TVP Dokument Sobota, 29.04.2023 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - LECĄ ŻURAWIE Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Wysmukły, wyprostowany, dumnie chodzi po polach na zgrabnych, długich nogach. Ma eleganckie popielate upierzenie i czarne końcówki skrzydeł. Żuraw jest ważnym gatunkiem wzbogacającym ptasią różnorodność w Polsce. Miejscem akcji odcinka są okolice Nowogardu Szczecińskiego, a bohaterem jest doskonały obserwator żurawi, filmowiec Marek Piotrowicz, który podpatruje gody żurawi. Żurawie zaczynają widowiskowy taniec godowy, którego widok zapiera dech w piersiach. Gesty, które mogą być stosowane w walce w tym wypadku zamieniane są na miłosne sygnały. To taniec miłości a nie, jak mogłoby wydawać się na pierwszy rzut oka, agresji. Ptaki krążą wokół siebie z rozpostartymi skrzydłami, wykonują niespodziewane wyskoki i głębokie skłony, podrzucają w górę kępki traw. Puszą się, przeganiają i trąbią jak ćwiczący hejnaliści, a wszystko to czynią na podmokłych łąkach. Z upływem czasu to widowisko powtarza się coraz rzadziej, aż zanika zupełnie, co oznacza, że ptaki zajęły się gniazdem i wysiadywaniem jaj. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 1 LATARNIE POLSKIEGO WYBRZEŻA Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Jak trudne było życie w zimnej słowiańskiej chacie? Czy to prawda, że w Polsce mamy wodne fortyfikacje obronne uważane za jedne z najciekawszych na świecie? Ile kilogramów uzbrojenia dźwigał na sobie polski husarz? Czy zrekonstruowana średniowieczna latarnia jest widziana z morza równie dobrze, jak współczesna? Na te i inne pytania odpowiada Radosław Kotarski, znany z internetowego programu popularnonaukowego "Polimaty". Zaprosi on widzów w wyjątkową i pełną emocji podróż do miejsc zwykle nieznanych zwiedzającym, zakątków, gdzie każdy będzie mógł poczuć, jak wyglądało życie ludzi w dawnych epokach. Czy starożytny zawód latarnika ma znaczenie w świecie pełnym nowoczesnej technologii ułatwiającej żeglugę? Radosław Kotarski wraz z widzami odkryje najciekawsze rozwiązania, które dawniej poprawiały bezpieczeństwo na morzu. Przeprowadzi również eksperyment, który porówna skuteczność działania średniowiecznej latarni morskiej z istniejącą obecnie. Ponadto sprawdza jak trudne życie mieli latarnicy dawniej, a jak wygląda to dziś. Okazuje się bowiem, że nie samotność może doskwierać im najbardziej, ale niezwykle surowe zasady pracy. 07:00 NOTACJE - JERZY TRELA. W ŚWIĄTYNI SZTUKI Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2013 Autor: Agnieszka Chmielińska Jerzy Trela, ur. 14 marca 1942 r. w Leńczach, aktor teatralny, filmowy i telewizyjny. Po śmierci ojca trafił do domu dziecka, ale wykupił go dyrektor liceum artystycznego w Krakowie. Jerzy Trela zaczął wówczas interesować się teatrem, ale raczej jego stroną plastyczną, scenografią. Z uwagi na trudną sytuację rodzinną musiał podjąć pracę. Zaangażował się do Teatru Lalek w Nowej Hucie, z czasem zaczął tam występować. Zauważyła go Zofia Jaremowa i zaangażowała do teatru Groteska. Tu narodziła się potrzeba zostania aktorem. Bohater dostał się do PWST w Krakowie. Współtworzył teatr STU. Następnie trafił do Teatru Bagatela. Tam zauważył go Konrad Swinarski. Po pewnym czasie zaproponował mu rolę Konrada w "Dziadach" oraz w "Wyzwoleniu". Były to wydarzenia, które utkwiły bohaterowi: w sercu, w duszy, na zawsze. Takim ważnym wydarzeniem dla bohatera okazała się także rola Stalina w teatrze telewizji, w reżyserii Kazimierza Kutza. Bohater mówi także, czym dla niego jest teatr. Wiąże się nieraz z czymś metafizycznym, dotyka absolutu. Jest świątynią sztuki. 07:15 NOTACJE - MAŁGORZATA BRAUNEK. NICZEGO BYM NIE ZMIENIŁA Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2013 Autor: Alina Mrowińska Małgorzata Braunek, ur. w 1947 r. w Szamotułach, aktorka filmowa i teatralna, nauczycielka zen. Studiowała w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie, zagrała w ponad 20 filmach, m.in. w "Polowaniu na muchy" w reż. Andrzeja Wajdy, "Potopie" Jerzego Hoffmana oraz w serialu telewizyjnym "Lalka" w reż. Ryszarda Bera. W latach 80. na ponad dwadzieścia lat zerwała z aktorstwem. Jako buddystka w 2011 r. otrzymała Tytuł Roshiego, najwyższy w hierarchii zen. Wspierała ruch na rzecz praw człowieka w Chinach. Współautorka książki "Jabłoń w ogrodzie, morze jest blisko". Małgorzata Braunek zmarła w 2014 r. 07:25 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 41 FROMBORK Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Madgalena