TVP Dokument Czwartek, 27.04.2023 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - WYKUWANIE RÓŻNORODNOŚCI Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Dzięcioły są u nas barwną ilustracją różnorodności biologicznej ptasiego świata. Ale nie tylko ptasiego, również całego środowiska, w którym żyją. Nie ma lepszego dowodu rozmaitości składu gatunkowego drzewostanu leśnego niż chór głosów i werbli dzięciołów różnych gatunków jednocześnie. Gatunki te są dość do siebie podobne, co już samo przez się pokazuje, jak przyroda różnicuje gatunki zwierząt z jednej grupy, a obecność wielu z nich naraz w tym samym lesie oznacza, że obok drzew iglastych są tu liściaste, obok żywych martwe, obok młodych stare. Dzięcioły same zresztą wzbogacają las, wykuwając dziuple, do których wprowadzają się inne gatunki - od ptaków po owady. Można rzec bez większej przesady, że swymi mocnymi dziobami wykuwają jakąś cząstkę leśnej bioróżnorodności. Ale też same od niej zależą, bowiem niektóre gatunki nie potrafią żyć w lesie innym niż urozmaicony. Jednym z ważnych czynników, decydujących o rozmaitości i przyrodniczym bogactwie lasu, jest jego kontakt z innymi lasami. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.V - ODC. 53 11 LISTOPADA - DZIEŃ NIEPODLEGŁOŚCI Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski W dniu Narodowego Święta Niepodległości Radosław Kotarski śledzi historyczne zwyczaje, które od lat Polacy praktykują właśnie 11 listopada. W tym celu między innymi wypieka rogale świętomarcińskie. Zastanawia się także czy w dawnej Polsce istniały obchody niepodległościowe. A jeśli tak, to z czym były związane? 07:00 NOTACJE - JÓZEF HEN. ZAWSZE CZUŁEM SIĘ PISARZEM Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2013 Autor: Zofia Kunert Pisarz, scenarzysta, ur. w 1923 r. w Warszawie w spolonizowanej rodzinie żydowskiej. Wojnę spędził w ZSRR, nieprzyjęty do Armii Andersa, wstąpił do LWP i przeszedł szlak II Armii WP aż do Berlina. Debiutował w 1947 r. książką "Kijów, Taszkient, Berlin. Dzieje włóczęgi". Autor monografii wybitnych postaci historycznych "Ja, Michał z Montaigne", "Błazen - wielki mąż" (o Tadeuszu Boyu - Żeleńskim), "Mój przyjaciel król" (o Stanisławie Auguście Poniatowskim), licznych scenariuszy filmowych, m.in. "Prawo i pięść", "Krzyż Walecznych", "Królewskie sny". Wspomina lata szkolne przed wojną, swą współpracę z "Małym Przeglądem" Janusza Korczaka, nastrój w Warszawie po wybuchu wojny i decyzję o ucieczce na stronę sowiecką (listopad 1939 r.). Mówi o swej dramatycznej tułaczce po ucieczce najpierw z Armii Czerwonej, a potem ze strojbatalionu do Armii Andersa, o grożącej mu śmierci głodowej, odrzuceniu go na komisji lekarskiej w Jangi - Jul i wydostaniu się z ZSRR z LWP. Wspomina także moment przypadkowego spotkania z matką na Pradze, jesienią 1945 r. (matka go nie poznała). 07:15 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 39 RESZEL Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Prowadzący: Tomasz Bednarek Tym razem Tomasz Bednarek odwiedza Warmię, gdzie nad niewielką rzeką Sajną, wyrasta na wzgórzu jedno z najbardziej magicznych miasteczek w Polsce - Reszel. To istny klejnot gotyku. Już z daleka przyciąga wzrok swoją ceglaną sylwetą. Można tu odkryć unikatowy średniowieczny układ miejski, jedyny zachowany w województwie warmińsko - mazurskim. Nie brakuje tu tajemniczych historii, procesów czarownic, a nawet cudów. Bo Warmia to nie tylko kraina jezior i lasów, ale również bogactwo historii. W Reszlu można zwolnić tempo i wrzucić na luz. To pierwsze polskie miasto, które znalazło się w międzynarodowym stowarzyszeniu Cityslow - sieci małych miast stawiających na turystykę tradycyjną. Łączy je atmosfera nastawiona na celebrację zwykłego życia! Taka filozofia sprzyja niespiesznemu odkrywaniu uroków gotyckiego miasteczka, w którym duch średniowiecza jest wciąż żywy. 07:45 WETERYNARZE Z SERCEM - /59/ Reality show, 22 min, Polska, 2019 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Program prezentuje przypadki pacjentów pojawiających się w klinikach weterynaryjnych, pracę i opiekę medyczną nad zwierzętami w ogrodach zoologicznych i innych placówkach działających na rzecz zwierząt. Autorzy odwiedzają ośrodki rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami i placówki wykorzystujące w swej pracy zwierzęta, np. policja czy służby celne. Część uwagi poświęcono także mniej popularnym