TVP Dokument Poniedziałek, 08.05.2023 06:00 DZIKA POLSKA - WPŁYŃ NA WODĘ. MEANDRY SALAMANDRY Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2013 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Wygląda, jakby ciągle była mokra, choć unika otwartej wody i nawet nie umie pływać. Jednak w wodzie się rodzi, a potem nie bez trudu gramoli się na ląd. By następnie... zniknąć. Salamandra plamista, najdziwniejszy bodaj z naszych płazów ogoniastych, chowa się przed wrogami w ściółce i próchnie, zaliczając do tych wrogów także słońce, którego unika, bo mogłoby ją zanadto wysuszyć. W ogóle lubi to, czego ludzie zanadto nie lubią: deszcz i skały. W tych ostatnich znajduje schronienie, a w zboczach górskich dróg i jarów znajduje norki, by się w nich ukrywać. Nagle odsłonięta, potrafi przerazić napastnika swym wręcz wyzywającym, czarnym i żółtym rysunkiem. Należy do najbarwniejszych z żyjących u nas zwierząt. Ponieważ przez większość życia tkwi w wilgotnych zakamarkach, trudno ją spotkać. My będziemy mieli okazję spotkać całą rodzinę salamander. Zaprezentują nam ją, jak i w ogóle ten gatunek, dwie kobiety, które poświęcają tym nieledwie egzotycznym płazom znaczną część, a niekiedy wręcz całość swej badawczej inwencji i życiowej energii. 06:35 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 10 ROZMOWY Z WARTBURGIEM Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Tym razem Radosław Kotarski wraca do czasów powojennych, gdy polska motoryzacja stawała na nogi. Wyrusza w podróż takimi pojazdami jak warszawa, syrena czy wartburg i sprawdza ich użyteczność w praktyce. Dla jednych ten powrót do przeszłości będzie powrotem do czasów dzieciństwa, a dla innych subiektywnym przewodnikiem po motoryzacji Europy Środkowej i Wschodniej. Co wyniknie ze skonfrontowania zabytkowych samochodów z nowoczesnymi realiami? 07:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 50 WIELOKULTUROWY NURT BUGU Magazyn, 23 min, Polska, 2017 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor W kolejnym odcinku Tomasz Bednarek podąży nurtem jednej z najbardziej dzikich rzek na naszym kontynencie. Jej malownicze brzegi stanowią naturalną ostoję dla ptactwa, a kapryśne wody przyciągają amatorów kajakarstwa. Nawet nazwa rzeki, pochodząca od praindoeuropejskiego rdzenia beugh, oznaczającego łuk lub wygięcie, zdradza jej swobodnie meandrujący charakter. Poznamy wschodnie rubieże Polski, położone nad Bugiem przygraniczne tereny, które od wieków były miejscem, gdzie stykały się ze sobą różne narodowości, kultury i wyznania. Odwiedzone miejscowości - Janów Podlaski, Kostomłoty, Jabłeczna i Włodawa - znajdują się na szlaku turystycznym określanym jako Wielokulturowy Nurt Bugu. Tu na każdym kroku można napotkać ślady po dawnych mieszkańcach wschodnich Kresów, zanurzyć się w ich wierzeniach i obyczajowości. Wielokulturowy Nurt Bugu to marka szczególnie ostatnio doceniona - szlak otrzymał w 2017 roku I nagrodę i tytuł Najlepszej Destynacji Turystycznej w Polsce w polskiej edycji konkursu EDEN, organizowanego przez Komisję Europejską. Ta niezwykła i jakże różnorodna kraina, zachwyca o każdej porze roku. 07:40 WETERYNARZE Z SERCEM - /70/ Reality show, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Przedstawiamy ludzi pomagających zwierzętom, ale też zwierzęta w służbie człowieka. Dzisiaj czas na przewodników ludzi niewidomych. Posłuchajcie i zobaczcie, jak ważną rolę dla Pauliny spełnia Riva. Poznajcie też tajniki szkolenia psa przewodnika i tych, którzy są za nie odpowiedzialni. W Racławicach Śląskich czekał na nas niecodzienny pacjent - struś, który ma szansę zostać najbardziej znanym przedstawicielem swojego gatunku w Polsce. Mieliśmy okazję obserwować moment założenia mu protezy oraz zadziwiającą reakcję jego zagrodowych towarzyszy. Odwiedziliśmy też Ochotę na Kota, filię schroniska na Paluchu, gdzie w warunkach zbliżonych do