Felis Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Prowadzący: Tomasz Bednarek Tomasz Bednarek odwiedza Frombork - klejnot Warmii, jedno z najpiękniejszych miast północnej Polski i obowiązkowy przystanek dla każdego, kto wybiera się nad Zalew Wiślany. To miasto jednego z najwybitniejszych uczonych nowożytnej Europy - Mikołaja Kopernika, który we Fromborku spędził 33 lata życia. To właśnie tu polski astronom "wstrzymał słońce, ruszył ziemię" i na zawsze zmienił wiedzę o wszechświecie. Gwiazdy mówią tu wyjątkowo mocnym głosem, ale i na ziemi nie brakuje miejsc, które zapierają dech w piersiach. Tutejsze Wzgórze Katedralne należy do zabytków najwyższej klasy. Wielokrotnie niszczone i przebudowywane zachowało swój średniowieczny charakter i gotycką dostojność. Bazylika katedralna to najstarsza budowla na fromborskim wzgórzu, ale też jedna z największych i najpiękniejszych budowli sakralnych w północno - wschodniej Europie. Frombork to miejsce niezwykłe - nauka i wielkie odkrycia wrosły tu w rytm codzienności, która z kolei toczy się pośród zdumiewającej architektury późnego gotyku i baroku. A to wszystko nad Zalewem Wiślanym. 07:55 WETERYNARZE Z SERCEM - /61/ Reality show, 22 min, Polska, 2019 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Program prezentuje przypadki pacjentów pojawiających się w klinikach weterynaryjnych, pracę i opiekę medyczną nad zwierzętami w ogrodach zoologicznych i innych placówkach działających na rzecz zwierząt. Odwiedzamy ośrodki rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami i placówki wykorzystujące w swej pracy zwierzęta, np. policja czy służby celne. Zobaczymy także mniej popularne zwierzęta domowe, jak gryzonie czy zwierzęta egzotyczne. Program wskazuje, jak postępować ze zwierzętami i uczy empatii w stosunku do nich. W Klinice Weterynaryjnej w Gdańsku niemal każdego dnia zdarzają się błyskawiczne akcje ratowania zwierząt. Jesteśmy świadkami jednej z nich: suczka Suri, stała pacjentka kliniki, uległa wypadkowi komunikacyjnemu. Dzięki natychmiastowej reakcji opiekunki i lekarzy oraz skomplikowanej operacji Suri ma szansę na wyzdrowienie. Odwiedziliśmy też Pomorski Ośrodek Rehabilitacji Dzikich Zwierząt "Ostoja" na Kaszubach. To tutaj grupa pasjonatów pomaga poszkodowanym zwierzętom, otaczając je specjalistyczną opieką. Jesteśmy świadkami wypuszczania na wolność wyleczonych mew. Do ośrodka trafiają też zwierzęta, które na wolności przedwcześnie obudziły się z zimowego snu. Dziś szczególnie, poza mewami, przyglądamy się jeżom, które właśnie dowieziono do Ostoi. 08:15 FASCYNUJĄCE MIEJSCA - FASCYNUJĄCY MADAGASKAR - DZIKIE WYBRZEŻA (FASCINATING MADAGASKAR - THE WILD WEST COAST) Cykl dokumentalny, 14 min, Niemcy, 2014 Reżyseria: Annette Scheurich Krótkie podróże do Ameryki Południowej, Afryki i Europy. Szybkie wypady do: Patagonii, w Andy lub do dżungli tropikalnej. To okazja poznania Kenii lub Gór Wogezów w sercu Europy. Madagaskar, rajska wyspa na Oceanie Indyjskim z niepowtarzalnym krajobrazem przyrody i mieszkańcami kochającymi zabawę. Wyspa Madagaskar leży 500 km. od wybrzeży Afryki, to czwarta co do wielkości wyspa na ziemi, odseparowana od reszty świata od 90 milionów lat. Madagaskar odkryto dopiero 2000 lat temu. Ludzie przybywali tam z Azji, z Bliskiego Wschodu i z Afryki. Różnorodność pochodzenia plemion malgaskich wyraźnie widać obecnie w ich stylu życia i tradycjach. Anakao na południowym zachodzie wyspy jest siedzibą rybaków z ludów Vezo. To oddalony region i trudno dostępny z lądu. Ludy Vezo są nazywane dziećmi morza. Rzadko się tu widzi motorówki, bo są zbyt drogie. Wiele rodzin nadal mieszka głównie na morzu. Żeglują od wysepki do wysepki wzdłuż ogromnej rafy koralowej, położonej na zachód od wybrzeża Madagaskaru. Jak dotąd - Vezo cieszą się bogatymi terenami łowisk. Niestety, coraz częściej są zmuszani do dzielenia się tym bogactwem z międzynarodowymi flotami rybackimi, które pojawiają się na wodach przybrzeżnych Madagaskaru i zagrażają dobrostanowi mieszkańców. Większość rafy na zachód od wybrzeża jest wciąż dziewiczym podwodnym rajem. Tymczasem zmiany klimatyczne i tu czynią spustoszenie. Podwyższona temperatura wód powoduje, że rafa umiera. Nadal udaje się jej odradzać, oferując nurkom i turystom zapierający dech krajobraz koralowy, a ludowi Vezo bogate łowiska. Madagaskar bardzo się zmienił od czasów, gdy pierwsi osadnicy przypłynęli przez ocean. Wciąż udaje się jednak zachować piękno dzikiej przyrody temu niepowtarzalnemu światu na wyspie. W ten sposób fascynacja Madagaskarem trwa nadal. 