje się Gabrysią, która cierpi na poważną chorobę nowotworową. Leczenie chemioterapią zawiodło i konieczna jest operacja usunięcia guza z brzuszka dziewczynki. Radek przedstawia zespół, z którym pracuje. Widz obserwuje operację przez pryzmat zadań wszystkich członków tego zespołu. Może zobaczyć, jak ważne jest każde ogniwo. Maciek ma dziś swój wielki debiut. Pierwszy raz w życiu występuje w roli prelegenta na konferencji naukowej. Tymczasem Joanna jest pochłonięta dzisiejszą operacją Krzysztofa. Dwa lata temu przeciął sobie w pracy wargę szlifierką kątową. 21:05 O ZWIERZĘTACH I LUDZIACH Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2019 Reżyseria: Łukasz Czajka, Łukasz Czajka Scenariusz: Łukasz Czajka Zdjęcia: Kacper Czubak Muzyka: Marcin Masecki Aktorzy: Adam Banaszek, Maciej Hubert, Damian Chojecki, Krzysztof Chrzanowski, Krzysztof Garbarski, Marcin Kożuchowski, Oliwier Krajewski, Kamila Kuboth - Schuchardt, Magdalena Kwapis, Damian Parzeski Film dokumentalny o tym, co zdarzyło się w czasie II wojny światowej na terenie warszawskiego zoo. Głównymi bohaterami są zwierzęta, poprzez które opowiemy historie ludzi, którzy w zoo szukali schronienia. Biorąc pod uwagę dzisiejszą wiedzę, naukowcy zajmujący się emocjami zwierząt zgadzają się co do tego, że zwierzęta je odczuwają. Najczęściej mówi się o strachu, gniewie, wstręcie, zdziwieniu, smutku i radości. Co oczywiste odczuwają też ból i cierpienie. Ten zestaw emocji i odczuć jest wystarczający, by opowiedzieć w sposób zupełnie niespotykany o dramatycznych wydarzeniach wojennych. Będziemy obserwować zwierzęta podczas nieobojętnych emocjonalnie sytuacji, np. w trakcie porodu, podczas zabawy rodzeństwa, w czasie ucieczki przed zagrożeniem, etc. Te sceny są np. łączone z ujęciami archiwalnymi z okresu przedwojnnego lub z czasów wojny. W filmie poza nowymi ujęciami stylizowanymi na archiwalne, zarejestrowanymi w ogrodzie zoologicznym oraz w naturalnym środowisku zwierząt wykorzystano również prawdziwe filmy archiwalne.ze zwierzętami. Są też archiwalne fotografie i filmy poświęcone bohaterskiej rodzinie Żabińskich, oraz tym, których uratowali. Ponadto archiwalne materiały poświęcone Warszawie między 1928 a 1950 rokiem. Narratorem filmu będzie Antonina Żabińska, która głosem słynnej aktorki wspomina lata 1928 - 44, poczynając od momentu, w którym zoo powstało, aż do zakończenia wojny. Ważną rolę w filmie odegrają ostatni żyjący świadkowie tamtych wydarzeń, jak Teresa Zawadzki, córka Antoniny i Jana. W filmie występuje również żyjący dziś w Izraelu Moshe Tirosh (dawniej Moshe Kenigswein), który w 1942 roku przez wiele miesięcy wraz z siostrą Stefcią (ona też wystąpi w filmie), która do dziś mieszka w Kanadzie, ukrywali się w piwnicy willi. W tym czasie ich rodzice byli ukrywani w opustoszałej bażanciarni w pobliżu domu. Moshe wraca do willi, do miejsca, w którym - jak mówi - uwierzył, że przeżyje wojnę. Fragmenty wybrane ze spisanych wspomnień Antoniny, uzupełnione inscenizowanymi scenami ze zwierzętami, scenami stylizowanymi na archiwalne oraz filmami archiwalnymi dadzą odbiorcy możliwość doświadczenia zupełnie surrealistycznego klimatu, który panował na terenie zoo w czasie wojny. Willa była nazywana przez tych, którzy się w niej ukrywali Domem pod zwariowaną gwiazdą i Arką Noego, co tylko podkreśla niezwykłość i niepowtarzalność atmosfery, która emanowała z tego cudownego miejsca w tamtym okrutnych czasach. 