TVP Kultura Środa, 26.04.2023 08:10 RES POLONIAE - O POLSCE Z ODDALI - HELLAR LILL Rozmowa, 26 min, Polska, 2023 Reżyseria: Piotr Poraj Poleski Scenariusz: Jolanta Rzegocka, Anna Szałańska, Piotr Poraj Poleski Prowadzący: Jolanta Rzegocka Program "Res Poloniae - o Polsce z oddali" to cykl wywiadów przeprowadzonych przez Jolantę Rzegocką w różnych krajach. Tym razem dziennikarka odwiedza Estonię, gdzie rozmawia z przedstawicielami kulturalnych elit. Misją programu jest wzajemne poznanie się Polaków i Estończyków, odnalezienie w Estonii polskich śladów, a także uświadomienie sobie wszystkiego, co może łączyć obydwa narody. Bohaterem odcinka jest Hellar Lill, historyk, muzealnik, dyrektor Estońskiego Muzeum Wojny. 08:50 PLAYTIME (PLAYTIME) Komedia, 114 min, Francja 1967 Reżyseria: Jacques Tati Scenariusz: Jacques Tati, Jacques Lagrange Zdjęcia: Jean Badal, Andr?as Winding Muzyka: Francis Lemarque Występują: Jacques Tati, Barbara Dennek, Reinhart Kolldehoff, Jacqueline Lecomte, Valerie Camille, Georges Montant, John Abbey, Billy Kearns i inni Wielbiciele talentu Jacquesa Tati czekali aż 9 lat na trzecie - po "Wakacjach pana Hulot" i "Moim wujaszku" - spotkanie ze stworzonym przez niego bohaterem, trochę nieśmiałym poczciwcem z nieodłączną fajką w zębach i kapeluszem na głowie. W "Playtime", przeplatając humor z melancholią, satyrę z groteską, gagi sytuacyjne z paradoksami zaczerpniętymi z codziennych obserwacji, reżyser zawarł troskę o humanistyczne wartości zagrożone przez świat współczesnej, zuniformizowanej cywilizacji. "Chciałem zrealizować komiczny film o naszej epoce - mówił w wywiadach Tati. - Buduje się lotniska, autostrady, ogromne biurowce, świat pełen jest elektronicznych gadżetów, wśród których niełatwo orientować się przeciętnemu człowiekowi. Próbowałem więc wyobrazić sobie efekty komiczne, których źródłem i miejscem może być taka supernowoczesna sceneria, pełna błyszczących i przezroczystych płaszczyzn. Byłoby jednak nonsensem krytykować współczesną achitekturę. To, co staram się krytykować, to nie nowoczesność, a pewien styl życia". Budżet "Playtime" wyniósł 15 mln franków - sumę na tamte czasy zawrotną. Zaważył na nim przede wszystkim koszt dekoracji. Nie mogąc skorzystać z naturalnej scenerii lotniska Orly czy dużego domu towarowego typu Galeries Lafayette, reżyser zdecydował się na rozwiązanie radykalne: na powierzchni 15 tys. metrów kwadratowych zbudował nowoczesne "miasto" z aluminium, stali i szkła. Przez niemal pół roku setka robotników pracowała nad wzniesieniem tej ogromnej dekoracji, którą określano mianem "Tativille" (miasto Tatiego). Budynki wyposażono w ruchome schody i własne ogrzewanie, a dzięki systemowi szyn można je było dowolnie przemieszczać. Ulice "Tativille" pokryto asfaltem i betonem, na skrzyżowaniach zainstalowano sygnalizację świetlną, co pozwalało reżyserowi organizować zatory i korki uliczne. Po zakończeniu prac nad swoim filmem Tati chciał - z myślą o innych, zwłaszcza młodych twórcach - pozostawić te dekoracje. Okazało się to niemożliwe. "Playtime" jest przeciwieństwem filmu "literackiego". Został pomyślany i nakręcony - tak jak i inne filmy Tatiego - w obrazach, a nie słowach, niczym balet lub pantomima. Prawie nie ma w nim dialogów, w każdym razie żadna ważna myśl nie została przekazana za pomocą słów, lecz za pośrednictwem obrazów. Praca nad ścieżką dźwiękową pochłonęła rok z trzech lat, jakie Tati i jego współpracownicy poświęcili na realizację całego przedsięwzięcia. Żadne streszczenie nie jest też w stanie oddać bogactwa tego filmu, obfitości pomysłów i rozmaitości gagów. I choć część krytyków wytykała Tatiemu niespójność scenariusza, powolne tempo, brak wyraziście zarysowanych postaci, to jednak "Playtime" pozostaje do dziś dziełem oryginalnym i nieodparcie zabawnym. 