TVP Dokument Wtorek, 09.05.2023 06:00 DZIKA POLSKA - WPŁYŃ NA WODĘ. DZIEŃ CHRUŚCIKA Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2013 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Żyjąc na dnie całkiem bystrej rzeki, można stworzyć sobie ląd. Potrafią to chruściki, których larwy znane są wędkarzom i nazywane bywają przez nich kłódkami. Larwy budują sobie całkiem przemyślne i kunsztowne domki, sklecone z ziarnek piasku lub drobin roślinnych, ale, jeżeli zdarzy się stosowna okazja, nawet z... okruchów złota. Zwłaszcza, jeżeli nie poskąpi im takich okruchów badający je eksperymentator. To jednak rzadka okazja. Badacz chruścików, prof. Stanisław Czachorowski, który jest bohaterem i narratorem naszego filmu, w ten sposób nie kusi pracowitych owadów, ale poznaje ich życie w naturalnych warunkach. Przekonując się przy tym a w rezultacie przekonując i nas że te drobne istoty są wskaźnikami stanu wody w rzekach i innych zbiornikach wodnych, w których akurat żyją. Wyruszamy z nim nie tylko nad wodę, ale i w noc, by ujrzeć w świetle żarówek powietrzne harce dorosłych postaci chruścików, a je same obejrzeć dokładnie, gdy przysiądą na specjalnie do badań przeznaczonym ekranie. Badacz i jego koledzy są tak owymi zwiewnymi istotami zafascynowani, że ustanowili ich święto. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 11 LEGENDA "CZARNEJ WOŁGI" Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2015 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Czy legendarna czarna wołga faktycznie przemierzała ulice polskich miast i wsi? Czy porywała niewinnych, którzy po zmroku odważyli się wyjść z domu? Ile prawdy jest w tej opowieści? Między innymi o tym Radosław Kotarski opowiada w najnowszych "Podróżach z historią". W programie poznamy również tajemnice samochodu, który oficjalnie nie istniał, a należał do najważniejszych osób w państwie. Dowiemy się także, który polski samochód sprzedawaliśmy zagranicznym odbiorcom za banany. 07:05 NOTACJE - MARIA STANGRET - KANTOR. ŻYCIE NAS WCHŁANIA Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2013 Autor: Ewa Urbańska Maria Stangret - Kantor urodziła sie w 1929 r. w Strzelcach Wielkich. Malarka, aktorka Teatru Cricot 2, autorka tekstów literackich. W latach 1955 - 1958 studiowała malarstwo w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Od 1957 r. współpracowniczka i aktorka Teatru Cricot 2, występowała we wszystkich spektaklach i happeningach Tadeusza Kantora. Od 1956 r. należy do Stowarzyszenia Artystycznego "Grupa Krakowska", brała udział we wszystkich zbiorowych manifestacjach tej formacji. Związana z Galerią Krzysztofory i Galerią Starmacha w Krakowie oraz z Galerią Foksal w Warszawie. 07:20 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 51 KOSZALIN Magazyn, 23 min, Polska, 2017 Reżyseria: Rafał Samborski Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Celem kolejnej podróży Tomasza Bednarka jest Koszalin. To miasto było niegdyś znaczącym portem morskim, śmiało konkurującym na wodach Bałtyku z Kołobrzegiem. Koszalin przez stulecia był ważnym miastem Hanzy, czyli związku miast handlowych pobrzeża Morza Bałtyckiego. O czasach jego świetności przypominają imponujące gotyckie zabytki. Od morza Koszalin oddziela jezioro Jamno, królestwo leszcza, oraz mierzeja, której plaże przez dekady były mekką awangardowych artystów. Miasto wielokrotnie nawiedzały pożary, wielkie zniszczenia przyniosła także okupacja szwedzka podczas wojny trzydziestoletniej. Ostatnią tragedią był sowiecki ostrzał w pierwszych dniach marca 1945 roku, który obrócił zabudowę śródmieścia w morze ruin. Mimo dramatycznych wydarzeń miasto podniosło się z popiołów i dziś jest magicznym połączeniem historii i nowoczesności. Nawet morska historia Koszalina, choć wydaje się odległym wspomnieniem, jest jednak wciąż żywa. Pojawia się jako reminiscencja nawet we współczesnej architekturze. Otwarta w 2013 roku siedziba Filharmonii im. Stanisława Moniuszki, jedna z nowych ikon miasta, ma salę koncertową, której drewniana bryła wygląda jak wielki statek zamknięty w szklanym pudełku. 