TVP Kultura Czwartek, 04.05.2023 07:25 NIEDZIELA Z... ROBERTEM GLIŃSKIM Program publicystyki kulturalnej, 40 min, Polska, 2023 Reżyser, który nie stroni od artystycznych, jak je nazwa skoków w bok - od filmu do teatru, nauczania, malarstwa i rysunku. Twierdzi, że od zawsze interesuje go człowiek, jego uczucia, myśli, lęki i wydaje się, że ta dewiza przyświeca całej jego twórczości. Bohaterem "Niedzieli z..." jest Robert Gliński. 08:20 PAN TADEUSZ Dramat historyczny, 147 min, Polska/Francja, 1999 Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz: Andrzej Wajda, Jan Nowina - Zarzycki, Piotr Wereśniak Zdjęcia: Paweł Edelman Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Michał Żebrowski, Grażyna Szapołowska, Andrzej Seweryn, Daniel Olbrychski, Jerzy Bińczycki, Alicja Bachleda - Curuś, Bogusław Linda, Krzysztof Kolberger, Marek Kondrat, Krzysztof Globisz, Jerzy Trela, Andrzej Hudziak, Piotr Gąsowski, Marek Perepeczko i inni Adam Mickiewicz napisał "Pana Tadeusza" w 1834 roku, po dziesięciu latach pobytu na obczyźnie. W przepojonym liryzmem i tęsknotą za krajem lat dziecięcych poemacie przedstawił wizję ginącego świata szlacheckiego, ukazał obraz ówczesnej Polski i Polaków. Próba przeniesienia na ekran narodowej epopei od samego początku wzbudzała liczne spory i kontrowersje, dotyczące zarówno obsady, jak i kształtu scenariusza. Choć większość nie wierzyła w powodzenie przedsięwzięcia, Andrzej Wajda nie wycofał się z planów. Biorąc pod uwagę upodobania współczesnej widowni, reżyser położył nacisk na akcję, wątek sensacyjny, romans, akcenty humorystyczne, piękno pejzaży, nie rezygnując z oryginalnych poetyckich strof, za pomocą których porozumiewają się aktorzy. "... dialog miał pozostać Mickiewiczowski, a jednocześnie szybki i filmowy" - wspomina pracę nad "Panem Tadeuszem" współautor scenariusza, Piotr Wereśniak. Siłą filmu, jak zgodnie podkreślali wszyscy krytycy, a także sam Andrzej Wajda, jest doborowa obsada. Zdjęcia rozpoczęto 3 lipca 1998 roku, ostatni klaps rozległ się 24 września. Premiera "Pana Tadeusza", którą przekładano ze względu na wejście na ekrany "Ogniem i mieczem", ostatecznie odbyła się 22 października 1999 roku. Film święcił triumfy, pobił rekordy oglądalności, wyprzedzając wielkie przeboje kinowe, jak "Ogniem i mieczem", "Dzień Niepodległości", "Flinstonowie", "Titanic". W mrocznym paryskim wnętrzu zebrali się emigranci z Polski. Wspominają ojczyznę. Narrator (Krzysztof Kolberger) snuje opowieść o Ostatnim Zajeździe na Litwie. Jest rok 1811. Do rodzinnego litewskiego dworku w Soplicowie powraca po ukończeniu nauk Tadeusz Soplica (Michał Żebrowski). Gospodarzem posiadłości jest stryj i opiekun młodzieńca, Sędzia (Andrzej Seweryn). Wydaje się, że dom jest zupełnie pusty, jego mieszkańcy wybrali się do pobliskiego lasu. Zwiedzając stare zakamarki, Tadeusz trafia do swego pokoju dziecięcego, w którym zastaje Telimenę (Grażyna Szapołowska). Piękna kobieta porusza wyobraźnię młodzieńca, budzi w nim pożądanie i namiętność. Wieczorem, podczas kolacji wydanej na zamku, o który toczy się spór pomiędzy ziemiańską rodziną Sopliców a Hrabią (Marek Kondrat), ostatnim potomkiem