08:35 GLOBALNA NAUKA - ODC. 6 NOWOCZESNE TECHNOLOGIE - KSZTAŁTOWANIE PRZYSZŁOŚCI (GLOBAL SCIENCE E06: TECHNOLOGY - SHAPING OUR NEW WORLD) Cykl dokumentalny, 49 min, Francja, 2020 Reżyseria: Yohann Thiriet Ta seria dokumentalna (6 odcinków) przybliży największe odkrycia na arenie współczesnych badań naukowych, przedstawiając najbardziej niesamowite przełomy, które kształtują świat i jego przyszłość. Odc. 6 - "Nowoczesne technologie, kształtowanie przyszłości". Technologia przenika wszystkie aspekty naszego życia. Smartfony, drony, wirtualna rzeczywistość. Za innowacjami stoją pionierzy kształtujący przyszłość poprzez zmianę naszego zachowania, nawyków, a nawet kultury. Technologia łączy się z ludzkością jak nigdy wcześniej. Odmienia to, jak się poruszamy i jak naprawiamy własne ciała. Uzależniliśmy się od innowacji, a technologia ewoluuje w niespotykanym dotąd tempie, aby sprostać naszym potrzebom. Witajcie w świecie, w którym technologia wprowadza ludzkość w ekscytującą przyszłość. Ludzie są istotami technologicznymi. Od pierwszych, kamiennych narzędzi Paleolitu po komputery kwantowe, dążymy do wartości niezbędnych dla naszego przetrwania: wydajności, wygody i bezpieczeństwa. Naukowcy z koreańskiego uniwersytetu Sejong opracowali klawiaturę, która mieści się w kieszeni. Nie zawiera ona żadnych sztywnych elementów poza nanorurkami z włókna węglowego. Silikonowa klawiatura zwija się, zgina i składa bez najmniejszych problemów. Po drugiej stronie świata, w angielskim Hampshire, technologia pozwala hodowcom znaleźć żywy inwentarz. Mogą wybierać swoje przyszłe krowy, korzystając z aplikacji ze zdjęciami i dokładnymi opisami bydła. W Kalifornii najnowsze technologie wirtualne przygotowują kierowników do zwalniania podwładnych. 09:35 OPOWIEŚCI ŚRÓDZIEMNOMORSKIEGO LASU - OPANCERZONY WOJOWNIK (STORIES OF THE MEDITERRANEAN FOREST) Cykl dokumentalny, 49 min, Niemcy/Hiszpania, 2019 Reżyseria: Jose Antonio Vallejo Sześcioodcinkowy cykl opowieści o przyrodzie w rejonie Morza Śródziemnego, które jest jednym z najbardziej bogatych biologicznie i krajobrazowo regionem planety. To skrzyżowanie Europy, Azji i Afryki. Jest uważane za jedno z miejsc bujnego rozkwitu bioróżnorodności na Ziemi. W jego różnych siedliskach żyje ogromna liczba unikalnych dla regionu gatunków zwierząt i roślin. Basen Morza Śródziemnego znajduje się w jednej ze stref umiarkowanych planety. Klimat subtropikalny sprawia, że zimą jest tu chłodniej i wilgotniej, latem gorąco i sucho, a jesienią i wiosną łagodnie i deszczowo. Ten region zamieszkany przez ludzi od ponad 8000 lat doświadczył dramatycznych zmian, ale mimo to nadal należy do najbardziej biologicznie zróżnicowanych na świecie. Od bagien po wysokie pasma górskie, od lasów dębowych i korkowych po lasy sosnowe wysoko w górach. Wszystkie one są domem dla tysięcy gatunków zwierząt i roślin, których ścieżki krzyżują się podczas ich życiowych przygód. A każdy z nich ma swoją historię do opowiedzenia. Odc. 1 Zimowy czas; Odc. 2 Las stuletnich dębów; Odc. 3 Królowa Nocy; Odc. 4 Ukryci mieszkańcy Sierra Morena; Odc. 5 Opancerzony wojownik; Odc. 6 Opowieści wiosenne. 10:35 KLEJNOTY ALP, WIELKIE JEZIORA WŁOCH - ODC. 5 GARDA (JEWELS OF THE ALPS - ITALY'S GREAT LAKES) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Mi - Yong Brehm Pięcioodcinkowa seria dokumentalna, opowiadająca o najpiękniejszych alpejskich jeziorach zwanych Klejnotami Alp. W tej serii poznamy pięć największych z nich: jezioro Maggiore, jezioro Como, jezioro Iseo, jezioro Lugano i jezioro Garda. Odc. 5. Jezioro Garda jest najpiękniejszym i największym jeziorem we Włoszech, położonym w malowniczych i pełnych słońca górach. Woda w nim należy do najczystszych spośród wszystkich włoskich jezior, a jej kolor przypomina wodę Adriatyku. Wokół akwenu położonych jest kilkanaście typowo włoskich, romantycznych miasteczek z wąskimi uliczkami, tarasami widokowymi i prawdziwie włoskimi restauracjami. Jezioro Garda, największe i jedno z najbardziej fascynujących włoskich jezior ma niezliczoną ilość zalet, a główną z nich jest różnorodność. Dolinę obecnie wypełnioną wodami jeziora kształtowały od setek tysięcy lat procesy górotwórcze i zlodowacenia. Pierwotnie tereny dzisiejszej Gardy stanowiły dno ciepłego morza. Następnie owo dno wypiętrzyło się wraz z powstaniem Alp. Wysokie góry spowodowały rozwój lodowców, które tysiącami lat żłobiły dolinę. Szacuje się, że pierwotnie około 400 tysięcy lat temu Garda kończyła się w okolicach dzisiejszej miejscowości Sal, a obecny kształt przybrała dopiero po ostatnim zlodowaceniu, czyli około 12 tysięcy lat temu. Samo jezioro jest największym zbiornikiem słodkiej wody w Italii. 