domowych kociaki czekają na swoje wytęsknione domy. 08:15 NIEOCZEKIWANI ZWIERZĘCY GOŚCIE (ANIMALS UNEXPECTED) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Tim Scoones Film dokumentalny o zwierzętach, które żyją w najmniej typowych dla nich miejscach. Od niedźwiedzi w basenach po drapieżniki żyjące w sercu Nowego Jorku - ten film przedstawia najdziwniejsze i najbardziej nieoczekiwane inwazje zwierząt na świecie. To człowiek przenosi stworzenia z kontynentu na inny kontynent, nasze miasta i wioski wdzierają się do dzikich ekosystemów, mieszamy szyki w środowisku naturalnym. Poznamy afrykańskie hipopotamy żyjące szczęśliwie w Ameryce Południowej, północnoamerykańskie szopy atakujące stolicę Niemiec, Berlin oraz rzadkie ssaki morskie gromadzące się na wodach wokół elektrowni. Nasze miasta powodują dalsze zmiany w fizyczności zwierząt podchodzących pod ludzkie domy: można powiedzieć, że przyspieszamy ewolucję. Mimo że nasze działania przynoszą zwierzętom wiele szkód, to niesamowite, jak niektóre z nich znalazły schronienie w najmniej prawdopodobnych miejscach. 09:15 KAMERY WŚRÓD ZWIERZĄT, SERIA 1 - ODC. 2 (ANIMALS WITH CAMERAS) Cykl dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Anne Sommerfield, Clare Dornan, Hannah Ward Seria dokumentalna o zwierzętach, którym zainstalowano małe kamerki do obserwacji. Dzięki temu możemy po raz pierwszy zobaczyć dziki świat z perspektywy jego mieszkańców. Bez względu na to, czy przebywają na drzewach, czy pod ziemią, będziemy świadkami życia, którego żaden człowiek nigdy nie widział. Nowo narodzone surykatki, pingwiny polujące na wybrzeżu Oceanu Atlantyckiego, a także rodzina szympansów z bardzo bliska. Zwierzęta z kamerami to kolejny genialny pomysł realizatorów filmów przyrodniczych BBC Worldwide. W tym odcinku dzięki naszym kamerom przyjrzymy się życiu trzech bardzo odmiennych zwierzęcych rodzin. Zobaczymy, jak w wodach u wybrzeży Australii uchatki uciekają przed rekinami białymi - jednymi z najgroźniejszych drapieżników oceanu. W Afryce Południowej narasta konflikt między rolnikami i pawianami. Czy kamery pomogą go rozwiązać? Podróż rozpoczynamy w Namibii, królestwie geparda - najbardziej zagrożonego wyginięciem gatunku wielkiego kota w Afryce. Te najszybsze ssaki świata osiągają prędkość sto kilometrów na godzinę w zaledwie 3 sekundy. Na otwartych obszarach trawiastych można je dostrzec bez trudu. W Namibii gepardy żyją w buszu. Tu są znacznie mniej widoczne. Mamy nadzieję, że dzięki naszym kamerom będziemy mogli przyjrzeć się bliżej trójce wyjątkowych gepardów. Działaczka na rzecz ochrony przyrody Marlice Van Vuuren zaopiekowała się trójką młodych gepardów, które zostały sierotami w pierwszym dniu życia. Marlice wciąż dostarcza im pożywienie. Chce jednak wiedzieć, czy jej podopieczni potrafią już samodzielnie zdobyć posiłek. Liczy na to, że zdołamy wyposażyć zwierzęta w odpowiednie kamery, pokazujące, jak młode gepardy radzą sobie w buszu. Specjalista od miniaturowych kamer, Chris Watts, podejmuje wyzwanie. 10:10 JEZIORA Z SIMONEM REEVEM - CZĘŚĆ 3. (THE LAKES WITH SIMON REEVE) Film dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Sam Bagnall Trzyczęściowy film dokumentalny BBC Studios. Lake District - jeden z najbardziej romantycznych regionów w kraju. Kumbria to wzniesienia, doliny polodowcowe i jeziora na obszarze blisko 2400 km2. To największy Park Narodowy Anglii i brytyjski cud przyrody. Pradawny krajobraz przechodzi ogromne zmiany - przez napływ milionów Brytyjczyków, korzystających z dobroci świeżego powietrza i przez bogatych nabywców domów. Tutejszy sposób życia jest zagrożony. Od pracowników łodzi podwodnych po farmerów górskich, Simon Reeve spotyka mieszkańców Kumbrii, odkrywając nowe spojrzenie na ten wspaniały zakątek Wielkiej Brytanii. Rozsławiony przez poetę Williama Wordswortha, jego surowe piękno zajmuje wyjątkowe miejsce w