rodu Horeszków, Tadeusz ponownie spotyka uwodzicielską Telimenę. Nawiązuje z nią romans. Wkrótce okazuje się, że faktyczną mieszkanką jego pokoju jest śliczna i młodziutka Zosia (Alicja Bachleda - Curuś), której opiekunką jest właśnie Telimena. Tadeusz nawet nie podejrzewa, że powszechnie szanowany i znany ze swych patriotycznych czynów ksiądz Robak jest jego ojcem. Porywczy szlachcic Jacek Soplica, którego pycha i urażona młodzieńcza duma doprowadziły do zbrodni, ukrył się pod mnisim habitem. Przed laty zastrzelił Stolnika Horeszkę, a następnie wstąpił do klasztoru, aby odkupić winy. Do tej pory za tę zbrodnię mści się na całym rodzie Sopliców wierny sługa Stolnika, klucznik Gerwazy (Daniel Olbrychski). Tymczasem ksiądz Robak, widząc szansę na odzyskanie niepodległości, przygotowuje powstanie na Litwie, które ma ułatwić Francji atak na Rosję. Prowadzi działalność konspiracyjną, ukrywając swą tożsamość przed rodziną, przyjaciółmi i wrogami. Dopiero na łożu śmierci wyjawi prawdę. 11:00 RODZINA POŁANIECKICH - ODC. 7/7 POWRÓT Serial obyczajowy, 78 min, Polska 1978 Reżyseria: Jan Rybkowski Scenariusz: Bożena Hlebowicz, Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Anna Nehrebecka, Andrzej May, Andrzej Chrzanowski, Teresa Lipowska, Jan Englert, Czesław Wołłejko, Bronisław Pawlik, Ewa Żukowska, Ewa Szykulska,Anna Milewska, Andrzej Seweryn, Leonard Pietraszak, Alicja Jachiewicz, Lucjan Fogiel i inni Nieszczęsny poeta Ignacy Zawiłowski, który usiłował targnąć się na swoje życie, nie zginął od kuli rewolwerowej, jest ranny. Kopowski, który uwodził jego narzeczoną, zostaje przyłapany w niedwuznacznej sytuacji z panią Osowską. Zdradzony mąż wyzywa go na pojedynek. Maszko ucieka przed wierzycielami, pozostawiając w Warszawie piękną żonę. Połaniecki nie zamierza jednak wykorzystać okazji, nie chce kontynuować przygody sprzed miesięcy. Marynia rodzi syna. Uszczęśliwiony Stach kupuje na licytacji Krzemień i ofiarowuje go żonie. Rodzina Połanieckich wraca do majątku, na ziemię przodków. 12:35 NA PÓŁNOC OD KALABRII Film dokumentalny, 67 min, Polska, 2009 Reżyseria: Marcin Sauter Scenariusz: Marcin Sauter Zdjęcia: Radosław Ładczuk, Łukasz Gutt Muzyka: Maciej Cieślak "Dokument bajkowy" o wymarzonym miejscu do życia, gdzie czas płynie powoli, ludzie dobrze się znają, akceptują swoje niedoskonałości, spotykają się, żeby porozmawiać i po prostu być razem. Sauterowi i jego ekipie udało się do filmu zaangażować całe miasteczko. Wystarczyło tylko dać mieszkańcom parę lekcji kuchni śródziemnomorskiej i sztuki carpe diem, by polska prowincja zaczęła przypominać malowniczą Kalabrię, a film - włoską komedię. 14:15 DAMA KAMELIOWA Melodramat, 103 min, Polska, 1994 Reżyseria: Jerzy Antczak Scenariusz: Jadwiga Barańska Aktorzy: Anna Radwan, Jan Frycz, Stanisława Celińska, Anna Dymna, Jerzy Kamas, Jan Englert, Henryk Machalica, Artur Dziurman, Zofia Merle i inni "To kameralna, ubrana w stroje z epoki opowieść o miłości. W czasie absolutnej znieczulicy i chamstwa przelewających się na ekranach, roztrzaskujących się mózgów, brutalności i krwi, myślę, że nasz film znajdzie swojego odbiorcę. Takiego, któremu brakuje