TVP Dokument Wtorek, 09.05.2023 Zmiany z dnia 02.05.2023 w stosunku do raportu z dnia 18.04.2023 (zmodyfikowano opis: Omówienie) 06:00 DZIKA POLSKA - WPŁYŃ NA WODĘ. DZIEŃ CHRUŚCIKA Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2013 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Żyjąc na dnie całkiem bystrej rzeki, można stworzyć sobie ląd. Potrafią to chruściki, których larwy znane są wędkarzom i nazywane bywają przez nich kłódkami. Larwy budują sobie całkiem przemyślne i kunsztowne domki, sklecone z ziarnek piasku lub drobin roślinnych, ale, jeżeli zdarzy się stosowna okazja, nawet z... okruchów złota. Zwłaszcza, jeżeli nie poskąpi im takich okruchów badający je eksperymentator. To jednak rzadka okazja. Badacz chruścików, prof. Stanisław Czachorowski, który jest bohaterem i narratorem naszego filmu, w ten sposób nie kusi pracowitych owadów, ale poznaje ich życie w naturalnych warunkach. Przekonując się przy tym a w rezultacie przekonując i nas że te drobne istoty są wskaźnikami stanu wody w rzekach i innych zbiornikach wodnych, w których akurat żyją. Wyruszamy z nim nie tylko nad wodę, ale i w noc, by ujrzeć w świetle żarówek powietrzne harce dorosłych postaci chruścików, a je same obejrzeć dokładnie, gdy przysiądą na specjalnie do badań przeznaczonym ekranie. Badacz i jego koledzy są tak owymi zwiewnymi istotami zafascynowani, że ustanowili ich święto. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 11 LEGENDA "CZARNEJ WOŁGI" Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2015 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Czy legendarna czarna wołga faktycznie przemierzała ulice polskich miast i wsi? Czy porywała niewinnych, którzy po zmroku odważyli się wyjść z domu? Ile prawdy jest w tej opowieści? Między innymi o tym Radosław Kotarski opowiada w najnowszych "Podróżach z historią". W programie poznamy również tajemnice samochodu, który oficjalnie nie istniał, a należał do najważniejszych osób w państwie. Dowiemy się także, który polski samochód sprzedawaliśmy zagranicznym odbiorcom za banany. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 07:05 NOTACJE - MARIA STANGRET - KANTOR. ŻYCIE NAS WCHŁANIA Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2013 Autor: Ewa Urbańska Maria Stangret - Kantor urodziła sie w 1929 r. w Strzelcach Wielkich. Malarka, aktorka Teatru Cricot 2, autorka tekstów literackich. W latach 1955 - 1958 studiowała malarstwo w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Od 1957 r. współpracowniczka i aktorka Teatru Cricot 2, występowała we wszystkich spektaklach i happeningach Tadeusza Kantora. Od 1956 r. należy do Stowarzyszenia Artystycznego "Grupa Krakowska", brała udział we wszystkich zbiorowych manifestacjach tej formacji. Związana z Galerią Krzysztofory i Galerią Starmacha w Krakowie oraz z Galerią Foksal w Warszawie. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 07:20 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 51 KOSZALIN Magazyn, 23 min, Polska, 2017 Reżyseria: Rafał Samborski Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Celem kolejnej podróży Tomasza Bednarka jest Koszalin. To miasto było niegdyś znaczącym portem morskim, śmiało konkurującym na wodach Bałtyku z Kołobrzegiem. Koszalin przez stulecia był ważnym miastem Hanzy, czyli związku miast handlowych pobrzeża Morza Bałtyckiego. O czasach jego świetności przypominają imponujące gotyckie zabytki. Od morza Koszalin oddziela jezioro Jamno, królestwo leszcza, oraz mierzeja, której