TVP Dokument Czwartek, 11.05.2023 Zmiany z dnia 04.05.2023 w stosunku do raportu z dnia 14.04.2023 (zmodyfikowano opis: Omówienie) 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 13 PIĘKNO WYKUTE W STALI Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Jak trudne było wykuwanie dawnych przedmiotów w stali? Radosław Kotarski wciela się w rolę kowala (miecznika), który używa tradycyjnych metod rzemieślniczych, aby stworzyć własny miecz. Poznaje również trud pracy dawnych rzemieślników i sprawdza, co z ich fachu pozostało do dzisiaj. Poza tym wyjaśnia, jakie słowa i stwierdzenia zawdzięczamy kowalom. Czy uda mu się wykuć miecz? Odpowiedź na to pytanie w programie. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 07:00 NOTACJE - WŁODZIMIERZ KOTOŃSKI. ZAWSZE BYŁEM NOWATOREM Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2013 Autor: Ewa Urbańska Włodzimierz Kotoński ur. 1924r. w Warszawie, kompozytor, pierwszy twórca muzyki elektronicznej w Polsce, profesor kompozycji muzycznej. Studiował kompozycję w PWSM w Warszawie u Piotra Rytla, ukończył ją w 1951r. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 07:15 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 53 ZIELONA GÓRA Magazyn, 23 min, Polska, 2017 Reżyseria: Rafał Samborski Scenariusz: Agata Winnicka Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tym razem Tomasz Bednarek odwiedza Zieloną Górę. Historia tego miasta nieodłącznie związana jest z uprawą winorośli. Jeszcze w XIX wieku winnice zajmowały aż 700 hektarów jej powierzchni. Dziś jej winne serce bije tak samo mocno, a okoliczne plantacje znów stają się wizytówką miasta. Co rok odbywa się tu huczne winobranie, a jedną z piwnic Muzeum Ziemi Lubuskiej zajmuje ekspozycja prezentująca tradycje winiarstwa w zielonogórskim rejonie. W mieście warto też odwiedzić Planetarium Wenus oraz skansen - Muzeum Etnograficzne w Ochli - na obrzeżach Zielonej Góry. Spacerując wśród zabytkowych chat, można odnieść wrażenie, że czas stanął tu w miejscu. Ta oryginalna zabudowa rzetelnie odwzorowuje codzienne życie dawnej wsi, a organizowane w skansenie wydarzenia prezentują tradycje ludowe oraz tajniki ginących zawodów. Zielona Góra jest jak dobre wino. W jej bukiecie odnaleźć można łagodność zielonogórskich wzgórz, łaskawy klimat dawnych dziejów miasta oraz słodycz winogron do dziś rosnących w samym jego sercu. Konsekwencja i wdzięk, z jakim Zielona Góra kultywuje swoje winiarskie dziedzictwo sprawia, że to miejsce, z którym trudno się rozstać. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 09:15 WZDŁUŻ 15. POŁUDNIKA. RÓŻNICE I PODOBIEŃSTWA - ODC. 3 ZDOBYWAMY POŻYWIENIE (15TH MERIDIAN EAST - SIMILARITY IN DIFFERENCE / EIN TAG AUF DEM 15. LANGENGRAD OST / 3. SOW, HARVEST, EAT - OUR CONSERVATORY) Cykl dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Alexandra Hardorf, Christiane Schwarz, Anke Hillmann Miniseria przyrodnicza, w której poznamy bliżej krajobrazy wzdłuż 15. południka. Są one bardzo kontrastowe: od lodowych pustkowi, przez rozległe lasy deszczowe, po lśniące pustynie i bujne zielone pastwiska. Zwierzęta, rośliny oraz ludzie musieli dostosować się do klimatu, znaleźć rozwiązania codziennych wyzwań i dostosować się do różnych regionów. Ale łączy je jedno: strefa czasowa. Kamera towarzyszy w pięciu odcinkach osobom z bardzo różnych krajów przez 24 godziny. Ideą cyklu jest przedstawienie zapierających