TVP Historia Poniedziałek, 01.05.2023 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 1 MAJA ODC. 549 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1941 - premiera filmu Orsona Wellesa "Obywatel Kane"; 1948 - pierwszy Wyścig Pokoju; 1971 - robotnicy Wybrzeża złożyli kwiaty na grobach kolegów zabitych w grudniu 1970 r. ; 1991 - Jan Paweł II ogłosił swą trzecią encyklikę "Centesimus annos"; 07:00 EPITAFIA KATYŃSKIE - ZYGMUNT ŁOTOCKI Cykl dokumentalny, 3 min, Polska, 2010 Scenariusz: Marek Drążewski, Maciej Dancewicz, Paweł Pawlicki, Paulina Brzezińska, Piotr Weychert Muzyka: Monika Cybulska ZYGMUNT ŁOTOCKI Zygmunt Marian Łotocki (ur. 16 stycznia 1904 we Włodawie, zm. 1940 w Katyniu), polski łucznik, pisarz i publicysta, podporucznik rezerwy piechoty Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej. Rytmicznie skandując kroki, ruszamy w życia Maraton. Krew kipi, oddech gra w piersiach, oddech szeroki jak wiatr. Trzeba nam biec na spotkanie dalekim, nieznanym światom. Zygmunt Łotocki poznał Rosję już w dzieciństwie. Jego ojciec inżynier budował na Syberii koleje. Do Polski rodzina wróciła w roku 1920. Ukończył polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim. Należał do pionierów sportu łuczniczego w Polsce. Był wielokrotnym rekordzistą kraju. W turnieju drużynowym mistrzostw świata zdobył złoty medal, a jako trener wychował grupę wybitnych łuczniczek, w tym sławną Jadwigę Kurkowską - Spychajłową, wielokrotną medalistkę mistrzostw świata, Annę Moczulską, Zofię Bunch oraz Marię Pańków - swoją późniejszą żonę. Opublikował podręczniki Sport łuczniczy i Łucznictwo. Był również poetą, członkiem grupy Kwadryga. Publikował swoje wiersze o sporcie w czasopismach literackich. Pracował jako polonista w gimnazjum w Piotrkowie. We wrześniu 1939 roku jako podporucznik rezerwy nie otrzymał na czas karty mobilizacyjnej, więc postanowił na ochotnika zgłosić się do macierzystego 34. pułku piechoty z Białej Podlaskiej, dokąd na rowerze wyjechał z Piotrkowa. W listopadzie z obozu w Kozielsku, dotarł do rodziny tylko jeden list. W kwietniu 1943 roku podczas ekshumacji na terenie Katynia, zidentyfikowano zwłoki Zygmunta Łotockiego. Ziemia jest bieżnią olbrzymią, a meta - za mgłami meta! 07:10 SAGA PRASTAREJ PUSZCZY - OPOWIEŚĆ O WILKU: NIE MA JAK STADO Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2007 Reżyseria: Jan Walencik, Bożena Walencik Scenariusz: Bożena Walencik, Jan Walencik Zdjęcia: Jan Walencik Wykonawcy: Krzysztof Gosztyła, Tadeusz Karolak, Mohammad Rasouli, Marta Maślanka, Polska Orkiestra Radiowa, Agnieszka Bemowska, Marcin Pospieszalski W tym odcinku opowieść o wilku. Jego rodzeństwo i matka giną tragicznie. Osierocony młody osobnik nagle staje przed czymś, co jest obce wilczej naturze: nie potrafi żyć w samotności. Wszystko, czego zaznał dotychczas wiązało się z rodziną. Niedoświadczony i zagubiony wilczek uporczywie szuka bratniej duszy. Natrafia jednak na kłusownika, który już kiedyś zagroził jego rodzinie. Teraz ów prześladowca krąży za nim jak zły cień. 10:40 ROBOTNICE Film dokumentalny, 16 min, Polska, 1980 Reżyseria: Irena Kamieńska Film o robotnicach Krośnieńskich Zakładów Przemysłu Lniarskiego i ich problemach. 