TVP Historia Czwartek, 04.05.2023 Zmiany z dnia 26.04.2023 w stosunku do raportu z dnia 12.04.2023 (zmodyfikowano opis: Omówienie) 08:20 HISTORIA POLSKI - TRZECI MAJA, CZYLI DZIŚ Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2021 Reżyseria: Cyprian Demianiuk Scenariusz: Piotr Kornobis Zdjęcia: Marek Rozwadowski, Tomasz Woźniczka Film został zrealizowany w ramach przypadających w 2021 rok obchodów 230. rocznicy uchwalenia Konstytucji, Prawa o miastach oraz Zaręczenia wzajemnego Obojga Narodów w Polsce i na Litwie. Ambicją twórców filmu było przedstawienie procesu, jakim były wydarzenia końca XVIII wieku w możliwie dynamicznym skrócie, którego ramy wyznacza pytanie: czemu to właśnie w XVIII-wiecznej Rzeczypospolitej powstała pierwsza z nowożytnych konstytucji europejskich. Historia "Konstytucji 3 Maja" jest klasyczną opowieścią o walce dobra ze złem. Rezultatem tej walki są Polska, Litwa i Europa, w której żyjemy. Eksperci z Polski, Litwy i Niemiec odpowiadają na pytanie - dlaczego to w Rzeczypospolitej Obojga Narodów i to właśnie w 1791 roku uchwalono pierwszą europejską konstytucję. W filmie założonym zwornikiem ze współczesnością jest obraz Jana Matejki- Konstytucja 3 Maja 1791 roku, prezentowany w Zamku Królewskim w Warszawie, popularnym miejscu wycieczek szkolnych. Obraz stanowi także medium prezentujące bohaterów i antybohaterów procesu. To opowieść o odwadze, wizji i wyobraźni bohaterów Rzeczypospolitej Obojga Narodów, których praca zaowocowała czymś trwalszym niż chwilowy polityczny sukces - symbolem. Zdjęcia dokumentalne przeprowadzone zostały z należytym rozmachem - w Polsce, Litwie, Ukrainie i w Niemczech. Powstanie filmu możliwe było dzięki zaangażowaniu wielu organizacji i instytucji kultury: Archiwum Akt Dawnych, Zamku Królewskiego w Warszawie, Biblioteki Narodowej, Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie, Muzeum Narodowego w Warszawie, Instytutu Pileckiego, Polskiego Radia, Filmoteki Narodowej - Instytutu Audiowizualnego, Polskiej Fundacji Narodowej. Bohaterowie filmu: dr Michał Kulecki, prof. Michał Kopczyński, dr Michał Łuczewski dr Sebastian Adamkiewicz, prof. Anna Grześkowiak - Krwawicz, prof. Piotr Ugniewski, prof. Richard Butterwick - Pawlikowski, dr Barbara Stankevic, dr Gintaras Šapoka, dr Eligijus Raila, dr Milos Řeznik, prof. Karsten Holste, dr Stephan Theilig. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 10:35 SŁYSZĘ JĄ WSZĘDZIE Cykl dokumentalny, 59 min, Polska, 2016 Reżyseria: Maria Guzy Scenariusz: Maria Guzy Zdjęcia: Sebastian Jensz Stawowczyk Muzyka: Andrzej Zarycki Film ten, zrealizowany w 2016 roku, to opowieść o życiu i twórczości wspaniałego kompozytora krakowskiego Andrzeja Zaryckiego, który bezustannie komponuje, a w chwili powstania filmu obchodził 75. urodziny. Popularność uzyskał dzięki prawie 20 - letniej współpracy z Ewą Demarczyk, dla której komponował i był także kierownikiem muzycznym jej zespołu. Najnowsze jego piosenki ma obecnie w repertuarze wielu nie tylko znanych, ale i młodych wykonawców. O swoim życiu i twórczości opowiada sam kompozytor, a także m.in. Zbigniew Wodecki, Anna Dymna, Tadeusz Kwinta i Basia Gąsienica - Giewont. (dodano pozycję programową) 15:00 KONSTYTUCJA 3 MAJA Film dokumentalny, 34 min, Polska, 2021 Reżyseria: Elżbieta Rottermund, Tomasz Płuciennik Scenariusz: Wojciech Kalwat, Marek Stremecki Główną ideą filmu jest przypomnienie wieloaspektowej pamięci o Ustawie Rządowej i jej twórcach, a także zmieniającym się odbiorze jej treści i roli w narodowej tradycji. (dodano pozycję programową) 15:35 PRZECZYTAJ MI TĘ HISTORIĘ - ODC. 100 Felieton, 5 min, Polska, 2021 Scenariusz: Andrzej Kaczmarczyk Prowadzący: Emilia Kowalska (dodano pozycję programową) 15:45 SKARB JAGIELLONÓW. POLSKIE DZIEJE ARRASAMI TKANE. Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2022 Reżyseria: Grzegorz Styła Scenariusz: Grzegorz Styła, Marek Szczepanek Zdjęcia: Wojciech Kursa Film dokumentalny opowiadający o korelacjach historycznych losów Polski i losów kolekcji wawelskich arrasów od połowy XVI wieku do chwili obecnej. (dodano pozycję programową) 17:05 ŚWIATŁO I SZKŁO - PELPLIN ODC. 1 Magazyn historyczny, 15 min, Polska, 2022 Scenariusz: Piotr Robakowski Prowadzący: Marcin Czeski Światło i szkło, to witraż, czyli ozdobne wypełnienie okna, wykonane z kawałków kolorowego szkła wprawianych w ołowiane ramki osadzone między żelaznymi sztabami. Witraże stosowano głównie w budownictwie sakralnym. Technika witrażu znana była w starożytności, a renesans witrażownictwa nastąpił na przełomie wieków XIX i XX w sztuce secesji. Największy w Europie witraż (212 m2) znajduje się w kościele Najświętszego Serca Jezusa Chrystusa w Rypi. W cyklu "Światło i szkło" poznamy najcenniejsze polskie witraże. Odcinek 1. Pelplin. Pelplin to niewielka, leżąca w województwie pomorskim miejscowość. Tu właśnie znajduje się pocysterski obiekt sakralny. Kaszubi mówią, że jest to Matka Kościołów na Pomorzu. Tematem przewodnim będzie historia witraży i odkrycia, których dokonano w tym miejscu w połowie XIX wieku. To idealne miejsce, na przykładzie którego możemy pokazać, jak okres baroku wpłynął na znikanie, a nawet niszczenie wcześniejszych głównie średniowiecznych witraży. Malarze i rzeźbiarze tworzący w okresie baroku zwracali uwagę na to, że kościoły są za ciemne i nie widać ich dzieł. Winą obarczali kolorowe witraże, które ograniczały ilość światła wpadającego do wnętrza świątyni. Pozbywano się ich, wstawiając jasne proste przeszklenia architektoniczne i tym samym doświetlając tworzone przez nich obiekty. W Pelplinie znajdują się dwa fragmenty średniowiecznych witraży, które są dowodem na istnienie przed wiekami całego zespołu wielkich witraży cysterskich w kościele. Na początku XIX wieku wiedza ta stała się inspiracją do stworzenia nowych witraży, nie tylko w Pelplinie. W programie odwiedzimy także Muzeum Architektury we Wrocławiu, gdzie pokażemy, jak na przestrzeni wieków zmieniały się witraże. Zaprezentujemy również tę część naszej historii, gdy witraże zniknęły zupełnie. Osoby występujące w programie: - dr hab. Marcin Czeski - prowadzący, pracownia konserwacji i restauracji witraży, Akademia Sztuk Pięknych we Wrocławiu - ks. Wincenty Antoni Pytlik - kanonik gremialny kapituły katedralnej w Pelplinie - dr Magda Ławicka - kierownik działu architektury XIX i XX wieku, Muzeum Architektury we Wrocławiu (dodano pozycję programową) 18:15 POLSKI KODEKS HONOROWY Film dokumentalny, 15 min, Polska, 1992 Reżyseria: Włodzimierz Gołaszewski Scenariusz: Włodzimierz Gołaszewski Zdjęcia: Henryk Janas Drugi odcinek (akt 1 i 2) serialu dokumentalnego fabularyzowanego o pochodzeniu i znaczeniu pojedynków w kulturze polskiej. Scenariusz na kanwie Polskiego Kodeksu Honorowego Władysława Boziewicza. Aktorzy - wykonawcy pojedynków na różne rodzaje broni występują w strojach historycznych. (dodano opis: Omówienie) 18:35 W PRLU - WIELKIE BUDOWY SOCJALIZMU Magazyn, 30 min, Polska, 2023 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski Prowadzący: Beata Michniewicz Wielkie budowy