dech w piersiach obrazów, które odkrywają, łączą i oddzielają wyzwania, marzenia i nadzieje ludzi żyjących wzdłuż pasa. Spitsbergen, Namibia i Słowenia: to jedne z najbardziej różnorodnych krajów, które można znaleźć na całej długości geograficznej! To, co czyni tę serię wyjątkową, to fakt, że zdarzenia nie są opowiadane w żadnym porządku chronologicznym. To pora dnia determinuje kolejność, w jakiej przekazywane są historie. Odc. 3 Zdobywamy pożywienie (zmodyfikowano opis: Omówienie) 10:15 PODRÓŻE NA PÓŁNOC EUROPY - ODC. 3 SZWECJA (WONDERS OF NORTHERN EUROPE / VOYAGES EN TERRES DU NORD EPISODE 3 - FORESTED LAND - SWEDEN, FROM GÖTALAND TO NORRLAND;) Cykl dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Xavier Lefebvre Szwecja - kaina lasów od Götalandu do Norrlandu. Szwecję charakteryzuje duża różnorodność pejzażu - od zielonych i sielankowych pól na południu, po bezkresne lasy na północy. Na większości obszaru kraju zimy są dość srogie. Dwie trzecie terytorium Szwecji jest pokryte śniegiem przez większą część zimy. Częściowo kraj rolniczy, pełen urokliwych, wiejskich krajobrazów. Jego centrum to przede wszystkim rozległe lasy, głównie iglaste. Cechuje się również urozmaiconą linią brzegową, z plażami pokrytymi drobnym piaskiem na południu i kamienistymi, wspaniałymi archipelagami na zachodzie. Leżąca na Bałtyku wyspa Öland jest rajem dla wędrownych ptaków. Skania jest spichlerzem Szwecji. Od niedawna w tym regionie pojawiły się uprawy winorośli. Na południowym zachodzie półwysep Kullen wżyna się w wody cieśniny Kattegat łączącej Morze Północne z Bałtykiem. W Szwecji mamy coś, co się nazywa prawem dostępu do przyrody, które oznacza, że z przyrody mogą korzystać wszyscy. Szwecja jest trzecim na świecie eksporterem drewna. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 11:15 RZECZ POLSKA - PANGENERATOR Cykl dokumentalny, 12 min, Polska, 2021 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Zdjęcia: Nicolas Villegas, Piotr Pawlus Muzyka: Adam Walicki, Bartosz Kruczyński "panGenerator" to interdyscyplinarna grupa artystyczna, która postawiła sobie za cel łączenie designu i ekspresji artystycznej z nowymi technologiami. Tworzą obiekty, które stają się łącznikami między światem tradycji i nowoczesności. Bardzo ważny jest dla nich odbiorca, czytelny przekaz, edukacja i współpraca z przedstawicielami różnych dyscyplin. Piotr Barszczewski, Krzysztof Cybulski, Krzysztof Goliński oraz Jakub Koźniewski spotkali się podczas pierwszego w Polsce Obozu Kultury MediaLab, zorganizowanego w 2010 roku w Chrzelicach i od tego czasu razem pracują. Na swoim koncie mają liczne nagrody i sukcesy, zdobyli między innymi Złotego Lwa w Cannes, Paszporty Polityki, nominację do Design Alive Awards. "Świat sztuki przestał nadążać za zmianami technologicznymi; w renesansie artyści korzystali z nowych osiągnięć naukowych. Potem ich drogi się rozeszły, a według nas to powinna być ścisła współpraca, coś co się napędza wzajemnie" - mówią członkowie kolektywu. Ta idea przyświeca ich pracy. Nowoczesna technologia nigdy nie jest dla nich celem samym w sobie. Jest tylko narzędziem. Artyści płynnie łączą najnowsze osiągnięcia technologiczne z technikami analogowymi. Od początku istnienia podkreślali, że ważne jest dla nich tworzenie projektów interdyscyplinarnych, integrujących osiągnięcia przedstawicieli różnych dziedzin - muzyków, programistów, elektroników, designerów. Głównym