22:20 WARSZAWA: MIASTO PODZIELONE Film dokumentalny, 67 min, Polska, 2019 Reżyseria: Eric Bednarski Scenariusz: Eric Bednarski Zdjęcia: Jacek Petrycki Muzyka: Daniel Bloom W dokumencie zobaczymy pierwszy niepropagandowy, nakręcony przez Polaka zapis filmowy z warszawskiego getta. Reżyser dotarł do materiałów archiwalnych nakręconych w 1941 roku. Tematem jest pamięć miasta. Reżyser zastanawia się, jaki wpływ na dzisiejszą stolicę miało utworzenie getta, zestawia obrazy z przeszłości z współczesnymi zdjęciami miasta, rozmawia z osobami, które pamiętają życie w getcie. Film pokazuje też bezwzględną niemiecką biurokrację i plan podziału miasta, które miało ulec marginalizacji, a jego mieszkańcy systemowej zagładzie. "Mimo że urodziłem się i wychowałem w Kanadzie, od najmłodszych lat czułem silne związki z Polską. Intrygowała mnie jej tragiczna historia. Rodzinne powiązania z Warszawą pozwoliły mi zrozumieć piętno, jakie odcisnęła na tym mieście budowa getta. To ogromny, bolesny i ważny temat" - mówi reżyser i scenarzysta Eric Bednarski. - "Odnaleziony materiał filmowy na taśmie 8 mm zainspirował mnie do zrobienia filmu na temat Warszawy. Potraktowałem go jako niemego świadka tragedii podziału miasta i morderstwa jego mieszkańców. Stał się on również przewodnikiem, za którym podążałem robiąc swój film. Gdy go odnalazłem, poczułem obowiązek i odpowiedzialność, by podzielić się nim z innymi. Ale też, by dzięki niemu odkryć miasto, które jest mi bliskie." Światowa premiera filmu odbyła się na 16. Festiwalu Filmowym Millennium Docs Against Gravity w 2019. 23:35 WETERYNARZE Z SERCEM - /13/ 25 min, Polska, 2016 Reżyseria: Krzysztof Kasior, Sandra Andrzejewska, Wojciech Wołoszyn Scenariusz: Wojciech Wołoszyn Weterynarze z sercem odwiedzą tym razem piękne okolice Wałbrzycha, gdzie na 12 hektarach malowniczego terenu działa Ogród Zoologiczny w Łącznej. Żyje w nim ponad 70 gatunków zwierząt z całego świata. Niestety, czasem zaglądają tu lokalne drapieżniki. Między Brzegiem a Oławą znajduje się Ranczo Gać - unikatowe gospodarstwo agroturystyczne. Tutaj rozegra się mrożąca krew w żyłach historia, której bohaterem będzie chory baran. W Opolu zaś spotkamy Adriannę i jej przemiłą sukę Santę. To historia przyjaźni człowieka i zwierzęcia. Takiej na dobre i na złe... 00:15 MAMITA 16 min, Polska, 1977 Autor: Jacek Kaminski, Bogdan Wojtczak Scenariusz: Jacek Kamiński, Bogdan Wojtczak Wspomnienia Polaka, byłego emigranta sprzed II wojny światowej, o jego pobycie w Argentynie. Bohater reportażu opowiada o wyjeździe z Polski do Argentyny, tułaczce, więzieniach, o poznaniu przyszłej żony, wstąpieniu do partii komunistycznej. Syn i córka polskiego emigranta opowiadają, jak wyglądały ich pierwsze dni w Polsce, jak zostali przyjęci w szkole, jak wygląda ich teraźniejszość, czym jest dla nich patriotyzm. Reportaż, 00:35 NOTACJE - SYMCHA RATAJZER - ROTEM. SZLIŚMY KANAŁAMI Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2009 Autor: Małgorzata Imielska Symcha Rotem, ps. Kazik (1925 - 2018). Urodził się w Warszawie jako Szymon Rathajzer. W getcie warszawskim znalazł się latem 1940 roku, do Żydowskiej Organizacji Bojowej