plaże przez dekady były mekką awangardowych artystów. Miasto wielokrotnie nawiedzały pożary, wielkie zniszczenia przyniosła także okupacja szwedzka podczas wojny trzydziestoletniej. Ostatnią tragedią był sowiecki ostrzał w pierwszych dniach marca 1945 roku, który obrócił zabudowę śródmieścia w morze ruin. Mimo dramatycznych wydarzeń miasto podniosło się z popiołów i dziś jest magicznym połączeniem historii i nowoczesności. Nawet morska historia Koszalina, choć wydaje się odległym wspomnieniem, jest jednak wciąż żywa. Pojawia się jako reminiscencja nawet we współczesnej architekturze. Otwarta w 2013 roku siedziba Filharmonii im. Stanisława Moniuszki, jedna z nowych ikon miasta, ma salę koncertową, której drewniana bryła wygląda jak wielki statek zamknięty w szklanym pudełku. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 07:50 WETERYNARZE Z SERCEM - /71/ Reality show, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Grupa studentów z Politechniki w Białymstoku od kilku miesięcy daje drugą szansę skrzywdzonym zwierzętom. Jesteśmy świadkami niezwykłej sytuacji - niepełnosprawne psiaki z odległych rejonów Polski przymierzają wózki, które sprawią, że zwierzęta będą znów na nogach! Cuda dzieją się nie tylko w Białymstoku. W Nysie drugą szansę dostają sowy z zaćmą, lis z wadami genetycznymi, bocian czekający na rekonstrukcję gałki ocznej czy uszatka, czekająca na przeszczep piór! Zapraszamy do naszego kącika behawiorystycznego, w którym pomożemy widzom odczytać sygnały, jakie wysyła pies. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 10:25 PODRÓŻE NA PÓŁNOC EUROPY - ODCINEK 1. NORWEGIA (WONDERS OF NORTHERN EUROPE / VOYAGES EN TERRES DU NORD EPISODE 1 - LAND OF FJORDS - NORWAY, BETWEEN FJORDS AND MOUNTAINS) Cykl dokumentalny, 50 min, Francja, 2020 Reżyseria: Xavier Lefebvre Seria geograficzno - podróżnicza o krajach na północy Europy. 4 kraje, 5 narodów i 5 części. Terytoria nordyckie są potężnym bodźcem dla wyobraźni, miejscami, które przywołują rozległe i nieskończone dzikie przestrzenie, bogatą i zachwycającą przyrodę, utrwalone mity i tradycje. Stanowią odę do potęgi Ziemi i żywiołów, które ludzie szanują i czczą przez całe życie, świadomi, że są tylko niewielką częścią tego świata. Odcinek 1 - "Norwegia - kraina fiordów i gór". Położona w północnej Europie Norwegia słynie z zachwycających krajobrazów. Głębokie przybrzeżne doliny były zanurzone w wodach morskich, gdy cofnęła się czapa polarna, mniej niż dziesięć tysięcy lat temu. Norwegia niemal w całości jest pokryta pasmem Alp Skandynawskich, a chropowate formy rzeczywiście zawdzięcza topografii i zlodowaceniom, które pojawiały się regularnie przez ponad dwa i pół miliona lat. Norweski krajobraz wciąż nosi ślady tej trudnej historii geologicznej, szczególnie na zachodzie: prehistoryczne lodowce, takie jak Folgefonna, niezliczone górskie jeziora z krystalicznie czystą wodą i alpejskie doliny wyrzeźbione w rynny oraz oszałamiające szczyty. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 11:20 WSPOMNIENIE O POECIE Film dokumentalny, 17 min, Polska, 1958 Reżyseria: Maria Kwiatkowska Nastrojowy dokument poświęcony Konstantemu Ildefonsowi Gałczyńskiemu. Autorka, Maria Kwiatkowska, zabiera nas do miejsc, z którymi był związany poeta. Wiele bliskich mu osób snuje wspomnienia o nim, a całość okraszona jest autorskimi interpretacjami wierszy artysty. Etiuda Szkoły Filmowej. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 11:40 HISTORIA JEDNEGO POMNIKA Film dokumentalny, 31 min, Polska, 1990 Scenariusz: Ewa Kozik Zdjęcia: Jerzy Haida Po wyzwoleniu Rogowa, wsi w województwie śląskim, spod okupacji hitlerowskiej, na przełomie marca i kwietnia 1945 roku, z rąk żołnierzy Armii Czerwonej zginęło czterdziestu mieszkańców wsi. Krasnoarmiejcy wypędzali ludzi z domów, grabili i palili zabudowania. Pijani żołnierze strzelali do siebie. Prawdopodobnie w trakcie wymiany ognia zginął ich dowódca. Z zemsty za śmierć pułkownika, żołnierze rozstrzeliwali Polaków. W 1967 roku ówczesne komunistyczne władze uznały za stosowne wznieść pomnik dowódcy oddziału Armii Radzieckiej. Miejscowa ludność do tego stopnia czuła się zastraszona, że nie protestowała, ale i swojej krzywdy nie chciała upamiętnić. O tamtych tragicznych wydarzeniach opowiadają rodziny ofiar i świadkowie. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 13:05 GRA O KORONĘ Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2021 Reżyseria: Piotr Jaworski Scenariusz: Piotr Jaworski Zdjęcia: Jarosław Migoń, Marek Gajczak Muzyka: Marcin Gałażyn Aktorzy: Mikołaj Dróżdż Wykonawcy: Szymon Kuśmider, Podolski Regiment Odprzodowy Film dokumentalny poświęcony postaci kanclerza i hetmana wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego, polityka, mecenasa sztuki i nauki, założyciela idealnego miasta Zamość. Koncepcja wizualna filmu opiera się na sugestywnych obrazach, ułatwiających widzom wniknięcie w opisywane wydarzenia. Współczesna cyfrowa diaporama, spektakl audiowizualny. Nowatorskie rozwiązania produkcyjne z zastosowaniem techniki Unreal Engine 4.0. Udział grupy rekonstrukcyjnej, inscenizacje z zatrzymanym ruchem, sceny inscenizowane oparte na malarstwie Jana Matejki. Tak realizowanym ujęciom towarzyszy narracja lektora zgodna z przekazami historycznymi. W wizualnej powieści graficznej Zamoyski jest kimś w rodzaju superbohatera. Film został zbudowany w konwencji komiksu historycznego. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 17:00 PODRÓŻE NA PÓŁNOC EUROPY - ODCINEK 2. LAPONIA (WONDERS OF NORTHERN EUROPE / VOYAGES EN TERRES DU NORD EPISODE 2 - LAND OF SNOWS - THE SAMI COUNTRY (FORMER LAPLAND)) Cykl dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Xavier Lefebvre Laponia - kraina śniegu - kraj Sami. Zbadajmy najbardziej wysunięty na północ region Europy, poza kołem podbiegunowym: podzielony głównie między Norwegię, Szwecję i Finlandię. To ogromne terytorium, graniczące z krajami nordyckimi i obejmujące kilkaset tysięcy kilometrów kwadratowych. Na północnym zachodzie przechodzi w wybrzeża wzdłuż Norwegii, gdzie rozpada się na tysiące wysepek. Nieruchome fale krajobrazu komponują się z majestatycznymi obrazami, zwłaszcza na Lofotach słynących z dorsza i małych wiosek rybackich. Za naturalną barierą Alp Skandynawskich, kraj rozciąga swoje krajobrazy: wody, śniegi i lasy, sięgając daleko w głąb horyzontu. Pozornie nieskończony krajobraz polarny, który często jest zamarznięty; zima czasami trwa tutaj do ośmiu miesięcy. (usunięto pozycję programową) 21:10 BARBARA WŁODARCZYK ZAPRASZA - HAKERZY - NOWI ŻOŁNIERZE CHIN (zmodyfikowano opis: Omówienie) 22:25 SZEROKIE TORY - SZEROKIE TORY. ANTYPUTYNIŚCI Reportaż, 25 min, Polska, 2012 Autor: Barbara Włodarczyk Kiedyś Putin bardzo jej się podobał, bo w porównaniu z Jelcynem dobrze wyglądał i nie pił. Dziś nazywa go łobuzem i złodziejem. Jewgienia Czirikowa jest jedną z liderek protestów opozycji w Moskwie. Ma 36 lat, dwa fakultety, filigranową posturę, niebywałą energię i