TVP Kultura Piątek, 28.04.2023 11:00 RODZINA POŁANIECKICH - ODC. 3/7 POJEDNANIE Serial obyczajowy, kostiumowy, 81 min, Polska 1978 Reżyseria: Jan Rybkowski Scenariusz na podstawie powieści Henryka Sienkiewicza: Andrzej Mularczyk, Bożena Hlebowicz Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Anna Nehrebecka, Andrzej May, Andrzej Chrzanowski, Teresa Lipowska, Jan Englert, Czesław Wołłejko, Bronisław Pawlik, Ewa Żukowska, Ewa Szykulska, Anna Milewska, Andrzej Seweryn, Leonard Pietraszak, Alicja Jachiewicz, Lucjan Fogiel, Andrzej Precigs i inni Marynia i Stach Połaniecki coraz częściej spotykają się w domu pani Emilii Chwastowskiej, przy łóżku chorej Litki. Umierająca dziewczynka życzy sobie, aby pogodzili się i pobrali. Ulegając żądaniu dziecka, wybaczają sobie dawne urazy. W Warszawie przebywa również sąsiad Pławickich z okolic Krzemienia, młody pan Gątowski, który skrycie marzy o Maryni. Między nim a Maszką dochodzi do awantury, którą może zakończyć jedynie pojedynek. Maszko prosi Połanieckiego, by został jego sekundantem. 14:15 UCIECZKA Z KINA "WOLNOŚĆ" Film obyczajowy, 86 min, Polska, 1990 Reżyseria: Wojciech Marczewski Scenariusz: Wojciech Marczewski Zdjęcia: Jerzy Zieliński Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Janusz Gajos, Zbigniew Zamachowski, Teresa Marczewska, Piotr Fronczewski, Władysław Kowalski, Michał Bajor, Jan Peszek, Jerzy Bińczycki, Artur Barciś, Maciej Kozłowski, Henryk Bista, Ewa Wencel, Krzysztof Wakuliński, Zofia Tomaszewska Grądziewicz, Aleksander Bednarz Janusz Gajos stoi oniemiały w ciemnej sali kinowej. Przed oczami ma widok niezwykły. Na ekranie zbuntowani aktorzy nie chcą dalej grać swych fałszywych, ogłupiających ról. Próbują im w tym przeszkodzić histeryczne, pełne paniki reprymendy dobiegające z widowni. To przedstawiciele oficjalnej komisji starają się zagłuszyć swój strach i bezradność. Jeszcze chwila i Janusz Gajos wybuchnie śmiechem. "Poruszająca scena, przywodząca na myśl"Mistrza i Małgorzatę"Bułhakowa" - orzekli krytycy. W filmie Marczewskiego jest jeszcze wiele sekwencji równie wymownych i dramatycznych. Wspólnie tworzą dzieło, które stało się wydarzeniem artystycznym na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku - Gdyni w 1990 r. Uhonorowano je wówczas Grand Prix i nagrodą dziennikarzy. Wyróżnienie za najlepszą główną rolę męską otrzymał Janusz Gajos. "Ucieczkę..." nagradzano jeszcze kilkakrotnie, także zagranicą, np. na Festiwalu Filmów Fantastycznych w Avoriaz. Wcześniej najważniejsze trofea zdobywały tam m.in. "Carrie" Briana de Palmy, "Pojedynek na szosie" Stevena Spielberga i "Terminator" Jamesa Camerona. Pierwiastek fantastyczny odgrywa w filmie Marczewskiego rolę niepoślednią, choć nie w sposób właściwy produkcjom science - fiction. Służy bowiem ukazaniu przemiany duchowej cenzora - niegdyś poety i krytyka literackiego, obecnie (tak go określił reżyser) człowieka "spsiałego", pozornie groźnego, lecz w rzeczywistości zastraszonego i samotnego. Oba światy: realny i fantasmagoryczny przenikają się. Cenzor przekracza granicę ekranu, wchodzi do wnętrza filmu, powodowany miłością do jednej z jego bohaterek - Małgorzaty. Jednak i tam spotyka go rozczarowanie. Wraca do rzeczywistości, lecz nie będzie już tym samym człowiekiem. Niegdyś poeta, potem cenzor, teraz - kto? Jeden z krytyków pisał: "W tym filmie każdy chce wyjść z ram własnego życia. Buntuje się cenzor. Buntują się postacie filmowe. Wszyscy szukają wolności, której nie ma. Jej przebłysk jest może tylko w idei ucieczki. Wystarczy nocą wejść na dach własnej kamienicy, aby przekonać się, ilu ludzi znajduje się w stanie ucieczki."Aż tak wielu?"