zwierzętom domowym, jak gryzonie czy zwierzęta egzotyczne. Program wskazuje, jak postępować ze zwierzętami i uczy empatii w stosunku do nich. W tym odcinku twórcy zapraszają do Skrzynic Drugich, w gminie Jabłonna pod Lublinem, gdzie dwoje archeologów, Lena i Mateusz, otworzyło Leśne Pogotowie - Ośrodek Rehabilitacji Dzikich Zwierząt. Stworzyli bezpieczny dom dla siebie i potrzebujących ich pomocy przedstawicieli fauny, chronionych i pospolitych, dzikich i domowych. Jak skończył się spacer Pani Doroty z dwoma ukochanymi spanielami? Do jakiej tragedii doprowadziło bestialstwo człowieka, który zabawiał się, strzelając do zwierząt śrutem. A w kąciku adopcyjnym urocze gryzonie, które czekają na odpowiedzialnych opiekunów. 08:10 CZARNOBYL. ZAPIS TRWOGI (CHERNOBYL: HOUR BY HOUR) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2021 Wypadek w Czarnobylu uwolnił co najmniej sto razy więcej promieniowania niż bomby atomowe zrzucone na Hiroszimę i Nagasaki. Tysiące mieszkańców zostało wysiedlonych, a niezliczona liczba Europejczyków nadal nosi blizny po tym, co stało się tamtej katastrofalnej nocy w Czarnobylu. Dzisiaj postapokaliptyczny krajobraz okolic najsłynniejszej elektrowni jądrowej świata to nie lada atrakcja turystyczna, więc nic dziwnego, że Ukraina wnosi o wpisanie strefy zakazanej na listę światowego dziedzictwa ludzkości. Porzucone gospodarstwa, opustoszałe blokowiska, zardzewiałe wesołe miasteczko, gnijące książki i portrety przywódców. Elektrownia nad Prypecią miała być jednym z symboli potęgi gospodarczej czerwonego imperium, służyła legitymizacji jego władzy nad Ukrainą i Białorusią. Komunizm od początku odwoływał się do idei technicznego postępu, dlatego awaria najnowszego z reaktorów była ciosem dla wizerunku ZSRR. Swoje zrobiła też, zawstydzająca dla Kremla, zachodnia akcja pomocy dla ofiar. Wypadek ten przypomniał również światu śmiertelną potęgę energii jądrowej. Ale czy był on katalizatorem upadku ZSRR? 09:10 OPOWIEŚCI ŚRÓDZIEMNOMORSKIEGO LASU - KRÓLOWA NOCY (STORIES OF THE MEDITERRANEAN FOREST) Cykl dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Jose Antonio Vallejo Sześcioodcinkowy cykl opowieści o przyrodzie w rejonie Morza Śródziemnego, które jest jednym z najbardziej bogatych biologicznie i krajobrazowo regionem planety. To skrzyżowanie Europy, Azji i Afryki. Jest uważane za jedno z miejsc bujnego rozkwitu bioróżnorodności na Ziemi. W jego różnych siedliskach żyje ogromna liczba unikalnych dla regionu gatunków zwierząt i roślin. Basen Morza Śródziemnego znajduje się w jednej ze stref umiarkowanych planety. Klimat subtropikalny sprawia, że zimą jest tu chłodniej i wilgotniej, latem gorąco i sucho, a jesienią i wiosną łagodnie i deszczowo. Ten region zamieszkany przez ludzi od ponad 8000 lat doświadczył dramatycznych zmian, ale mimo to nadal należy do najbardziej biologicznie zróżnicowanych na świecie. Od bagien po wysokie pasma górskie, od lasów dębowych i korkowych po lasy sosnowe wysoko w górach. Wszystkie one są domem dla tysięcy gatunków zwierząt i roślin, których ścieżki krzyżują się podczas ich życiowych przygód. A każdy z nich ma swoją historię do opowiedzenia. Odc. 1 Zimowy czas; Odc. 2 Las stuletnich dębów; Odc. 3 Królowa Nocy; Odc. 4 Ukryci mieszkańcy Sierra Morena; Odc. 5 Opancerzony wojownik; Odc. 6 Opowieści wiosenne. 10:10 KLEJNOTY ALP, WIELKIE JEZIORA WŁOCH - ODC. 3 ISEO (JEWELS OF THE ALPS - ITALY'S GREAT LAKES) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Mi - Yong Brehm Pięcioodcinkowa seria dokumentalna, opowiadająca o najpiękniejszych alpejskich jeziorach zwanych Klejnotami Alp: Maggiore, Como, Iseo, Lugano i Garda. Każdy film przedstawia jedno z nich, ukazując nam wyjątkowe środowisko naturalne w cyklu zmieniających się pór roku oraz przybliżając miejscową ludność. Wszystkie pięć jezior powstało z lodowców. Są unikalne w Europie jako połączenie dwóch kontrastujących ze sobą światów: środowiska alpejskiego i śródziemnomorskiego. Królestwo zwierząt w Górnych Włoszech kryje w sobie wiele niespodzianek. Stado dzikich jeleni nad jeziorem Como, mała salamandra ognista, która jest uderzająco podobna do podwodnego smoka, czy świstaki na warcie przy ujściu ich nory nad jeziorem Garda. Autorzy cyklu odwiedzają osoby, których życie jest ściśle związane z jeziorami. Ich historie - autentyczne i nieoczekiwane. Kamera towarzyszy speleologom w wyprawie do niezbadanej wcześniej wapiennej