11:00 KLEJNOTY ALP, WIELKIE JEZIORA WŁOCH - ODC. 5 GARDA (JEWELS OF THE ALPS - ITALY'S GREAT LAKES) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Mi - Yong Brehm Pięcioodcinkowa seria dokumentalna, opowiadająca o najpiękniejszych alpejskich jeziorach zwanych Klejnotami Alp. W tej serii poznamy pięć największych z nich: jezioro Maggiore, jezioro Como, jezioro Iseo, jezioro Lugano i jezioro Garda. Odc. 5 Jezioro Garda jest najpiękniejszym i największym jeziorem we Włoszech, położonym w malowniczych i pełnych słońca górach. Woda w jeziorze Garda należy do najczystszych spośród wszystkich włoskich jezior, a jej kolor przypomina wodę Adriatyku. Wokół jeziora położonych jest kilkanaście typowo włoskich, romantycznych miasteczek z wąskimi uliczkami, tarasami widokowymi na góry oraz jezioro i prawdziwie włoskimi restauracjami. W moim przewodniku dowiesz się, co warto zobaczyć, które plaże i miasteczka są najpiękniejsze i gdzie znaleźć nieoczywiste atrakcje. Jezioro Garda, największe i jedno z najbardziej fascynujących włoskich jezior ma niezliczoną ilość zalet, a główną z nich jest różnorodność. Dolinę obecnie wypełnioną wodami jeziora kształtowały od setek tysięcy lat procesy górotwórcze i zlodowacenia. Pierwotnie tereny dzisiejszej Gardy stanowiły dno ciepłego morza. Następnie owo dno wypiętrzyło się wraz z powstaniem Alp. Wysokie góry spowodowały rozwój lodowców, które tysiącami lat żłobiły dolinę. Szacuje się, że pierwotnie około 400 tysięcy lat temu Garda kończyła się w okolicach dzisiejszej miejscowości Sal, a obecny kształt przybrała dopiero po ostatnim zlodowaceniu, czyli około 12 tysięcy lat temu. Samo jezioro jest największym zbiornikiem słodkiej wody w Italii. 12:05 WIĘCEJ NIŻ MIÓD (MORE THAN HONEY) Film dokumentalny, 91 min, Szwajcaria/Niemcy/Austria, 2012 Reżyseria: Markus Imhoof Scenariusz: Markus Imhoof Zdjęcia: Jörg Jeshel, Attila Boa Muzyka: Peter Scherer Pszczoły to nie tylko istotne ogniwo ziemskiego ekosystemu, lecz również ważny czynnik plonotwórczy. Zamieszkują Ziemię równie długo jak człowiek, ale gdy one wyginą, jak twierdził Einstein, ludziom pozostaną nie więcej niż cztery lata życia. Reżyser Markus Imhoof, który w życiu prywatnym jest wnukiem szwajcarskiego pszczelarza, opowiada o poważnym kryzysie, jaki dotyka obecnie populację pszczół. W ciągu ostatniej dekady wyginęły ich miliony. Czy to oznacza, że czeka nas totalny kryzys? Wykorzystując najnowszą technologię, umożliwiającą obserwację niewidocznych gołym okiem zjawisk, Imhoof z własnej perspektywy pokazuje rolę i piękno pszczół, a także fatalizm ich losu. Podróżując z kamerą po całym świecie, filmuje tereny, na których zamieszkują pszczoły, a za pomocą mikroskopowych zdjęć pokazuje, jak żyją i zachowują się w gniazdach i ulach. Widzowie poznają pszczelarzy, naukowców i rolników, owładniętych pasją pszczelarstwa i pragnących poznać tajemnicę masowej śmierci pszczół. Pomimo wieloletnich badań, dokładny powód tego zjawiska nie jest znany i stanowi przedmiot spekulacji. Imhoof stara się pokazać międzynarodowy zasięg tego zjawiska, dokumentując przebieg, jaki ma ono w różnych częściach świata. W Chinach doszło już nawet do tego, że rolnicy zatrudniają ludzi, którzy zamiast pszczół zapylają rośliny... "Więcej niż miód" to dokumentalny blockbuster i jeden z najdroższych w historii filmów dokumentalnych (jego budżet wyniósł ok. 2 mln euro), zrealizowany przez producentów głośnych "Nakarmimy świat" oraz "Zaróbmy jeszcze więcej". Wybrane nagrody i festiwale: 2013 - szwajcarski kandydat do Oscara w kategorii Najlepszy Film Nieanglojęzyczny 2013 PLANETE+ DOC FILM FESTIVAL 2013 Niemiecka Nagroda Filmowa dla Najlepszego Filmu Dokumentalnego 2013 Szwajcarska Nagroda Filmowa dla Najlepszego Filmu Dokumentalnego i za Najlepszy Scenariusz (docsag.pl) 13:40 STOLARZ Film dokumentalny, 13 min, Polska, 1976 Reżyseria: Wojciech Wiszniewski Zdjęcia: Ryszard Jaworski Muzyka: Janusz Hajdun Urodził się w 1905 roku na warszawskiej Pradze. Ojca stracił w 1906, a rok później matkę. Jako dziecko trafił do tartaku