TVP Kultura Środa, 19.04.2023 08:10 RES POLONIAE - O POLSCE Z ODDALI - PRIIT PIRSKO Rozmowa, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Piotr Poraj Poleski Scenariusz: Jolanta Rzegocka, Anna Szałańska, Piotr Poraj Poleski Prowadzący: Jolanta Rzegocka Program "Res Poloniae - o Polsce z oddali" to cykl wywiadów przeprowadzonych przez Jolantę Rzegocką w różnych krajach. Tym razem dziennikarka odwiedza Estonię, gdzie rozmawia z przedstawicielami kulturalnych elit. Misją programu jest wzajemne poznanie się Polaków i Estończyków, odnalezienie w Estonii polskich śladów, a także uświadomienie sobie wszystkiego, co może łączyć obydwa narody. Bohaterem odcinka jest Priit Pirsko, naczelny archiwista Republiki Estońskiej. Z Jolantą Rzegocką rozmawia o historii polsko - estońskich więzi historycznych i kulturalnych w świetle zachowanych w Estonii archiwaliów i zasobów literackich. 08:50 KSIĄŻĘ SEZONU Komedia, 53 min, Polska 1970 Scenariusz i reżyseria: Witold Orzechowski Zdjęcia: Krzysztof Winiewicz Muzyka: Waldemar Parzyński Aktorzy: Barbara Krafftówna, Halina Kossobudzka, Beata Tyszkiewicz, Czesław Wołłejko, Zdzisław Wardejn, Jolanta Lothe, Bogusław Rybczyński, Piotr Fronczewski, Jacek Nieżychowski, Jan Zdrojewski, Hanna Orsztynowicz, Małgorzata Potocka, Zofia Perczyńska, Jan Himilsbach i inni Adaptacja noweli Adolfa Rudnickiego i zarazem debiut reżyserski Witolda Orzechowskiego, twórcy m.in. horroru "Droga w świetle księżyca", współautora scenariusza serialu "Kariera Nikodema Dyzmy". Akcja "Księcia sezonu" rozgrywa się w prowincjonalnej, letniskowej miejscowości. Do znajdującego się tu zacisznego pensjonatu co roku przyjeżdża na urlop Stefan Pulman, samotny warszawiak, snujący niezbyt realne plany matrymonialne. Mimo wsparcia właścicielek pensjonatu, zaloty pana Stefana do pięknej Zuzanny (w tej roli Beata Tyszkiewicz) nie przynoszą rezultatu. Dziewczyna wybiera ratownika Misia. Cóż, marzenia o "wymarzonym na dwoje gniazdku" trzeba będzie odłożyć. Może za rok fortuna będzie łaskawsza? Główną zaletą "Księcia sezonu" jest jego liryczny, nieco melancholijny klimat oraz świetnie podpatrzone typy ludzkie, zapełniające "tło" głównego wątku. 09:55 WNUSIO (GRANDMA'S BOY) Komedia, 56 min, USA, 1922 Reżyseria: Fred C. Newmeyer Zdjęcia: Walter Lundin Muzyka: Robert Israel Aktorzy: Harold Lloyd, Mildred Davis, Sammy Brooks, Anna Townsend Pierwszy prawdziwy pełnometrażowy film Harolda Lloyda. Legendarny komik gra tutaj Sonny'ego, nieudacznika łatwo dającego się stłamsić silniejszemu rywalowi. Poznajemy prawdziwą miłość Sonny'ego - ukochaną babcię. Daje ona Sonny'emu magiczny środek, który ponoć pomógł jego dziadkowi zostać bohaterem podczas wojny secesyjnej. Chłopak przechodzi transformację i wrzuca do studni bandziora terroryzującego całą miejscowość. Na koniec oczywiście okazuje się, że magiczny środek był sprytnym fortelem babci, a Sonny dokonał wszystkich bohaterskich czynów sam. 11:00 NOCE I DNIE - ODC. 8/12 - CZAS MIŁOŚCI I CZAS ŚMIERCI Serial obyczajowy, historyczny, 50 min, Polska, 1977 Reżyseria: Jerzy Antczak Scenariusz: Jerzy Antczak Zdjęcia: Stanisław Loth Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Jadwiga Barańska, Jerzy