brytyjskim życiu. Simon Reeve spotyka najbardziej fascynujące postacie z Krainy Jezior, dowiaduje się o zagrożeniach dla jej delikatnej przyrody i odwiedza niektóre ze spektakularnych i kontrowersyjnych projektów energetycznych znajdujących się w jej granicach. Część 3. Ostatni etap podróży po Parku Narodowym Lake District i Kumbrii zaczyna się na zachodnim wybrzeżu. Od zatoki Morecombe do granicy ze Szkocją - jest ponad 160 km wybrzeża. To daleka i dzika część kraju. Wybrzeże Kumbrii... chyba nie tak wyobrażamy sobie Park Narodowy krainy jezior - ale to wciąż część parku. Wysokie piaszczyste wydmy ciągną się kilometrami. To bujny habitat dla roślin i dzikich zwierząt. Przez wieki to wybrzeże było przemysłowe - wydobywano tu węgiel, produkowano stal, energię i dawano miejsca pracy. Jadąc na północ wzdłuż linii kolejowej, która jest drogą do pracy zatrudnionych u największego prywatnego pracodawcy w Kumbrii, docieramy do końca podróży po Lake District. To światowej klasy park narodowy - tak piękny, jakiego nigdzie nie ma na naszej planecie. Kumbria jest ważna dla życia narodu. Stara się dostarczyć energii ze źródeł odnawialnych i walczyć o przyrodę. Jeśli wszystko się tu zorganizuje jak trzeba - będzie nadzieja na przyszłość. 11:15 LUDZIE I ICH PASJE - MISTRZ ŚWIATA Reportaż, 16 min, Polska, 1984 Zdjęcia: Tadeusz Owsianko Reportaż z cyklu "Ludzie i ich pasje", poświęconego osobom, które mają nieprzeciętne i warte uwagi zainteresowania. W tym odcinku opowieść o młodym mężczyźnie, którego wielką pasją jest pływanie. Ze względu na trudną sytuację finansową nie może zająć się tym sportem zawodowo. Na co dzień pracuje w fabryce, a na basen uczęszcza tylko w czasie wolnym od pracy. Jedynie okazjonalnie zdarza mu się wziąć udział w zawodach pływackich, często z sukcesami. Ma na swoim koncie kilka medali. Mężczyzna wyjaśnia, po co trenuje, co daje mu pływanie, jak godzi obowiązki zawodowe ze sportem. Wspomina pierwszego trenera, Edwarda Jędrucha, który namówił go do uprawiania tego sportu. W rozmowie z przyjaciółką mówi na temat najbliższych planów oraz trudnej sytuacji finansowej swojego klubu sportowego. 11:45 POLSKIE DZIEDZICTWO S.II - SEZON 2 ODC. 7 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski, Kamil Szymański W siódmym odcinku drugiej serii cyklu "Polskie Dziedzictwo" prowadzący Stefan Tompson zabierze widzów w fascynującą, historyczną podróż śladami polskiego dziedzictwa po dawnym województwie wendeńskim, które było jednym z trzech województw Rzeczpospolitej, leżącym na terenie Inflant. Tu właśnie jest najprawdopodobniej największa ilość gotyckich zamków na kilometr kwadratowy w Europie. Prowadzący odwiedzi zamki w Turaidzie, Krimuldzie, Siguldzie, Valmerze a także w Kieś, gdzie mieściła się siedziba polskich starostów. Spacerując po fascynujących zamkowych terenach Stefan Tompson opowie historię polskich Inflant, a także Kawalerów Mieczowych i ich losów na tych ziemiach. 12:20 HISTORIE SOLECZNICKIE - BARBARA JUNDO - KALISZEWSKA Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Wojciech Klimala Zdjęcia: Radosław Wikiera Soleczniki, najbardziej polski rejon w Litwie, gdzie kultura i polska tradycja jest kultywowana od pokoleń. To właśnie tutaj autorzy szukali niezwykłych historii i pasji ludzi, podobnie jak w pierwszej serii dokumentalnej z Wilna. Historie wileńskie pokazały, jak ciekawa i złożona jest społeczność Polaków na Litwie. Podobnie jak poprzednio twórcy zamierzają przyjrzeć się kolejnym polskim bohaterom na Litwie, którzy swe korzenie mają w oddalonym o 40 kilometrów od Wilna okręgu solecznickim. Odcinek 8. Barbara Jundo - Kaliszewska pochodzi z miasteczka Ejszyszki, leżącego tuż przy granicy z Białorusią. Choć od 20 lat mieszka z rodziną w Polsce, regularnie wraca na Litwę, by zaglądać do archiwów państwowych i szukać w nich odpowiedzi na nurtujące ją całe życie pytania. 