jaskini nad jeziorem Iseo; ukazuje mężczyznę uprawiającego herbatę nad jeziorem Maggiore; a nad jeziorem Como 94 - letnia Nonna Pupa pokazuje nam, jak zamieniła wysypisko śmieci w wyjątkowy ogród. Odc. 3. Iseo to malownicze włoskie jezioro, położone w centralnej części Alp, na zachodzie regionu Lombardia i na skraju doliny Val Camonica. Otoczone górami, klifami, winnicami i zamkami średniowiecznymi, jest niezwykle urokliwe, ale mimo swoich walorów, wciąż mało znane wśród turystów zagranicznych, od zawsze pozostaje w cieniu popularnych jezior włoskich: Como i Garda. Dookoła jeziora Iseo są takie widoki, że gdzie nie spojrzycie, tam jest pięknie, dlatego to raj dla fanów uroczych krajobrazów i fotografów. Przy dobrej widoczności warto wspiąć się na którąś z gór w pobliżu jeziora, gdyż z wysokości roztacza się przepiękny widok na taflę Iseo i okoliczne tereny. 11:10 MORSKI WETERAN Reportaż, 27 min, Polska, 1972 Autor: Danuta Małek Scenariusz: Danuta Małek Zdjęcia: Janusz Pietrzykowski, Lech Rydliński Opowieść o parowcu "Sołdek", który był pierwszym statkiem zbudowanym w Polsce po II wojnie światowej. Masowiec "Sołdek" powstał w Stoczni Gdańskiej, ale jego macierzystym portem został Szczecin. Nazwę swoją zawdzięcza ówczesnemu przodownikowi pracy w Stoczni Gdańskiej, Stanisławowi Sołdkowi, którego żona, Helena, została matką chrzestną statku. Film rozpoczyna się od wizyty w duńskim porcie Randers, a kończy uroczystością na Wałach Chrobrego w Szczecinie z okazji tysięcznego rejsu, gdzie nadano statkowi Order Sztandaru Pracy. Historia powstania statku, odbytych rejsów. W filmie wykorzystano zdjęcia archiwalne z WFD, które ilustrują wspomnienia budowniczych, kapitanów i załogi statku. 11:50 STANISŁAWA BRZOZOWSKIEGO ŻYCIE WŚRÓD SKORPIONÓW Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2006 Reżyseria: Mieczysław Sroka, Lucyna Smolińska Scenariusz: Mieczysław Sroka, Lucyna Smolińska Zdjęcia: Adam Fręśko Muzyka: Aleksander Przybytek Wykonawcy: Artur Żmijewski Film poświęcony Stanisławowi Brzozowskiemu, człowiekowi legendzie, o tragicznym życiorysie, filozofowi, krytykowi literackiemu i teatralnemu, eseiście i pisarzowi. Filozofia Brzozowskiego czerpała z myśli Fichtego, Marksa, Nietzschego, Sorela i Kanta. Przeciwstawiał się XIX - wiecznemu pozytywizmowi i utylitaryzmowi. Był publicystą związanym z lewicą. W 1908 oskarżony o współpracę z carską ochraną, w czasie procesu przed sądem społecznym zmarł na gruźlicę. Brzozowski stworzył oryginalną koncepcję filozoficzną opartą na pracy. Według niego to właśnie dzięki pracy przekraczamy kantowską granicę niepoznawalności świata zmieniając go. Zafascynowany Marksem przyjął materialistyczny sposób widzenia rzeczywistości, od początku jednak wyciągając z niego oryginalne, często odmienne od marksistowskich wnioski, np. nie podzielał marksistowskiej krytyki Kościoła, z jego trwałości i siły wnioskując, że jego nauka i struktura wyrażają istotną prawdę człowieczeństwa. Jakkolwiek stosunkowo wcześnie zaczął się odwoływać do nauki Kościoła, to nawrócił się na katolicyzm dopiero w ostatnich miesiącach życia. Świadectwo tego nawrócenia można znaleźć na kartach "Pamiętnika". Stopniowe zbliżanie się Brzozowskiego do Kościoła, a także afirmacja idei narodowej obecna w jego pracach (zwłaszcza w "Legendzie Młodej Polski") były przyczyną gwałtownych krytyk ze strony środowisk lewicowych, z którymi był związany. Oskarżenie o współpracę z ochraną było zapewne piłsudczykowską intrygą. Jako krytyk literacki Brzozowski wymagał od pisarza zaangażowania w najważniejsze problemy narodu i ludzkiego społeczeństwa. Ganił wielu znanych pisarzy i poetów (m.in. Sienkiewicza) za zaściankowość umysłu. Cenił zaś i wytrwale przypominał twórczość Cypriana Kamila Norwida, jednocześnie podkreślając, że ówczesna moda na tego poetę jest zjawiskiem płytkim i omijającym najbardziej doniosłe aspekty jego twórczości takie jak rola pracy i tworzenia w życiu ludzkim. 