Bińczycki, Anna Nehrebecka, Olgierd Łukaszewicz, Stanisława Celińska, Beata Tyszkiewicz W kraju wzmagają się nastroje rewolucyjne. Polityka wdziera się nawet do salonów. Po ukończeniu szkoły Agnieszka wyjeżdża na studia przyrodnicze do Lozanny. Poznaje tu Marcina Śniadowskiego - Polaka, gorącego patriotę i rewolucjonistę. Między młodymi rodzi się uczucie. Tymczasem Celina, żona Katelby, która opuściła męża i została kochanką Janusza Ostrzeńskiego, popełnia samobójstwo. 12:05 JONASZ W BRZUCHU LEWIATANA Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2015 Reżyseria: Krzysztof Wierzbicki Scenariusz: Krzysztof Wierzbicki Zdjęcia: Andrzej Wojciechowski Opowieść o życiu Jonasza Kofty w PRL - u. O tym, jak w tym systemie znajdował sobie enklawy wolności i jaką cenę za to płacił. O jego wiecznej wędrówce, o sukcesach i dramatach, o chwilach buntu wobec zniewolenia i momentach godzenia się z losem, o chorobie, którą przewalczył i o śmierci, która przyszła niespodziewanie i za wcześnie. Ale i o radości życia, dowcipie i pogodzie ducha. Film nie jest wyliczanką piosenek autorstwa bohatera. Niektóre utwory Jonasza Kofty stały się wręcz komentarzem do kolejnych epizodów z życia poety. Film wzbogacają materiały archiwalne, które odtworzą atmosferę PRL - u w latach 60. , '70. i 80. Kontrapunkt stanowi piosenka Kofty "Radość o poranku". Z tego okresu pojawi się pięć obszarów działalności Jonasza: Kabaret pod Egidą, Klub Studencki Hybrydy, Polskie Radio, knajpa Estrada. Jonasza Koftę wspominają jego najbliżsi: żona Jaga i syn Piotr oraz aktorzy, kompozytorzy, wykonawcy jego tekstów, koledzy po piórze, m.in.: Jan Pietrzak, Stefan Friedmann, Wojciech Młynarski, Andrzej Dudziński, Ewa Dałkowska, Irena Karel, Hanna Banaszak, a także inni koledzy, towarzysze biesiad i wędrówek Jonasza po mieście. Współcześnie realizowane sceny (wspomnienia) zostały zilustrowane licznymi materiałami archiwalnymi. Na epilog złoży się opowieść przyjaciół o chorobie Jonasza i o jego niespodziewanej śmierci, oraz symboliczna scena w dawnym barze Przechodnim (naprzeciwko starych Hybryd). 13:05 ZAKAZANE PIOSENKI Film wojenny, 97 min, Polska 1946 Reżyseria: Leonard Buczkowski Scenariusz: Ludwik Starski Zdjęcia: Adolf Forbert Muzyka: Roman Palester Występują: Danuta Szaflarska, Jerzy Duszyński, Jan Świderski, Jan Kurnakowicz, Hanka Bielicka, Alina Janowska, Zofia Mrozowska, Andrzej Łapicki i inni Akcja filmu rozgrywa się od września 1939 aż do wyzwolenia Warszawy w 1945 r. Muzyk Roman Tokarski opowiada historię okupacji i swoje przeżycia. Roman zorganizował uliczną orkiestrę. Wraz z siostrą Haliną i kolegami byli także członkami organizacji podziemnej - przewozili broń i nielegalne wydawnictwa, brali udział w akcjach dywersyjnych i bojowych, walczyli w powstaniu warszawskim i partyzantce. Ale prawdziwym bohaterem tego filmu są autentyczne piosenki okupacyjne - patriotyczne, żartobliwe lub pełne smutku, podtrzymujące na duchu bądź przypominające o szczęśliwych czasach pokoju. "Zakazane piosenki" były pierwszym polskim filmem powojennym. Pierwotna wersja miała premierę 8 stycznia 1947 r. , ale na skutek publikowanych i niepublikowanych zarzutów film zdjęto wkrótce