12:50 LENA NA KAUKAZIE - GRUZJA - WINOBRANIE (Z SUPRĄ) Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Hanna Jewsiewicka, Konrad Zagórski, Jowita Baraniecka - Ogden Lena Urbańska to dziennikarka, podróżniczka, obywatelka świata. Absolwentka dziennikarstwa na warszawskim SWPS. Autorka bloga podróżniczego "Razem Taniej". Prowadziła poranne audycje w radiu Kampus oraz telewizyjne reportaże z wydarzeń kulturalnych dla TVP. Autorka programu "Moje LA" i reportażu "To jest Birma". Wraz ze swoim chłopakiem podróżują od 2013 roku. Byli razem w 74 krajach od Azji Południowo - Wschodniej, przez Amerykę Centralną, Bałkany czy Afrykę Północno - Zachodnią. W tej serii dokumentalnej Lena Urbańska zabierze nas w podróż po Kaukazie - od magicznej, gruzińskiej Swanetii i jej wież, przez ormiańskie czterotysięczniki, z największym z nich, Aragacem na czele, aż po niezwykłe, futurystyczne budynki stolicy Azerbejdżanu, Baku. W każdym odcinku będzie się starała dowiedzieć, gdzie bije puls Kaukazu. Czym naprawdę żyją jego mieszkańcy, ci starzy, którzy wciąż wspominają Związek Radziecki, i ci najmłodsi, którym bliżej do Europy czy Ameryki. Będzie obserwować, jak się bawią, świętują, pracują, jedzą i jak walczą. W każdym z 24 - minutowych odcinków nie zabraknie przewodnika, który poprowadzi nawet przez najbardziej skomplikowane zagadnienia. 13:20 LUDZIE I PSZCZOŁY - PANI SABINA Telenowela dokumentalna tvp, 30 min, Polska, 2022 Reżyseria: Grzegorz Jankowski Zdjęcia: Miłosz Kasiura To opowieść o ludziach zafascynowanych pszczołami, których życie nieodłącznie związane jest z cyklem hodowli tych owadów. Dla nich hodowla pszczół, jest treścią życia, pasją, oddechem od klasycznego trwania, ucieczką od presji życia. Każdy odcinek to osobna historia danego bohatera. 14:00 WZDŁUŻ 15. POŁUDNIKA. RÓŻNICE I PODOBIEŃSTWA - ODC. 1 DZIKIE ŻYCIE W OSWOJONYM ŚWIECIE (15TH MERIDIAN EAST - SIMILARITY IN DIFFERENCE / EIN TAG AUF DEM 15. LANGENGRAD OST / 1. WILD LIFE GENTLE NATURE) Cykl dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Alexandra Hardorf, Christiane Schwarz, Anke Hillmann Miniseria przyrodnicza, w której poznamy bliżej krajobrazy wzdłuż 15. południka. Są one bardzo kontrastowe: od lodowych pustkowi, przez rozległe lasy deszczowe, po lśniące pustynie i bujne, zielone pastwiska. Zwierzęta i rośliny, a także ludzie musieli przystosować się do klimatu, znaleźć rozwiązania codziennych wyzwań i dostosować się do różnych regionów. Łączy je jedno: strefa czasowa. W pięciu odcinkach przyglądamy się osobom z bardzo różnych krajów przez 24 godziny. Ideą cyklu jest przedstawienie zapierających dech w piersiach obrazów, które odkrywają, łączą i oddzielają wyzwania, marzenia i nadzieje ludzi żyjących wzdłuż pasa. Spitsbergen, Namibia i Słowenia to jedne z najbardziej różnorodnych krajów, które można znaleźć na całej długości geograficznej! Seria jest wyjątkowa, historie nie są opowiadane w żadnym porządku chronologicznym. Pora dnia determinuje kolejność. Odc. 1 Dzikie życie w oswojonym świecie 15:00 NIESAMOWITE PAJĄKI (INCREDIBLE SPIDERS) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Julie King Film dokumentalny o pająkach. Poznamy ukryty świat rządzony przez owłosione, ośmionożne potwory zwane pająkami. Są największą grupą mięsożernych stworzeń na ziemi. Wyspecjalizowane kamery i szczegółowe makrofotografie ujawniają szereg śmiercionośnych taktyk łowieckich stosowanych przez tę złowrogą sieć dziwaków. W upiornym, ukrytym królestwie rządzą ośmionogie stwory. Znakomicie się rozwijają w dżunglach tropikalnych, na pustyniach, a nawet pod wodą. Niektóre są mięsożerne i wyłażą z ziemi. Inne - wyposażone są w istny arsenał. Są wśród nich akrobaci i prządki. Potrafią chodzić po wodzie, a nawet latać. A głęboko w Amazonii żyje ptasznik goliat - największy z nich na naszej planecie. Na całym globie pająki wypracowały sobie unikalne sposoby