12:50 FUTBOL W ROSJI - TAJNA BROŃ KGB (SOVIET FOOTBALL THE UNTOLD STORY) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2017 Reżyseria: Nicolas Jallot Film dokumentalny o piłce nożnej w Związku Radzieckim i Rosji. Za czasów Stalina była instrumentem propagandy. Losy rozgrywek i samych piłkarzy były w rękach tajnej policji i wojska. Odkryto, że były prowadzone specjalne rejestry zaangażowanych w futbol. Do czasów zimnej wojny wiele tajemnic pozostanie trudnymi do odkrycia. Badania archiwów przez historyków oraz wywiady z weteranami futbolu oraz ich dziećmi pokażą jednak w pełni, w jakich warunkach odbywały się mecze, kto w nich grał, jakie mechanizmy funkcjonowały w klubach piłkarskich. Poznamy wiele mrocznych tajemnic historii rosyjskiego futbolu aż do czasów zimnej wojny i w okresie jej trwania. Jak się okazuje, sport z polityką i pieniędzmi zawsze szedł w parze. Ten film powstał z myślą o przedstawieniu perspektywy historycznej przed FIFA World Cup w Rosji latem 2018 roku. 13:50 OPOWIEŚCI ŚRÓDZIEMNOMORSKIEGO LASU - UKRYCI MIESZKAŃCY SIERRA MORENA (STORIES OF THE MEDITERRANEAN FOREST) Cykl dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Jose Antonio Vallejo Sześcioodcinkowy cykl opowieści o przyrodzie w rejonie Morza Śródziemnego, które jest jednym z najbardziej bogatych biologicznie i krajobrazowo regionem planety. To skrzyżowanie Europy, Azji i Afryki. Jest uważane za jedno z miejsc bujnego rozkwitu bioróżnorodności na Ziemi. W jego różnych siedliskach żyje ogromna liczba unikalnych dla regionu gatunków zwierząt i roślin. Basen Morza Śródziemnego znajduje się w jednej ze stref umiarkowanych planety. Klimat subtropikalny sprawia, że zimą jest tu chłodniej i wilgotniej, latem gorąco i sucho, a jesienią i wiosną łagodnie i deszczowo. Ten region zamieszkany przez ludzi od ponad 8000 lat doświadczył dramatycznych zmian, ale mimo to nadal należy do najbardziej biologicznie zróżnicowanych na świecie. Od bagien po wysokie pasma górskie, od lasów dębowych i korkowych po lasy sosnowe wysoko w górach. Wszystkie one są domem dla tysięcy gatunków zwierząt i roślin, których ścieżki krzyżują się podczas ich życiowych przygód. A każdy z nich ma swoją historię do opowiedzenia. Odc. 1 Zimowy czas; Odc. 2 Las stuletnich dębów; Odc. 3 Królowa Nocy; Odc. 4 Ukryci mieszkańcy Sierra Morena; Odc. 5 Opancerzony wojownik; Odc. 6 Opowieści wiosenne. 14:50 ZDUMIEWAJĄCA AMERYKA POŁUDNIOWA - ODC. 4 PANTANAL: BIJĄCE SERCE BRAZYLII (WILDEST LATIN AMERICA) Serial dokumentalny, 52 min, Niderlandy (Holandia), 2012 Reżyseria: Allison Bean, Bill Markham W samym środku Ameryki Południowej rozciąga się niedostępna kraina: Pantanal, największe rozlewiska Ziemi. Nie są to zwykłe moczary. Co roku najpierw spadają na nie ulewne deszcze, a potem palące słońce suszy ziemię na wiór. To warunki trudne dla człowieka, ale gigantyczne rozlewiska przyciągają niezliczone gatunki zwierząt. To drugie po Afryce miejsce, gdzie przyroda funduje nam tak niezwykłe widowisko. Czy to powódź, czy susza tutaj zawsze pulsuje życie. 15:50 GLOBALNA NAUKA - ODC. 5 PRZYRODA - PIĘKNO NASZEJ PLANETY (GLOBAL SCIENCE E05: NATURE - THE BEAUTY OF OUR PLANET) Cykl dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Yohann Thiriet Ta seria dokumentalna (6 odcinków) przybliży największe odkrycia na arenie współczesnych badań naukowych, przedstawiając najbardziej niesamowite przełomy, które kształtują świat i jego przyszłość. Odc. 5 - "Przyroda, piękno naszej planety". Nasza planeta to bezcenny skarb. Jedyny dom, jak mamy, złożony z milionów gatunków zwierząt i roślin dzielących ziemie i oceany. Każdego roku badania naukowe wnoszą coraz więcej do wspólnej historii ewolucji. Ale 4, 5 miliarda lat po jej powstaniu, Ziemia jest zagrożona. Podczas gdy przyroda zapewnia ludzkości bogactwo zasobów, czy rozwiązania naukowe mogą ocalić nasz zagrożony świat? Wyścig z czasem o los naszej planety już się rozpoczął. Obecnie naukowcy analizują niebywałą bioróżnorodność naszej planety, próbując odkryć tajemnice życia. Pomimo zmian klimatu, uczeni wciąż odkrywają nowe gatunki zwierząt, będąc świadkami rzadkich i ulotnych chwil. Jeśli przyroda zostanie zniszczona, nasza przyszłość będzie zagrożona. 16:55 KLEJNOTY ALP, WIELKIE JEZIORA WŁOCH - ODC. 4 LUGANO (JEWELS OF THE ALPS - ITALY'S GREAT LAKES) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Mi - Yong Brehm Pięcioodcinkowa seria dokumentalna, opowiadająca o najpiękniejszych alpejskich jeziorach zwanych Klejnotami Alp: Maggiore, Como, Iseo, Lugano i Garda. Każdy film przedstawia jedno z nich, ukazując nam wyjątkowe środowisko naturalne w cyklu zmieniających się pór roku oraz przybliżając miejscową ludność. Wszystkie pięć jezior powstało z lodowców. Są unikalne w Europie jako połączenie dwóch kontrastujących ze sobą światów: środowiska alpejskiego i śródziemnomorskiego. Królestwo zwierząt w Górnych Włoszech