TVP Historia Czwartek, 27.04.2023 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 27 KWIETNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1784 - premiera "Wesela Figara" Beaumarchais; 1960 - starcia w Nowej Hucie wokół likwidowanego przez władze krzyża; 1989 - początek zgromadzeń na placu Tiananmen; 1997 - zmarł Piotr Skrzynecki; 07:00 EPITAFIA KATYŃSKIE - ZDZISŁAW KAWECKI Cykl dokumentalny, 3 min, Polska, 2010 Scenariusz: Piotr Weychert, Paulina Brzezińska, Maciej Dancewicz, Marek Drążewski, Paweł Pawlicki, Muzyka: Monika Cybulska Rotmistrz Zdzisław Gozdawa Kawecki był cenionym instruktorem w Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu. Opinia o jego pracy i umiejętnościach była jednoznaczna. W 1939 roku rotmistrza Kaweckiego powołano na stanowisko zastępcy Ośrodka Zapasowego Wielkopolskiej Brygady Kawalerii w Kraśniku. Po wkroczeniu Sowietów dostał się do niewoli. Został osadzony w obozie w Kozielsku. W kwietniu 1940 roku rotmistrz Zdzisław Kawecki został zamordowany w Katyniu. 07:10 WOJENNE DZIEWCZYNY S.IV - ODC. 40 (SERIA IV ODC. 1) Serial wojenny, 42 min, Polska, 2021 Reżyseria: Anna Kazejak, Filip Zylber Scenariusz: Marek Kreutz, Wojciech Lepianka Aktorzy: Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Wojciech Solarz, Sebastian Jasnoch, Danuta Stenka, Robert Gonera, Magdalena Smalara, Krzysztof Satała, Maja Szopa, Wojciech Brzoska Trwa kolejny rok wojny. Marysia ukrywa się w Hrubieszowie. Pracuje jako pielęgniarka w szpitalu razem z Andrzejem, który jest tam lekarzem. Irka i Ewa prowadzą działalność konspiracyjną w Warszawie. Podczas wykonywania zadania obserwacji niemieckich pociągów, są świadkami, jak Bahnschutz zabija chłopca zbierającego z torów węgiel. Od innych dzieci dowiadują się, że to "Piękny Ernest", który poluje na ludzi zbierających węgiel. Jak się okazuje, jest już na niego wyrok za liczne zabójstwa. Do Warszawy przyjeżdża Karl Meier, siostrzeniec Schnaidera, dziennikarz sportowy oddelegowany z Berlina do pisania reportaży na potrzeby niemieckiej propagandy. Podczas rozmowy z wujem o warszawskiej rzeczywistości dowiaduje się o działalności "polskich bandytów", ogląda też zdjęcie poszukiwanej Marysi. Dziewczyna wywiera na nim wrażenie. Tymczasem Ewa i Irka postanawiają przy okazji kolejnej akcji obserwowania pociągów zlikwidować "Pięknego Ernesta". W akcji uczestniczyć ma Olek i niedawno zaprzysiężona Nitka, za którą Ewka nie przepada. Mają przeprowadzić cichą i szybką egzekucję. Niestety, plany krzyżuje niedoświadczenie Nitki. Dyskretna akcja przeradza się w regularną strzelaninę, w której udaje się zlikwidować Bahnschutza. Ale dowództwo nie jest zachwycone kolejną samowolką dziewczyn. Ostatecznie jednak unikają one poważniejszych konsekwencji, co więcej Ewa zostaje oddelegowana, aby przywieźć Marysię do Warszawy. 08:15 HISTORIA POLSKI - WARSZAWA: MIASTO PODZIELONE Film dokumentalny, 67 min, Polska, 2019 Reżyseria: Eric Bednarski Scenariusz: Eric Bednarski Zdjęcia: Jacek Petrycki Muzyka: Daniel Bloom W dokumencie zobaczymy pierwszy niepropagandowy, nakręcony przez Polaka zapis filmowy z warszawskiego getta. Reżyser dotarł do materiałów archiwalnych nakręconych w 1941 roku. Tematem jest pamięć miasta. Reżyser zastanawia się, jaki wpływ na dzisiejszą stolicę miało utworzenie getta, zestawia obrazy z przeszłości z współczesnymi zdjęciami miasta, rozmawia z osobami, które pamiętają życie w getcie. Film pokazuje też bezwzględną niemiecką biurokrację i plan podziału miasta, które miało ulec marginalizacji, a jego mieszkańcy systemowej zagładzie. "Mimo że urodziłem