z ekranów i poddano przeróbkom. Zmiany szły w kierunku urealnienia obrazu okupacji, pogłębienia motywów postępowania bohaterów i - zgodnie z duchem tamtej epoki - mocniejszego zaakcentowania wyzwolenia Warszawy przez Armię Czerwoną. W nowej wersji film wrócił na ekrany jesienią 1948 r. 15:00 MISTRZOWIE KINA - OCZY ORSONA WELLESA (THE EYES OF ORSON WELLES) Film dokumentalny, 110 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Mark Cousins Scenariusz: Mark Cousins Zdjęcia: Mark Cousins Welles, ikona kina XX wieku, bywalec salonów i kochanek wielkich gwiazd, skrywał pewną pasję - rysowanie. Wiele lat po śmierci mistrza autor tego dokumentu spotyka Beatrice Welles, która pokazuje mu sekretne pudełko z rysunkami ojca. "Co jest w pudełku, Orson?" - pyta Cousins swoim niepodrabialnym staccato i tak zaczyna się filmowy list do wielkiego twórcy, niemający nic wspólnego z klasyczną biografią. Badając poszczególne rozdziały życia Wellesa, Cousins odbywa kilka podróży: od Irlandii przez Maroko po Nowy Jork. Wszędzie, gdzie dociera, stara się ustawić kamerę tam, gdzie stawiał ją Orson. Ma obsesję, by zobaczyć świat jego oczami, ujrzeć dokładnie to, co on widział. Oczy są metaforą myślenia wizualnego, portalem umożliwiającym wniknięcie w świat wyobraźni wielkiego artysty. 17:05 KSIĘGA PRZESTRZENI S.III - URZĄDZIĆ MIASTO Program edukacyjny, 28 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Scenariusz: Beata Hyczko Zdjęcia: Andrzej Wojciechowski Wykonawcy: Jakub Tolak W odcinku pokazujemy projektowanie miasta w skali urbanistycznej, nietuzinkowe i funkcjonalne przestrzenie publiczne oraz budynki związane z codziennym życiem miasta. Znajdzie się tu opowieść o projektowaniu nowej dzielnicy mieszkaniowej, rewitalizacji zabytkowej hali targowej czy nadrzecznych bulwarach. Przedstawimy: - Dzielnicę Nowe Żerniki we Wrocławiu: inspirowana projektem WUWA, pionierska i bardzo udana próba zaprojektowania wzorcowej dzielnicy, w oparciu o master plan przygotowany przez urząd miasta i we współpracy z czołowymi pracowniami architektonicznymi Wrocławia, - Halę Koszyki w Warszawie (JEMS): doskonała rewitalizacja legendarnej hali targowej połączona ze zmianą funkcji oraz uzupełnieniem przestrzeni historycznej miejskiej pierzei ultranowoczesnymi budynkami biurowymi, - Bulwary Dunikowskiego we Wrocławiu (Piotr Żuraw): bodaj najlepszy przykład całościowego rozwiązania wielkomiejskiego bulwaru nad rzeką, z maksymalnym wykorzystaniem walorów Odry oraz bliskości Starego Miasta, - Wieżę widokową w parku Na Szachtach w Poznaniu (Toya Design): ciekawy przykład nowego zjawiska w polskiej przestrzeni, wieża widokowa stanowiąca lokalną atrakcję i dominantę nowego miejskiego parku, - Dworzec w Solcu Kujawskim (RYSY Architekci): zintegrowane centrum komunikacyjne funkcjonalnie łączące dworzec kolejowy i autobusowy a jednocześnie tworzące nową, atrakcyjną dla mieszkańców miasta, przestrzeń publiczną, - Plac Wolności w Świnoujściu (Federacyjne Biuro Architektoniczne): znakomite rozwiązanie trudnego problemu centralnego miejskiego placu, łączącego funkcje rekreacyjne z przestrzenią sprzyjającą integracji mieszkańców. O swoich projektach opowiadać będą: Piotr Fokczyński (Nowe Żerniki), Rafał Sieraczyński (dworzec w Solcu Kujawskim). 