kryje w sobie wiele niespodzianek. Stado dzikich jeleni nad jeziorem Como, mała salamandra ognista, która jest uderzająco podobna do podwodnego smoka, czy świstaki na warcie przy ujściu ich nory nad jeziorem Garda. Autorzy cyklu odwiedzają osoby, których życie jest ściśle związane z jeziorami. Ich historie - autentyczne i nieoczekiwane. Kamera towarzyszy speleologom w wyprawie do niezbadanej wcześniej wapiennej jaskini nad jeziorem Iseo; ukazuje mężczyznę uprawiającego herbatę nad jeziorem Maggiore; a nad jeziorem Como 94 - letnia Nonna Pupa pokazuje nam, jak zamieniła wysypisko śmieci w wyjątkowy ogród. Odc. 4 - "Jezioro Lugano - alpejski raj". To jedno z przepięknych alpejskich jezior wciśniętych między góry. Przecina je granica szwajcarsko - włoska, do stromych stoków malowniczo przyklejone są piękne miasteczka. Pogranicze szwajcarsko - włoskie należy do tych najpiękniejszych, najszczodrzej obdarzonych przez Boga. Nie dość, że sam podarował ludziom tu mieszkającym najpiękniejsze krajobrazy świata, to jeszcze dorzucił w pakiecie łagodny klimat bez brudno - błotnistych zim i zbyt skwarnych lat. Wzdłuż brzegu ciągnie się urocza promenada. Na ławeczkach przy niej stojących trudno znaleźć wolne miejsce. Nie ma się czemu dziwić. Stąd roztaczają się najpiękniejsze widoki. 17:55 HEDONIA - W POSZUKIWANIU PRZYJEMNOŚCI (HUNTING FOR HEDONIA) Film dokumentalny, 58 min, Dania, 2019 Reżyseria: Pernille Rose Gronkjaer Dokumentalna eksploracja mózgu, nauki i tajemnic naszych umysłów. A gdyby maleńkie pulsujące elektrody w naszej głowie mogły manipulować naszym umysłem? Rewolucyjna technika zwana głęboką stymulacją mózgu, po raz pierwszy została zbadana przez pionierów w latach sześćdziesiątych. Jej zastosowanie doprowadziło do niesamowitych postępów w leczeniu chorób takich jak choroba Parkinsona, ciężka depresja i zaburzenia odżywiania. To prosty system. Bateria pod skórą zasila stymulator dostarczający prąd bezpośrednio do neuronów. Aby dokładnie trafić z odpowiednim prądem w pożądane miejsce w mózgu pacjent musi być przytomny podczas zabiegu. Mózg jest niesamowity, piękny, i jest najbardziej złożonym ciałem w znanym nam wszechświecie. Składa się ze stu bilionów neuronów, każdy powiązany z drugim średnio tysiącem połączeń, zatem złożoność i zdolność przyłączeniowa tego organu przyćmiewa nerkę. Mózg to ty, nerka nie jest tobą. Można usunąć nerkę i nadal będziesz sobą. Ale jeśli uszkodzą cześć twojego mózgu, odbiorą ci część ciebie. Ale jaka przyszłość czeka ludzki umysł, kiedy zaczniemy manipulować w obrębie mózgu i emocji? 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - BANGKOK MNIEJ ZNANY (FLAVORS) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos W tym odcinku: stolica Tajlandii, Bangkok. To jedna z najważniejszych metropolii Azji Południowo - Wschodniej. Rocznie odwiedza ją ponad jedenaście milionów turystów. Dziedzictwo kulturowe Bangkoku łączy w sobie wiele wpływów. Krung Thep - inna nazwa Bangkoku - to skrót, którego rozwinięcie można przetłumaczyć jako: "miasto aniołów, wielka rezydencja szmaragdowego Buddy, niezdobyte miasto boga Indry, wielka stolica świata, wycięta w dziewięciu drogich kamieniach, miasto szczęśliwe i szlachetne w ogromnym pałacu królewskim podobnym do niebiańskiej siedziby, królestwo boskiego wcielenia, miasto poświęcone Indrze i wzniesione przez Wiszwakarmana". Bangkok to olbrzymia, licząca osiem milionów mieszkańców metropolia. Nowoczesne miasto rozwinęło się błyskawicznie. W ciągu niecałych trzydziestu lat Bangkok stał się jednym z najbardziej dynamicznych ośrodków gospodarczych Azji. Miasto znane jest też z podwieszanych autostrad i chaotycznego ruchu drogowego. W cieniu awangardowych wieżowców trwa jednak inny, stary Bangkok, który wart jest odkrycia. Dzielnica Rattanakosin to historyczne i duchowe centrum miasta. Tu znajduje się świątynia Wat Pho, która jest nie tylko miejscem kultu, ale również ośrodkiem nauczania tradycyjnej medycyny, a zwłaszcza sztuki tajskiego masażu. Jej budowa zaczęła się w 1788 roku. Dzięki majątkom zgromadzonym przez kupców z Krung Teph, który początkowo był zwykłym portem handlowym nad Zatoką Syjamską, władcy wznieśli bogato zdobione świątynie, w których kryją się 394 złocone posągi Buddy. Należące do świątyni stupy to unikat na skalę światową. Te budowle wywodzą się z Indii i przedstawiają Buddę w formie stożka. Często przechowywane są w nich relikwie Buddy. Wat Pho to królewskie mauzoleum, dlatego tutejsze stupy kryją prochy książąt, czczone przez mieszkańców Tajlandii. Autorzy filmu przybliżają dwie twarze Bangkoku, tę z tradycjami i tę nowoczesną. Tym, którzy zechcą dokładniej poznać Bangkok, ma on do zaoferowania wiele niespodzianek. 