się i wychowałem w Kanadzie, od najmłodszych lat czułem silne związki z Polską. Intrygowała mnie jej tragiczna historia. Rodzinne powiązania z Warszawą pozwoliły mi zrozumieć piętno, jakie odcisnęła na tym mieście budowa getta. To ogromny, bolesny i ważny temat" - mówi reżyser i scenarzysta Eric Bednarski. - "Odnaleziony materiał filmowy na taśmie 8 mm zainspirował mnie do zrobienia filmu na temat Warszawy. Potraktowałem go jako niemego świadka tragedii podziału miasta i morderstwa jego mieszkańców. Stał się on również przewodnikiem, za którym podążałem robiąc swój film. Gdy go odnalazłem, poczułem obowiązek i odpowiedzialność, by podzielić się nim z innymi. Ale też, by dzięki niemu odkryć miasto, które jest mi bliskie." Światowa premiera filmu odbyła się na 16. Festiwalu Filmowym Millennium Docs Against Gravity w 2019. 09:50 SENSACJE XX WIEKU - OSTATNI DZIEŃ HITLERA CZ. 1 Cykl dokumentalny, 21 min, Polska, 1995 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Program poświęcony tajemniczej śmierci Adolfa Hitlera i Ewy Braun. Dlaczego Rosjanie tak starannie zatarli wszelkie ślady? W jakim celu to uczynili? Program próbuje odpowiedzieć na pytanie, co naprawdę wydarzyło się w bunkrze Kancelarii Rzeszy w ostatnich dniach kwietnia 1945 roku. Ujawnione ostatnio materiały i zeznania świadków wskazują, że dotychczasowe wersje samobójstwa wodza III Rzeszy były błędne. W programie przedstawiono kilka wersji wydarzeń. Wykorzystano bogatą ikonografię i zdjęcia archiwalne. 10:15 SENSACJE XX WIEKU - OSTATNI DZIEŃ HITLERA CZ. 2 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1995 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Program poświęcony tajemniczej śmierci Adolfa Hitlera i Ewy Braun. Dlaczego Rosjanie tak starannie zatarli wszelkie ślady? W jakim celu to uczynili? Program próbuje odpowiedzieć na pytanie, co naprawdę wydarzyło się w bunkrze Kancelarii Rzeszy w ostatnich dniach kwietnia 1945 roku. Ujawnione ostatnio materiały i zeznania świadków wskazują, że dotychczasowe wersje samobójstwa wodza III Rzeszy były błędne. W programie przedstawiono kilka wersji wydarzeń. Wykorzystano bogatą ikonografię i zdjęcia archiwalne. 10:40 CHŁOPAK I DZIEWCZYNA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2005 Reżyseria: Sławomir Koehler Scenariusz: Urszula Koehler, Paulina Brzezińska, Piotr Weychert Zdjęcia: Tomasz Samosionek, Piotr Weychert, Karol Kostrzewski Muzyka: Jarosław Lubin Do dziś niewiele zostało z warszawskiego getta, miejsca akcji filmu. Nie ma kładki nad ulicą Chłodną, nie ma drutu kolczastego i trzymetrowego muru, które strzegły dostępu do zamkniętej dzielnicy. Wojenna zawierucha zniszczyła większość śladów, resztę zatarła powojenna zabudowa Warszawy. Tylko w niektórych miejscach nowe domy stoją wyżej niż inne, na stertach gruzu gdzieniegdzie ostał się kawałek muru z czerwonej cegły, uliczny bruk z wpuszczonymi weń szynami tramwajowymi, zrujnowana kamienica. Mieszkańcy stolicy z reguły obojętnie przechodzą obok tych pamiątek. Ponad nielicznymi reliktami sprzed ponad półwiecza wznosi się nowe miasto, lśnią w słońcu szklane tafle wieżowców. Ona mieszka dziś w Toronto, on przybył z Izraela. Osiemdziesięciolatkowie, Renata i Jurek, doskonale pamiętają czasy getta. Nic ich wówczas nie łączyło, oprócz podobnych przeżyć. Spotykają się na planie dokumentu Sławomira Koehlera. Będzie to filmowa rekonstrukcja wspomnień tamtych dni. Po wrześniu 1939 r. Renata, wówczas nastolatka, wróciła do Warszawy, kiedy już miasto wpadło w ręce hitlerowców. Wybrała getto, bo chciała być z rodziną. Wraz z innymi wolno, acz