11:30 PORTRETY DOKUMENTALNE. S.II - PETRO ALEKSOWSKI Cykl dokumentalny, 29 min, Polska, 2022 Panorama polskiego dokumentu. Filmowe portrety twórców, ich droga artystyczna i twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem odcinka jest Petro Aleksowski. 12:05 BOLERO, HIT WSZECH CZASÓW (BOLERO: A GLOBAL HIT / BOLERO. LE REFRAIN DU MONDE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Damien Cabrespines, Anne - Solen Gouguet Film dokumentalny o jednym z najbardziej znanych utworów muzycznych. "Bolero" Maurice’a Ravela to utwór który jest grany na świecie co jakieś 15 minut. Dokonał rewolucji w muzyce klasycznej. Powolne crescendo, skomponowane przez Maurice’a Ravela w roku 1928 - mym, święci międzynarodowe i międzypokoleniowe triumfy. Wszystko zaczęło się 22 - ego listopada 1928 - ego roku. "Bolero" zabrzmiało wtedy w całej okazałości na scenie opery paryskiej. Publiczność oniemiała. Jest największym przebojem muzyki poważnej. W założeniu było muzyką do widowiska baletowego. Jak ta słynna melodia zainspirowała i wpłynęła na światową popkulturę? W ciągu zaledwie 16 - tu minut "Bolero" nabiera mocy. Porywa umysły i ciała. Wzrusza, irytuje, urzeka. Nikt nie pozostaje na nie obojętny. Każdy się w nim odnajduje. To badanie złożoności i bogactwa utworu o bardzo prostym układzie, który wywołuje emocje, zawroty głowy i jest inspiracją do powstania innych dzieł, interpretacji i utworów z różnych dziedzin kultury i sztuki. Największe międzynarodowe uznanie zyskała wersja choreograficzna Maurice’a Bejarta. Jednak kto lepiej mógłby o tym mówić niż artyści tacy jak: Lalo Schiffrin, Rufus Wainwright, Angelique Kidjo, Claude Lelouch, Marie - Agnes Gillot. W filmie znalazły się też fragmenty najbardziej znanych interpretacji "Bolera". 13:05 KRAKSA Film dokumentalny, 17 min, Polska, 1963 Reżyseria: Edward Etler Muzyka: Krzysztof Komeda Aktorzy: Barbara Brylska, Andrzej Zieliński Film z muzyką Krzysztofa Komedy o wydźwięku moralizatorskim. Młoda para udaje się na przejażdżkę samochodem. Na skutek nierozważnego prowadzenia dochodzi do wypadku. Dziewczyna trafia do szpitala. 13:20 LUSTRO Film dokumentalny, 15 min, Polska, 1976 Reżyseria: Andrzej Barański Scenariusz: Andrzej Barański Zdjęcia: Andrzej Jaworski Aktorzy: Zdzisław Lesniak Film satyra, problem społeczny. Film w konwencji żartu. Lustro, które nie chce odbijać obrazu palącego papierosy mężczyzny. Pokazało mu perspektywę każdego palacza, chorobę, a nawet zgon. 13:45 POTĘŻNE ORŁY I ICH KREWNIACY (EAGLE POWER / SUPER POWERED EAGLES) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Simon Baxter Film dokumentalny o orłach, które należą do najsilniejszych, żyjących obecnie ptaków. Jest ich kilkadziesiąt różnych odmian. Ale każdy z osobników jest perfekcyjnie zbudowany, aby móc polować. Mieszkają i żyją na wybrzeżach, w górach i lasach. Zobaczymy, jak orły dbają o młode, polują i majestatycznie pojawiają się na niebie. Orzeł to również odwieczny symbol siły i dumy. Szybują na wielkich wysokościach; bystrookie i waleczne. Od górskich szczytów po doliny rzek orły i ich krewniacy rządzą w podniebnej przestrzeni. Nieustępliwe i silne, należą do największych ptaków drapieżnych. Po raz pierwszy prześledzimy losy rodziny bielików amerykańskich. Podejrzymy niezwykłe ptaki w akcji. Dołączymy do człowieka, który wraz ze swoją skrzydlatą podopieczną sprawdzi możliwości tych drapieżców. Pokażemy, jak funkcjonują i co mogą czuć. Lecimy z orłem przednim - najpotężniejszym z ptaków drapieżnych. Bieliki amerykańskie to zaledwie jeden z siedemdziesięciu rozmaitych gatunków określanych pospolicie jako orły. Jak wśród wszystkich bielików amerykańskich, samica jest mniej więcej o 20 procent większa od samca. Być może dlatego, by mogła łatwiej znosić i wysiadywać jaja. Bieliki amerykańskie zwykle łączą się w pary na całe życie, ale ponieważ poprzedni partner tej samicy zniknął, pojawił się drugi. Dzięki niesamowitym zdolnościom wykorzystywania powietrza do wznoszenia się, strategiom łowieckim i potężnym stopom ptaki te stały się najlepszymi skrzydlatymi drapieżcami świata. Wszystkie są niesamowite. Orły od dawna pobudzają naszą wyobraźnię. Niezwykłe ptaki zachwycają połączeniem siły, elegancji i wielkich umiejętności, które nadają im niezwykłą moc. 14:45 SEKRETY KRYMINALISTYKI - ODC. 2 ŚLADY WINY (CATCHING HISTORY’S CRIMINALS: THE FORENSICS STORY 2. TRACES OF GUILT) Cykl dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Graeme Thomson Trzy części dokumentalnej historii. Łącząc klasyczne opowieści o kryminalistach z drobiazgowym podejściem do nauki i historii kryminalistyki, ten film przedstawia 200 lat niesamowitych innowacji. Od badania DNA, które odtwarza twarz zabójcy, po analizę włosów, która może ujawnić, gdzie mieszkasz, seria przedstawia najnowocześniejsze techniki dzisiejszych czasów w niektórych z najdziwniejszych przypadków kryminalistycznych. Każdy jest umieszczony w swoim historycznym kontekście, odsłaniając szerszy obraz nauki, technologii i kultury, które doprowadziły do najważniejszych odkryć kryminalistycznych. To intrygujące, dogłębne badanie stanowi kompleksowe spojrzenie na istotne dowody, które budują sprawę. W zbrodni zabójstwa mamy do czynienia z narzędziem, miejscem i ciałem. To kluczowe dowody w poszukiwaniu mordercy. To jest opowieść o historii badania miejsc zbrodni. Na przykładzie czterech zabójstw pokażemy, jak nauka zaczęła odgrywać w tej kwestii kluczową rolę. Ale jest to historia burzliwa. Nauka cały czas się rozwija i może nam coraz więcej powiedzieć o tym, co się stało, gdzie, komu i kto to zrobił. Ale nauką posługują się ludzie, a ludzie nigdy nie byli i nigdy nie będą doskonali. 15:45 NIEZWYKŁY KSIĘŻYC (WONDERS OF THE MOON) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: James van der Pool Księżyc w kolorze krwi, Superksiężyc, pełnia i całkowite zaćmienie. Poznamy wiele ciekawostek o tym jedynym naturalnym satelicie Ziemi. Jest nazywany srebrnym globem, miesiącem lub luną. To piąty co do wielkości Księżyc w Układzie Słonecznym. Zdjęcia robione aparatami o słabym świetle ukazują Księżyc w jego naturalnym blasku. Dowiemy się, jak fazy Księżyca wpływają na różne procesy na Ziemi, na przykład w podmorskim świecie Południowego Pacyfiku rafy koralowe rozmnażają się zgodnie z cyklami Księżyca. Przyjrzymy się zaćmieniom, gdy Słońce, Ziemia i Księżyc znajdują się w jednej linii. Występują one podczas nowiu, kiedy Księżyc znajduje się pomiędzy Ziemią a Słońcem. Większość ludzi nie zdaje sobie sprawy z tego, iż Księżyc jest widoczny na nocnym niebie tylko przez kilka godzin. Wyjątkiem są tylko dni w okolicach pełni, kiedy Księżyc gości na niebie przez całą noc. W pierwszej kwadrze widoczny jest wieczorem i zachodzi około północy, a w ostatniej kwadrze wschodzi dopiero około północy. Poznamy też festiwale i festyny księżycowe, które odbywają się na świecie i wtedy uwaga wszystkich skupiona jest na srebrnym globie. 16:45 SIMON REEVE W AMERYCE PÓŁNOCNEJ - ODC. 2 (NORTH AMERICA WITH SIMON REEVE / THE AMERICAS WITH SIMON REEVE: SERIES) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Chris Mitchell Autor i poszukiwacz przygód, Simon Reeve wyrusza w kolejną podróż, tym razem do Ameryki Północnej. Odnajduje rozległy i zróżnicowany kontynent, z lodowcami, pustyniami i dżunglami, gdzie istnieje wielkie bogactwo obok zupełnej biedy, podziałów politycznych i ludzkich dramatów. Będziemy wraz z nim podziwiać piękno Gór Skalistych i surowy blask lasów zachodniego wybrzeża kontynentu. Spotkamy kowbojów z Montany, stojących w obliczu niepewnej przyszłości i rdzennych mieszkańców Gwatemali, migrujących na północ w poszukiwaniu lepszego życia. Simon, wygrzewając się w meksykańskim słońcu i drżąc w Arktyce, przetestuje temperaturę naprawdę fascynującego kontynentu. W tej części wyprawy przez Ameryki Simon jest w Stanach Zjednoczonych. Jego celem są Góry Skaliste od Montany po Kolorado. W tym mieście jest 11 więzień. Spotka się z osadzonymi, którzy wkrótce wyjdą na wolność. Pozna projekt mający przywrócić prerię do pierwotnego stanu i spotka jej pradawnych mieszkańców. Posłucha długiej i bolesnej historii. Na początku będzie podróżował jedną z najbardziej malowniczych tras kolejowych. Pociąg Empire Builder firmy Amtrak wiezie Simona z północy Stanów na południe przez Góry Skaliste. 