20:10 TATARZY POLSCY Telenowela dokumentalna tvp, 40 min, Polska, 2021 Reżyseria: Natasza Ziółkowska Scenariusz: Natasza Ziółkowska Cykl filmów na temat współczesnych Tatarów, potomków dawnych osadników na ziemiach polskich. Bohaterów i tematy łączy miejsce lub przynależność do grupy (np. Kruszyniany, Białystok, Zespół Buńczuk). W społeczności polskich Tatarów związki rodzinne i środowiskowe są nieuniknione, ponieważ jest to mała społeczność. Odcinki są narracyjnie skupione wokół święta (np. Ramadan czy Ramadan Bajran), wydarzenia religijnego, jak azanienie, ślub, pogrzeb, czy innych wydarzeń, np. realizacja teledysku do piosenki tatarskiej z udziałem łuczników, tancerzy skupionych wokół jednego zespołu. 20:55 MAREK EDELMAN...I BYŁA MIŁOŚĆ W GETCIE Film dokumentalny, 80 min, Polska/Niemcy, 2018 Reżyseria: Jolanta Dylewska, Andrzej Wajda Marek Edelman, przywódca powstania w Getcie Warszawskim, lekarz, działacz, obrońca. "Dlaczego nikt mnie nie pyta, czy w getcie była miłość"? - mówił krótko przed śmiercią w 2009 roku Marek Edelman. Jego wspomnienia życia i relacji międzyludzkich w getcie. Dla niego życie i wolność były największymi wartościami. Jak się okazuje, w tym piekle okupacji istniało dobro, piękno i miłość. Było największą wartością, większą nawet niż samo życie. Nienawiść była łatwa. Miłość wymagała wysiłku i poświęcenia. "I była miłość w getcie" - to cytat z książki Marka Edelmana, który opisuje w niej miłość będącą ratunkiem; wyzwoleniem od strachu, wartością nadającą życiu sens. Jolanta Dylewska postanawia przełożyć jego literackie wyznania na język filmowy. Przybliża historię ludzi żyjących, kochających i umierających w warszawskim getcie. Opowiada o miłości matczynej, braterskiej, korczakowskiej. Film zawiera również archiwalne materiały filmowe pochodzące z warszawskiego getta. W scenach dramatycznych inscenizujących sekwencje opowiadania Edelmana występują między innymi: Aleksandra Popławska, Piotr Żurawski, Kamilla Baar. Wszystkie sceny były nagrywane na terenie dawnego getta w Warszawie. 22:30 ZNAKI Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2017 Reżyseria: Wojciech Klimala Scenariusz: Wojciech Klimala Zdjęcia: Sylwester Kaźmierczak Muzyka: Tomasz Opałka Historia głuchej Miss Świata, Iwony Cichosz. Jej rodzice, siostra, dziadkowie nie słyszą. Dzięki uporowi babci nauczyła się mówić, lecz nie słyszy własnych słów. Obserwujemy jej codziennie życie, bariery jakie musi pokonywać, by funkcjonować w świecie słyszących. Iwonę poznajemy w szczególnym dla niej momencie - w przeddzień finałów Miss Deaf International (Miss Świata Głuchych) w Las Vegas. Wyrusza do Ameryki, by walczyć w konkursie piękności, który niespodziewanie wygrywa. Korona to przepustka do międzynarodowego środowiska osób głuchych, ale także obowiązki i wyrzeczenia. Iwona nie boi się wyzwań, bo już od najmłodszych lat podejmowała ryzyko, gdy jako 12 - latka wyjechała wraz z ulicznym teatrem w tournee po świecie. Aktywnie działa na rzecz swojego środowiska. Chce, by język migowy został uznany za język obcy. Walczy o to, by słyszący zrozumieli, że nie wystarczy napisać na kartce informacji dla głuchego, bo głusi w większości mają problem z językiem polskim, który jest dla nich językiem obcym. Pokonując wiele słabości i odnosząc sukcesy potwierdza swoją wartość. Widzimy jej drogę do tytułu i ciężką pracę Ambasadorki Głuchych po powrocie zza oceanu. Uczestniczy jako juror w konkursie Miss, Mister & Queen Deaf Tajlandii, zostaje zakwalifikowana do Tańca z Gwiazdami, aktywnie udziela się w mediach. W trakcie tych wydarzeń zupełnie niespodziewanie poznaje miłość swojego życia. 