systematycznie zagładzanymi na śmierć mieszkańcami dzielnicy z dnia na dzień walczyła o swoje życie. Utrzymywała się z wypożyczania książek. Jurek pochodzi z Otwocka. Wojna sprawiła, że chłopak musiał wcześniej dorosnąć. Jego zadaniem było utrzymać rodzinę. Codziennie wstawał o 4 rano i jechał do Warszawy, wioząc mięso. Klientami chłopca byli Żydzi z getta. W zamian dostawał papierosy i ubrania, które mógł sprzedać po aryjskiej stronie. Ale niełatwo było przedostać się przez mur i drut kolczasty. Granatowych policjantów, motorniczych i konduktorów przejeżdżającego przez getto tramwaju można było przekupić. Niemcy byli jednak bezlitośni i nie wahali się strzelać do dzieci szmuglujących do getta żywność. Kamera towarzyszy Renacie i Jurkowi, podąża za nimi krok w krok podczas ich sentymentalnej podróży po Warszawie. Ilustracją ich wspomnień są bogate materiały archiwalne, filmy nagrane przez Niemców w getcie. 12:00 SPRAWIEDLIWI. KTO RATUJE JEDNO ŻYCIE... - ODC. 4/7 - ŻEGOTA Serial wojenny, 45 min, Polska, 2010 Reżyseria: Waldemar Krzystek Scenariusz: Wojciech Tomczyk Zdjęcia: Piotr Wojtowicz Muzyka: Zbigniew Karnecki Aktorzy: Marta Chodorowska, Wojciech Solarz, Anna Dereszowska, Jakub Mazurek, Katarzyna Gniewkowska, Cezary Morawski, Bogusława Schubert - Massoc, Maria Gładkowska, Zofia Tomaszewska - Charewicz, Krzysztof Stroiński, Małgorzata Buczkowska Warszawa, rok 1942. Basi udaje się wyprosić u księdza z ksiąg parafialnych metrykę nieżyjącej od dawna Krystyny Zawady, która tak jak Ina urodziła się w 1917 r. Na tej podstawie Żydówka bez problemu dostaje kenkartę. Od tej pory całkowicie przeobrażona Ina występuje jako Polka Krystyna Zawada. Zygmunt zamierza prosić ją o rękę, nieprzejednana matka nadal jednak jest przeciwna temu związkowi. Nie tylko nie chce, by syn brał ślub z Żydówka, ale żąda, by dziewczyna jak najszybciej wyprowadziła się z ich domu. Stefan i Zygmunt ukrywają broń w tunelu niedokończonego metra. Pod ziemią natykają się na dziewięcioosobową grupę Żydów, którzy uciekli z getta. Ukrywają się w tunelu już cztery miesiące, od września 1942 r. Wśród nich jest jego najlepszy kolega sprzed wojny, Henryk, wraz z żoną Hanią. Stefan poszukiwał ich, nie miał pojęcia, co się z nimi dzieje, myślał, że wyjechali do Brazylii. Działająca w konspiracji Basia ofiarnie pomaga Żydom, narażając własne życie. Dwoje kolejnych żydowskich dzieci wywozi na wieś do gospodarza Małka spod Celestynowa. Kiedy idzie pod rękę ze swoim przełożonym, Janem, przypadkowo dostrzega ich Stefan. Jest zazdrosny o Basię. Nie ma pojęcia, że żona pracuje dla Komitetu Pomocy Żydom im. Konrada Żegoty. Kiedy Basia wraca do domu, nieporozumienie się wyjaśnia. Żona ma dla Stefana jeszcze jedną wspaniałą wiadomość: spodziewa się dziecka. We współczesnej Polsce Bogna Kowalska wraz z mężem Jackiem Potockim (Piotr Grabowski), babcią i ojcem dociera na warszawskie lotnisko międzynarodowe. Okazuje się, że samolot do Izraela ma dwugodzinne opóźnienie. 13:00 NA RATUNEK NOTRE DAME - CZĘŚĆ 2. (SAVING NOTRE DAME / SAUVER NOTRE DAME) Film dokumentalny, 55 min, Francja, 2020 Reżyseria: Quentin Domart, Charlene Gravel Część druga filmu dokumentalnego. Kiedy 15 kwietnia 2019 roku wybuchł pożar Katedry Notre Dame, świat wstrzymał oddech. Ogień ugaszono, ale wszyscy byli przerażeni ogromem zniszczeń. Katedra nadal stoi, ale ogólna stabilność budynku została osłabiona. Archeolodzy badali każdy kawałek zwęglonego gruzu, aby dowiedzieć się więcej o konstrukcji budynku, podczas gdy technicy, kamieniarze i stolarze, pod nadzorem głównego architekta Notre - Dame, cały czas pracują niestrudzenie, aby wzmocnić pozostałą konstrukcję, zanim będzie zbyt późno. Ten kluczowy etap jest pełen niebezpieczeństw, ale jest niezbędny do odrodzenia Notre - Dame. W filmie ukazano prace po 53 i 252 dniach od pożaru. 