- dziwi się cenzor, obserwując dachy pełne ludzi. Sam jest jednym z lunatyków." 15:50 MISTRZOWIE PĘDZLA - RAFAEL - KSIĄŻĘ SZTUKI (RAPHAEL - THE LORD OF THE ARTS) Film dokumentalny, 90 min, Włochy, 2018 Reżyseria: Luca Viotto Dokumentalny portret Rafaela Santiego - jednego z najwybitniejszych malarzy renesansu, autora fresków w bazylice św. Piotra. 17:30 RES POLONIAE - O POLSCE Z ODDALI - EGILS LEVITS Program publicystyki kulturalnej, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Piotr Poraj Poleski Scenariusz: Jolanta Rzegocka, Anna Szałańska, Piotr Poraj Poleski Prowadzący: Jolanta Rzegocka Program "Res Poloniae - o Polsce z oddali" to cykl wywiadów przeprowadzonych przez Jolantę Rzegocką w różnych krajach. Tym razem dziennikarka odwiedza Łotwę, gdzie rozmawia z przedstawicielami kulturalnych elit. Misją programu jest wzajemne poznanie się Polaków i Łotyszów, odnalezienie na Łotwie polskich śladów, a także uświadomienie sobie wszystkiego, co może łączyć obydwa narody. Bohaterem odcinka jest prezydent Łotwy, Egils Levits. 18:05 ROZMOWY O ZMIERZCHU I ŚWICIE - ROZMOWA 8. ANIA, ZYGMUNT I "SZTUKMISTRZ Z LUBLINA" Program dokumentalny, 29 min, Polska, 1996 Scenariusz: Magda Umer Wykonawcy: Magda Umer, Anna Szałapak, Agnieszka Osiecka, Zygmunt Konieczny Agnieszka Osiecka opowiada o swojej niezwykłej współpracy z Anną Szałapak i Zygmuntem Koniecznym. Wspomina też pracę z twórcami przedstawienia "Sztukmistrz z Lublina", mówi o swoim stosunku do narastającego antysemityzmu. 18:50 ŻYWA WODA - SPEKTAKL MUZYCZNY ANNY SZAŁAPAK DEDYKOWANY AGNIESZCE OSIECKIEJ I PIOTROWI SKRZYNECKIEMU Program rozrywkowy, 58 min, Polska, 1998 Autor: Julian Tuwim, Agnieszka Osiecka, Piotr Skrzynecki, Ewa Lipska, Adam Mickiewicz, Czesław Miłosz Reżyseria: Marta Meszaros Wykonawcy: Anna Szałapak, Zygmunt Konieczny, Grzegorz Pistak Spektakl muzyczny, dedykowany Agnieszce Osieckiej i Piotrowi Skrzyneckiemu. Opowiada wierszami głównie Agnisaki Osieckiej, ale także Ewy Lipskiej, Juliana Tuwima, Adama Mickiewicza, Czesława Miłosza o życiu, śmierci, przemijaniu. "Wszystko płynie - wszystko się nieustannie zmienia" - to idea i motyw przewodni spektaklu, składającego się z 14 piosenek, w których dominują kompozycje Zygmunta Koniecznego. Całość została wzbogacona materiałami archiwalnymi TVP oraz zdjęciami Agnieszki Osieckiej i Piotra Skrzyneckiego z prywatnych zbiorów Anny Szałapak. W programie przedstawiono m.in.: "Scherzo", "Koszulki Z.K.", "Rzekę nierzeczywistą", "Moje kochanie", "Żyw wodę", "Źródło życia", "Płynność", "Mazełtoff", "Miłość", "Krzesna", "Walc końcówka", "Nad wodą wielką czystą", "Pożegnanie", "Grajmy Panu". 