23:40 WETERYNARZE Z SERCEM - /12/ 25 min, Polska, 2016 Reżyseria: Krzysztof Kasior, Sandra Andrzejewska, Wojciech Wołoszyn Scenariusz: Wojciech Wołoszyn Program prezentuje przypadki pacjentów pojawiających się w klinikach weterynaryjnych, pracę i opiekę medyczną nad zwierzętami w ogrodach zoologicznych i innych placówkach działających na rzecz zwierząt. Autorzy odwiedzają ośrodki rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami i placówki wykorzystujące w swej pracy zwierzęta, np. policja czy służby celne. Część uwagi poświęcono także mniej popularnym zwierzętom domowym, jak gryzonie czy zwierzęta egzotyczne. Program wskazuje, jak postępować ze zwierzętami i uczy empatii w stosunku do nich. W kolejnym odcinku autorzy śledzą dramatyczne przeżycia opiekunów psa Florka, który zaklinował się, próbując przejść przez ogrodzenie. Czy lekarze zdołają go uratować? Kózka Lusia, aby odzyskać zdrowie, została odizolowana od stada. Przez niedopatrzenie właścicielki wciąż jednak może stracić życie. Sylwia i Tomek są miłośnikami fauny. Niestety, okoliczni mieszkańcy wykorzystują to i podrzucają pod ich dom niechciane zwierzaki. Co zrobić, kiedy są nimi szopy pracze? 00:15 PLEBISCYT 21 min, Polska, 1971 Scenariusz: Zbigniew Bożyczko, Jerzy Bałłaban Zdjęcia: Norbert Boronowski Z tryptykiem powstańczym wiąże się nierozerwalnie obraz plebiscytu górnośląskiego, który został przeprowadzony 20 marca 1921 roku. Poprzedziły go dwa powstania śląskie, w których wzięła udział część ludności Górnego Śląska, domagając się przyłączenia tego regionu do Polski. Plebiscyt został z góry przesądzony postanowieniami artykułu 88 Traktatu Wersalskiego, który stanowił, że o przyszłej przynależności państwowej tego regionu ma zadecydować plebiscyt ludności Górnego Śląska. Plebiscyt został nie tylko narzucony, ale postawił też stronę polską w niekorzystnej sytuacji. Wspomnienia uczestników tamtych wydarzeń, ilustrowane ikonografią z tamtego okresu. 00:45 NOTACJE - GOŁDA TENCER. STRAŻNICZKA PRZESZŁOŚCI Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2013 Autor: Anna Więckowska Aktorka, piosenkarka i reżyser. Urodzona w Łodzi w 1949 roku w rodzinie żydowskiego kaletnika. Mała Gołda wychowywała się wraz z młodszym bratem w szczęśliwym i ciepłym domu. Rodzice aktorki byli szczęśliwcami, którym udało się uniknąć Holocaustu. Woleli więc swoje dzieci trzymać jak najdłużej w niewiedzy na temat brutalnej historii. Tata Gołdy przed wojną miał żonę i córeczkę, które zginęły w zagładzie. Gołda pamięta, jak krzyczał w nocy i budził się z koszmarów sennych. Często stawał zamyślony przy oknie i wyłączał się z otaczającej rzeczywistości. Dziewczynka i jej brat czuli, że dusi w sobie mroczne historie. 01:00 MAGDA, MIŁOŚĆ I RAK Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2009 Reżyseria: Alina Mrowińska Scenariusz: Alina Mrowińska Zdjęcia: Adam Fręśko Patrząc na piękną, smukłą Magdę Prokopowicz, nikt nie pomyślałby, że przez kilka lat walczyła ze śmiertelną chorobą, która ją straszliwie okaleczyła. Wszystko wskazuje na to, że tę walkę wygrała, chociaż pewności nie będzie miała nigdy. Magda bardzo wcześnie musiała oswoić się ze śmiercią. Jej rodzice zmarli na raka: ojciec - gdy miała 14 lat, a matka, gdy Magda była osiemnastolatką. Ona sama była więc w grupie podwyższonego ryzyka, mogła spodziewać się, że i jej los nie oszczędzi takich doświadczeń. Gdy poznała Bartka Prokopowicza, znanego operatora i swojego przyszłego męża, oboje zakochali się w sobie od pierwszego wejrzenia i szybko zdecydowali się na ślub. Wiedzieli, że chcą być ze sobą na dobre i na złe, "dopóki śmierć ich nie rozłączy". Chmury zawisły nad ich szczęściem, gdy Magda miała 27 lat. Pewnego dnia wyczuła guzek w piersi. Diagnoza brzmiała jak wyrok: obustronny złośliwy rak piersi. Dla Bartka było oczywiste, że będzie przy niej trwał, wspierał ją, że nie przestanie jej kochać. A właśnie wtedy szczególnie go potrzebowała. Początkowo, pamiętając wieloletnie cierpienia matki, którą pokonał rak piersi, Magda nie chciała poddawać się tradycyjnej kuracji, nie wierzyła w jej efekty. Próbowała medycyny niekonwencjonalnej. Lekarze namawiali ją jednak na poddanie się obustronnej mastektomii, ostrzegając, że inaczej nie będzie dla niej żadnego ratunku. Gdy okazało się, że jest w ciąży, namawiali ją na jej usunięcie. Magda jednak zdecydowała się urodzić, a w utrzymaniu ciąży bardzo pomógł jej onkolog, dr Jerzy Giermek. Ze względu na dziecko zrezygnowała jednak z eksperymentów, zgodziła się na operację. Była w trzecim miesiącu ciąży, kiedy usunięto jej obie piersi. Bardzo to przeżyła: do tej pory trudno jej o tym mówić, choć jej mąż zapewnia, że nie wpłynęło to w żaden sposób na jego uczucie do niej i ze sposobu, w jaki wypowiada te słowa, widać, że nie jest to tylko pusta deklaracja. Później była półroczna chemioterapia, podczas której Magdzie wypadły piękne, gęste włosy, stanowiące jeden z jej atutów. Przyszła