14:10 OPOWIEŚCI OBOZOWE - ODC. 1 Cykl dokumentalny, 45 min, Polska, 2022 Reżyseria: Mirosław Basaj Scenariusz: Mirosław Basaj Film dokumentalny ukazujący życie i śmierć w obozach koncentracyjnych. Niepublikowane nagrania ludzi /więźniów/, którzy przeżyli hitlerowskie obozy, stworzone przez Niemców na terenach okupowanych. Film ukazuje zachowania osób oraz ich charaktery w zderzeniu z obozową rzeczywistością, dokonywanie wyborów, aby czasami zachować człowieczeństwo. Niekiedy wyborem było rzucenie się na druty kolczaste, aby decyzję o swoim życiu pozostawić sobie, a nie oprawcom. To takie zwycięstwo człowieka przeciwko człowiekowi i machinie zła, jakim była Trzecia Rzesza. Film realizowany w pięciu obozach koncentracyjnych. 15:05 CZARNOBYL. ZAPIS TRWOGI (CHERNOBYL: HOUR BY HOUR) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2021 Wypadek w Czarnobylu uwolnił co najmniej sto razy więcej promieniowania niż bomby atomowe zrzucone na Hiroszimę i Nagasaki. Tysiące mieszkańców zostało wysiedlonych, a niezliczona liczba Europejczyków nadal nosi blizny po tym, co stało się tamtej katastrofalnej nocy w Czarnobylu. Dzisiaj postapokaliptyczny krajobraz okolic najsłynniejszej elektrowni jądrowej świata to nie lada atrakcja turystyczna, więc nic dziwnego, że Ukraina wnosi o wpisanie strefy zakazanej na listę światowego dziedzictwa ludzkości. Porzucone gospodarstwa, opustoszałe blokowiska, zardzewiałe wesołe miasteczko, gnijące książki i portrety przywódców. Elektrownia nad Prypecią miała być jednym z symboli potęgi gospodarczej czerwonego imperium, służyła legitymizacji jego władzy nad Ukrainą i Białorusią. Komunizm od początku odwoływał się do idei technicznego postępu, dlatego awaria najnowszego z reaktorów była ciosem dla wizerunku ZSRR. Swoje zrobiła też, zawstydzająca dla Kremla, zachodnia akcja pomocy dla ofiar. Wypadek ten przypomniał również światu śmiertelną potęgę energii jądrowej. Ale czy był on katalizatorem upadku ZSRR? 16:00 UPADEK. JAK UKRAIŃCY ZNISZCZYLI IMPERIUM ZŁA - ODCINEK 3 BEZ EUFORII (THE СOLLAPSE: HOW UKRAINIANS DESTROYED THE EVIL EMPIRE / KOLAPS. JAK UKRAJINCI ZRUJNUWAŁY IMPERIJU ZŁA) Film dokumentalny, 48 min, Ukraina, 2020 Reżyseria: Sergij Łysenko Dokładna i jak dotąd najpełniejsza opowieść o tym, jak deklaracja niepodległości Ukrainy umożliwiła ostateczny upadek ZSRR. W cyklu dokumentalnym widzowie zobaczą nigdy wcześniej nieprezentowane tajne dokumenty CIA i KGB; zeznania uczestników i świadków wydarzeń czy wypowiedzi amerykańskich, ukraińskich, rosyjskich oraz polskich polityków i historyków, po raz pierwszy omawiających tak szczegółowo wydarzenia z 1991 roku. 30 lat po upadku imperium zła mamy dostęp do tajnych niegdyś dokumentów CIA i KGB, wspomnień ludzi, którzy podejmowali decyzje oraz bezpośrednich świadków i uczestników masowych procesów w całym ZSRR. Obecnie nie ma ani jednej książki czy filmu, które w sposób całościowy i pełny przedstawiałyby upadek ZSRR. Opisy ówczesnych wydarzeń koncentrują się wokół Moskwy, pozostawiając w cieniu kluczowe procesy, które rozgrywały się poza nią i które faktycznie doprowadziły do upadku imperium zła. Odc. 3 - "Bez euforii". 