20:00 WIECZÓR KINOMANA - WSTĘP DO FILMU - MROCZNE WODY Felieton, 5 min, Polska, 2023 Łukasz Jasina rozmawia z krytykiem filmowym Łukaszem Adamskim o filmie pt. "Mroczne wody", reż. Todd Haynes. 20:10 WIECZÓR KINOMANA - MROCZNE WODY (DARK WATERS) Dramat, 121 min, USA 2019 Reżyseria: Todd Haynes Scenariusz: Nathaniel Rich, Mario Correa Aktorzy: Mark Ruffalo, Anne Hathaway, Tim Robbins, Bill Pullman, John Newberg, Michael Lineman, Wynn Reichert Scenariusz filmu zainspirowany aferą, o której pisał w amerykańskim The New York Times jeden z dziennikarzy pisma, Nathaniel Rich. Chodzi o skandaliczną sprawę związaną z zatruwaniem środowiska. Historia dotyczy adwokata Roberta Bilotta, prowadzącego przez dwie dekady sądową walkę z jednym z największych koncernów chemicznych na świecie. Spółka była oskarżona o przyczynienie się do groźnych chorób pracowników w wyniku kontaktu z trującymi substancjami używanymi przy produkcji oraz permanentne niszczenie środowiska naturalnego. Akcja filmu rozpoczyna się w latach 90. ubiegłego wieku. Wtedy to z adwokatem Bilotttem kontaktuje się rolnik, który w tajemniczych okolicznościach stracił wiele krów ze swego stada. Choć początkowo Bilott nie jest zainteresowany taką sprawą, ostatecznie udaje się do gospodarstwa rolnika i w rezultacie wszczyna prywatne śledztwo. To co odkryje, przechodzi jego najśmielsze wyobrażenia. Dochodzenie ujawnia długą historię zanieczyszczania środowiska. 23:10 WOMEN MAKE FILM - KOBIETY ZA KAMERĄ ODC. 12 (WOMEN MAKE FILM) Cykl dokumentalny, 60 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Mark Cousins Twórcy serialu rozmawiają z uznanymi reżyserkami, by odpowiedzieć na pytanie, czy istnieje typowo kobiece kino. Zdania na ten temat są podzielone. Niektóre z pań, jak choćby Jane Campion ("Fortepian") czy Sally Potter ("Orlando"), nie czują się wyróżnione, gdy ktoś określa ich filmy jako kobiece. Według autorek pojęcie funkcjonuje umownie i nie stanowi odpowiedniej definicji dla ich dzieł. Z drugiej strony fakt bycia kobietą reżyserem sprawia, iż mają one poczucie swoistej odrębności. 00:25 CZWARTKOWY KLUB FILMOWY - INDOCHINY (INDOCHINE) Dramat, 151 min, Francja, 1992 Reżyseria: Régis Wargnier Zdjęcia: François Catonné Muzyka: Patrick Doyle Aktorzy: Catherine Deneuve, Vincent Perez, Linh Dan Pham, Jean Yanne, Andrzej Seweryn Akcja zaczyna się w Indochinach lat 30. XX wieku. Plantacja drzew kauczukowych należy do francuskiej kolonistki Éliane, która mieszka w Wietnamie wraz z ojcem i przybraną córką Camille. Na jednej z aukcji Éliane poznaje młodego francuskiego oficera Jeana - Baptiste Le Guena, z którym przeżywa krótki romans. W tym czasie jej córka Camille również się w nim zakochuje i porzucając dom oraz aktualnego narzeczonego, wyrusza do Tonkinu, gdzie stacjonują oddziały francuskie, w których służy Jean. Éliane rusza jej śladem. Dzieje ich zakazanej miłości przedstawiono na tle burzliwej historii Wietnamu: narastania oporu przeciw Francuzom, wydarzeń II wojny światowej, powstania wyzwoleńczego i upadku francuskiego kolonializmu. 