we współczesnym kinie wielkich uczuć" - mówiła w jednym z wywiadów Jadwiga Barańska, asystentka reżysera i scenarzystka "Damy Kameliowej", prywatnie żona realizatora filmu, Jerzego Antczaka, twórcy pamiętnych, nominowanych do Oscara "Nocy i dni" oraz miniserialu "Hrabina Cosel" (w obu produkcjach Barańska kapitalnie zagrała główne role). "Damę Kameliową" (początkowo planowaną jako spektakl Teatru TV) Antczak nakręcił w urokliwych plenerach stołecznych Łazienek i Starówki. Sceny we wnętrzach realizowano zaś w Teatrze im. Słowackiego w Krakowie. Adaptacja głośnej powieści Aleksandra Dumasa syna w ujęciu Antczaka i Barańskiej różni się nieco od swych słynnych poprzedniczek, w tym filmu George'a Cukora z 1936 z Gretą Garbo, Robertem Taylorem i Lionelem Barrymorem w rolach głównych. Polscy twórcy podjęli próbę pogodzenia książkowego oryginału z duchem współczesności - bezwzględnej i wyrachowanej. Dlatego "Dama Kameliowa" anno domini 1994 to nie tyle opowieść o romantycznej i niespełnionej miłości, co historia tragedii dwojga ludzi, którzy nie potrafili się zrozumieć. To realistyczny zapis tragedii jednostek bezbronnych wobec okrucieństwa świata, skazanych na cierpienie i samotność. Akcja filmu toczy się w połowie XIX wieku. Główną bohaterką "Damy..." jest Małgorzata Gautier, luksusowa paryska kurtyzana, znana z tego, że pojawia się na spektaklach operowych z bukietem białych lub czerwonych kamelii. Po śmierci kobiety odbywa się licytacja jej majątku. Pisarz Aleksander Dumas kupuje książkę, ale niespełna kilka dni potem zjawia się u niego niejaki Armand Duval, dla którego nabytek literata stanowi niezmiernie cenną pamiątkę. Okazuje się, że Duval był kochankiem Małgorzaty, jednak ich związek zakończył się tragedią. Niezwykły gość postanawia opowiedzieć pisarzowi dramatyczne dzieje swej miłości. 16:15 PRZECIWIEŃSTWA I PARY: LEGENDARNE HOLLYWOODZKIE PARY - KATHARINE HEPBURN I SPENCER TRACY (ICONIC COUPLES: KATHARINE HEPBURN & SPENCER TRACY EP. 5) Cykl dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Anne - Cecile Genre, Bertrand Tessier Mini - seria opowiadająca o dziesięciu najbardziej znanych parach artystów Hollywood. Wiele nigdy wcześniej nie publikowanych materiałów filmowych, klipów z udziałem Richarda Burtona i Elizabeth Taylor, Katharine Hepburn i Spencera Tracy, Jean Harlow i Williama Powella, Clarka Gable i Carole Lombard, Barbary Stanwyck i Roberta Taylora, Humphreya Bogarta i Lauren Bacall. Bohaterami piątego odcinka będą Katherine Hepburn i Spencer Tracy. Historia Kathrine, znanej z ekscentryczności i dynamizmu oraz Spencera Tracy, wiecznie przygnębionego i melancholijnego aktora, drugoplanowego gwiazdora Hollywood, po raz kolejny udowadnia, że rzeczywistość czasem wykracza poza fikcję. Kochali się przez 22 lata, głównie potajemnie. Hepburn pochodziła z zamożnej i zaangażowanej społecznie rodziny. Właściwie chciała być chłopcem i stała się nietypową aktorką z czterema Oscarami na koncie. Tracy pochodził z dysfunkcyjnej rodziny i wolał raczej oglądać filmy niż chodzić do szkoły. 