21 sierpnia rozpoczął się wiadomościami o zabitych w Moskwie. W rosyjskim Białym Domu przez całą noc oczekiwano szturmu, ale coś poszło nie tak. Rozmowa między sekretarzem stanu Giennadijem Burbulisem i szefem KGB ZSRR Władimirem Kriuczkowem odbyła się prawie o świcie. O piątej rano Kriuczkow kapituluje: Możecie spać spokojnie. Szturmu nie będzie. Ale ze spokoju nic nie wyszło. O świcie Moskwę obudził zgrzyt czołgów. Późniejsze śledztwo pokaże dokładną chronologię wydarzeń. Jazow wydał rozkaz "Stop" dwadzieścia minut po śmierci trzech obrońców rosyjskiego Białego Domu o godzinie pierwszej trzydzieści w nocy. O drugiej trzydzieści rozpoczęła się narada u Kriuczkowa na Łubiance. Jazow się na niej nie pojawił. Funkcjonariusze KGB i MSW doszli do wniosku, że się wystraszył. O świcie Kriuczkow odwołał operację Grom. 17:00 WOJENNE DZIEWCZYNY S.IV - ODC. 41 (SERIA IV ODC. 2) Serial wojenny, 41 min, Polska, 2021 Reżyseria: Anna Kazejak, Filip Zylber Scenariusz: Wojciech Lepianka Muzyka: Bartosz Chajdecki, Piotr Komorowski Aktorzy: Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Danuta Stenka, Maciej Brzoska, Sebastian Jasnoch, Katrin Buhring, Peter Wolf, Magdalena Czerwińska, Paweł Małaszyński, Mateusz Rzeźniczak, Magdalena Smalara, Maja Pankiewicz Ewa jedzie do Hrubieszowa, aby namówić Marysię na udział we wspólnej akcji wysadzenia wiaduktu kolejowego. Na miejscu jest świadkiem wywózki przez Niemców polskich dzieci w nieznane miejsce. Marysia zastanawia się, czy wracać do Warszawy. Za jej głowę wciąż wyznaczona jest wysoka nagroda. Jednak w Hrubieszowie też nie jest bezpieczna. Zostaje rozpoznana przez folksdojcza, który zawiadamia o jej kryjówce gestapo. W ostatniej chwili dziewczynom udaje się wyjechać. Tymczasem w Warszawie Irka przygotowuje ładunki wybuchowe do wysadzenia wiaduktu. Spotyka się też z Olkiem, który wyznaje jej miłość. Jednak Irka nie jest jeszcze gotowa poddać się uczuciu, choć czuje do Olka coś więcej niż sympatię. Dziewczyny znów razem opracowują plan ataku na wiadukt. 17:50 POLSKI KODEKS HONOROWY Film dokumentalny, 17 min, Polska, 1992 Reżyseria: Włodzimierz Gołaszewski Scenariusz: Włodzimierz Gołaszewski Zdjęcia: Henryk Janas Pierwszy odcinek (akt 1 i 2) fabularyzowanego serialu dokumentalnego opowiadającego o tradycji i znaczeniu pojedynku w historii i kulturze polskiej. Scenariusz oparty jest o Polski kodeks honorowy Władysława Boziewicza. Dokument poprzedza historyczne wprowadzenie o pochodzeniu pojedynku oraz o zasadach obowiązujących jego uczestników. Aktorzy występują w strojach historycznych. 18:15 W PRLU - ZABAWKI W PRL - U Magazyn, 30 min, Polska, 2023 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski Prowadzący: Beata Michniewicz Polacy marzyli o swobodnym kontakcie ze światem. Marzyli o przezwyciężeniu socjalistycznej siermiężności. W związku z tym szybko przychodziły do nas z Zachodu różnego mody, i nie dotyczy to tylko sposobu ubierania się. Chętnie naśladowano podpatrzone w filmach zagranicznych sposoby urządzania mieszkań, czy wreszcie styl zachowań społecznych. Bez wątpienia zachodnia pop - kultura miała na styl życia ludzi większy wpływ niż zalecenia Biura Politycznego KC PZPR. Wracając z zagranicy, ludzie przywozili nie tylko upragnione dżinsy, ale także niektóre przedmioty gospodarstwa domowego i elektrotechniczne niedostępne w kraju. Stawały się one potem przedmiotem niemalże kultu i największą atrakcją towarzyską podczas przyjęć, które zaczęły przybierać coraz częściej formę party. Do tego dochodziły mody na medycynę niekonwencjonalną i różne jogi. Często zachodnie mody pozwalały przykrywać całkiem swojskie zabobony. W kryminalnym filmie "Wściekły" grany przez Bronisława Cieślaka oficer milicji wpada na trop sprawcy zbrodni na podstawie