17:35 ZAGINIONE SKARBY - "MADONNA GŁOGOWSKA" Film animowany, 5 min, Polska, 2020 Reżyseria: Beata Szuszwedyk - Sadurska Scenariusz: Beata Szuszwedyk - Sadurska Muzyka: Michał Izydorczyk Wykonawcy: Kacper Kaliszewski Cykl programów poświęconych kradzieżom dzieł sztuki. Odcinek przedstawia historię kradzieży obrazu Lucasa Cranacha starszego "Madonny z Dzieciątkiem zw. Głogowską". Dzieło zostało zarekwirowane przez majora Armii Czerwonej, a obecnie znajduje się w Państwowym Muzeum Sztuki im. Puszkina w Moskwie. Strona polska podejmuje starania o zwrot obrazu od 2004 roku. 17:50 SPOTKANIE Z CIENIEM - HANKA ORDONÓWNA Widowisko kameralne, 59 min, Polska, 1967 Reżyseria: Irena Sobirajska, Irena Sobierajska Scenariusz: Jerzy Waldorff, Jerzy Waldorff Sylwetka wybitnej piosenkarki, tancerki i aktorki okresu międzywojennego - Hanki Ordonówny. O jej życiu i karierze scenicznej opowiada Jerzy Waldorff. Gawęda przeplatana jest piosenkami Ordonki zarejestrowanymi na płytach gramofonowych, fragmentem filmu "Szpieg w masce" oraz licznymi fotografiami i fotosami. 18:50 MIŁOŚĆ CI WSZYSTKO WYBACZY Widowisko muzyczne, 62 min, Polska, 1974 Reżyseria: Ryszard Kubiak Scenariusz: Ryszard Kubiak Prowadzący: Kazimierz Rudzki Aktorzy: Kazimierz Rudzki, Jadwiga Barańska, Ewa Bem, Halina Kunicka Wykonawcy: Jadwiga Barańska, Ewa Bem, Halina Kunicka, Alicja Majewska, Hanna Okuniewicz, Hanna Orsztynowicz, Sława Przybylska, Rena Rolska, Barbara Rylska, Ewa Ulasińska Program prezentujący piosenki z repertuaru Hanki Ordonówny. Popularne w latach 30. przeboje wykonują współcześni aktorzy i piosenkarze. Przedstawiono też fragmenty przedwojennego filmu "Szpieg w masce" z Hanką Ordonówną w roli głównej oraz fotografie aktorki. 20:00 BIEGNIJ, CHŁOPCZE, BIEGNIJ (LAUF JUNGE, LAUF (RUN BOY RUN)) Dramat wojenny, 102 min, Niemcy/Francja/Polska, 2013 Reżyseria: Pepe Danquart Scenariusz: Heinrich Hadding Zdjęcia: Daniel Gottschalk Muzyka: Stephane Mucha Aktorzy: Andrzej Tkacz, Janette Hain, Rainer Bock, Elizabeth Duda, Zbigniew Zamachowski, Mirosław Baka, Grażyna Szapołowska, Olgierd Łukaszewicz, Przemysław Sadowski, Izabela Kuna Dramat wojenny Pepe Danquarta, zdobywcy Oscara w 1994 r. za krótki metraż "Schwarzfahrer". Za podstawę scenariusza dramatu "Biegnij..." o chłopcu, który ucieka z warszawskiego getta, posłużyła bestsellerowa powieść Uri Orleva, urodzonego w Warszawie w 1931 r. pisarza polsko - żydowskiego pochodzenia. Orlev opisał w swojej książce prawdziwą historię życia Yorama Fridmana, który przeżył wojnę dzięki pomocy Polaków. Akcja rozgrywa się latem 1942 roku. 8 - letni Srulik ucieka z getta w Warszawie i ukrywa się w Puszczy Kampinoskiej. Samotnie walczy o przetrwanie, żywiąc się leśnym runem, małymi zwierzętami i tym, co udaje mu się ukraść z miejscowych ogródków. Kiedy nadchodzi zima, daje mu schronienie pewien Polak, który jednocześnie pomaga małemu Żydowi zmienić tożsamość. I tak Srulik Fridman przeobraża się w polskiego sierotę, Jurka Staniaka. Wkrótce znajduje pracę w gospodarstwie, ale podejrzliwość gospodarzy sprawia, że znowu musi uciekać. Niestety, wpada w ręce gestapowców. Na