i stąd wzięła się jego miłość do drewna, która zdecydowała o jego przyszłości. Wybrał zawód stolarza. Bohater wymienia najważniejsze fakty ze swego życia. Podaje imiona bliskich 1 znajomych, nazwiska mistrzów, istotne daty, adresy warszatów, w których pracował i mieszkań, które zajmował, zwłaszcza zaś szczegóły z życia zawodowego. Podczas służby w 7. pułku ułanów robił stojaki na broń, w czasie okupacji wyrabiał przeróżne sprzęty ze skrytkami, a także szafy trzydrzwiowe, w czasie powstania warszawskiego - trumny i krzyże dla poległych powstańców. Po wojnie na skrytki już nie było popytu, wyrabiał więc stoły, krzesła i szafy. W 1953 roku musiał jako prywatna inicjatywa zamknąć swój zakład. Został nocnym stróżem. W październiku 1956 roku powrócił do fachu, by robić meble miękkie, wyściełane. Od grudnia 1970 zaczął wyrabiać szafki korytarzowe do bloków dla ludności w Warszawie. Wiszniewski pokazuje swego bohatera na dużych zbliżeniach, podczas pracy. W jego lakoniczną opowieść, snutą specyficznym językiem, a głosem Jana Himilsbacha, po mistrzowsku wplata niewymagające żadnego komentarza dokumentalne sekwencje, które ilustrują etapy życia stolarza, a jednocześnie składają się na obraz historii naszego kraju. Kończy zaś całość w sposób zaskakujący, co zresztą jest charakterystyczne dla tego reżysera. Oto okazuje się, że opowieść ta jest rodzajem podania o mieszkanie. Siedemdziesięcioletni stolarz fachowiec wraz z żoną i dwoma dorosłymi synami zajmuje bowiem lokal o powierzchni 12 metrów kwadratowych. Ów człowiek, który uczciwie pracował niemal całe życie, nie może zrozumieć dlaczego tak się dzieje. I to w mieście pełnym nowych bloków. 14:10 ROZMOWY KONTROLOWANE Komedia, 93 min, Polska 1991 Reżyseria: Sylwester Chęciński Scenariusz: Stanisław Tym Zdjęcia: Jerzy Stawicki Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Stanisław Tym, Irena Kwiatkowska, Alina Janowska, Krzysztof Kowalewski, Marian Opania, Jerzy Turek, Jerzy Bończak, Zofia Merle, Bożena Dykiel, Artur Barciś, Maciej Damięcki, Leon Niemczyk Niemal dokładnie w dziesiątą rocznicę ogłoszenia stanu wojennego na ekrany kin weszła pierwsza polska komedia poświęcona temu dramatycznemu wydarzeniu. Po serii filmów "martyrologicznych" na ten temat, recenzenci pisali, że oto pojawił się "pierwszy film o stanie wojennym, który publiczność prawdopodobnie uzna za swój". Autorzy dość odważnie podeszli do zadania: postanowili rozśmieszyć widzów tym, co jeszcze do niedawna budziło grozę, zburzyli martyrologiczne stereotypy, spojrzeli satyrycznie nie tylko na sprawców stanu wojennego, ale i tych, których on dotknął. Dostało się zarówno władzy i "bezpiece", jak i opozycji. Sprawiedliwie wykpiono metody walki i zachowania obu stron. Jak pisał jeden z krytyków, "obie walczące strony łączyła bowiem jedna gra. W tym filmie stan wojenny wszystkich jakoś urządzał i podnosił. "Resort"potrzebował twardych przeciwników, żeby podkreślić swoją rolę, a ludzie chętnie wyolbrzymiali swoje zagrożenie, żeby na tym tle wypaść bardziej bohatersko". Nawiązując do wielu klasycznych już dzieł filmowej szkoły polskiej, do "Popiołu i diamentu" a jeszcze wyraźniej do "Zezowatego szczęścia", twórcy "Rozmów kontrolowanych" uświadamiają widowni, że film ten "nie jest spóźnioną satyrą na WRON - ę, ale wciąż aktualnym studium polskości rozumianej jako zbiór gestów". "Rozmowy kontrolowane", nagrodzone Złotymi Lwami Gdańskimi za scenariusz na FPFF w Gdyni w 1992 r. , to poniekąd kontynuacja "Misia", wcześniejszej o 10 lat komedii, którą z dziełem Sylwestra Chęcińskiego łączy osoba scenarzysty i odtwórcy głównej roli, Stanisława Tyma. W obu