wstąpił w drugiej połowie 1942 r. Najpierw był w grupie Beniamina Walda, później przeniesiony na teren szopu szczotkarzy, gdzie brał udział w walkach od początku powstania w getcie w grupie Henocha Gutmana. Trzeciego dnia walk, po przedarciu się grupy Gutmana na teren getta centralnego został mianowany dowódcą grupy patrolu i łączności. Po jedenastu dniach, kiedy powstańcom skończyła się amunicja, a oddziały niemieckie przestały wchodzić na teren getta, ostrzeliwały je jedynie z zewnątrz i dalsza walka przestała mieć sens, został wysłany przez Komendę ŻOB - u na aryjską stronę w celu zorganizowania oddziałom powstańczym wyjścia z getta. Wychodził z getta kanałami, nawiązał kontakt z zastępcą Anielewicza, Icchakiem Cukiermanem i razem próbowali uzyskać pomoc dla powstańców. W rezultacie 8 maja Kazik samodzielnie zorganizował powrót do getta, gdzie już nikogo nie znalazł. Po wykryciu bunkra Anielewicza niemal wszyscy znajdujący się w nim bojowcy popełnili samobójstwo. W drodze powrotnej na aryjską stronę spotkał w kanałach błąkającą się kilkudziesięcioosobową grupę Marka Edelmana. Zorganizował ich wyjście z kanału, ciężarówkę i transport poza Warszawę. Część tej grupy przyłączyła się do polskiej partyzantki. Kazik z kilkoma osobami został w Warszawie i do wybuchu powstania warszawskiego, pełnił funkcję łącznika i opiekuna ukrywających się grup ŻOB - u i innych w różnych miastach w Polsce. We wrześniu 1943 roku zorganizował np. wyprowadzenie ze spalonego getta i ulokowanie po aryjskiej stronie ukrywającej się od powstania grupy ok. dwudziestu Żydów. Był także oficerem operacyjnym Komendy ŻOB do zadań specjalnych, m. in. we współpracy z oddziałami AK w Krakowie i na terenie Generalnej Guberni starał się zorganizować powstania w obozach pracy w Płaszowie i Skarżysku - Kamiennej. Pierwszy tydzień powstania warszawskiego spędził w oddziale AK broniącym sądów, a po ewakuacji sądów przedostał się na Starówkę, gdzie walczył w oddziale AL. , któremu następnie zorganizował wyjście kanałami na Żoliborz. Jeszcze w 1944 roku w ramach pomocy ŻOB - u dla AL - u otrzymał misję przedarcia się przez linię frontu do Lublina i dostarczenia jakiegoś meldunku Władysławowi Gomułce. Misję wykonał. Wrócił do Warszawy i w 1945 roku wyjechał z Polski. Od roku 1946 mieszkał w Palestynie i późniejszym Izraelu. 00:55 CHŁOPAK I DZIEWCZYNA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2005 Reżyseria: Sławomir Koehler Scenariusz: Urszula Koehler, Paulina Brzezińska, Piotr Weychert Zdjęcia: Tomasz Samosionek, Piotr Weychert, Karol Kostrzewski Muzyka: Jarosław Lubin Do dziś niewiele zostało z warszawskiego getta, miejsca akcji filmu. Nie ma kładki nad ulicą Chłodną, nie ma drutu kolczastego i trzymetrowego muru, które strzegły dostępu do zamkniętej dzielnicy. Wojenna zawierucha zniszczyła większość śladów, resztę zatarła powojenna zabudowa Warszawy. Tylko w niektórych miejscach nowe domy stoją wyżej niż inne, na stertach gruzu gdzieniegdzie ostał się kawałek muru z czerwonej cegły, uliczny bruk z wpuszczonymi weń szynami tramwajowymi, zrujnowana kamienica. Mieszkańcy stolicy z reguły obojętnie przechodzą obok tych pamiątek. Ponad nielicznymi reliktami sprzed ponad półwiecza wznosi się nowe miasto, lśnią w słońcu szklane tafle wieżowców. Ona mieszka