17:55 BENEFIS - NINY ANDRYCZ /1/ 53 min, Polska, 2000 Reżyseria: Krzysztof Jasiński Prowadzący: Krzysztof Jasiński Benefis Niny Andrycz składający się z rozmów z aktorką, anegdot oraz wspomnień z jej życia i pracy twórczej, z okazji 65 - lecia jej pracy artystycznej 19:00 BENEFIS - NINY ANDRYCZ /2/ 43 min, Polska, 2000 Reżyseria: Krzysztof Jasiński Prowadzący: Krzysztof Jasiński Benefis Niny Andrycz składający się z rozmów z aktorką, anegdot oraz wspomnień z jej życia i pracy twórczej, z okazji 65 - lecia jej pracy artystycznej. 20:00 CZWARTKOWY KLUB FILMOWY - WSTĘP DO FILMU - CHUNGKING EXPRESS Felieton, 5 min, Polska, 2023 Łukasz Jasina rozmawia z krytykiem filmowym Łukaszem Adamskim o filmie pt. "Chungking Express", reż. Wong Kar - Wai 20:05 CZWARTKOWY KLUB FILMOWY - CHUNGKING EXPRESS (CHUNGKING EXPRESS) Film obyczajowy, 98 min, Hongkong, 1994 Reżyseria: Wong Kar Wai Scenariusz: Wong Wai Zdjęcia: Christopher Doyle Muzyka: Michael Galasso Aktorzy: Brigitte Lin, Tony Leung Chiu Wai, Faye Wong, Takeshi Kaneshiro, Valerie Chow Urodzony w Szanghaju Wong Kar-Wai, absolwent wydziału grafiki na Politechnice w Hongkongu, rozpoczął po studiach pracę w telewizji. Od 1982 r. pisze scenariusze do filmów fabularnych. W 1988 r. zadebiutował jako reżyser. "Chungking Express", czwarty film w jego karierze, powstał w ciągu zaledwie trzech miesięcy. Był prezentowany na festiwalach w Locarno, Londynie, Berlinie i Rotterdamie. Nie doczekał się jednak festiwalowych laurów, mimo bardzo pochlebnych opinii krytyków, którzy porównywali dzieło Wong Kar-Wai do filmów Jima Jarmuscha i podkreślali jego humor, bezpretensjonalny wdzięk, niebanalność oraz niebywałą - jak na dzieło azjatyckiego reżysera - uniwersalność. Film składa się z dwóch części: "Chungking House" i "Midnight Express". Obie rozgrywają się w centrum Hongkongu i ukazują perypetie sercowe dwóch tamtejszych policjantów. Nocą z 30 kwietnia na 1 maja 1994 r. zgrabna Chinka w blond peruce i przeciwsłonecznych okularach usiłuje odnaleźć w Chungking House, olbrzymim kompleksie handlowym w sercu miasta, grupę Pakistańczyków, którzy mieli jej dostarczyć dużą ilość heroiny. Dziewczyna zajmuje się handlem narkotykami na wielką skalę. Wie jednak, że jeśli nie wypełni swej misji i nie wyśle kolejnego transportu cennego towaru, umrze dokładnie 1 maja. Zbliża się północ, pozostało jej zaledwie kilka godzin. Ta noc jest równie ważna, choć z całkiem innego powodu, dla młodego policjanta He Qiwu. Właśnie minął pierwszy miesiąc od chwili jego rozstania z ukochaną May. Wreszcie dotarło do niego, że dziewczyna naprawdę go opuściła. Ze złamanym sercem postanawia utopić swe smutki w alkoholu i zakochać się w pierwszej kobiecie, która wejdzie do baru. Tak się składa, że jest to dziewczyna w blond peruce. Bohatera drugiej noweli, też policjanta, również porzuciła narzeczona, stewardesa. Chłopak kupował dla niej codziennie wieczorem sałatkę w barze "Midnight Express". Pewnego dnia, tuż przed odlotem w długi rejs, dziewczyna zostawia mu w barze list pożegnalny i niepotrzebne jej już klucze do mieszkania policjanta. Nieszczęsny mężczyzna szaleje z rozpaczy. Tymczasem Faye, dziewczyna z baru, korzysta z kluczy pozostawionych przez stewardesę, by pomyszkować trochę w domu policjanta. Sprząta mu, a jednocześnie przestawia niektóre rzeczy w nadziei zwrócenia na siebie uwagi. Jednak przygnębiony chłopak długo nie dostrzega jej wysiłków. Niezrażona tym Faye nie ustaje w przestawianiu drobiazgów. Pewnego dnia policjant dostrzega wreszcie kogoś w oknie swego mieszkania i postanawia zbadać, kim jest tajemniczy intruz. 