07:50 WETERYNARZE Z SERCEM - /71/ Reality show, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Grupa studentów z Politechniki w Białymstoku od kilku miesięcy daje drugą szansę skrzywdzonym zwierzętom. Jesteśmy świadkami niezwykłej sytuacji - niepełnosprawne psiaki z odległych rejonów Polski przymierzają wózki, które sprawią, że zwierzęta będą znów na nogach! Cuda dzieją się nie tylko w Białymstoku. W Nysie drugą szansę dostają sowy z zaćmą, lis z wadami genetycznymi, bocian czekający na rekonstrukcję gałki ocznej czy uszatka, czekająca na przeszczep piór! Zapraszamy do naszego kącika behawiorystycznego, w którym pomożemy widzom odczytać sygnały, jakie wysyła pies. 08:20 KSIĘŻYC - ÓSMY KONTYNENT (MOON WARS / LUNE, LE HUITEME CONTINENT) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Veronique Preault Film dokumentalny o podboju Księżyca. Dlaczego staje on dziś bardziej niż kiedykolwiek w centrum geopolitycznych i ekonomicznych dyskusji? Kilkadziesiąt lat po pierwszym kroku postawionym przez człowieka na Księżycu w 1969 roku, ten satelita Ziemi jest dziś bardziej niż kiedykolwiek w centrum nowych wyzwań. Odskocznia do przyszłych misji na Marsa, kraina możliwości dla nowego rodzaju inwestorów, obietnica nowych źródeł energii... Podbój Księżyca już się rozpoczął. Po tym, jak Amerykanie i Rosjanie planują zagospodarować księżyc, również Chińczycy, Koreańczycy i Hindusi, wraz z firmami finansowanymi prywatnie przez miliarderów postrzegają go jako swoje nowe Eldorado. Granice między interesami geostrategicznymi i ekonomicznymi staja się coraz bardziej płynne. 09:25 WZDŁUŻ 15. POŁUDNIKA. RÓŻNICE I PODOBIEŃSTWA - ODC. 1 DZIKIE ŻYCIE W OSWOJONYM ŚWIECIE (15TH MERIDIAN EAST - SIMILARITY IN DIFFERENCE / EIN TAG AUF DEM 15. LANGENGRAD OST / 1. WILD LIFE GENTLE NATURE) Cykl dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Alexandra Hardorf, Christiane Schwarz, Anke Hillmann Miniseria przyrodnicza, w której poznamy bliżej krajobrazy wzdłuż 15. południka. Są one bardzo kontrastowe: od lodowych pustkowi, przez rozległe lasy deszczowe, po lśniące pustynie i bujne, zielone pastwiska. Zwierzęta i rośliny, a także ludzie musieli przystosować się do klimatu, znaleźć rozwiązania codziennych wyzwań i dostosować się do różnych regionów. Łączy je jedno: strefa czasowa. W pięciu odcinkach przyglądamy się osobom z bardzo różnych krajów przez 24 godziny. Ideą cyklu jest przedstawienie zapierających dech w piersiach obrazów, które odkrywają, łączą i oddzielają wyzwania, marzenia i nadzieje ludzi żyjących wzdłuż pasa. Spitsbergen, Namibia i Słowenia to jedne z najbardziej różnorodnych krajów, które można znaleźć na całej długości geograficznej! Seria jest wyjątkowa, historie nie są opowiadane w żadnym porządku chronologicznym. Pora dnia determinuje kolejność. Odc. 1 Dzikie życie w oswojonym świecie 10:25 PODRÓŻE NA PÓŁNOC EUROPY - ODCINEK 1. NORWEGIA (WONDERS OF NORTHERN EUROPE / VOYAGES EN TERRES DU NORD EPISODE 1 - LAND OF FJORDS - NORWAY, BETWEEN FJORDS AND MOUNTAINS) Cykl dokumentalny, 50 min, Francja, 2020 Reżyseria: Xavier Lefebvre Seria geograficzno - podróżnicza o krajach na północy Europy. 4 kraje, 5 narodów i 5 części. Terytoria nordyckie są potężnym bodźcem dla wyobraźni, miejscami, które przywołują rozległe i nieskończone dzikie przestrzenie, bogatą i zachwycającą przyrodę, utrwalone mity i tradycje. Stanowią odę do potęgi Ziemi i żywiołów, które ludzie szanują i czczą przez całe życie, świadomi, że są tylko niewielką częścią tego świata. Odcinek 1 - "Norwegia - kraina fiordów i gór". Położona w północnej Europie Norwegia słynie z zachwycających krajobrazów. Głębokie przybrzeżne doliny były zanurzone w wodach morskich, gdy cofnęła się czapa polarna, mniej niż dziesięć tysięcy lat temu. Norwegia niemal w całości jest pokryta pasmem Alp Skandynawskich, a chropowate formy rzeczywiście zawdzięcza topografii i zlodowaceniom, które pojawiały się regularnie przez ponad dwa i pół miliona lat. Norweski krajobraz wciąż nosi ślady tej trudnej historii geologicznej, szczególnie na zachodzie: prehistoryczne lodowce, takie jak Folgefonna, niezliczone górskie jeziora z krystalicznie czystą wodą i alpejskie doliny wyrzeźbione w rynny oraz oszałamiające szczyty. 