przetrwania w ekstremalnych środowiskach. Każdy gatunek pająka specjalizuje się w konkretnych ofiarach i jest do tego odpowiednio wyposażony. Pająki są nie tylko skutecznymi drapieżnikami, ale także utalentowanymi architektami. Jamki, sieci łowne czy pajęczyny - to urządzenia i konstrukcje high - tech. 16:00 KSIĘŻYC - ÓSMY KONTYNENT (MOON WARS / LUNE, LE HUITEME CONTINENT) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Veronique Preault Film dokumentalny o podboju Księżyca. Dlaczego staje on dziś bardziej niż kiedykolwiek w centrum geopolitycznych i ekonomicznych dyskusji? Kilkadziesiąt lat po pierwszym kroku postawionym przez człowieka na Księżycu w 1969 roku, ten satelita Ziemi jest dziś bardziej niż kiedykolwiek w centrum nowych wyzwań. Odskocznia do przyszłych misji na Marsa, kraina możliwości dla nowego rodzaju inwestorów, obietnica nowych źródeł energii... Podbój Księżyca już się rozpoczął. Po tym, jak Amerykanie i Rosjanie planują zagospodarować księżyc, również Chińczycy, Koreańczycy i Hindusi, wraz z firmami finansowanymi prywatnie przez miliarderów postrzegają go jako swoje nowe Eldorado. Granice między interesami geostrategicznymi i ekonomicznymi staja się coraz bardziej płynne. 17:00 PODRÓŻE NA PÓŁNOC EUROPY - ODCINEK 1. NORWEGIA (WONDERS OF NORTHERN EUROPE / VOYAGES EN TERRES DU NORD EPISODE 1 - LAND OF FJORDS - NORWAY, BETWEEN FJORDS AND MOUNTAINS) Cykl dokumentalny, 50 min, Francja, 2020 Reżyseria: Xavier Lefebvre Seria geograficzno - podróżnicza o krajach na północy Europy. 4 kraje, 5 narodów i 5 części. Terytoria nordyckie są potężnym bodźcem dla wyobraźni, miejscami, które przywołują rozległe i nieskończone dzikie przestrzenie, bogatą i zachwycającą przyrodę, utrwalone mity i tradycje. Stanowią odę do potęgi Ziemi i żywiołów, które ludzie szanują i czczą przez całe życie, świadomi, że są tylko niewielką częścią tego świata. Odcinek 1 - "Norwegia - kraina fiordów i gór". Położona w północnej Europie Norwegia słynie z zachwycających krajobrazów. Głębokie przybrzeżne doliny były zanurzone w wodach morskich, gdy cofnęła się czapa polarna, mniej niż dziesięć tysięcy lat temu. Norwegia niemal w całości jest pokryta pasmem Alp Skandynawskich, a chropowate formy rzeczywiście zawdzięcza topografii i zlodowaceniom, które pojawiały się regularnie przez ponad dwa i pół miliona lat. Norweski krajobraz wciąż nosi ślady tej trudnej historii geologicznej, szczególnie na zachodzie: prehistoryczne lodowce, takie jak Folgefonna, niezliczone górskie jeziora z krystalicznie czystą wodą i alpejskie doliny wyrzeźbione w rynny oraz oszałamiające szczyty. 18:05 NARÓD HITLERA. KONFORMIZM (HITLER’S PUBLIC / HITLER’S PEOPLE / DIE SUCHE NACH HITLERS VOLK DEUTSCHLANDREISE 45) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2015 Reżyseria: Pater Hertl Muzyka: Georg Reichelt Film dokumentalny o tym jak bardzo Hitler mógł liczyć na niemiecką opinię publiczną, nawet w obliczu niewypowiedzianego cierpienia i nadchodzącej zagłady. Jak Hitler doszedł do władzy i jak zakończył się jego reżim? Jego absolutna i nieograniczona władza została przedstawiona poprzez indywidualne epizody z życia, dokumenty, pamiętniki, listy i fotografie. Sugestywne i wcześniej nieopublikowane prywatne nagrania w kolorze pokazują życie w hitlerowskich Niemczech. Przekonująca i udokumentowana opowieść odsłania niewiarygodną lojalność i wsparcie, jakie Hitler miał wśród niemieckiego społeczeństwa, na przekór wszystkiemu. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - PEREŁKI ANTYLI (FLAVORS) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos W tym odcinku odwiedzimy wyspy będące częścią Małych Antyli. Barbados, Saint Vincent i Grenadyny należą do tak zwanych "Wysp Nawietrznych". Zamieszkuje je ludność pochodzenia indiańskiego i afrykańskiego. Dawne tereny Imperium Brytyjskiego wymykają się dziś wszelkim stereotypom. Barbados leży we wschodniej części archipelagu, między Martyniką a wybrzeżem Wenezueli. W przeciwieństwie do swoich wulkanicznych sąsiadek, jest wyspą koralową. Rdzenne terytorium Arawaków było kolonizowane przez Portugalczyków, a od 1625 roku - przez Anglików. Obecnie Barbados jest niezależnym państwem, należącym do brytyjskiej Wspólnoty Narodów. To jedno z najmniejszych państw świata. Jego powierzchnia wynosi zaledwie 430 kilometrów kwadratowych. Wyspa Saint Vincent wraz z częścią archipelagu Grenadyn tworzy jedno państwo należące do Wspólnoty Narodów i niepodległe od 1979 roku. Jego stolicą jest Kingstown. Pięć tysięcy lat przed naszą erą na tych terenach żyli Indianie Sibonejowie. W III wieku naszej ery osiedli tu Arawakowie, a w XIV wieku - wojowniczy lud Karaibów. W latach 1763 - 1783 Wielka Brytania i Francja walczyły o kontrolę nad wyspą Saint Vincent, mimo że traktat z 1763 roku uznał ją za "neutralną". Brytyjczycy kilkakrotnie próbowali ją okupować, jednak Karaibowie skutecznie bronili swojego terytorium. Przyczynili się nawet do porażki Anglików, którzy ostatecznie musieli uznać ich prawo do funkcjonowania jako "niepodległy naród". 20:10 PORTRETY DOKUMENTALNE. S.II - PIOTR JAWORSKI Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Panorama polskiego dokumentu - portrety twórców, ich droga artystyczna i twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem odcinka jest Piotr Jaworski. 20:45 GRA O KORONĘ Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2021 Reżyseria: Piotr Jaworski Scenariusz: Piotr Jaworski Zdjęcia: Jarosław Migoń, Marek Gajczak Muzyka: Marcin Gałażyn Aktorzy: Mikołaj Dróżdż Wykonawcy: Szymon Kuśmider, Podolski Regiment Odprzodowy Film dokumentalny poświęcony postaci kanclerza i hetmana wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego, polityka, mecenasa sztuki i nauki, założyciela idealnego miasta Zamość. Koncepcja wizualna filmu opiera się na sugestywnych obrazach, ułatwiających widzom wniknięcie w opisywane wydarzenia. Współczesna cyfrowa diaporama, spektakl audiowizualny. Nowatorskie rozwiązania produkcyjne z zastosowaniem techniki Unreal Engine 4.0. Udział grupy rekonstrukcyjnej, inscenizacje z zatrzymanym ruchem, sceny inscenizowane oparte na malarstwie Jana Matejki. Tak realizowanym ujęciom towarzyszy narracja lektora zgodna z przekazami historycznymi. W wizualnej powieści graficznej Zamoyski jest kimś w rodzaju superbohatera. Film został zbudowany w konwencji komiksu historycznego. 21:45 RZECZPOSPOLITA ZAKOPIAŃSKA Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2018 Reżyseria: Jarosław Migoń, Piotr Jaworski Scenariusz: Piotr Jaworski Zdjęcia: Jarosław Migoń Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Adam Ferency W październiku 1918 roku w kurorcie pod Giewontem powstała Rada Narodowa, która oficjalnie przejęła władzę nad wojskiem, policją i urzędami w Zakopanem. Stała się ona jednym z pierwszych zaczątków niepodległej Polski. Film dokumentalny "Rzeczpospolita Zakopiańska" opowiada o jej powstaniu. Prezydentem Rady na dwa tygodnie został Stefan Żeromski - pisarz i społecznik. 16 listopada Rada została rozwiązana, a władzę przejęły organy nowo tworzącego się polskiego rządu. Film przedstawia również relację łączącą Józefa Piłsudskiego ze Stefanem Żeromskim, a także burzliwe tło walk o niepodległą Polskę i ewolucję wielu koncepcji, ideologii i związków politycznych. W tym decydującym momencie i wobec dziejowej szansy wszystkie stronnictwa i partie potrafiły zjednoczyć siły dla dobra Rzeczypospolitej. Film jest bogato ilustrowany niepublikowanymi fragmentami filmów, fotografiami ilustrującymi wydarzenia i przedstawiającymi bohaterów tamtych czasów. Zostały one ożywione za pomocą komputerowych technik graficznych i animacji. Duże fragmenty to inscenizacje w wykonaniu aktorów Teatru Witkacego. Film powstał z inspiracji śp. Wojtka Mroza. Przybliża piękną