filmach gra on postać Ryszarda Ochódzkiego, prezesa klubu sportowego "Tęcza". W grudniu 1981 r. Ryszard Ochódzki zostaje przyłapany w intymnej sytuacji z żoną pułkownika SB - Molibdena. Ten "w odwecie" wymusza na bohaterze zakup gospodarstwa w Suwalskiem. Ponieważ w tamtym rejonie większość urzędów obsadzonych jest przez "solidarnościowców", Ochódzki musi wstąpić do związku i wymeldować się ze stolicy. W Suwałkach zastaje go stan wojenny. Po spowodowaniu wypadku samochodowego prezes porzuca swój pojazd i pożyczonym autem wraca do stolicy. Zatrzymuje go patrol. W bagażniku samochodu znajduje solidarnościowe ulotki. Bojąc się aresztowania, Ochódzki rzuca się do ucieczki. Przez przypadek unieszkodliwia ścigający go czołg i staje się bohaterem walczącego podziemia. SB ściga go teraz po całej Polsce listem gończym. Tymczasem jeden z kolegów pułkownika Molibdena oznajmia mu, że wie o jego wcześniejszych kontaktach z Ochódzkim. W trosce o własną karierę i bezpieczeństwo Molibden postanawia zabić prezesa klubu "Tęcza". Ochódzkiego może już tylko uratować ucieczka za granicę. W kobiecym przebraniu ma się udać do Szwecji... 15:55 HISTORIA POLSKI - JÓZEF WYBICKI. PO PIERWSZE DOBRO OJCZYZNY Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2022 Reżyseria: Leszek Staroń Scenariusz: Leszek Staroń Zdjęcia: Jeremi Grzywa, Michał Bożek, Roman Piotrowski Aktorzy: Piotr Pilitowski Wykonawcy: Krzysztof Gadacz Film poświęcony postaci Józefa Wybickiego, wybitnego Polaka, autora hymnu narodowego. 17:10 OGNIEM I MIECZEM Dramat historyczny, 174 min, Polska, 1999 Reżyseria: Jerzy Hoffman Scenariusz: Jerzy Hoffman, Andrzej Krakowski Zdjęcia: Grzegorz Kędzierski Muzyka: Krzesimir Dębski Aktorzy: Michał Żebrowski, Izabella Scorupco, Aleksandr Domogarov, Krzysztof Kowalewski, Bohdan Stupka, Andrzej Seweryn, Zbigniew Zamachowski, Wiktor Zborowski, Wojciech Malajkat, Ewa Wiśniewska, Daniel Olbrychski, Marek Kondrat, Gustaw Holoubek, Maciej Kozłowski Kinową wersję dzieła Jerzego Hoffmana obejrzało ponad siedem milionów widzów, nie wspominając już o nagrodach i wyróżnieniach dla twórców filmu. Geneza powstania oraz wieloletnie kłopoty związane z realizacją "Ogniem i mieczem" obrosły legendą. Film Hoffmana przeszedł też do historii jako w pełni udana superprodukcja, która sprostała ogromnym oczekiwaniom zarówno widzów, jak i krytyki. Reżyserowi udało się pozyskać nie tylko rekordowe - jak na polską kinematografię - środki na realizację, lecz także znakomitych aktorów, których kreacje zapadają głęboko w pamięć. Krzysztof Kowalewski, Zbigniew Zamachowski, Wiktor Zborowski z powodzeniem nadali indywidualny rys postaciom Zagłoby, Wołodyjowskiego i Podbipięty, nie wchodząc przy tym w kolizję z duchem powieściowego pierwowzoru. Dla Michała Żebrowskiego rola Skrzetuskiego stała się trampoliną do kariery, której widomym znakiem były tytułowe kreacje w "Panu Tadeuszu" Andrzeja Wajdy i "Wiedźminie" według prozy Andrzeja Sapkowskiego. Prawdziwym objawieniem był jednak Aleksander Domogarow, rosyjski aktor, odtwarzający postać Bohuna. W opinii wielu to właśnie on stworzył najbardziej przejmującą kreację filmu. Na uwagę zasługuje też niezwykła skrupulatność w odtworzeniu realiów epoki, plastyczne, "epickie" zdjęcia oraz przekonująco zainscenizowane sceny batalistyczne. 20:10 DOKĄD Film dokumentalny, 16 min, Polska, 1990 Reżyseria: Paweł Kędzierski Rusza po wojnie pochód pierwszomajowy, zmieniają się przywódcy na trybunie, zmieniają niesione hasła, pochód ciągle idzie aż do dnia, kiedy pojawiają się na jego drodze ludzie z transparentami "Solidarności". 