wielką odwagę. Na wiecach skanduje hasło: "Rosja bez Putina", oskarża Kreml o korupcję i wyniszczanie kraju. Na swoim blogu bez ogródek demaskuje interesy biznesmenów związanych z Władimirem Putinem. W ubiegłym roku grożono jej odebraniem dwójki dzieci za rzekome zaniedbania. Reportaż jest barwną opowieścią o Czirikowej oraz ludziach, którzy zaczęli wychodzić na protesty i krytykować Putina. Kamera towarzyszy bohaterce w niezwykle "gorącym dniu", w którym odbywa się wielotysięczny wiec niepokornych. Jewgienia Czirikowa polemizuje ze zwolennikami Putina, przemawia na mitingu, bierze udział w marszu. Reportaż doskonale oddaje pełną emocji atmosferę przedwyborczej Rosji, pokazuje najbarwniejsze postaci protestów oraz zwolenników i przeciwników zmian. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 00:10 KURIERZY TATRZAŃSCY - PIONIERZY PODZIEMNEGO FRONTU Film dokumentalny, 36 min, Polska, 1971 Scenariusz: Zbigniew Święch Zdjęcia: Maciej Braunstein W czasie II wojny światowej kurierzy tatrzańscy przenosili przez Tatry do Budapesztu i z powrotem do Zakopanego informacje, zdjęcia, dokumenty i pieniądze oraz przeprowadzali ludzi. Dzięki ich służbie możliwa była łączność między ruchem oporu a rządem emigracyjnym, później łączność z aliantami. W filmie wspomnienia zasłużonych kurierów tatrzańskich: Józefa Krzeptowskiego, Władysława Roja i Władysława Felczaka - organizatora służby kurierskiej i kierownika placówki politycznej w Budapeszcie oraz Wojtecha Kollarika - słowackiego celnika, który umożliwiał Polakom przejścia graniczne. Wspomnienia kurierów dotyczą m.in. okoliczności, w jakich zostali kurierami, przechodzenia przez granicę, przenoszenia ważnych dokumentów, współpracy z innymi kurierami, organizacji służby kurierskiej na Węgrzech, przerzutu materiałów z Anglii do Polski, zaangażowania politycznego kurierów, niebezpieczeństw oraz współpracy z ruchem oporu. Wypowiedzi kurierów komentują dwaj historycy. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 00:55 MARIA KONOPNICKA Film dokumentalny, 47 min, Polska, 1996 Reżyseria: Elżbieta Rottermund, Krzysztof Koehler Scenariusz: Elżbieta Rottermund, Krzysztof Koehler Jej teksty wzbudzały kontrowersje, wywoływały polemiki, często bywały ostro krytykowane, a przecież w swoich czasach była Konopnicka szalenie popularna i czytana przez wszystkich. Pisała nie tylko wiersze, lecz i poematy, nowele, szkice, obrazki, teksty publicystyczno - reportażowe, prace krytycznoliterackie. Była też tłumaczką. Przyswajała polskim czytelnikom utwory m.in. Heinego, Rostanda, Hauptmanna, Vrchlickiego, d'Annunzia. Młodzieży udostępniła "Serce" de Amicisa. A jej własne utwory dla dzieci były w owej epoce rewelacją. Nie wszystko, co stworzyła, przetrwało próbę czasu. W jej utworach można jednak odnaleźć i śmiałość tematyki, i subtelność analizy psychologicznej, bogactwo oryginalnych form narracyjnych, nowatorstwo i wysoki kunszt pisarski. A poezje, będące pokłosiem jej pobytu we Włoszech i Francji, należą bez wątpienia do najlepszych osiągnięć poezji współczesnej. Przebijała się do literatury o własnych siłach. Była nie tylko pisarką, lecz i działaczką społeczną. Kosztem wielu wyrzeczeń samotnie wychowywała sześcioro dzieci. Przez wiele lat tułała się po Europie, nie zrywając kontaktów z krajem. Była jedną z czołowych organizatorek protestu opinii publicznej świata przeciw okrucieństwom Prus we Wrześni. Na drugą pruską ustawę wywłaszczeniową zareagowała w 1908 r. tekstem "Roty" - pieśnią tak popularną, że dziś mało kto pamięta, iż Konopnicka jest jej autorką. W filmie znalazły się materiały ikonograficzne ukazujące postać i życie jednej z najciekawszych kobiet pióra w naszej literaturze oraz wypowiedzi Aliny Brodzkiej, Zygmunta Kubiaka i Pawła Hertza, przybliżające widzom jej twórczą sylwetkę. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 01:55 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - DODANE DO MAPY PAMIĘCI Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Dodane do Mapy Pamięci" W roku 1864 w czasach największych carskich represji wobec Polaków zaangażowanych w powstanie styczniowe, właściciel majątku Lejno koło Sosnowicy, przy wiejskiej świątyni postawił krzyż z napisem Pamięci Jana Bogdanowicza, rozstrzelanego 7 marca 1863 roku w Lublinie. Bogdanowicz to jeden z liderów zrywu na Lubelszczyźnie pojmany i rozstrzelany przez Rosjan. Przez lata władze carskie chciały przymusić Liniewskiego do usunięcia krzyża, a przynajmniej napisu. Ten utracił majątek, ale nie uległ. Krzyż ścięły dopiero wojska carskie w czasie walk I wojny światowej. Od lat upominamy się o jego powrót do Lejna. I wreszcie mamy szansę na realizację tego pomysłu. "Zapomniana bitwa" Zapomniana bitwa to jedna z tych, które stoczone zostały na osi drogi żelaznej Warszawa - Petersburg. To wątek powstańczych dziejów zupełnie nierozpoznany przez historyków. Kolej i telegraf stanowiły dwa elementy taktycznej przewagi Rosjan i tylko nieliczni z powstańczych liderów rozumieli, że zniszczyć je, to pozbawić wroga silnych atutów. Rozpoznajemy wydarzenie z 27 i 28 stycznia 1863 roku, które rozegrało się w okolicach Łochowa. Udało się już odkryć bardzo szeroko pojęty teren bitwy. Teraz przyszła pora na szczegółowe badania. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 03:30 JESTEM Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2004 Reżyseria: Maciej Adamek Scenariusz: Maciej Adamek Zdjęcia: Artur Żurawski Kiedy zachoruje dziecko, rodzice zawsze bardzo to przeżywają. Stres jest tym większy, gdy maluch musi iść do szpitala, niekiedy na wiele tygodni. Jak zostawić go samego w obcym miejscu, wśród obcych ludzi, w dodatku cierpiącego? Szpitale coraz częściej wychodzą naprzeciw rodzinom, które znalazły się w takiej sytuacji i umożliwiają rodzicom przebywanie z chorym dzieckiem na terenie szpitala. Kłopot w tym, że placówki medyczne nie są do tego przystosowane, nie mogą zapewnić matkom i ojcom odpowiednich warunków i pobyt rodziców tam, choć bardzo pomocny dziecku, jest dla nich bardzo wyczerpujący nie tylko psychicznie, ale i fizycznie. Tygodniami, miesiącami, a czasami wręcz latami towarzyszą pociechom w chorobie, porzucając dotychczasowe życie. Rezygnują z pracy, zaniedbują resztę rodziny po to, aby chore dziecko nie czuło się w szpitalu samotne. Często szpital staje się dla dzieci i rodziców drugim domem: tam spędzają większość swojego czasu, tam śpią, jedzą i walczą z chorobą. Bohaterami filmu jest troje rodziców i ich dzieci: mama Ali chorej na serce i zespół Downa, tata Patrycji cierpiącej na nerki oraz mama Dawida - chłopca chorego na raka. Obserwujemy ich codzienne życie w szpitalu, dni składające się z drobnych szpitalnych zdarzeń - wspólnych posiłków, zabiegów, zabaw, ale i chwil dramatycznych - kiedy stan dziecka się pogarsza, następuje zaostrzenie dolegliwości, czy zbliża się operacja. Film Macieja Adamka to piękna, wzruszająca i przejmująca opowieść o miłości, oddaniu, poświęceniu, jakie tylko rodzice potrafią okazać dzieciom.