kartę z dziejów Zakopanego, mało znaną i bez wątpienia wartą opowiedzenia. W filmie nie występują żyjące postaci. Posłuchamy jednak znanych z kart historii, będą to: Stefan Żeromski, Stanisław Witkiewicz, Józef Piłsudski, Medard Kozłowski, Władysław Leopold Jaworski, Jan Kasprowicz, Andrzej Strug, Ludwik Solski, Kazimierz Sichulski, Jadwiga Jakimowiczowa, por. Bolesław Wieniawa - Długoszowski, Kazimierz Dłuski, Bartus Obrochta, Franciszek Pawlica, major Mariusz Zaruski, Wincenty Szymborski, Bolesław Roja, kpt. Marian Bolesławicz, por. Antoni Stawarz, Wincenty Witos, por. Jerzy Lgocki, ks. Jan Humpola, Wojciech Brzega, dr Jan Bednarski, Ignacy Daszyński. 22:45 SYNDROM ZIMOWNIKÓW Film dokumentalny, 73 min, Polska, 2016 Reżyseria: Piotr Jaworski Scenariusz: Piotr Jaworski Zapomniany pionierski eksperyment psychologa wojskowego dr. Terelaka, badającego granice ludzkiej psychiki w warunkach izolacji antarktycznej, będący mimowolną metaforą systemu niepozbawioną ironii i humoru. Staje się prologiem do rzeczywistości, która dopiero nadejdzie. Śledząc wydarzenia, które miały miejsce w polskiej bazie polarnej niemal 40 lat temu, doświadczamy presji, jakiej poddani będą członkowie misji marsjańskich. Spoglądając w przeszłość, obserwujemy przyszłość, ale czy uwarunkowania psychologiczne naszego gatunku nie staną niespodziewanie na przeszkodzie kolonizacji innych planet, nawet gdy pokonane zostaną bariery technologiczne? 00:10 HISTORIA JEDNEGO POMNIKA Film dokumentalny, 31 min, Polska, 1990 Scenariusz: Ewa Kozik Zdjęcia: Jerzy Haida Po wyzwoleniu Rogowa, wsi w województwie śląskim, spod okupacji hitlerowskiej, na przełomie marca i kwietnia 1945 roku, z rąk żołnierzy Armii Czerwonej zginęło czterdziestu mieszkańców wsi. Krasnoarmiejcy wypędzali ludzi z domów, grabili i palili zabudowania. Pijani żołnierze strzelali do siebie. Prawdopodobnie w trakcie wymiany ognia zginął ich dowódca. Z zemsty za śmierć pułkownika, żołnierze rozstrzeliwali Polaków. W 1967 roku ówczesne komunistyczne władze uznały za stosowne wznieść pomnik dowódcy oddziału Armii Radzieckiej. Miejscowa ludność do tego stopnia czuła się zastraszona, że nie protestowała, ale i swojej krzywdy nie chciała upamiętnić. O tamtych tragicznych wydarzeniach opowiadają rodziny ofiar i świadkowie. 00:50 NOTACJE - MARIA STANGRET - KANTOR. ŻYCIE NAS WCHŁANIA Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2013 Autor: Ewa Urbańska Maria Stangret - Kantor urodziła sie w 1929 r. w Strzelcach Wielkich. Malarka, aktorka Teatru Cricot 2, autorka tekstów literackich. W latach 1955 - 1958 studiowała malarstwo w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Od 1957 r. współpracowniczka i aktorka Teatru Cricot 2, występowała we wszystkich spektaklach i happeningach Tadeusza Kantora. Od 1956 r. należy do Stowarzyszenia Artystycznego "Grupa Krakowska", brała udział we wszystkich zbiorowych manifestacjach tej formacji. Związana z Galerią Krzysztofory i Galerią Starmacha w Krakowie oraz z Galerią Foksal w Warszawie. 01:05 NA HOŻEJ, JASNEJ I SŁONECZNEJ (KAZIMIERZ MOCZARSKI) Film dokumentalny, 55 min, Polska, 1994 Reżyseria: Andrzej Titkow Scenariusz: Andrzej Titkow Zdjęcia: Andrzej Adamczak, Jacek Knop Wykonawcy: Adam Ferency Jedyną pryczę w celi zajmował gruppenfuehrer. Po przyjściu nowego więźnia natychmiast przeniósł swój siennik na podłogę. - "Panu przysługuje łóżko - powiedział przybyszowi - ponieważ pan jest członkiem narodu zwycięskiego, a więc narodu panów". To nie była ironia, poza, czy służalcza grzeczność - generał SS Juergen Stroop miał silnie wpojone poczucie hierarchii. Z pewnością jednak ironią losu było spotkanie w marcu 1949 roku w celi mokotowskiego więzienia oprawcy i ofiary, kata warszawskiego getta i sztabowego oficera AK. Na obu padał cień szubienicy, obu zrównało prawo za popełnione zbrodnie: ludobójstwa w pierwszym, działalności przeciw