mama wstydziła się swej łysej głowy, właściwie na cały czas kuracji odcięła się od świata. Dwa tygodnie po jej zakończeniu na świat przyszedł mały Leonek, oczko w głowie rodziców, którzy - świadomi, jak cenny jest wspólnie spędzony czas - starają się ani na chwilę nie rozstawać ze sobą i z nim. Żona i dziecko jeżdżą więc z Bartkiem na plany filmowe kolejnych produkcji, przy których jest on operatorem, nawet za granicę. Rok temu Magda dowiedziała się, że ma przerzuty do wątroby i kości. Ale i wtedy nie załamała się. Oboje wiedzieli, że zwycięstwo nad rakiem zależy w dużym stopniu od determinacji pacjenta, jego woli życia. A tego Magdzie nie brakowało. I zmiany chorobowe ustąpiły. Od tamtej pory stan zdrowia Magdy się poprawia. Jeszcze nosi różne peruki, ale już odrastają jej włosy, przybyło sił. Dziewczyna szykuje się do zabiegu rekonstrukcji piersi i marzy, żeby znów założyć suknię bez ramiączek, w której brała ślub. Oswoiła raka, teraz uczy innych, jak się go nie bać: koresponduje z wieloma chorymi, udziela wywiadów. Razem z Bartkiem buduje dom na wsi. Wierzy, że spędzą tam jeszcze wiele szczęśliwych lat. 02:05 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - KAPŁAN BOHATER Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki W archiwum zachowała się krótka notatka, która dla twórców programu stanowi punkt wyjścia do historycznego śledztwa. Działo się w Seroczynie 4 sierpnia 1864 r. o godz. 6.00 po południu. Zginął śmiercią męczeńską powieszony przez rząd rosyjski ks. Wawrzyniec Lewandowski, proboszcz Seroczyna, lat 33, który powstańcom posyłał żywność do lasu, przed śmiercią okrutnie po barbarzyńsku katowany nie zdradził nikogo z powstańców. Otóż Rosjanie nie tylko zamordowali kapłana, ale też zatarli ślady jego pochówku. Rota kozaków kopytami zdeptała miejsce egzekucji i wszelkie późniejsze ustalenia, gdzie ksiądz Lewandowski spoczywa, mają wyłącznie charakter domniemany. W naszym programie postaramy się tę tajemnicę rozwikłać i jeśli się uda - urządzić kapłanowi godny bohatera pochówek. 02:30 PORTRETY DOKUMENTALNE S.II - PETRO ALEKSOWSKI. DŻEM Cykl dokumentalny, 4 min, Polska, 2022 02:40 OSZOŁOM Film dokumentalny, 63 min, Polska, 1995 Reżyseria: Jerzy Zalewski Scenariusz: Jerzy Zalewski, Dariusz Małecki Zdjęcia: Paweł Wendorff Film dokumentalny poświęcony pamięci zmarłego w wieku 38 lat Michała Falzmanna - pracownika Urzędu Skarbowego, inspektora Najwyższej Izby Kontroli, który próbował przekazać najwyższym władzom, partiom politycznym i opinii publicznej informacje o grabieży zasobów finansowych Polski, dociekał, jakie były faktyczne przyczyny naszego zadłużenia, gdzie płynęły pieniądze z budżetu przekazywane dla FOZZ. W fabularyzowaną wersję ówczesnych wydarzeń wplecione zostały wypowiedzi świadków. 03:50 WSZYSTKO MOŻE SIĘ PRZYTRAFIĆ Film dokumentalny, 39 min, Polska, 1995 Scenariusz: Marcel Łoziński Bohater filmu, rezolutny Tomek Łoziński, ma 6 lat. Poznaje świat, przemierzając park na hulajnodze. Zatrzymuje się, by wąchać kwiaty, gonić motyle, nakarmić wiewiórkę i łabędzie. Przede wszystkim jednak zatrzymuje się przy stojących wzdłuż parkowych alejek ławkach, na których siedzą stare kobiety i starzy mężczyźni. Rozmawiając z nimi konfrontuje swoją wiedzę z ich doświadczeniami. Dowiaduje się o potrzebie wiary i nieuchronności śmierci, wartości zdrowia, pracy i rodziny, dolegliwościach starości, przyczynach biedy, roli pamięci i kolejach ludzkich losów, na które wpływ miewa i historia, i ich własne decyzje. Przekonuje się, że samotność może być przekleństwem, ale i cenioną wartością. Nie chce przyjąć do wiadomości, że los ma wypisany na dłoni. Nie chce pogodzić się z nieuchronnością. Pełen dziecięcych złudzeń jest przekonany, że w życiu wszystko może się przytrafić: można na przykład spotkać małego dinozaura, albo starszy pan w okularach może żyć 120, a nawet dużo więcej lat. Przejażdżka Tomka przez park stopniowo zmienia się w symboliczną wędrówkę przez życie. Film w 1995 roku zdobył m. in. Grand Prix i wyróżnienie FIPRESCI na XXXII Międzynarodowym Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Krakowie; nagrodę Ministerstwa Kultury Północnej Westfalii, jury katolickiego oraz Międzynarodowej Federacji Klubów Filmowych (FICC) na XLI Międzynarodowym Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Oberhausen, a także Grand Prix na Bałtyckim Festiwalu Filmów Dokumentalnych i Telewizyjnych w Bornholmie.