22:20 GRZESIUK, CHŁOPAK Z FERAJNY Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2006 Reżyseria: Mateusz Szlachtycz Scenariusz: Alex Kłoś Filmowy portret zmarłego w 1963 r. Stanisława Grzesiuka legendy Warszawy, pisarza i barda Czerniakowa, piewcy stołecznego folkloru, autora trzech autobiograficznych książek: "Pięć lat kacetu", "Boso, ale w ostrogach" i wydanej pośmiertnie "Na marginesie życia". Grzesiuk śpiewał głównie na ulicach Warszawy, grając na bandżoli, ale znany był w całej Polsce. Płyty z jego piosenkami, w nowych aranżacjach, ukazują się do dzisiaj (utwory te znalazły się m.in. w repertuarze grupy Szwagierkolaska). W filmie poświęconym Grzesiukowi dziennikarz Gazety Stołecznej Alex Kłoś pełni rolę narratora. W wędrówce śladami barda towarzyszy mu zaprzyjaźniony muzyk warszawski, Sylwester Kozera, śpiewający bandżolinista, szef Kapeli Czerniakowskiej. Przed kamerą przewijają się zespoły grające piosenki charakterystyczne dla warszawskiego folkloru, postaci ze świata kultury, członkowie rodziny Stanisława Grzesiuka i jego znajomi. W archiwalnych nagraniach pojawia się również sam bohater. Mówią o nim m.in.: Stanisław Wielanek, muzycy rockowi: Muniek Staszczyk i Andrzej Zeńczewski, reprezentanci współczesnej muzyki ulicy, raperzy: Vienio, Pele i Wujek Samo Zło. Filmowego portretu dopełniają fragmenty książek Stanisława Grzesiuka czytane przez Zdzisława Wardejna, a ilustrowane animowanymi kreskówkami. "Grzesiuk, chłopak z ferajny" to opowieść o człowieku, który całą duszą niepokorną i hardą, a przecież jakże romantyczną, kochał swe rodzinne miasto, które jest równorzędnym bohaterem tego filmu. 23:35 MISTRZ. JAN MATEJKO ZNANY I NIEZNANY Film dokumentalny, 80 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maria Guzy Scenariusz: Maria Guzy Zdjęcia: Jeremi Grzywa Malarz, rysownik związany z Krakowem, najwybitniejszy reprezentant nurtu historyzmu w malarstwie polskim. Urodzony w 1838 r. w Krakowie, zmarł tamże w 1893, mając zaledwie 55 lat. Jan Matejko. Chyba każdy Polak zna to nazwisko, kiedy idziemy do szkoły, na jej ścianach lub w podręcznikach poznajemy naszą historię w oparciu o jego Poczet królów i książąt polskich i obrazy ilustrujące najważniejsze wydarzenia historyczne. Większość z nas z wycieczkami klasowymi udawała się do muzeów z jego obrazami. I choć słyszeliśmy wówczas, że Matejko wielkim artystą był, w miarę upływu lat, przyglądając się jego obrazom, zastanawiamy się, czy to aby prawda? Chyba bardzo niewielu z nas - a może nikt - wskazałoby jego obrazy jako swoje ulubione, a jego - jako malarza numer jeden. Czy więc jest wielki, czy tylko kiedyś był? I dlaczego? Odszedł jako zasłużony Polak, wielki artysta, wybitny pedagog i obrońca zabytków Krakowa. Jego malarstwa nie sposób rozpatrywać w kategoriach czysto artystycznych, w