lalki, którą morderca ofiarował córce właścicielki mieszkania w Toruniu. Wynajął u niej pokój na noc podczas służbowej podróży. W filmie lalkę wykonała krakowska spółdzielnia Plastyka. To, że sprawcę udało się szybko zidentyfikować po lalce, pokazuje też, jak ubogi był rynek zabawek w ówczesnej Polsce. Niemal każde dziecko wychowane w PRL pamięta, jakimi zabawkami się bawiło, bo zabawek było niewiele. Państwowa oferta była mocno ograniczona. Mechaniczne zabawki importowane z NRD, Czechosłowacji, Węgier i Związku Sowieckiego były pożądanym luksusem. Zachodnie zabawki nieosiągalnym marzeniem. Niektóre dostępne w sklepach zabawki miały wygląd odstraszający lub jakość tak niską, że nie nadawały się do użytku. Dzieci więc miały to, co się nadawało do kupienia i co można było dostać. I oczywiście, na co było stać rodziców. Z powodu niewielkiego wyboru prawie każdy miał jakieś podobne lub takie same zabawki. Świat zabawek PRL - u to świat niespełnionych marzeń. Oczywiście, różnych dla różnych pokoleń. W latach 60. i 70. dziewczynki marzyły o lalkach, które zasypiały, czyli miały ruchome oczy. Chłopcy marzyli o minisamochodach na pedały, a ich ojcowie o czeskich koparkach na baterie lub kolejkach Piko. A jak nie udało się kupić tego, o czym się marzyło, to się kupowało na odpuście pompkę ze strzelającym korkiem lub jojo. Można było strzelać z korkowca lub kapiszonów, albo nawet na Wielkanoc karbidem w puszce po kawie Marago, choć w tym przypadku można było od rodziców oberwać w ucho. No i była dla dziewcząt gra w gumę, dla chłopców wyścigi kapsli, a dla wszystkich cymbergaj i pierwsza poważna gra hazardowa, czyli gra w tzw. dmuchanki (dmuchanie w monety, ta, które nakryje monetę przeciwnika, wygrywa, a przeciwnik traci monetę). Prowadzenie: Beata Michniewicz Goście: Wiganna Papina - stylistka, wizażystka, kostiumograf, Dobrosław Rodziewicz - dziennikarz, publicysta 19:05 HISTORIA POLSKI - ŚWIADKOWIE EPOKI. KU ZAGŁADZIE Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2021 Reżyseria: Michał Miziołek, Małgorzata Grygiel Scenariusz: Michał Miziołek, Małgorzata Grygiel Holokaust był zbrodnią zaplanowaną i systematyczną, a jego skala przechodziła ludzkie wyobrażenie. Tych, którzy przeżyli, zostawiła ze wspomnieniami ciążącymi sercu i duszy przez całe życie. To właśnie tymi historiami ocaleni z Zagłady i jej świadkowie podzielili się z twórcami filmu "Świadkowie epoki. Ku Zagładzie". Z ich opowieści wyłania się obraz okupacji niemieckiej: narastających prześladowań wobec Żydów oraz kolejnych etapów Holokaustu - aż do obozów zagłady. W filmie, w którym nie znajdziecie zbędnego komentarza, jedynie relacje ocalonych i świadków, zawiera się okrutna prawda o tej zbrodni - jej rozmiar. Co się działo na terenach okupowanych przez Niemców, ale nie tylko w tych największych miastach? Jak wyglądała Zagłada w małych miasteczkach i wsiach? Ilu Żydów nigdy nie dotarło do obozów? O ilu zbrodniach wie tylko lokalna społeczność? Film "Świadkowie epoki. Ku Zagładzie" oddaje głos tym ofiarom, o których cierpieniu wielu z nas nigdy nie miało okazji usłyszeć. (Producent: Instytut Solidarności i Męstwa Imienia Witolda Pileckiego) 19:55 AKCJA H - T Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jerzy Oleszkowicz, Tadeusz Doroszuk Scenariusz: Jerzy Oleszkowicz, Tadeusz Doroszuk Zdjęcia: Marek Jacek Po wojnie wschodnią granice Polski oparto na linii Bugu. Gdy Sowieci odkryli, że pod urodzajnym czarnoziemem znajdują się bogate złoża węgla kamiennego, postanowili odebrać nam łaskawie podarowany wcześniej teren. Stosowny układ podpisano w wielkiej tajemnicy 15 lutego 1951 roku w Moskwie. Wymuszona na Polsce umowa była największą zmianą granic w Europie od postanowień konferencji w Jałcie. Oznaczała ona nie tylko wymianę 480 kilometrów kwadratowych, ale i całkowite przesiedlenie ludności. W rezultacie akcji Hrubieszów - Tomaszów przesiedlono 14 151 osób, z tego na Ziemie Zachodnie i Północne 1917 rodzin /7460 osób/. Do ziemi obiecanej, jaką były Bieszczady, przybyło 1997 rodzin. 