11:20 WSPOMNIENIE O POECIE Film dokumentalny, 17 min, Polska, 1958 Reżyseria: Maria Kwiatkowska Nastrojowy dokument poświęcony Konstantemu Ildefonsowi Gałczyńskiemu. Autorka, Maria Kwiatkowska, zabiera nas do miejsc, z którymi był związany poeta. Wiele bliskich mu osób snuje wspomnienia o nim, a całość okraszona jest autorskimi interpretacjami wierszy artysty. Etiuda Szkoły Filmowej. 11:40 HISTORIA JEDNEGO POMNIKA Film dokumentalny, 31 min, Polska, 1990 Scenariusz: Ewa Kozik Zdjęcia: Jerzy Haida Po wyzwoleniu Rogowa, wsi w województwie śląskim, spod okupacji hitlerowskiej, na przełomie marca i kwietnia 1945 roku, z rąk żołnierzy Armii Czerwonej zginęło czterdziestu mieszkańców wsi. Krasnoarmiejcy wypędzali ludzi z domów, grabili i palili zabudowania. Pijani żołnierze strzelali do siebie. Prawdopodobnie w trakcie wymiany ognia zginął ich dowódca. Z zemsty za śmierć pułkownika, żołnierze rozstrzeliwali Polaków. W 1967 roku ówczesne komunistyczne władze uznały za stosowne wznieść pomnik dowódcy oddziału Armii Radzieckiej. Miejscowa ludność do tego stopnia czuła się zastraszona, że nie protestowała, ale i swojej krzywdy nie chciała upamiętnić. O tamtych tragicznych wydarzeniach opowiadają rodziny ofiar i świadkowie. 12:20 TĘSKNIŁEŚ TYLE LAT Film dokumentalny, 38 min, Polska, 2000 Autor: Leszek Platta Film opowiada o życiu i karierze artystycznej Ireny Delmar znanej emigracyjnej piosenkarki, prezesa ZASP - u za Granicą. W filmie ukazano rolę Teatru Polskiego w Londynie, jaką odgrywał i odgrywa w emigracyjnej społeczności. Nie zabrakło także informacji o przyczynach powstania emigracji niepodległościowej z 1939 roku. 13:05 GRA O KORONĘ Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2021 Reżyseria: Piotr Jaworski Scenariusz: Piotr Jaworski Zdjęcia: Jarosław Migoń, Marek Gajczak Muzyka: Marcin Gałażyn Aktorzy: Mikołaj Dróżdż Wykonawcy: Szymon Kuśmider, Podolski Regiment Odprzodowy Film dokumentalny poświęcony postaci kanclerza i hetmana wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego, polityka, mecenasa sztuki i nauki, założyciela idealnego miasta Zamość. Koncepcja wizualna filmu opiera się na sugestywnych obrazach, ułatwiających widzom wniknięcie w opisywane wydarzenia. Współczesna cyfrowa diaporama, spektakl audiowizualny. Nowatorskie rozwiązania produkcyjne z zastosowaniem techniki Unreal Engine 4.0. Udział grupy rekonstrukcyjnej, inscenizacje z zatrzymanym ruchem, sceny inscenizowane oparte na malarstwie Jana Matejki. Tak realizowanym ujęciom towarzyszy narracja lektora zgodna z przekazami historycznymi. W wizualnej powieści graficznej Zamoyski jest kimś w rodzaju superbohatera. Film został zbudowany w konwencji komiksu historycznego. 14:05 WZDŁUŻ 15. POŁUDNIKA. RÓŻNICE I PODOBIEŃSTWA ODC. 2 GENTLE NATURE, RAW WILDERNESS (15TH MERIDIAN EAST - SIMILARITY IN DIFFERENCE / EIN TAG AUF DEM 15. LANGENGRAD OST / 2. THE RAW WILDERNESS) Cykl dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Alexandra Hardorf, Christiane Schwarz, Anke Hillmann Pięcioodcinkowa miniseria przyrodnicza, w której poznamy bliżej krajobrazy wzdłuż 15. południka. Są one bardzo kontrastowe: od lodowych pustkowi, przez rozległe lasy deszczowe, po lśniące pustynie i bujne zielone pastwiska. Zwierzęta, rośliny oraz ludzie musieli dostosować się do klimatu, znaleźć rozwiązania codziennych wyzwań i dostosować się do różnych regionów. Ale łączy je jedno: strefa czasowa. Kamera towarzyszy w pięciu odcinkach osobom z bardzo różnych krajów przez 24 godziny. Ideą cyklu jest przedstawienie zapierających dech w piersiach obrazów, które odkrywają, łączą i oddzielają wyzwania, marzenia i nadzieje ludzi żyjących wzdłuż pasa. Spitsbergen, Namibia i Słowenia: to jedne z najbardziej różnorodnych krajów, które można znaleźć na całej długości geograficznej! To, co czyni tę serię wyjątkową, to fakt, że zdarzenia nie są opowiadane w żadnym porządku chronologicznym. To pora dnia determinuje kolejność, w jakiej przekazywane są historie. Odc. 2 Oblicza natury 15:05 NIEZWYKŁE ZWIERZĘTA. ŚWINIE (AMAZING PIGS) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania/Austria, 2018 Reżyseria: Matt Hamilton Film dokumentalny o niezwykłych ssakach, pozornie dobrze nam znanych, ale mających mnóstwo tajemnic. Brudne? Chciwe? Leniwe? Jakie naprawdę są świnie? Na pewno są bardzo inteligentne, mają ostre zmysły i żyją w prawie każdym środowisku na świecie, a jest ich obecnie około 2 miliardy. Film zabiera widzów w zaskakującą, zabawną i fascynującą podróż od parujących od gorąca dżungli w Indonezji do zamarzniętych bezkresów Syberii. Już nigdy nie spojrzymy na świnie tak samo. Poznamy świnie, które żyją na odległych Bahamach, gdzie pływają. Ciekawe jak się tu dostały? Opowieść o pływających świniach w raju to opowieść o wszystkich świniach. Ponieważ świnie; czy są dzikie czy domowe wiedzą jak przetrwać. Mają wiele niezwykłych zdolności, które my ludzie wykorzystaliśmy. W tym procesie nieświadomie pomogliśmy jeszcze bardziej zwiększyć zasięg i populacje. W filmie pokazano ciekawe eksperymenty i opowieści z natury. Silny węch jest wyjątkowo ważny dla dzika zwanego łowcą trufli we Francji. Wysoki poziom inteligencji pomaga świniom domowym pamiętać drogę przez labirynt; podczas gdy dziki guziec jest wystarczająco sprytny, aby dostrzec wzajemne korzyści płynące z relacji z mangustą. 16:05 SZTUKA WYROBU MYDŁA (THE ART OF SOAP - MAKING / DIE KUNST DES SEIFENSIEDENS) Film dokumentalny, 44 min, Austria, 2020 Reżyseria: Nadeschda Schukoff Od czasu jego wynalezienia w odległej przeszłości, stało się powszechnie używanym produktem i nieodzowną częścią naszego codziennego życia. Mydło. Kostka mydła to opowieść o przemianie niedostępnego produktu luksusowego w przemysłowy produkt masowy, a potem w wysokiej jakości produkt rzemieślniczy. Pierwsze przepisy na mydło zostały nam przekazane przez Sumerów na glinianych tabliczkach sprzed czterech i pół tysiąca lat - była to pasta przypominająca mydło. Uważa się, że pierwsze mydła powstały przypadkowo, gdy łój lub tłuszcz ściekał z pieców kuchennych do popiołu. Cywilizacje śródziemnomorskie Egipcjan, Greków, a później Rzymian, zaadoptowały ten proces, stosując mydło jako środek leczniczy. W VII wieku rzemieślnicy arabscy gotowali oliwę z oliwek i ług z palonym wapnem. Uważa się, że właśnie wtedy powstało mydło w postaci stałej: pierwszy produkt chemiczny w historii ludzkości. Mydło stało się tak naturalne, że nie zastanawiamy się nad tym, skąd pochodzi, kto je wymyślił i jak jest wykonane. Tym bardziej w czasach globalnego kryzysu związanego z koronawirusem stało się nieodzowne. Było przedmiotem luksusowym przez tysiące lat, ale postęp techniczny sprawił, że stało się powszechnie dostępne dla obywateli pod koniec XIX wieku. Był to również początek masowej produkcji. Obecnie konsumenci dokładnie zastanawiają się przed zakupem i zbierają informacje o produktach, ich jakości, składzie, pochodzeniu i działaniu oraz sposobie ich wykonania. Producent: ORF III, Alexander Schukoff Film 17:00 PODRÓŻE NA PÓŁNOC EUROPY - ODCINEK 2. LAPONIA (WONDERS OF NORTHERN EUROPE / VOYAGES EN TERRES DU NORD EPISODE 2 - LAND OF SNOWS - THE SAMI COUNTRY (FORMER LAPLAND)) Cykl dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Xavier Lefebvre Laponia - kraina śniegu - kraj Sami. Zbadajmy najbardziej