11:00 RODZINA POŁANIECKICH - ODC. 1/7 PANNA MARYNIA Serial obyczajowy, 77 min, Polska 1978 Reżyseria: Jan Rybkowski Scenariusz na podstawie powieści Henryka Sienkiewicza: Andrzej Mularczyk, Bożena Hlebowicz Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Anna Nehrebecka, Andrzej May, Andrzej Chrzanowski, Teresa Lipowska, Jan Englert, Czesław Wołłejko, Bronisław Pawlik, Ewa Żukowska, Ewa Szykulska, Anna Milewska, Andrzej Seweryn, Leonard Pietraszak, Alicja Jachiewicz, Lucjan Fogiel, Andrzej Precigs i inni Historia miłości Stanisława Połanieckiego i pięknej Maryni Pławickiej, osadzona w scenerii ziemiańskich dworków i Warszawy z końca XIX wieku. Ekranizacja powieści Henryka Sienkiewicza, cieszącej się swego czasu popularnością wśród czytelników i chłodno przyjętej przez ówczesną krytykę literacką ("Rodzinę Połanieckich" odczytano nawet jako świadectwo kiepskiego stanu ducha po skandalu związanym z jego nieudanym małżeństwem). Historia powtórzyła się niespełna sto lat później - recenzenci krytykowali twórców serialu za dłużyzny, błędy kompozycji i powierzchowność całej opowieści, ale obejrzało go ponad 70 procent dorosłych widzów. "Starałem się stworzyć epicki obraz czasów minionych, bez dopowiedzeń sensów, których u Sienkiewicza nie ma - odpierał zarzuty reżyser. - Nie ukrywajmy, Balzakiem umiłowany przez was Sienkiewicz nie był i obce mu były problemy społeczne, rozważania nad sensem historycznych przemian."Rodzina Połanieckich" to powieść pisana z potrzeby serca, w której mówi się o honorze, godności, o wielkiej trudniej miłości - tak jak je pojmowali ówcześni ludzie". Jest wiosna 1893 roku. Trzydziestoparoletni Stanisław Połaniecki, potomek zamożnej rodziny ziemiańskiej, po studiach za granicą powraca do kraju. Zamierza zająć się kupiectwem jako współwłaściciel Domu Bankowo - Handlowego pragnie rozszerzyć jego działalność. Gromadząc niezbędny kapitał, postanawia odebrać kilkadziesiąt tysięcy rubli pożyczonych przed laty dalekiemu krewnemu, panu Pławickiemu. Przybywa do Krzemienia, majątku rodowego Pławickich, poznaje córkę gospodarza, uroczą pannę Marynię. Między młodymi nawiązuje się nić sympatii. Pławicki nie jest w stanie zwrócić pożyczki, więc Stach opuszcza Krzemień z zamiarem sprzedania długu ciążącego na hipotece majątku. 12:35 AALTO: Z MIŁOŚCI DO ARCHITEKTURY (AALTO) Film dokumentalny, 98 min, Finlandia, 2020 Reżyseria: Virpi Suutari Scenariusz: Jussi Rautaniemi Film dokumentalny przedstawiający sylwetkę Alvara Aalto, przedstawiciela skandynawskiego designu i jednego z największych współczesnych architektów w Europie. Fin Alvar Aalto był jednym z wielkich mistrzów architektury modernistycznej XX wieku. Zajmuje w niej wyjątkowe miejsce, ponieważ dążył do jak najlepszego przystosowania swoich realizacji do warunków społecznych, psychologicznych i