17:45 RZECZ POLSKA - FOTEL RM 58 Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2021 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Zdjęcia: Nicolas Villegas, Piotr Pawlus Muzyka: Adam Walicki, Bartosz Kruczyński Fotel RM58 projektu Romana Modzelewskiego stał się polską ikoną designu, który do dziś zachwyca nowoczesną formą. Patrząc na ten mebel trudno uwierzyć, że powstał w pracowni artysty, bez żadnego wsparcia przemysłu. Jest jednym z najwybitniejszych przykładów wzornictwa organicznego i najbardziej rozpoznawalnym polskim produktem w środowisku międzynarodowym. Został zakupiony m.in. przez londyńskie Victoria & Albert Museum do kolekcji światowego designu. Oryginał z 1958 roku został stworzony na podstawie przełomowej, jak na ówczesne czasy, technologii, wykorzystującej tworzywo sztuczne. To jeden z pierwszych w Polsce przykładów wykorzystania nowego tworzywa - laminatu poliestrowoszklanego. To, co wyróżnia projekt, to także organiczna forma siedziska tworząca jednolitą bryłę. Przez 50 lat od momentu powstania projektu można go było oglądać jedynie na wystawach. W tym czasie wyprodukowano zaledwie kilkadziesiąt sztuk fotela. Dopiero 8 lat temu wdrożono go do produkcji. W czasach PRL - u syntetyki były bardzo trudno dostępne, użycie tej technologii wymagało więc od projektantów pracy na własną rękę, poszukiwania metodą prób i błędów właściwych proporcji składników, bez wsparcia przemysłu. Dlaczego nowe technologie nie były w centrum zainteresowania władz, które teoretycznie w oficjalnej narracji podkreślały znaczenia wzornictwa w gospodarce kraju? Czy organiczny styl powstawał w opozycji do funkcjonalizmu? Czy władze uznały go za niebezpieczny? Jak to się stało, że mimo tak niesprzyjających okoliczności Romanowi Modzelewskiemu udało się stworzyć meble z nowoczesnych mas plastycznych? Wykorzystując wypowiedzi rozmówców w animowanych filmikach Marcina Podolca, autorzy pokazują, jak wyglądały pierwsze eksperymenty projektanta, praca nad nowymi technologiami. Przywołują również historię niedoszłej współpracy polskiego projektanta z Francją. W 1959 roku Modzelewski przebywał bowiem w Paryżu, gdzie podczas konferencji Architektów i Projektantów Wnętrz zaprezentował swoje projekty. Fotelem z żywicy zainteresował się jeden ze współpracowników le Corbusiera, a po powrocie projektanta do Polski rozpoczęła się trwająca parę lat wymiana listów i telefonów, mająca na celu zakup licencji na produkcję seryjną fotela we Francji. Mimo wielu prób zgody od władz PRL - u nie udało się uzyskać. O historii i kulisach powstania fotela oraz o niezwykłej osobowości projektanta opowiedzą Wera Modzelewska - wdowa po artyście, Anna Maga - historyczka designu z Muzeum Narodowego w Warszawie, David Crowley - kierownik Department of Critical Writing in Art and Design w Royal College of Art w Londynie, kuratorzy z Victoria and Albert Museum oraz Jakub Sobiepanek - założyciel marki Vzór, który opowie o powodach odkrycia na nowo projektu Modzelewskiego, a także wprowadzi nas w tajniki technologiczne, które widzowie będą mogli zobaczyć w dokumentalnej sekwencji, towarzysząc z kamerą procesowi produkcji. Uwzględniono również fragment filmu Aleksandra Forda "Ósmy dzień tygodnia", w którym fotel pojawił się jako element scenografii. 18:00 POLSKIE DZIEDZICTWO S.II - SEZON 2 ODC. 5 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski, Kamil Szymański W piątym odcinku drugiej serii cyklu "Polskie Dziedzictwo" prowadzący Stefan Tompson zabierze widzów w fascynującą, historyczną podróż śladami polskiego dziedzictwa po Wileńszczyźnie. Odwiedzimy ruiny zamku Radziwiłłów w Dubinkach, w którym najprawdopodobniej urodziła się Królowa Polski - Barbara Radziwiłłówna. Dotrzemy do miejsce, gdzie w 2004 roku odnaleziono szczątki Mikołaja i Radziwiłła Czarnego oraz Mikołaja Radziwiłła Rudego - braci Barbary Radziwiłłówny. Prowadzący zaprowadzi widzów do jednej z najstarszych osad na Litwie - do wioski Mejszagoła, w której do dziś mieszka wielu Polaków. Poznamy pałac leżący w centrum tej wioski, wybudowany przez Onufrego Houwalta, a także odwiedzimy kościół, który zbudowano w miejscu, gdzie Władysław Jagiełło zarządził budowę jednego z siedmiu pierwszych kościołów na terenie Litwy. Stefan Tompson poprowadzi widzów także śladami Marszałka Józefa Piłsudskiego. 18:35 LENA NA KAUKAZIE - GRUZJA - SWANOWIE Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Hanna Jewsiewicka, Konrad Zagórski, Jowita Baraniecka - Ogden Lena to dziennikarka, podróżniczka, obywatelka świata. Absolwentka dziennikarstwa na warszawskim SWPS. Autorka bloga podróżniczego "Razem Taniej". Prowadziła poranne audycje w radiu Kampus oraz telewizyjne reportaże z wydarzeń kulturalnych dla TVP. Autorka programu "Moje LA" i reportażu "To jest Birma". Wraz ze swoim chłopakiem podróżują od 2013 roku. Byli razem w 74 krajach od Azji Południowo - Wschodniej, przez Amerykę Centralną, Bałkany czy Afrykę Północno - Zachodnią. W tej serii dokumentalnej Lena Urbańska zabierze nas w podróż po Kaukazie - od magicznej, gruzińskiej Swanetii i jej wież, przez ormiańskie czterotysięczniki, z największym z nich, Aragacem na czele, aż po niezwykłe, futurystyczne budynki stolicy Azerbejdżanu, Baku. W każdym odcinku będzie się starała dowiedzieć, gdzie bije puls Kaukazu. Czym naprawdę żyją jego mieszkańcy, ci starzy, którzy wciąż wspominają Związek Radziecki, i ci najmłodsi, którym bliżej do Europy czy Ameryki. Będzie obserwować, jak się bawią, świętują, pracują, jedzą i jak walczą. W każdym z 24 - minutowych odcinków nie zabraknie przewodnika, który poprowadzi nawet przez najbardziej skomplikowane zagadnienia. 