03:15 TERAZ ANIMACJE! - RED LIGHT TRAIN Film animowany, 9 min, Polska, 2019 Reżyseria: Alicja Kot Scenariusz: Alicja Kot Krótki film animowany. Młoda stewardesa pracuje w luksusowym pociągu dalekobieżnej linii do Paryża. Pasażerami są zakochane pary, podróżujące do stolicy miłości. Stewardesa mimowolnie staje się świadkiem ich miłosnych uniesień. Jednocześnie coraz dotkliwiej odczuwa własną samotność. Chce kochać i być kochaną. Nie potrafiąc sobie poradzić z niezaspokojoną potrzebą miłości, obsesyjnie obserwuje złączonych w uściskach, podróżujących kochanków. (opis producenta) 03:20 TERAZ ANIMACJE! - KRĄG Film animowany, 7 min, Polska, 1978 Reżyseria: Jerzy Kucia Scenariusz: Jerzy Kucia Zdjęcia: Marek Plata Muzyka: Marek Wilczyński Impresja poświęcona człowiekowi i jego otoczeniu. Bezwiedne okrucieństwo przyrody wynikające z rządzących nią praw przeplata się ze świadomym okrucieństwem człowieka. 03:45 KINO NOCNE - KRÓLOWA ANIOŁÓW Dramat, 100 min, Polska, 1999 Reżyseria: Mariusz Grzegorzek Scenariusz: Mariusz Grzegorzek Zdjęcia: Jolanta Dylewska Aktorzy: Marusz Jakus, Zofia Rysiówna, Gabriela Muskała, Dorota Pomykała, Marta Neuman, Barbara Wałkówna, Bohdan Wróblewski, WŁadysław Kowalski Mariusz Grzegorzek stanowi zjawisko szczególne w polskim kinie. Już w "Rozmowie z człowiekiem z szafy", swoim debiucie fabularnym z 1994 r. , objawił się jako wizjoner. Jego świat jest mroczny, człowiek w nim rozdygotany, a emocje na krawędzi histerii. Reżyser nie opowiada historii realistycznych. Jego "Królowa aniołów", wyrafinowana estetycznie i intelektualnie, jest filmowym snem: porwanym, pulsującym, halucynacyjnym, pełnym zaskakujących wizji. Wysmakowane kadry sąsiadują tu z obrazami rodem z heavymetalowego teledysku, ciepłe kolory zderzają się z surową czernią i bielą. Dzieło Grzegorzka to kameralny dramat traktujący o coraz powszechniejszym zaniku zdolności do kochania, trudzie wzajemnego zrozumienia, zastępowania - często nieświadomie - prawdziwych emocji pozorami i powierzchownymi zależnościami. Akcja filmu rozgrywa się w dwóch wzajemnie dopełniających się planach czasowych: współcześnie i mniej więcej w połowie XIX stulecia. Dwoje aktorów gra cztery postaci. We współczesnej historii młody lekarz Jakub przeżywa właśnie trudny emocjonalnie okres w życiu. Podczas nocnego dyżuru próbuje uspokoić ciężko chorego kilkuletniego chłopca. Obserwując jego cierpienia, zaczyna rozpamiętywać własne dzieciństwo, usiłuje dotrzeć do źródeł swej frustracji. Zdaje sobie sprawę, że coraz bardziej traci kontakt z ojcem i narzeczoną, nauczycielką Marią. Dziewczyna zrywa z nim. Jakub podejmuje ostatnią, desperacką próbę ratowania siebie i ich związku: decyduje się porwać Marię, aby na jej oczach dokonać swoistej psychodramy i zmusić ją do wysłuchania jego "spowiedzi". Druga historia miłosna, przeplatająca się z pierwszą, rozgrywa się w szlacheckim dworku. Młoda guwernantka Maria opiekuje się schorowaną dziedziczką Elżbietą. Z właścicielką dworu mieszka jej 40 - letnia córka, Anna, będąca w ciąży z mężczyzną, który ją porzucił. Zdewociała matka zatruwa życie samotnej, zgorzkniałej córce, ta zaś nie może pogodzić się z odejściem ukochanego i wskrzesić w sobie miłości do dziecka, które wkrótce ma urodzić. Gdy do miejscowej parafii przybywa młody ksiądz Jakub, egzaltowana Maria - uciekając od smutnej rzeczywistości - szaleńczo się w nim zakochuje.