wysunięty na północ region Europy, poza kołem podbiegunowym: podzielony głównie między Norwegię, Szwecję i Finlandię. To ogromne terytorium, graniczące z krajami nordyckimi i obejmujące kilkaset tysięcy kilometrów kwadratowych. Na północnym zachodzie przechodzi w wybrzeża wzdłuż Norwegii, gdzie rozpada się na tysiące wysepek. Nieruchome fale krajobrazu komponują się z majestatycznymi obrazami, zwłaszcza na Lofotach słynących z dorsza i małych wiosek rybackich. Za naturalną barierą Alp Skandynawskich, kraj rozciąga swoje krajobrazy: wody, śniegi i lasy, sięgając daleko w głąb horyzontu. Pozornie nieskończony krajobraz polarny, który często jest zamarznięty; zima czasami trwa tutaj do ośmiu miesięcy. 18:00 NARÓD HITLERA. WOJNA TOTALNA (HITLER’S PUBLIC / HITLER’S PEOPLE / DIE SUCHE NACH HITLERS VOLK TOTALER KRIEG) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2015 Reżyseria: Christian Frey, Stefan Brauburger Film dokumentalny o tym jak bardzo Hitler mógł liczyć na niemiecką opinię publiczną, nawet w obliczu niewypowiedzianego cierpienia i nadchodzącej zagłady? Jak doszedł do władzy i jak zakończyły się jego rządya Dyktatura jest badany od wewnątrz, poprzez indywidualne epizody z życia, dokumenty, pamiętniki, listy i fotografie. Sugestywne i wcześniej niewidziane prywatne nagrania w kolorze pokazują życie w hitlerowskich Niemczech, jak nigdy dotąd. Przekonująca i udokumentowana opowieść odsłania prawie niewiarygodną lojalność i wsparcie jakie Hitler miał wśród niemieckiego społeczeństwa, na przekór wszystkiemu. "Był początek 1945 roku. Wciąż podążałem bezpośrednio za frontem. Nasze oddziały były bliskie zadania Trzeciej Rzeszy decydującego ciosu. Nazywam się Saul Padover, jestem amerykańskim oficerem Wydziału Wojny Psychologicznej. To początek podróży przez kraj, który dobrze znałem z dzieciństwa. Chciałem się dowiedzieć, co wojna i naziści uczynili z Niemców." 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - KOREA POŁUDNIOWA JAKIEJ NIE ZNAMY (FLAVORS) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:10 EUROPA KONFLIKTÓW Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2021 Reżyseria: Witold Repetowicz Scenariusz: Witold Repetowicz, Mariusz Pilis Tematem dokumentu są relacje, w tym w szczególności konflikty, między różnymi nierdzennie europejskimi grupami etnicznymi w Europie. Według raportów Europolu od lat tzw. terroryzm etno - nacjonalistyczny jest zdominowany przez grupy pochodzenia nie - europejskiego (np. PKK). Problemy z tym związane są przy tym niezbyt rozumiane przez europejską opinię publiczną, która skłania się często do wrzucania obcych, zwłaszcza muzułmanów (lub po prostu imigrantów i uchodźców z terenów muzułmańskich), do jednego worka, miotając się między rasistowsko - ksenofobicznym odrzuceniem i bezkrytyczną akceptacją w ramach idei multi - kulti. Relacji między poszczególnymi grupami etnicznymi i religijnymi pochodzącymi spoza Europy nie można abstrahować od przyczyn ich przyjazdu do Europy oraz konfliktów w miejscach skąd przybyli. Wiele tych środowisk jest przy tym bardzo hermetycznych, nie - integrujących się np. Czeczeni. Problem przy tym nie dotyczy marginalnych grup. Zarówno Turcy jak i Kurdowie tylko w Niemczech swą liczebnością przewyższają populację niejednego kraju europejskiego i są poniekąd sąsiadami Polski. Tymczasem w Niemczech regularnie dochodzi do konfliktów między Kurdami, zwłaszcza zlaicyzowanymi, pochodzącymi z Turcji i Syrii, a Turkami. Na to nakłada się konflikt z Państwem Islamskim w Syrii, w którym syryjscy Kurdowie od 2015 r. są główną siłą walczącą z tą organizacją. Tymczasem z Niemiec wyjechało kilkuset ochotników do Państwa Islamskiego. Są jednak też obywatele Niemiec, którzy służyli w oddziałach kurdyjskich. W ostatnich latach, na oczach zdumionych Niemców, dochodziło też do bójek między zwolennikami kurdyjskiej PKK a radykalnymi salafitami, często