19:10 LUDZIE I PSZCZOŁY - PANI HAJNALKA Telenowela dokumentalna tvp, 30 min, Polska, 2022 Reżyseria: Grzegorz Jankowski Zdjęcia: Miłosz Kasiura Opowieść o ludziach zafascynowanych pszczołami, których życie nieodłącznie związane jest z cyklem hodowli tych owadów. Dla nich hodowla pszczół jest treścią życia, pasją, oddechem od rutynowego trwania, ucieczką od presji życia. Każdy odcinek to osobna historia jednego bohatera. 19:45 HISTORIE SOLECZNICKIE - ANDRZEJ WIĘCKIEWICZ Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Wojciech Klimala Zdjęcia: Radosław Wikiera Soleczniki, najbardziej polski rejon w Litwie, gdzie kultura i polska tradycja jest kultywowana od pokoleń. To właśnie tutaj autorzy szukali niezwykłych historii i pasji ludzi, podobnie jak w pierwszej serii dokumentalnej z Wilna. Historie wileńskie pokazały, jak ciekawa i złożona jest społeczność Polaków na Litwie. Podobnie jak poprzednio twórcy zamierzają przyjrzeć się kolejnym polskim bohaterom na Litwie, którzy swe korzenie mają w oddalonym o 40 kilometrów od Wilna okręgu solecznickim. 20:15 INFLUENCER. W POGONI ZA LAJKAMI (JAWLINE) Film dokumentalny, 693 min, USA, 2019 Reżyseria: Liza Mandelup Dokumentalna opowieść o nastolatku z USA, który postanawia zostać internetowym celebrytą. Film śledzi losy 16 - letniego Austyna Testera, wschodzącą gwiazdę ekosystemu transmisji na żywo, która stworzyła grupę swoich zwolenników odwołując się do optymizmu i żądzy nastolatek, próbując uciec od monotonii życia w wiejskim stanie Tennessee. 22:00 UZALEŻNIENI OD EKRANU (SCREENED OUT) Film dokumentalny, 667 min, Kanada, 2020 Reżyseria: Jon Hyatt Scenariusz: Karina Rotenstein Film dokumentalny, w którym filmowiec John Hyatt rozmawia z dziećmi, rodzicami i ekspertami o wpływie i przerażających konsekwencjach ciągłego spędzania czasu przed ekranem smartfona w dzisiejszym świecie. Firmy technologiczne zatrudniają psychologów behawioralnych, którzy świadomie projektują uzależniające urządzenia. Można to porównać, do uzależnienia od narkotyków. Rezonans magnetyczny daje wyniki podobne do kokainisty na haju. Uzależnienie od internetu to zagrożenie dla stanu zdrowia społeczeństwa. Otwierający oczy film o tym, jak smartfony i media społecznościowe zmieniają świat, w którym żyjemy i jak wpływają na umysły dzieci i dorosłych. Film skupia się na dobrym samopoczuciu dzieci. Pewien psycholog obawia się, że nuda i błądzenie umysłowe, tak ważne dla pielęgnowania kreatywności, znikają z życia dzieci. W Kalifornii, w szkole, gdzie czesne wynosi 40 000 dolarów rocznie, technologia jest zabroniona u dzieci poniżej 14 roku życia, a zamiast tego zachęca się je do wspinania się na drzewa. Psycholog Jean Twenge, bada korelację między używaniem smartfonów a rosnącym poziomem depresji, samookaleczeń i samobójstw wśród nastolatków. To bardzo uzależniające, kompulsywne zachowanie. Pójdźmy na zebranie, do restauracji lub na lotnisko. Zobaczymy setki osób przykutych do ekranów i nie zwracających uwagi na otoczenie. Wpływa to na relacje międzyludzkie. Na nasze życie osobiste. Na naszą zdolność koncentracji, naszą osobowość. To jak pracujemy i jacy naprawdę jesteśmy. Nie musimy, uczniom, zwłaszcza szkół wyższych odbierać komórek. Ograniczamy korzystanie z nich. Dwie godziny dziennie nie spowoduje poważnych zmian w mózgu. Wystarczą, żeby napisać do znajomych, zajrzeć do mediów społecznościowych, obejrzeć zabawny filmik, a potem wrócić do życia. To dobra rada dla każdego. Nastolatków, rodziców, dorosłych, wszystkich. Dużym wyzwaniem dla nas wszystkich jest nauczenie się, jak korzystać z tych technologii w rozważny i przemyślany sposób. 23:20 GDZIE JEST TEN WIELKI LAS... Film dokumentalny, 11 min, Polska, 1965 Reżyseria: Andrzej Piekutowski Zdjęcia: Ryszard Wróblewski Film dowcipnie ukazuje wędrówkę żubra, który po przegranej walce w swoim stadzie uciekł z rezerwatu. 