środowiskowych. Starał się przewidywać oczekiwania użytkowników budowli i sprawiać, by w przestrzeni, którą dla nich stworzył, czuli się jak najlepiej i jak najswobodniej. Alvar był zafascynowany złożonością miasta. Uważał Włochy za ojczyznę kultury miejskiej. Film skupia się na jego niezwykłej i pełnej miłości współpracy z żoną Aino. Ich wizja była głęboko humanistyczna, stawiająca ludzi w centrum projektowania i obejmowała zarówno projekty mebli, jak i wielkie projekty architektoniczne. Mieszali się z głównymi postaciami sztuki i designu modernistycznego, w tym Le Corbusierem, Gropiusem, Moholym - Nagym i Frankiem Lloydem Wrightem, i wywarli na nie wpływ. Poznamy ich kultowe budynki na całym świecie, od biblioteki w Rosji, akademika studenckiego na MIT, prywatnego domu kolekcjonera sztuki pod Paryżem, po pawilon w Wenecji. Wysłuchamy wypowiedzi ekspertów w tej dziedzinie. Dokument zawiera nigdy wcześniej nie widziane archiwalne i filmowe materiały. Mistrz Aalto opowiada historię miłosną niezwykłej pary do architektury w skali ludzkiej i do siebie wzajemnie. 16:00 MISTRZOWIE KINA - FRANCUSKI HOLLYWOOD (HOLLYWOOD SO FRENCH) Film dokumentalny, 52 min, USA, 2021 Reżyseria: Sebastian Perez Pezzani Film prezentuje związki kina Hollywood z Francją i wpływ kultury francuskiej na kształt przemysłu filmowego w XX wieku. Francja, a w szczególności Paryż, były postrzegane przez pruderyjnych Amerykanów pierwszej połowy XX wieku jako miejsce dużej swobody i radości życia. Wielkie hollywoodzkie kariery zrobili francuscy aktorzy tamtych lat: Maurice Chevalier, Louis Jourdain, Jean Gabin, Charles Boyer i Leslie Caron, którzy trafili w swój czas i zapotrzebowanie amerykańskiej publiczności na określonego rodzaju filmy. 17:10 KSIĘGA PRZESTRZENI S.III - ZIELONE NUMERY Magazyn, program edukacyjny, 28 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Scenariusz: Beata Hyczko Zdjęcia: Andrzej Wojciechowski Wykonawcy: Jakub Tolak W odcinku pokazujemy budynki stanowiące efekt poszukiwań w zakresie architektury ekologicznej, bardziej przyjaznej środowisku naturalnemu, lepiej wpisanej w krajobraz i odpowiadającej na wyzwania, jakie niesie kryzys klimatyczny. Pojawią się tu zielone dachy i zielone ściany, a także mieszkania wyposażone we własne szklarnie. Przedstawimy: - Dom mieszkalny Evergreen 365 w Poznaniu (Insomia): eksperymentalny budynek wielorodzinny, w którym każde mieszkanie zostało wyposażone w niewielką własną szklarnię ulokowaną na balkonie lub tarasie. - Przedszkole nr 4 w Żorach (to projekt): przedszkole na osiedlu domów jednorodzinnych, które z braku miejsca na tradycyjny ogródek jordanowski, otrzymało ogród na dachu. - Filia Dąb Domu Kultury Koszutka w Katowicach (PA+U Rafał Mazur): dom kultury w trudnej dzielnicy Katowic wtopiono w zieleń pobliskiego parku dzięki porośniętej zielenią rampie, - Siedziba Fundacji Nauki Polskiej w Warszawie (FAAB): jedyny dotychczas zrealizowany w tej skali i zarazem w pełni udany przykład zastosowania żyjących, roślinnych, pionowych ścian w elewacji budynku, - Zespół apartamentów River View w Gdańsku (APA Wojciechowski): rzadki przypadek połączenia świetnego projektu architektury mieszkaniowej z działaniami na rzecz zapewnienia mieszkańcom maksymalnej ilości zieleni w ramach wielkomiejskiego kwartału położonego