sympatyzującymi z Państwem Islamskim. Z kolei w społeczności tureckiej od 2015 r. trwa konflikt między proerdoganowskimi nacjonalistami i gulenistami,, którzy musieli, często z narażeniem życia, uciekać z Turcji po puczu w 2016 r. Niejednoznaczne relacje występują również między gulenistami a Kurdami z Turcji. Kurdowie mają również napięte stosunki z Czeczenami ze względu na wsparcie jakie Czeczeni uzyskują od Turcji. Europejską opinię publiczną od czasu do czasu bulwersują takie sceny jak czerwcowe starcia we francuskim Dijon, gdzie doszło do walk między miejscowymi Algierczykami a Czeczenami, którzy urządzili ekspedycję karną w związku z pobiciem miejscowego, czeczeńskiego nastolatka. 21:20 HAKERZY - NOWI ŻOŁNIERZE CHIN (CHINA’S HACKER ARMY / LES NOUVEAUX SOLDATS DE LA CHINE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2021 Reżyseria: Thomas Lafarge Film dokumentalny o hakerach z Chin. Niewiele osób było zaskoczonych, kiedy Microsoft oskarżył chińskich hakerów wspieranych przez państwo o wejście na ich serwery w celu zaatakowania co najmniej 60 000 globalnych użytkowników. Był to jeden z ostatnich z serii chińskich cyberataków. Chiny odpowiadają za 80% przypadków szpiegostwa gospodarczego, z którym mieliśmy do czynienia w Departamencie Sprawiedliwości od uchwalenia stosowanych ustaw w latach 90 - tych. Chiny twierdzą, że tylko starają się ukraść zagraniczne technologie. Pierwsze chińskie ataki hakerskie zostały wywołane dwoma międzynarodowymi wydarzeniami. W 1999 - tym roku, w nocy z 7 - ego na 8 - y maja, podczas operacji NATO w Jugosławii, amerykańskie rakiety zniszczyły chińską ambasadę w Belgradzie. Rosną obawy o bezpieczeństwo i doprowadziły do zakazu lub ograniczenia dostępu Huawei do sieci 5G w wielu krajach, w tym w Ameryce, Wielkiej Brytanii i Australii. "Istnieją dwa rodzaje dużych firm: te, które zostały zhakowane przez Chińczyków, i te, które nie wiedzą, że zostały zhakowane przez Chińczyków" - twierdził w 2014 r. dyrektor FBI James Comey. Chiny mają już największą na świecie sieć nadzoru, wykorzystują technologie do podporządkowania mniejszości, cenzurowania treści i szpiegowania dysydentów. Przez dziesięciolecia zachodni przywódcy chcieli wierzyć, że wzrost gospodarczy Chin nie stanowi zagrożenia dla innych krajów. Ten kraj jest regularnie wymieniany jako źródło numer jeden cyberataków. To niekończąca się bitwa o wpływy gospodarcze i geopolityczne. Dyskretne starcie, które dotyka nas wszystkich. Internet i wszystkie urządzenia do niego podłączone są terenem wojny, w której każdy chwyt jest dozwolony. W tej wojnie od niedawna główne skrzypce grają Chiny. Ich cel: do 2049 - ego roku, czyli do setnej rocznicy Republiki Ludowej, stać się największą światową potęgą. By to osiągnąć, Chiny muszą być mistrzami w sztuce nowoczesnego szpiegowania. 22:25 SZEROKIE TORY - SZEROKIE TORY. ANTYPUTYNIŚCI Reportaż, 25 min, Polska, 2012 Autor: Barbara Włodarczyk Kiedyś Putin bardzo jej się podobał, bo w porównaniu z Jelcynem dobrze wyglądał i nie pił. Dziś nazywa go łobuzem i złodziejem. Jewgienia Czirikowa jest jedną z liderek protestów opozycji w Moskwie. Ma 36 lat, dwa fakultety, filigranową posturę, niebywałą energię i wielką odwagę. Na wiecach skanduje hasło: "Rosja bez Putina", oskarża Kreml o korupcję i wyniszczanie kraju. Na swoim blogu bez ogródek demaskuje interesy biznesmenów związanych z Władimirem Putinem. W ubiegłym roku grożono jej odebraniem dwójki dzieci za rzekome zaniedbania. Reportaż jest barwną opowieścią o Czirikowej oraz ludziach, którzy zaczęli wychodzić na protesty i krytykować Putina. Kamera towarzyszy bohaterce w niezwykle "gorącym dniu", w którym odbywa się wielotysięczny wiec niepokornych. Jewgienia Czirikowa polemizuje ze zwolennikami Putina, przemawia na mitingu, bierze udział w marszu. Reportaż doskonale oddaje pełną emocji atmosferę przedwyborczej Rosji, pokazuje najbarwniejsze postaci protestów oraz zwolenników i przeciwników zmian. 