20:55 RADIOAKTYWNE MIASTO (EMBITTERED CITY) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2015 Reżyseria: Tatyana Detig Zdjęcia: Alexander Detig Film dokumentalny będący zapisem dziennikarskiego śledztwa. Film został nakręcony na Ukrainie, w Czarnobylu. 26 kwietnia 1986 roku doszło tu do wybuchu w miejscowej elektrowni atomowej. W wyniku awarii skażeniu uległ obszar ponad 130 000 km kwadratowych terenu na pograniczu Białorusi, Ukrainy i Rosji. Doszło do bezpośredniej emisji radioaktywnego pyłu grafitu oraz uranu z wnętrza uszkodzonego reaktora do atmosfery i otoczenia elektrowni. Ta radioaktywna chmura rozprzestrzeniła się po całej Europie. W efekcie skażenia ewakuowano i przesiedlono ponad 350 tysięcy osób. 21:50 POLSKIE 100 LAT - USTANOWIENIE SYSTEMU KOMUNISTYCZNEGO W POLSCE Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Maciej Dancewicz Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki Prace nad utworzeniem popieranego przez Stalina ośrodka władzy w Polsce, konkurencyjnego wobec rządu Rzeczypospolitej w Londynie i jego krajowych struktur, już od jesieni 1943 roku prowadzili w Moskwie komuniści skupieni w Związku Patriotów Polskich. Konkretyzacja działań Stalina nastąpiła wiosną 1944 roku, gdy Armia Czerwona zbliżyła się do Bugu, traktowanego przez Związek Sowiecki jako przyszła granica Polski. 20 lipca 1944 roku w Moskwie powołany został Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego, który zainstalowany został przez Sowietów w Chełmie, a następnie w Lublinie. Za głównego wroga uznano Armię Krajową. Łącznie tylko z tak zwanej Polski lubelskiej do stycznia 1945 roku wywieziono do łagrów blisko 50 tysięcy ludzi. Polityka przemocy stała się dla PKWN jedyną realną metodą utrzymania władzy. W marcu 1945 roku, w odpowiedzi na zaproszenie marszałka Georgija Żukowa, szesnastu przywódców Polskiego Państwa Podziemnego stawiło się w Pruszkowie, gdzie miały się rozpocząć rozmowy na temat ułożeni wzajemnych relacji. Wszyscy zostali aresztowani i wywiezieni do Moskwy. W pokazowym procesie 13 zostało skazanych, 3 zmarło lub zostało zamordowanych w sowieckich więzieniach. Sfałszowane zostało referendum latem 1946 roku i wybory parlamentarne w styczniu 1947 roku. Nad społeczeństwem czuwała wszechobecna bezpieka, cenzura i różnego rodzaju aparat represji, inspirowany, organizowany i nierzadko kierowany przez Rosjan. Wydawać by się mogło, że ideologia komunistyczna narzucona Polakom powinna być w pełni odrzucona. Tymczasem tak do końca nie było. Za cenę utraty wolności politycznej i gospodarczej komuniści gwarantowali bezpieczeństwo socjalne oraz awans cywilizacyjny i zawodowy. Ogromną rolę odgrywało hasło powszechnego wykształcenia. Beneficjenci tych przemian stanowili główną podporę systemu komunistycznego. 23:05 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - POPŁAWY 1807 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Badanie dziejów Pułtuska w epoce napoleońskiej to jeden z naszych projektów, które prowadzimy etapowo. Gród nad Narwią dwukrotnie stał się teatrum zmagań cesarza z Rosją, a wagę tych zdarzeń podkreśla stosowna inskrypcja na paryskim Łuku Triumfalnym. Z polskiego punktu widzenia nie były to zmagania obcych potęg na naszych, zabranych przez zaborców ziemiach, ale nowa, realna szansa na jakąś formę, przynajmniej po części odzyskanej, niepodległości. Dziś badamy teren zwycięskiej bitwy na Popławach. 