w ścisłym centrum historycznego miasta, O swoich projektach opowiadać będą: Szymon Januszewski (Evergreen 365), Adam Białobrzeski (Fundacja Nauki Polskiej). Temat uzupełni esej Oskara Grąbczewskiego prezentujący historię trzech słynnych konkursów na projekt Świątyni Opatrzności na warszawskim Wilanowie, a przede wszystkim zwycięzcę ostatniego z nich. Ten wizjonerski, niezwykle nowatorski pod względem rozwiązań ekologicznych, o dziesięciolecia wyprzedzający swoją epokę projekt Marka Budzyńskiego, okazał się zbyt śmiały i nigdy nie doczekał się realizacji. 17:45 ZAGINIONE SKARBY - "PORTRET MŁODZIEŃCA" Film animowany, 5 min, Polska, 2020 Reżyseria: Beata Szuszwedyk - Sadurska Scenariusz: Beata Szuszwedyk - Sadurska Muzyka: Michał Izydorczyk Wykonawcy: Kacper Kaliszewski Cykl programów poświęconych kradzieżom dzieł sztuki. Odcinek przedstawia historię kradzieży obrazu "Portret młodzieńca", który Rafael Santi namalował w 1514 roku. Jest to najsłynniejszy obraz zagrabiony z Polski w czasie wojny. Należał wówczas do kolekcji Muzeum Książąt Czartoryskich. 18:00 SPOTKANIE Z CIENIEM - DAWNE BALE Widowisko kameralne, 46 min, Polska, 1968 Reżyseria: Irena Sobierajska Scenariusz: Jerzy Waldorff Prowadzący: Jerzy Waldorff Cykliczny program poświęcony polskiej kulturze. W tym odcinku opowieść Jerzego Waldorffa o balach w dwudziestoleciu międzywojennym. 20:00 NA WSCHÓD OD HOLLYWOOD - KRYPTONIM HHHH (HHHH) Thriller, dramat wojenny, 114 min, Belgia/Francja/Wielka Brytania/USA 2017 Reżyseria: Cedric Jimenez Scenariusz: David Farr, Audrey Diwan, Cedric Jimenez Aktorzy: Jason Clarke, Rosamund Pike, Jack O'Connell, Mia Wasikowska, Jack Reynor, Stephen Graham, Thomas M. Wright HHhH to akronim od Himmlers Hirn heisst Heydrich, czyli "mózg Himmlera nazywa się Heydrich". Scenariusz filmu został oparty na powieści pod tym tytułem Laurenta Bineta o zbrojnej akcji czeskiego ruchu oporu na Reinharda Heydricha, pomocnika Heinricha Himmlera. Zamach został przeprowadzony w Pradze, w maju 1942 roku, pod kryptonimem Operacja Anthropoid. II wojna światowa. Utworzony przez Hitlera Protektorat Czech i Moraw, gdzie niepodzielnie rządzą niemieccy protektorzy. Najbardziej znanym z nich jest właśnie Reinhard Heydrich, należący do najpotężniejszych ludzi III Rzeszy, to jeden z największych zbrodniarzy wojennych. Zamach na życie Heydricha, znienawidzonego kata Pragi, przygotowują Czech Jan Kubis i Słowak Jozef Gabcik. 23:20 WIĘCEJ NIŻ FIKCJA - PAUL VERHOEVEN, FILMOWIEC PROWOKATOR (VERHOEVEN VERSUS VERHOEVEN) Film dokumentalny, 52 min, Francja/Niderlandy (Holandia), 2016 Reżyseria: Elisabeth Van Zijll Langhout Scenariusz: Laurent Drancourt, Elisabeth Van Zijll Langhout Zdjęcia: Reinout Steenhuizen Dokumentalny portret Paula Verhoevena, reżysera m.in. "Nagiego instynktu", "Robocopa", "Człowieka widmo", "Elle". 