23:35 UWAGA, CHULIGANI! Film dokumentalny, 12 min, Polska, 1955 Reżyseria: Edward Skórzewski, Jerzy Hoffman Scenariusz: Jerzy Hoffman, Edward Skórzewski Zdjęcia: Antoni Staśkiewicz Aktorzy: Roman Wilhelmi Wykonawcy: Andrzej Łapicki Film ukazuje plagę rozrastającego się chuligaństwa w Warszawie. Obrazem tym zadebiutowali w 1955 roku dwaj absolwenci moskiewskiej szkoły WGIK Jerzy Hoffman i Edward Skórzewski, dając początek tzw. ''czarnej serii'' społecznych dokumentów. 24:00 SAKAWA Film dokumentalny, 55 min, Niderlandy (Holandia)/Belgia, 2019 Reżyseria: Ben Asamoah Film dokumentalny o przestępcach internetowych z Ghany. Grupa oszustów nazywająca się Sakawa, pozyskuje dane potencjalnych klientów z internetu lub z wyrzuconych na śmieci twardych dysków. Na wysypiskach śmieci elektronicznych znajduje się skarbnica informacji. Otwarcie twardych dysków i uzyskanie dostępu do zdjęć i danych osobistych ich byłych właścicieli to stosunkowo prosta sprawa. W internecie prawie każdego można oszukać, znając imię, nazwisko i adres. Posługując się tymi danymi, oszuści wchodzą w kontakt z potencjalnymi klientami, żeby wyłudzać pieniądze. Robią to w różny sposób, albo obiecując przyjazd do pracy, albo oferując usługi seksualne. Wyszukują różne sposoby pozyskania zaufania i związania się z klientem, zmieniając głos w telefonie lub deklarując, że pieniądze są bardzo potrzebne na paszport albo na pomoc komuś choremu. Precyzyjnie wybierają kraje bogate, samotnych emerytów lub osoby naiwne. A wszystko po to, by uniknąć ubóstwa. Młoda matka z Ghany ze zdumieniem patrzy na amerykańską ulicę, którą wyklikała w Google Maps w ciągu kilku sekund. To Ama, należąca do grona ghańskich internetowych oszustów zwanych Sakawa. Łączą oni współczesne przekręty internetowe z tradycyjnymi afrykańskimi rytuałami wudu. Oszukują głównie obcokrajowców, szczególnie z Europy. Mają na to łatwe wytłumaczenie. Kraje europejskie okradały Afrykę z zasobów takich jak złoto, boksyt, kobalt, diamenty przemysłowe, fosforowe, skały, metale z grupy platynowców, wermikulit czy cyrkon. A teraz oni - oszuści z Sakawy - odbijają to sobie z nawiązką. Kradnąc pieniądze z Europy, postrzegając to jako akt zadośćuczynienia za popełnione na nich wcześniej kolonialne zbrodnie. W ubogiej Ghanie to jeden ze skutecznych sposobów na przetrwanie i poradzenie sobie z wszechobecnym bezrobociem. Brak skrupułów nie razi tu nikogo. Ile współczucia można się spodziewać po kimś, kto co tydzień musiał kupować rybę o wartości 250 euro dla swojego szefa, podczas gdy sam zarabiał zaledwie 12 euro miesięcznie? 01:05 KIM KI DOK Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2006 Reżyseria: Jolanta Krysowata Scenariusz: Patrick Yoka, Jolanta Krysowata Muzyka: Paweł Czepułkowski Na początku lat pięćdziesiątych do Polski przybyło 1500 dzieci z ogarniętej wojną Korei Północnej. Były to sieroty wojenne, których wychowaniem nasz kraj zajął się na prośbę Kim Ir Sena. Była to akcja poufna koordynowana na najwyższym stopniu ministerialnym. Grupa tysiąca dwustu dzieci, o których opowiada film, mieszkała w Państwowym Ośrodku Wychowawczym w Płakowicach, niewielkiej wsi na Dolnym Śląsku koło Lwówka Śląskiego. Wśród nich była trzynastoletnia dziewczynka o imieniu Kim Ki Dok. Dzieci spędziły w Polsce osiem lat, a nasz kraj stał się dla nich "drugą ojczyzną". Film jest opowieścią o niezwykle silnej więzi, jaka wytworzyła się między koreańskimi dziećmi a ich polskimi opiekunami. 01:55 WIZY ŻYCIA Film dokumentalny, 50 min, Polska, 1997 Scenariusz: Andrzej Miłosz Zdjęcia: Jacek Siwecki Muzyka: Lech Brański Sławny z filmu Spielberga Schindler uratował przed Holocaustem około 1000 Żydów. W 1940 roku japoński konsul na Litwie, w Kownie, Chiune Sugihara, przy współudziale oficerów polskiego wywiadu ocalił o wiele większą liczbę Żydów, wystawiając im wizy japońskie - wbrew zaleceniom japońskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych. 02:50 CUDZE LISTY Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2010 Reżyseria: Maciej Drygas Scenariusz: Maciej Drygas Służby bezpieczeństwa PRL - u kontrolowały rocznie kilkadziesiąt milionów listów. Wyspecjalizowane komórki zajmowały się codziennie odklejaniem kopert, czytaniem i analizą prywatnej korespondencji. Za sprawą tych zabiegów powstawały specjalne raporty o nastrojach społecznych. Cudze listy pisane przez okres całego PRL - u: intymne, pełne bólu i rozpaczy, ale i te z pogróżkami na władzę, jak również te bardziej pragmatyczne, żeby coś załatwić - stały się tkanką do zbudowania przejmującego portretu wewnętrznego Polaków w PRL - u. Na film składają się unikatowe materiały archiwalne.