szczęście i tym razem udaje mu się zbiec i uniknąć rozstrzelania. Ścigającym go oprawcom wymyka się na bagnach. Srulik próbuje przetrwać w kolejnym gospodarstwie, gdzie znajduje zajęcie pomocnika. Wskutek nieszczęśliwego splotu zdarzeń ulega jednak groźnemu wypadkowi. Ze zmiażdżoną w młockarni ręką trafia do szpitala. Lekarz odkrywa, że chłopak jest Żydem i ten znowu musi uciekać. Wciąż ścigany przez gestapo Srulik nie poddaje się, tak bardzo pragnie żyć. Podejmuje różne dorywcze prace w kolejnych gospodarstwach. Wreszcie znajduje dom u rodziny Kowalskich. Dzięki przyjaźni z miejscowym księdzem przyjmuje komunię świętą. Po wojnie trafia do żydowskiego sierocińca. 23:05 WIĘCEJ NIŻ FIKCJA - RYSUNKI Z HOLOCAUSTU (DRAWING THE HOLOCAUST) Film dokumentalny, 53 min, Włochy, 2021 Reżyseria: Massimo Vincenzi Scenariusz: Massimo Vincenzi Muzyka: Mattia Vlad Morleo Film prezentuje prace europejskich artystów zamkniętych w gettach i hitlerowskich obozach zagłady w latach 1939 - 45. Ich rysunki i obrazy najczęściej powstawały w ukryciu, czasem były wykonywane na zlecenie hitlerowców. Niektóre wyrażały tęsknotę za normalnym światem, ale najczęściej były świadectwem dokumentującym potworności tamtych czasów - ciężkie życie codzienne w getcie, za drutami kolczastymi obozów koncentracyjnych, agresję niemieckich strażników wobec więźniów i śmierć w komorach gazowych. 00:15 MAKAYA MCCRAVEN LIVE AT LA ROCHELLE JAZZ FESTIVAL 2021 Koncert, 64 min, Francja, 2021 Reżyseria: Valentine Gautier Koncert Makayi McCravena zarejestrowany podczas festiwalu La Rochelle Jazz Festival w 2021. 01:35 LEKKIE OBYCZAJE - DZIĘKUJĘ CI, ŻYCIE (MERCI LA VIE (THANK YOU, LIFE)) Dramat, 113 min, Francja, 1990 Reżyseria: Blier Bertrand Aktorzy: Ginsburg Charlotte, Grinberg Anouk, Girardot Annie, Depardieu Gerard, Michael Blanc, Jean Carmet Pewnego razu na drodze spotykają się dwie młode dziewczyny. Jedna, ubrana w suknie ślubną, została opuszczona przez pana młodego. Druga pcha przed sobą wózek dziecinny. Dziewczyny zaprzyjaźniają się ze sobą. Przeżywają nierealne zdarzenia, w których rzeczywistość miesza się z fikcją. Spotykają też wiele osób, z których część jest wytworem ich wyobraźni. 03:45 MŁODA POLSKA - PLAY Etiuda fabularna, film krótkometrażowy, 12 min, Polska, 2018 Reżyseria: Piotr Sułkowski Scenariusz: Piotr Sułkowski Zdjęcia: Remigiusz Wojaczek Aktorzy: Joanna Kulig, Adam Woronowicz, Alan Tybulczuk Mężczyzna trawiony przez poczucie winy, że nie odważył się stanąć w obronie matki, wciela się w rolę jej mordercy i zmusza dziesięcioletniego siebie do zmierzenia się z traumą. (ŹRÓDŁO: filmpolski.pl) 04:10 PORACHUNKI Film obyczajowy, krótkometrażowy, 12 min, Polska, 2018 Reżyseria: Zuzanna Grajcewicz Scenariusz: Zuzanna Grajcewicz, Ewa Radzewicz Aktorzy: Jadwiga Jankowska - Cieślak, Andrzej Kłak, Sonia Roszczuk, Maciej Pesta Film opowiada historię Haliny (Jadwiga Jankowska - Cieślak), która decyduje się stawić czoła przeciwnościom, walczyć o godność i sprawiedliwość. "Porachunki" to próba zmierzenia się z tematem marginalizacji potrzeb seniorów. Zwarta i przemyślana forma filmu pozwala na różne interpretacje, a humor zawarty w niej zdaje się być finalnie gorzki.