00:30 PILECKI UCIECZKA DO WOLNOŚCI KONCERT L. U. C Koncert, 42 min, Polska, 2018 Scenariusz: Jan Czerniecki, Tomasz Stefanek Wykonawcy: Wojciech Buliński, Hubert Radoszko, Mikołaj Basiukiewicz, Jakub Klemensiewicz, L. U. C Specjalnie skomponowana muzyka Łukasza /L. U. C / Rostkowskiego i animowane ilustracje Przemysława Truścińskiego /TRUST/ tworzą wyjątkowe widowisko multimedialne, opowiadające historię ucieczki Witolda Pileckiego z Auschwitz - Birkenau w oparciu o oryginalne relacje z jego Raportów. Koncert L. U. C. będzie centralnym momentem organizowanego przez Ośrodek Badań nad Totalitaryzmami im. Witolda Pileckiego festiwalu "Pilecki. Po stronie wolności". Będzie to wyjątkowe widowisko multimedialne. Koncert połączy w sobie specjalnie zaaranżowaną na tę okazję muzykę nawiązującą do filmowych brzmień z opowieścią opartą na oryginalnych zapisach z Raportów Witolda Pileckiego, przeniesioną przez Przemysława Truścińskiego Trusta na komiksowy obraz w formie cyfrowej animacji. Przy skomponowanej na tę okazję muzyce, będziemy mogli śledzić niezwykłe losy rotmistrza: od niemieckiej branki na warszawskim Żoliborzu, przez transport do Auschwitz, determinację w budowaniu organizacji konspiracyjnej, aż do momentu podjęcia decyzji o ucieczce z obozu i jej realizacji. 01:30 LEKKIE OBYCZAJE - KOBIETA IDZIE NA WOJNĘ (KONA FER STR (AKA WOMAN AT WAR)) Komediodramat, film przygodowy, 96 min, Francja/Islandia/Ukraina 2018 Reżyseria: Benedikt Erlingsson Scenariusz: Benedikt Erlingsson, Olafur Egilsson Aktorzy: Halldora Geirharsdottir, Johann Sigurarson, David Thor Jonsson, Magnus Trygvason Eliassen Komediodramat "Kobieta idzie na wojnę" został wysoko oceniony na wielu festiwalach filmowych na całym świecie. Tą wciągającą historią zainteresowała się sama Jodie Foster, która wykupiła prawa do amerykańskiego remake’u. Główny wątek koncentruje się wokół walki z systemem, prowadzonej przez zdeterminowaną bohaterkę filmu, Hallę. Ta pełna życia i radości mieszkanka niewielkiego miasteczka, jest tam dyrygentką lokalnego chóru. Nikt jeszcze nie poznał drugiego oblicza Halli. Superbohaterka, ukrywając się pod pseudonimem "Kobieta z Gór", właśnie wypowiada wojnę potężnemu koncernowi zagrażającemu islandzkiemu środowisku naturalnemu. I nie spocznie, dopóki nie dopnie swego. Branżowa prasa pisała o filmie, że jest to znakomita opowieść o buncie, w której bohaterka udowadnia, że jedna kobieta jest w stanie postawić na głowie cały świat rządzony przez mężczyzn. 03:20 MŁODA POLSKA - ROZŁAM Film krótkometrażowy, 18 min, Polska, 2020 Reżyseria: Łukasz Deja, Joanna Deja Scenariusz: Joanna Deja, Łukasz Deja Aktorzy: Wojciech Solarz, Magdalena Pociecha, Krzysztof Kiersznowski, Mateusz Mosiewicz, Agnieszka Wrona, Agata Garczyńska Wojtek dostaje na urodziny sportową bransoletkę. W trakcie użytkowania gadżetu, odkrywa swoją nocną aktywność, której nie pamięta. Z początku podejrzewa, że prezent się zepsuł. Jednak coraz dziwniejsze rzeczy dzieją się w jego życiu. Rozpoczyna śledztwo, którego finałem jest konfrontacja z samym sobą. 03:55 W SZKLANYM KLOSZU SYLVII PLATH (SYLVIA PLATH - INSIDE THE BELL JAR) Film dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Teresa Griffiths Scenariusz: Teresa Griffiths Zdjęcia: Jonathan Partridge Muzyka: Guy Farley Wykonawcy: Maggie Gyllenhaal Film opowiada historię powstawania autobiograficznej powieści poetki Sylvii Plath "Szklany klosz" oraz powiązania między jej życiem a książką. W książce Sylvia Plath opisuje swoje życie w okresie od wyjazdu do Nowego Jorku i czasy po powrocie do rodzinnego Bostonu. W międzyczasie autorka powieści studiuje również w Smith College w Northampton. Miesiąc po wydaniu książki poetka popełnia samobójstwo (11 lutego 1963 roku). W filmie poetkę wspomina jej córka, Frieda Hughes.