dziś w Toronto, on przybył z Izraela. Osiemdziesięciolatkowie, Renata i Jurek, doskonale pamiętają czasy getta. Nic ich wówczas nie łączyło, oprócz podobnych przeżyć. Spotykają się na planie dokumentu Sławomira Koehlera. Będzie to filmowa rekonstrukcja wspomnień tamtych dni. Po wrześniu 1939 r. Renata, wówczas nastolatka, wróciła do Warszawy, kiedy już miasto wpadło w ręce hitlerowców. Wybrała getto, bo chciała być z rodziną. Wraz z innymi wolno, acz systematycznie zagładzanymi na śmierć mieszkańcami dzielnicy z dnia na dzień walczyła o swoje życie. Utrzymywała się z wypożyczania książek. Jurek pochodzi z Otwocka. Wojna sprawiła, że chłopak musiał wcześniej dorosnąć. Jego zadaniem było utrzymać rodzinę. Codziennie wstawał o 4 rano i jechał do Warszawy, wioząc mięso. Klientami chłopca byli Żydzi z getta. W zamian dostawał papierosy i ubrania, które mógł sprzedać po aryjskiej stronie. Ale niełatwo było przedostać się przez mur i drut kolczasty. Granatowych policjantów, motorniczych i konduktorów przejeżdżającego przez getto tramwaju można było przekupić. Niemcy byli jednak bezlitośni i nie wahali się strzelać do dzieci szmuglujących do getta żywność. Kamera towarzyszy Renacie i Jurkowi, podąża za nimi krok w krok podczas ich sentymentalnej podróży po Warszawie. Ilustracją ich wspomnień są bogate materiały archiwalne, filmy nagrane przez Niemców w getcie. Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2005 Reżyseria: Slawomir Koehler Scenariusz: Urszula Koehler, Paulina Brzezińska, Piotr Weychert Zdjęcia: Tomasz Samosionek 01:55 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - TESTAMENT POWSTAŃCA Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Testament powstańca" Seweryn Liniewski, właściciel ziemski z Lejna opisał w swych pamiętnikach zmagania, które wiązały się z organizowaniem siatki cywilnej na potrzeby powstania styczniowego. Dziś wybierzemy się do miejsca, gdzie niegdyś tętnił życiem jego dwór i funkcjonowało świetnie prosperujące gospodarstwo. Przypomnimy też powstańcze losy Seweryna. "Wytyczno, bitwa o pamięć" Kolejna nasza opowieść tyczyć będzie materii znacznie bardziej skomplikowanej. Oto po ostatniej bitwie żołnierzy Korpusu Pogranicza w 1939 roku, którymi dowodził gen. Orlik - Ruckeman, komuniści przez dziesiątki lat robili wszystko, aby ślady po polskich bohaterach tej walki zatrzeć. A my, wraz z żołnierzami Akademii Wojsk Lądowych poszukiwać będziemy mogił tych, którzy walczyli tu jako ostatni. 02:30 DZIECIŃSTWO W CIENIU ŚMIERCI 34 min, Polska, 2004 Reżyseria: Małgorzata Imielska Zdjęcia: Tomasz Tupalski Muzyka: Fiodor Korol-Borodziuk Opowieść o Polce żydowskiego pochodzenia, której dzieciństwo przypadło na straszliwe lata wojny. Najpiękniejsze, beztroskie lata swego życia spędziła w nieustannym strachu. Swoją przejmującą i bardzo osobistą historię opowiada sama bohaterka filmu, Henrietta Kretz - Daniszewska, odwiedzając miejsca związane z najboleśniejszymi wojennymi wspomnieniami. Przechadza się tymi samymi uliczkami, zaułkami, zagląda do domów, które przypominają jej tragedię przeżytą w dzieciństwie. Spaceruje po zielonych łąkach, lasach, przysiada nad rzeką, gdzie teraz panują błogi spokój i cisza. Gdy patrzy na malownicze krajobrazy, ogarnia ją jakaś przedziwna nostalgia, żal jej straconego