23:05 POWRÓT DO BOŚNI (RETURN TO BOSNIA) Film dokumentalny, 54 min, Australia, 2016 Reżyseria: Wes Greene Film dokumentalny o wojnie domowej w Bośni i tym co się tam dzieje teraz, 25 lat od konfliktu (1992 - 1995). Damir Mitric wraca, by spotykać się z rodziną, przyjaciółmi i osobami pracującymi nad odbudową kraju i narodu podzielonego etnicznie i religijnie. Odwiedza Sarajewo, dom z dzieciństwa, w którym Serbowie rozpoczęli oblężenie byłego obozu koncentracyjnego i masowe groby ofiar konfliktu. Dlaczego w ogóle doszło do takiej tragedii? Dlaczego sąsiedzi stali się zabójcami? Wydaje się, że ludzie mogą być tu bezpieczni pod jednym warunkiem dopóki nie przełamią zmowy milczenia. Właśnie to stanowi główne zagrożenie dla przyszłości Bośni. Milczenie trzeba przerwać, by można było szczerze rozmawiać o tym, kto co komu zrobił. 00:10 KURIERZY TATRZAŃSCY - PIONIERZY PODZIEMNEGO FRONTU Film dokumentalny, 36 min, Polska, 1971 Scenariusz: Zbigniew Święch Zdjęcia: Maciej Braunstein W czasie II wojny światowej kurierzy tatrzańscy przenosili przez Tatry do Budapesztu i z powrotem do Zakopanego informacje, zdjęcia, dokumenty i pieniądze oraz przeprowadzali ludzi. Dzięki ich służbie możliwa była łączność między ruchem oporu a rządem emigracyjnym, później łączność z aliantami. W filmie wspomnienia zasłużonych kurierów tatrzańskich: Józefa Krzeptowskiego, Władysława Roja i Władysława Felczaka - organizatora służby kurierskiej i kierownika placówki politycznej w Budapeszcie oraz Wojtecha Kollarika - słowackiego celnika, który umożliwiał Polakom przejścia graniczne. Wspomnienia kurierów dotyczą m.in. okoliczności, w jakich zostali kurierami, przechodzenia przez granicę, przenoszenia ważnych dokumentów, współpracy z innymi kurierami, organizacji służby kurierskiej na Węgrzech, przerzutu materiałów z Anglii do Polski, zaangażowania politycznego kurierów, niebezpieczeństw oraz współpracy z ruchem oporu. Wypowiedzi kurierów komentują dwaj historycy. 00:55 MARIA KONOPNICKA Film dokumentalny, 47 min, Polska, 1996 Reżyseria: Elżbieta Rottermund, Krzysztof Koehler Scenariusz: Elżbieta Rottermund, Krzysztof Koehler Jej teksty wzbudzały kontrowersje, wywoływały polemiki, często bywały ostro krytykowane, a przecież w swoich czasach była Konopnicka szalenie popularna i czytana przez wszystkich. Pisała nie tylko wiersze, lecz i poematy, nowele, szkice, obrazki, teksty publicystyczno - reportażowe, prace krytycznoliterackie. Była też tłumaczką. Przyswajała polskim czytelnikom utwory m.in. Heinego, Rostanda, Hauptmanna, Vrchlickiego, d'Annunzia. Młodzieży udostępniła "Serce" de Amicisa. A jej własne utwory dla dzieci były w owej epoce rewelacją. Nie wszystko, co stworzyła, przetrwało próbę czasu. W jej utworach można jednak odnaleźć i śmiałość tematyki, i subtelność analizy psychologicznej, bogactwo oryginalnych form narracyjnych, nowatorstwo i wysoki kunszt pisarski. A poezje, będące pokłosiem jej pobytu we Włoszech i Francji, należą bez wątpienia do najlepszych osiągnięć poezji współczesnej. Przebijała się do literatury o własnych siłach. Była nie tylko pisarką, lecz i działaczką społeczną. Kosztem wielu wyrzeczeń samotnie wychowywała sześcioro dzieci. Przez wiele lat tułała się po Europie, nie zrywając kontaktów z krajem. Była jedną z czołowych organizatorek protestu opinii publicznej świata przeciw okrucieństwom Prus we Wrześni. Na drugą pruską ustawę wywłaszczeniową zareagowała w 1908 r. tekstem "Roty" - pieśnią tak popularną, że dziś mało kto pamięta, iż Konopnicka jest jej autorką. W filmie znalazły się materiały ikonograficzne ukazujące postać i życie jednej z najciekawszych kobiet pióra w naszej literaturze oraz wypowiedzi Aliny Brodzkiej, Zygmunta Kubiaka i Pawła Hertza, przybliżające widzom jej twórczą sylwetkę. 