socjalizmu jak Huta Katowice lub Port Północny wykorzystywano propagandowo. Miały pokazywać PRL jako państwo nowoczesne z silnym przemysłem, a z kolei ten przemysł miał wpływać na wzrost gospodarczy całego kraju i na wzrost poziomu życia ludności. Taki był oficjalny przekaz. Nowych pracowników tych zakładów starano się przyciągać dobrymi zarobkami, zakładowymi mieszkaniami i dobrymi warunkami socjalnymi. W rzeczywistości szybko okazywało się, że mieszkań brakuje, na osiedlach (powstających najczęściej równolegle z inwestycją przemysłową) brakuje szkół, przedszkoli, ośrodków zdrowia i sklepów, a jak ktoś dostał mieszkanie, to i tak nie mógł kupić do niego mebli. Zresztą i same inwestycje miały różne oblicza. Za lukrowanym propagandowym obliczem krył się specyficzny świat hoteli robotniczych, pracujących sezonowo chłopo - robotników, na tych wielkich budowach ukrywali się alimenciarze i ludzie w różny sposób wykolejeni. Prowadzenie: Beata Michniewicz Goście: dr Piotr Gontarczyk - historyk, politolog, publicysta, Krzysztof Zwoliński - reżyser filmów dokumentalnych, publicysta (zmodyfikowano opis: Omówienie) 21:35 TAJNE AKTA III RZESZY - ODC. 1/6 NARKOTYKI W ARMII HITLERA (ODC. 1/6) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Sam Taplin, Paul Jenkins, Sid Bennett Jak to było możliwe, że żołnierze niemieccy potrafili bez snu i odpoczynku atakować przez trzy dni z rzędu pozycje aliantów? Doping? Dopalacze? A może narkotyki? Tylko dzięki wspomagającej farmakologii był możliwy nadludzki wysiłek fizyczny żołnierzy wermachtu. Narkotyki zażywane przez niemieckich żołnierzy nie tylko ich pobudzały do działania, ale też wyzwalały niespotykaną agresję. Dopiero teraz historycy zaczynają w pełni rozumieć barbarzyństwo II wojny światowej. Rola metamfetaminy, stosowanego powszechnie w armii Hitlera narkotyku, w czasie tamtego globalnego konfliktu, jest niepodważalna. Wpływała na działania pojedynczych żołnierzy oraz ich przywódców, w wyniku decyzji których życie straciły miliony ludzi. (dodano pozycję programową) 23:00 JAK ŻYĆ Dokument fabularyzowany, 83 min, Polska, 1977 Reżyseria: Marcel Łoziński Scenariusz: Marcel Łoziński Zdjęcia: Jacek Petrycki Aktorzy: Anna Zyman, Edward Zyman, Piotr Zyman, Barbara Rozhin, Andrzej Rozhin, Klaudyna Rozhin, Andrzej Samson, Leszek Banachowski, Janusz Sokołowski Pełnometrażowy debiut fabularny Marcela Łozińskiego, autora wielu nagrodzonych filmów krótkometrażowych, m.in. "Rano, południe, wieczór", "Zderzenie czołowe", "Próba mikrofonu", "Szklany dom", "Świadkowie", "Las katyński", "Siedmiu Żydów z mojej klasy", "Wszystko może się przydarzyć". "Jak żyć" to paradokumentalny film, którego akcja rozgrywa się latem 1976 roku na obozie szkoleniowym dla młodych małżeństw - członków ZSMP, w ośrodku kampingowym w Borkach koło Augustowa. Główną atrakcją obozu ma być konkurs na najlepsze małżeństwo - zwycięzcy mają otrzymać pralkę automatyczną. Jurorzy są anonimowi, a przebieg rejestruje kamera filmowa. Codziennie ogłasza się ile punktów zdobyły poszczególne małżeństwa. Szybko okazuje się, że liczy się nie inteligencja, charakter, indywidualność, ale podporządkowanie kierownictwu i organizacji, posłuszeństwo, puste deklaracje. Egzaminy z wiedzy politycznej, nachalne wywiady z dziećmi, podpatrywanie, ingerencja w sprawy osobiste to metody, jakimi posługują się organizatorzy konkursu. Jedna z rodzin buntuje się przeciwko temu, co wywołuje agresję pozostałych uczestników obozu. Zrealizowany w roku 1977 film cztery lata czekał na rozpowszechnianie.