tematem odcinka jest instalacja "Apparatum", stworzona przez kolektyw w 2018 roku, instalacja zainspirowana - jeśli chodzi o formę - "Czarnym Studiem" Zofii i Oskara Hansenów oraz historią i dorobkiem Studia Eksperymentalnego Polskiego Radia (SEPR). "Apparatum" pozwala każdemu odbiorcy wcielić się w rolę kompozytora i realizatora dźwięku. Skomponowany przez odbiorców utwór zostaje wgrany na serwer w postaci pliku mp3, a graficzna partytura zostaje wydrukowana w formie przypominającej paragon. Do opowieści o instalacji wykorzystamy materiały archiwalne dokumentujące działalność SEPR. Członków grupy odwiedzimy z kamerą w ich pracowni. Porozmawiamy o genezie "Apparatum" i idei instalacji, ale przyjrzymy się także innym pracom. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 11:30 LATA DOBREJ ROBOTY Reportaż, 21 min, Polska, 1969 Rozwój Katowic w latach 60. XX wieku. Do 1969 roku "smutna stolica Śląska Czarnego" przeszła prawdziwą metamorfozę. Katowice zaczęto określać mianem cudu urbanistyki. Powstały wielkie osiedla mieszkaniowe i kilka reprezentacyjnych budowli: pomnik Powstańców Śląskich, hala widowiskowo - sportowa Spodek, Pałac Ślubów. W tym okresie wzrosła ranga miasta jako ośrodka naukowego i kulturalnego. Katowice stały się centrum akademickim, gdy powołano Uniwersytet Śląski. Nastąpił szybki rozwój przemysłu węglowego, handlu i usług, służby zdrowia, komunikacji miejskiej, szkolnictwa. Powstały parki, zieleńce i miejsca wypoczynku. W audycji wykorzystano fragmenty "Marsza weselnego" Felixa Mendelssohna i piosenki "A w Katowicach są dziewczyny ładne...". (zmodyfikowano opis: Omówienie) 12:50 MURY Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2022 Reżyseria: Anna Kwiatkowska - Bieda Scenariusz: Anna Kwiatkowska - Bieda Zdjęcia: Jacek Grzelak, Sławomir Chudowski Wykonawcy: Gabriela Kosowska Film dokumentalny o drużynie harcerskiej Mury. Przybliża historię powstania i działalności konspiracyjnej drużyny harcerskiej na tle realiów funkcjonowania obozu koncentracyjnego dla kobiet w Ravensbruck. Mury to jedyna działająca w czasie II wojny światowej drużyna harcerska w obozie koncentracyjnym, która w przeciwieństwie do innych grup stosowała harcerskie metody i formy pracy, organizowała biegi harcerskie, przyrzeczenia, miała strukturę zastępów, poprowadziła kursy zastępowych i drużynowych. To był fenomen na skalę światową. Drużyna powstała w 1941 r. , tworzyły ją więźniarki Ravensbruck, w większości przedwojenne harcerki. Koncentrowano się na niesieniu pomocy innym więźniarkom, szczególnie tym najsłabszym, chorym, dzieciom, które w 1944 roku trafiały do obozu. Organizowano tajne nauczanie, akcje zdobywania i rozpowszechniania w obozie informacji o sytuacji na froncie i w okupowanej ojczyźnie. Harcerki przekazywały za mury obozu informacje o zbrodniach popełnianych przez hitlerowców w Ravensbruck, kultywowały tradycje patriotyczne, organizowały życie religijne. Drużyna miała swój sztandar znaleziony w czasie sortowania rzeczy nowo przybyłych do obozu, a także proporzec 13. warszawskiej drużyny harcerskiej. Drużyna składała się z 7 zastępów, które działały aż do wyzwolenia. Harcerki, które przeżyły, do końca swych dni tworzyły "drużynę" bardzo bliskich sobie osób. Drużynową i pomysłodawczynią była hm. Józefa Kantor. Do dziś wiele środowisk harcerskich kultywuje pamięć Murów, przyjmuje za swoje patronki poszczególne harcerki i zbiera materiały dotyczące działalności drużyny. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 13:50 WZDŁUŻ 15. POŁUDNIKA. RÓŻNICE I PODOBIEŃSTWA - ODC. 4 Z POKOLENIA NA POKOLENIE (15TH MERIDIAN EAST - SIMILARITY IN DIFFERENCE / EIN TAG AUF DEM 15. LANGENGRAD OST / 4. FROM GENERATION TO GENERATION) Cykl dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Alexandra Hardorf, Christiane Schwarz, Anke Hillmann Miniseria przyrodnicza, w której poznamy bliżej krajobrazy wzdłuż 15. południka. Są one bardzo kontrastowe: od lodowych pustkowi, przez rozległe lasy deszczowe, po lśniące pustynie i bujne zielone pastwiska. Zwierzęta, rośliny oraz ludzie muszą dostosować się do klimatu, znaleźć rozwiązania codziennych wyzwań i dostosować się do różnych regionów. Ale łączy je jedno: strefa czasowa. Kamera towarzyszy w pięciu odcinkach osobom z bardzo różnych krajów przez 24 godziny. Ideą cyklu jest przedstawienie zapierających dech w piersiach obrazów, które odkrywają, łączą i oddzielają wyzwania, marzenia i nadzieje ludzi żyjących wzdłuż pasa. Spitsbergen, Namibia i Słowenia: to jedne z najbardziej różnorodnych krajów, które można znaleźć na całej długości geograficznej! To, co czyni tę serię wyjątkową, to fakt, że zdarzenia nie są opowiadane w żadnym porządku chronologicznym. To pora dnia determinuje kolejność, w jakiej przekazywane są historie. Odc. 4 - "Z pokolenia na pokolenie". (zmodyfikowano opis: Omówienie) 16:55 PODRÓŻE NA PÓŁNOC EUROPY - ODCINEK 4. FINLANDIA (WONDERS OF NORTHERN EUROPE / VOYAGES EN TERRES DU NORD EPISODE 4 - LAND OF A (HUNDRED) THOUSAND LAKES - BOREAL FINLAND;) Cykl dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Xavier Lefebvre Finlandia jest krajem przemian geograficznych i kulturowych na styku Rosji i Skandynawii, posiadającym jednocześnie własną, wyrazistą tożsamość. Narodziła się ona w miejscowych pejzażach, które są wyjątkowo piękne, a ich cechą charakterystyczną są czyste wody niezliczonych jezior i wszechobecne ciemnozielone lasy. Zlodowacenia czwartorzędowe ukształtowały fiński krajobraz. Bagna i torfowiska to kolejny ważny atrybut lokalnego pejzażu, zajmują prawie 15 procent terytorium Finlandii. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 18:00 ZAKŁADNICY SS - ZAKŁADNICY SS. NA OSTRZU NOŻA (HOSTAGES OF THE SS. ON RAZORS EDGE / WIR GEISELN DES SS AUF MESSERS SCHNIEDE) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2015 Reżyseria: Christian Frey Scenariusz: Carsten Gutschmidt Film dokumentalny opowiadający o losach zakładników - jeńców SS pod koniec II wojny światowej, wiosną 1945 roku. Część druga to kontynuacja tułaczki pozostałych przy życiu członków ruchu oporu, razem z prominentnymi przeciwnikami Hitlera z całej Europy. W filmie śledzimy przedzieranie się uciekinierów przez Alpy pod koniec II wojny światowej. W góry uciekało również wielu członków dowództwa SS, którzy zamierzali wykorzystywać cywilów jako kartę przetargową w negocjacjach, bardziej żeby ratować własne życie niż dla dobra nazistowskiego państwa. 