20:40 TRZY DNI KONDORA (THREE DAYS OF THE CONDOR) Film sensacyjny, 112 min, USA 1975 Reżyseria: Sydney Pollack Scenariusz: Lorenzo Semple Jr, David Rayfiel Aktorzy: Robert Redford, Faye Dunaway, Cliff Robertson, Max von Sydow, John Houseman, Addison Powell, Walter McGinn, Tina Chen, Michael Kane, Don McHenry, Michael Miller, Jess Osuna, Dino Narrizano i inni Luźna adaptacja bestsellerowej powieści sensacyjnej Jamesa Grady'ego "Sześć dni Kondora", opowiadającej o handlu narkotykami. Pierwsza wersja scenariusza była wierna literackiemu pierwowzorowi. I kiedy według niego powstała już większa część filmu, w Ameryce ujawniono sensacyjne dane na temat działań CIA na Bliskim Wschodzie. Reżyser zdecydował się wówczas zmienić fabułę, by nawiązać do aktualnych wydarzeń. W rezultacie nakręcił pełen niespodziewanych zwrotów akcji polityczny dreszczowiec, który jest oskarżeniem metod CIA. Głównego bohatera, Joego Turnera, gra gwiazdor Hollywoodu Robert Redford, odtwórca pamiętnych kreacji w "Obławie", "Butch Cassidy i Sundance Kid", "Wielkim Gatsbym", "Żądło", "Pożegnaniu z Afryką", "Niemoralnej propozycji". Aktor sprawdził się również jako reżyser w nagrodzonych Oscarem "Zwykłych ludziach". W roli Kathy partneruje mu Faye Dunaway ("Bonnie i Clyde", "Sieć", "Chinatown"). Autorem interesujących zdjęć jest Owen Roizman, czterokrotnie nominowany do najwyższej nagrody filmowej za "Francuskiego łącznika", "Egzorcystę", "Sieć", "Tootsie". Choć "Trzy dni Kondora" okazały się wielką sensacją, Akademia przyznała nominacje do Oscara jedynie za montaż. Joe Turner pracuje w nowojorskim Towarzystwie Historyczno-Literackim, które w rzeczywistości jest utajnioną sekcją CIA. Do zadań pracowników agendy należy wnikliwa analiza literatury sensacyjno - szpiegowskiej, mająca na celu wykrycie ewentualnych "przecieków", a także zbieranie nowych, ciekawych pomysłów. Pewnego dnia w instytucie dochodzi do masakry, wszyscy pracownicy giną od kul zamachowców. Przy życiu pozostaje jedynie Joe Turner, który akurat wyszedł z firmy na lunch. Postanawia na własną rękę poprowadzić dochodzenie w sprawie tajemniczej śmierci kolegów. Gdy zawiadamia centralę o tragedii, nie spodziewa się, że teraz jemu zagraża śmiertelne niebezpieczeństwo. Przybyły na spotkanie szef jego sekcji, Wicks, próbuje go zlikwidować. Joe uciekając terroryzuje nieznajomą młodą kobietę, którą zmusza do udzielenia mu schronienia. Opowiada jej całą historię, coraz bardziej czując do niejsympatię. Listonosz, który dzwoni do drzwi domu przerażonej Kathy, okazuje się nasłanym mordercą. Na szczęście, udaje się go zlikwidować. Polowanie na Joego dopiero się jednak zaczęło. 00:15 HIROSZIMA - UKRYTA PRAWDA (HIROSHIMA - THE REAL HISTORY) Film dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2015 Bomba atomowa zrzucona na Hiroszimę była początkiem nowej ery. Jej detonacja nie tylko zabiła ponad 100 000 osób, ale równocześnie oznaczała ostatni rozdział drugiej wojny światowej, jak i początek ery nuklearnej. Konflikty zbrojne, polityka międzynarodowa i bezpieczeństwo całej ludzkości już nigdy po tym nie były takie same. Poprzez szczegółowy opis wydarzeń przed, w trakcie i po zrzuceniu bomby, film ten ujawnia fascynującą historię jednego z decydujących momentów XX wieku i ujawnia dalekosiężne konsekwencje wybuchu, zarówno w samej Hiroszimie, jak i dla całego świata. Film przedstawia kluczowe momenty, najważniejsze miejsca, jak również graczy związanych z tym wydarzeniem. Prowadzi nas przez gabinety najpotężniejszych przywódców świata z obydwu stron barykady - aliantów i Japończyków. Widzimy samoloty wysłane na fatalną misję, a wreszcie zdewastowane ulice Hiroszimy kilka godzin po ataku.