dzieciństwa. Ilustracją do opowieści są zdjęcia i filmowe materiały archiwalne, które wplatają się w tę smutną opowieść. Po zakończeniu wojny, w 1946 r. , bohaterka, jako 12 - letnia dziewczynka, znalazła się w Belgii, tu też mieszka do dziś, tu odnalazła spokój, założyła rodzinę. Właśnie w belgijskim mieście, w Antwerpii, rozpoczyna się podróż do przeszłości. Jej najstarsi przodkowie pochodzili z Polski, ona urodziła się w1934 r. w Stanisławowie, niedaleko Lwowa. Wczesne dzieciństwo spędziła koło Kielc. Ojciec był lekarzem, a matka prawniczką, ale nie pracowała. Zajmowała się domem i wychowywaniem córki. Kiedy wybuchła II wojna światowa, bohaterka filmu miała zaledwie 5 lat. Nigdy nie zapomni wybuchów zrzucanych bomb, zakrwawionych bandaży, setek rannych i zabitych. Przeżyła koszmar, została odarta z dzieciństwa. Tamte traumatyczne wydarzenia odcisnęły na jej wątłej psychice piętno smutku. Potem wraz z rodzicami wyjechała do Lwowa, na Ukrainę. Dom babci, pełen najbliższych jej ludzi, sprawił, iż choć na chwilę mogła zapomnieć o koszmarze wojny. Wkrótce rodzice przenieśli się pod Lwów, do małego miasteczka Sambor, gdzie ojciec został dyrektorem sanatorium. W sierocińcu, gdzie zajmowała się nią siostra Celina Kędzierska, zachowały się stare zdjęcia. Po kilku miesiącach spędzonych pod troskliwą opieką w przytułku znów mogła wrócić do rodziców. Zamieszkali w starym domu z odrapanymi ścianami, jej przyjaciółką została rówieśniczka - Wiera. Ale inne dzieci nie były tak przyjazne, wciąż pamięta ich agresję, kiedy nazywały ją Żydówką. Towarzyszył jej ciągły strach, była poniżana i prześladowana. W obawie o życie córki rodzice ukryli ją u wdowy po kolejarzu. Pamięta równieśnika Jacka, który okazywał jej życzliwość. Później los był bardziej okrutny. Kilkuletnia dziewczynka przeżyła więzienie, getto, potem długo musiała ukrywać się w ciemnej piwnicy. Wreszcie przyszło najgorsze. Kiedy Niemcy prowadzili ją i rodziców, ojciec nagle krzyknął, by uciekała. Pamięta rozdzierający krzyk matki, potem strzały, jęki i znowu strzały. Następnie zapadła straszliwa cisza... Film dokumentalny, 35 min, Polska 2004 Scenariusz i reżyseria: Małgorzata Imielska Zdjęcia: Tomasz Tupalski Muzyka: Fiodor Korol - Borodziuk 03:10 ROTEM Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2014 Reżyseria: Agnieszka Arnold Scenariusz: Agnieszka Arnold Zdjęcia: Witek Orski, Grzegorz Komosiński Muzyka: ZYGMUNT KRAUZE Dokument zrealizowany w formie eseju filmowego. To studium starego człowieka, którym jest Simha Rotem Kazik Ratajzer (rocznik 1926), polski Żyd. Człowiek o udanym życiu, mimo tragicznej wojennej przeszłości i egzystencji w trudnej rzeczywistości Izraela. Pogodzony ze starością, ale niepoddający się coraz dotkliwszym fizycznym ograniczeniom. Kazik Ratajzer należał do skazanych na Zagładę, ale powiedzieć o nim ofiara ocalona z Holocaustu to stwierdzenie nie dość precyzyjne, bo dzięki wyglądowi - blondyn o niebieskich oczach i zadartym nosie - mógł przeżyć wojnę bez większych trudności. Świadomie jednak podjął decyzję zbrojnej walki. Wrócił do getta, wziął udział w powstaniu, uratował ostatnich bojowników, organizując ucieczkę kanałami. Dalej walczył w powstaniu warszawskim. Uratował powstańców ze Starówki, przeprowadzając ich kanałami na Żoliborz.