władzy ludowej w drugim przypadku... Kazimierz Moczarski aresztowany został w 1945 roku, w więziennej celi spędził 10 lat, osiem miesięcy i trzynaście dni. Jednak, znowu paradoks, z tej wieloletniej gehenny w powszechnym odbiorze funkcjonuje jedynie kilkumiesięczny epizod dzielenia celi ze zbrodniarzem hitlerowskim, ten okres zaowocował bowiem opublikowanym po latach wielokrotnie wznawianym bestsellerem czytelniczym, książką "Rozmowy z katem" dziełem niemal bezprecedensowym w naszej literaturze faktu. Czas najwyższy przybliżyć szerszej publiczności postać autora, bojownika Polski Podziemnej, sztabowca Komendy Głównej Armii Krajowej, bliskiego współpracowanika gen. Okulickiego. O Kazimierzu Moczarskim opowiadają w filmie jego bliscy, przyjaciele, towarzysze broni, historycy, ukazując nam zmienne koleje losu człowieka, który jeszcze za życia stał się symbolem tak ciężko doświadczonej generacji. Wykorzystano także fragmenty spektaklu teatralnego opartego na "Rozmowach z katem", fragmenty wystąpienia pełnomocnika córki autora, Elżbiety Moczarskiej w procesie przeciwko Adamowi Humerowi i innym, wreszcie - listy i dziennik bohatera filmu wspominającego najlepsze chwile swojej życiowej drogi, spędzone z żoną na Hożej, Jasnej i Słonecznej... 02:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - POGROMCY ŻELAZNYCH SMOKÓW Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 02:45 WSZYSTKO MOŻE SIĘ PRZYTRAFIĆ Film dokumentalny, 39 min, Polska, 1995 Scenariusz: Marcel Łoziński Bohater filmu, rezolutny Tomek Łoziński, ma 6 lat. Poznaje świat, przemierzając park na hulajnodze. Zatrzymuje się, by wąchać kwiaty, gonić motyle, nakarmić wiewiórkę i łabędzie. Przede wszystkim jednak zatrzymuje się przy stojących wzdłuż parkowych alejek ławkach, na których siedzą stare kobiety i starzy mężczyźni. Rozmawiając z nimi konfrontuje swoją wiedzę z ich doświadczeniami. Dowiaduje się o potrzebie wiary i nieuchronności śmierci, wartości zdrowia, pracy i rodziny, dolegliwościach starości, przyczynach biedy, roli pamięci i kolejach ludzkich losów, na które wpływ miewa i historia, i ich własne decyzje. Przekonuje się, że samotność może być przekleństwem, ale i cenioną wartością. Nie chce przyjąć do wiadomości, że los ma wypisany na dłoni. Nie chce pogodzić się z nieuchronnością. Pełen dziecięcych złudzeń jest przekonany, że w życiu wszystko może się przytrafić: można na przykład spotkać małego dinozaura, albo starszy pan w okularach może żyć 120, a nawet dużo więcej lat. Przejażdżka Tomka przez park stopniowo zmienia się w symboliczną wędrówkę przez życie. Film w 1995 roku zdobył m. in. Grand Prix i wyróżnienie FIPRESCI na XXXII Międzynarodowym Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Krakowie; nagrodę Ministerstwa Kultury Północnej Westfalii, jury katolickiego oraz Międzynarodowej Federacji Klubów Filmowych (FICC) na XLI Międzynarodowym Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Oberhausen, a także Grand Prix na Bałtyckim Festiwalu Filmów Dokumentalnych i Telewizyjnych w Bornholmie. 03:35 OBCEY Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2005 Reżyseria: Iwona Siekierzyńska Scenariusz: Iwona Siekierzyńska Zdjęcia: Sławomir Bergański Poruszająca, pełna ciepła opowieść o grupie teatralnej "Biuro rzeczy osobistych", której aktorami są osoby niepełnosprawne umysłowo. Teatr, który tworzą, to nie tylko terapia, ale także działalność artystyczna otwarta na spotkania z publicznością. Jak co roku, grupa "Biuro rzeczy osobistych" przygotowuje się do premiery kolejnego spektaklu. Twórcy filmu towarzyszyli jej podczas letniego wyjazdu, na którym obserwowali pracę aktorów podczas prób, premierowy pokaz ich nowego spektaklu, ale także ich codzienne życie. Przy okazji ujawniały się osobowości bohaterów, ich radości i problemy. Film "Obcey" opowiada o niezwykłych ludziach, będących jednocześnie niezwykłymi artystami.