23:35 KARATE PO POLSKU Film obyczajowy, 88 min, Polska, 1982 Reżyseria: Wojciech Wójcik Scenariusz: Andrzej Dziurawiec Zdjęcia: Jerzy Gościk Muzyka: Zbigniew Górny Aktorzy: Edward Żentara, Dorota Kamińska, Zbigniew Buczkowski, Jerzy Trela, Halina Buyno-Łoza, Bernard Ładysz, Piotr Grabowski, Stanisław Pąk, Franciszek Trzeciak, Michał Anioł Do sennego mazurskiego miasteczka przyjeżdżają dwaj przyjaciele plastycy - Piotr i Michał. Wkrótce pojawia się też piękna żona Piotra, Dorota. Cała trójka, jej sposób bycia, wygląd, są swego rodzaju wyzwaniem dla miejscowej grupy chuliganów, którym przewodzi Roman. Jedną z głównych postaci dramatu, który wkrótce się rozegra, będzie także krewny Romana, były kapitan AK. Piotr jest świetnym karateką, który chętnie demonstruje swoje umiejętności. Roman już niejeden raz ze swoją grupą brał udział w bójkach. Gdy więc dojdzie do konfliktu między miejscowymi a przybyszami, sytuacja stanie się bardzo dramatyczna. Sam reżyser o swoim filmie mówił: "Jest on skierowany przeciwko brakowi tolerancji, przeciwko ludziom, którzy uważają, że przemoc to jedyne rozwiązanie, a po części też przeciwko tym wszystkim, którzy uprawiają karate, kendo i inne sporty walki. Przyswajają sobie siłę i wyrachowanie wynikające z filozofii wiążącej się z tymi sportami, nie przyswajając sobie jednocześnie jej zasad (...) Gdy znajdą się w sytuacji podobnej do przedstawionej w filmie, to w sposób najbrutalniejszy, najbardziej bezwzględny wykorzystają swoje umiejętności, zapominając o filozofii, o tym, czemu sport walki powinien służyć". Film otrzymał wyróżnienie FIPRESCI na MFF w San Sebastian w 1983 r. 01:05 SENSACJE XX WIEKU - OSTATNI DZIEŃ HITLERA CZ. 1 Cykl dokumentalny, 21 min, Polska, 1995 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Program poświęcony tajemniczej śmierci Adolfa Hitlera i Ewy Braun. Dlaczego Rosjanie tak starannie zatarli wszelkie ślady? W jakim celu to uczynili? Program próbuje odpowiedzieć na pytanie, co naprawdę wydarzyło się w bunkrze Kancelarii Rzeszy w ostatnich dniach kwietnia 1945 roku. Ujawnione ostatnio materiały i zeznania świadków wskazują, że dotychczasowe wersje samobójstwa wodza III Rzeszy były błędne. W programie przedstawiono kilka wersji wydarzeń. Wykorzystano bogatą ikonografię i zdjęcia archiwalne. 01:30 SENSACJE XX WIEKU - OSTATNI DZIEŃ HITLERA CZ. 2 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1995 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Program poświęcony tajemniczej śmierci Adolfa Hitlera i Ewy Braun. Dlaczego Rosjanie tak starannie zatarli wszelkie ślady? W jakim celu to uczynili? Program próbuje odpowiedzieć na pytanie, co naprawdę wydarzyło się w bunkrze Kancelarii Rzeszy w ostatnich dniach kwietnia 1945 roku. Ujawnione ostatnio materiały i zeznania świadków wskazują, że dotychczasowe wersje samobójstwa wodza III Rzeszy były błędne. W programie przedstawiono kilka wersji wydarzeń. Wykorzystano bogatą ikonografię i zdjęcia archiwalne. 02:00 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - PRZERWANA WOJNA Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1994 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Ładysław Lipkowski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony genezie wojny, której źródeł autor doszukuje się w przebiegu I wojny światowej.