01:55 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - DODANE DO MAPY PAMIĘCI Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Dodane do Mapy Pamięci" W roku 1864 w czasach największych carskich represji wobec Polaków zaangażowanych w powstanie styczniowe, właściciel majątku Lejno koło Sosnowicy, przy wiejskiej świątyni postawił krzyż z napisem Pamięci Jana Bogdanowicza, rozstrzelanego 7 marca 1863 roku w Lublinie. Bogdanowicz to jeden z liderów zrywu na Lubelszczyźnie pojmany i rozstrzelany przez Rosjan. Przez lata władze carskie chciały przymusić Liniewskiego do usunięcia krzyża, a przynajmniej napisu. Ten utracił majątek, ale nie uległ. Krzyż ścięły dopiero wojska carskie w czasie walk I wojny światowej. Od lat upominamy się o jego powrót do Lejna. I wreszcie mamy szansę na realizację tego pomysłu. "Zapomniana bitwa" Zapomniana bitwa to jedna z tych, które stoczone zostały na osi drogi żelaznej Warszawa - Petersburg. To wątek powstańczych dziejów zupełnie nierozpoznany przez historyków. Kolej i telegraf stanowiły dwa elementy taktycznej przewagi Rosjan i tylko nieliczni z powstańczych liderów rozumieli, że zniszczyć je, to pozbawić wroga silnych atutów. Rozpoznajemy wydarzenie z 27 i 28 stycznia 1863 roku, które rozegrało się w okolicach Łochowa. Udało się już odkryć bardzo szeroko pojęty teren bitwy. Teraz przyszła pora na szczegółowe badania. 02:25 GDZIEŻ JESTEŚCIE - PRZYJACIELE MOI Film dokumentalny, 52 min, Polska, 1995 Reżyseria: Mariusz Kobzdej Scenariusz: Grzegorz Linkowski Zdjęcia: Jerzy Rudziński Wykonawcy: Henryk Machalica, Alfred Schreyer Poetycka opowieść o Drohobyczu, rodzinnym mieście Kazimierza Wierzyńskiego, Brunona Schulza. Historię tego miasta, jego barwnych mieszkańców wspomina Alfred Schreyer, uczeń Schulza i świadek zagłady drohobyckich Żydów. Znaczące miejsce w tej opowieści zajmują postacie związane z miejscowym gimnazjum - prof. Bernard Mantel, prof. Michał Einleger, a także Mścisław Mściwujski, autor historii miasta Drohobycza, Józefa Szelinska, sympatia Schulza i oczywiście sam Bruno Schulz. Większość tych osób zginęła w czasie wojny - Żydów rozstrzelano lub wywieziono do obozów śmierci, nie istnieją już żydowskie domki w Drohobyczu, które tak chętnie rysował Schulz i których zagładę zresztą przewidział. 03:30 JESTEM Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2004 Reżyseria: Maciej Adamek Scenariusz: Maciej Adamek Zdjęcia: Artur Żurawski Kiedy zachoruje dziecko, rodzice zawsze bardzo to przeżywają. Stres jest tym większy, gdy maluch musi iść do szpitala, niekiedy na wiele tygodni. Jak zostawić go samego w obcym miejscu, wśród obcych ludzi, w dodatku cierpiącego? Szpitale coraz częściej wychodzą naprzeciw rodzinom, które znalazły się w takiej sytuacji i umożliwiają rodzicom przebywanie z chorym dzieckiem na terenie szpitala. Kłopot w tym, że placówki medyczne nie są do tego przystosowane, nie mogą zapewnić matkom i ojcom odpowiednich warunków i pobyt rodziców tam, choć bardzo pomocny dziecku, jest dla nich bardzo wyczerpujący nie tylko psychicznie, ale i fizycznie. Tygodniami, miesiącami, a czasami wręcz latami towarzyszą pociechom w chorobie, porzucając dotychczasowe życie. Rezygnują z pracy, zaniedbują resztę rodziny po to, aby chore dziecko nie czuło się w szpitalu samotne. Często szpital staje się dla dzieci i rodziców drugim domem: tam spędzają większość swojego czasu, tam śpią, jedzą i walczą z chorobą. Bohaterami filmu jest troje rodziców i ich dzieci: mama Ali chorej na serce i zespół Downa, tata Patrycji cierpiącej na nerki oraz mama Dawida - chłopca chorego na raka. Obserwujemy ich codzienne życie w szpitalu, dni składające się z drobnych szpitalnych zdarzeń - wspólnych posiłków, zabiegów, zabaw, ale i chwil dramatycznych - kiedy stan dziecka się pogarsza, następuje zaostrzenie dolegliwości, czy zbliża się operacja. Film Macieja Adamka to piękna, wzruszająca i przejmująca opowieść o miłości, oddaniu, poświęceniu, jakie tylko rodzice potrafią okazać dzieciom.