oderwaniu od funkcji, jaką pełniło i pełni nadal w społecznym odbiorze. Stworzona przez niego synteza dziejów narodowych na zawsze wpisała się w kanon wiedzy historycznej i patriotycznego wychowania kolejnych pokoleń Polaków. W filmie zobaczymy Matejkę na tle jego czasów, jego epoki, przede wszystkim poprzez wspomnienia ludzi mu współczesnych oraz jego własne słowa. Celem filmu nie jest analiza malarstwa, choć mówi się o nim najważniejsze rzeczy. Film jest próbą odpowiedzi na pytanie, dlaczego uznano Matejkę za najwybitniejszego malarza swojej epoki, o czym świadczyły liczne zaszczyty i nagrody, które za swe dzieła otrzymał. Można by powiedzieć, że był pierwszym wielkim Polakiem celebrytą, znanym w całej Europie. Pokazujemy także inną jego działalność mistrza, której ślady w mieście Kraków spotkamy, nie wiedząc, kto za tym stoi. Ale przede wszystkim film pokazuje Matejkę jako człowieka. 04:00 SZWEDZKA TEORIA MIŁOŚCI (THE SWEDISH THEORY OF LOVE) Film dokumentalny, 75 min, Szwecja, 2015 Reżyseria: Erik Gandini Scenariusz: Johan Söderberg Zdjęcia: Vania Tegamelli, Carl Nilsson Muzyka: Johan Soderberg W 1972 roku w Szwecji partia socjalistyczna opublikowała manifest "Family of the Future", kreślący wizję świata wolnych, równych ludzi, w którym znikną wszelkie więzy zależności ekonomicznej. Kobiety miały wyzwolić się spod władzy mężczyzn, starsi nie musieli już polegać na dobrej woli dorosłych dzieci, a najmłodsi zyskiwali pełnię praw i opiekę państwa. Reżyser przygląda się dzisiejszej Szwecji i pokazuje wielowymiarowe konsekwencje wprowadzenia rozwiązań wywiedzionych z ducha rewolucji obyczajowej 1968 roku. Okazuje się, że niezależność - podstawowa wartość u naszych skandynawskich sąsiadów - ma swoją ciemną stronę. Dziś aż jeden na czterech Szwedów umiera samotnie, a zdarza się, że ciała zmarłych znajdowane są dwa lata po ich śmierci. Szwedki są największą grupą wśród klientek banku nasienia. Pragną potomstwa, ale nie są w stanie zbudować trwałej relacji z partnerem, bo wymaga ona kompromisów i wyrzeczeń. Film jest brawurowo zrealizowanym, wielowymiarowym portretem tego geograficznie nam bliskiego, a zarazem bardzo egzotycznego z polskiej perspektywy kraju. To prawdziwe laboratorium przyszłości, przypominające niekiedy dystopijne filmy science fiction. Kontakty ludzkie realizowane za pośrednictwem organizacji społecznych, brak socjalizacji, ucieczka przed wszelkimi trudnościami, zanik umiejętności interakcji, niechęć do obcych (Szwecja to kraj, gdzie imigranci integrują się zdecydowanie najwolniej w Europie). To wszystko mroczne strony państwa, często stawianego za wzór. Wystepujący w filmie Zygmunt Bauman nie szczędzi Szwedom gorzkich słów. Państwo zapewnia im wszystko oprócz umiejętności bycia z innymi ludźmi. Film pokazuje także uciekinierów z pozbawionego ludzkiego ciepła raju - lekarza, który dopiero w Etiopii odnalazł sens życia czy dziwaczną sektę lubującą się w orgiach urządzanych na leśnych polanach. Film nie daje prostych odpowiedzi - każdy sam musi sobie odpowiedzieć na pytanie, czy z drogi ku niezależności da się w ogóle zawrócić i czy ceną za wolność musi być samotność i rozpacz.