29 kwietnia 1945 roku armia amerykańska wyzwoliła obóz koncentracyjny w Dachau i zajęła Monachium. Radio niemieckie przekazało narodowi niemieckiemu wiadomość, że Adolf Hitler nie żyje. 2 maja Wehrmacht i SS skapitulowały we Włoszech. Włoskiego dyktatora Mussoliniego i jego kochankę zlinczowano kilka dni wcześniej. Wojna we Włoszech skończyła się prawie o tydzień wcześniej niż w pozostałej części Europy. Armia amerykańska bez przeszkód przedostała się przez przełęcz Brenner. Jedynie niektórzy fanatyczni esesmani i zaślepieni członkowie Hitlerjugend stawiali opór. Kapitulacja niemieckich sił zbrojnych we Włoszech oznaczała także koniec koszmaru aliantów, tak zwanej Alpejskiej Twierdzy, reduty nacjonalizmu. 4 maja pierwsze jednostki amerykańskie dotarły do jeziora Braies w Dolomitach w południowym Tyrolu. Nadszedł wytęskniony dzień wolności. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - ETIOPIA. NA DROGACH DAWNEJ ABISYNII (FLAVORS) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 20:10 UKRAIŃCY - ODC. 1. ANDRIJ Serial dokumentalny, 42 min, Polska, 2022 Reżyseria: Julia Łuczkowska Scenariusz: Julia Łuczkowska W serialu dokumentalnym "Ukraińcy" spojrzymy w głąb życia Ukraińców w Polsce. Format przedstawia niezwykle zróżnicowane losy emigrantów i uchodźców z Ukrainy. Przyglądamy się z bliska codziennym zmaganiom ludzi w różnym wieku, pochodzących z rozmaitych środowisk społecznych, o odmiennych ambicjach i powodach, dla których zdecydowali się wyjechać ze swojej ojczyzny. Obserwujemy, jak stawiają pierwsze kroki w obcym kraju i starają się zbudować swoje życie od nowa. Przyglądamy się tym, którzy w Polsce są tylko na chwilę, chcą szybko zarobić i wrócić, by pomóc swoim rodzinom. Śledzimy także losy tych, którzy w Polsce się już zadomowili. Prowadzą z powodzeniem firmy, odnoszą sportowe i artystyczne sukcesy. Towarzyszymy im w ich codziennym życiu, w doświadczaniu wojny, w chwilach zwątpienia i radości, stawiającym czoła odmiennej i często niezrozumiałej, polskiej rzeczywistości. Serial "Ukraińcy" to okazja do przejrzenia się w oczach sąsiadów, z którymi łączy nas kulturowa bliskość, a dzieli często trudna historia. Towarzyszymy im w wizytach u ich rodzin w Ukrainie. Wspólnie z nimi gościmy ich bliskich i przyjaciół w Polsce. Opowiedzą nam historię serc rozdartych między dwoma krajami graniczącymi ze sobą od zarania dziejów. Andrij pochodzi ze wschodniej Ukrainy. Jest zawodowym żołnierzem. Był na misjach w Iraku, Afganistanie, ale także w Afryce, np. w Sierra Leone, Kongo. Jest sierotą. Jego rodzice (oboje także żołnierze zawodowi) zginęli w Afganistanie w 1986 roku. Wychowali go dziadkowie, ale żyje jeszcze tylko dziadek, który w dalszym ciągu mieszka na Ukrainie. Był kilkukrotnie ranny, ale to postrzał w 2014 roku na Majdanie, przekreślił jego zawodową karierę oraz spowodował niepełnosprawność. We wszystkim wspiera go żona, która przychodziła jako wolontariuszka do szpitala, potem spotkali się przypadkowo i wtedy powiedział jej, że się z nią ożeni. Ta romantyczna historia zakończyła się oświadczynami, które zostały przyjęte. Dziś mieszkają razem pod Krakowem, w wynajętym domu z ogrodem. Andrij jeździ Uberem, Aleksandra, jego żona, z wykształcenia jest historykiem sztuki, pracuje jako księgowa w korporacji. To historia pełna ciepła i życzliwości, o wzajemnym wspieraniu się, o ich codziennej walce z niepełnosprawnością i bólem, ale i o marzeniach (o własnym domku z ogródkiem i dzieciach), które chcą spełnić, pozostając w Polsce już na zawsze. Niestety, wojna, która nadeszła, zmieniła ich plany. Oboje skupiają się na pomocy swoim rodakom. (usunięto pozycję programową) 21:00 MÓWIĘ GRUSZKA INACZEJ (dodano pozycję programową) 21:00 GOLDA MEIR - PREMIER IZRAELA (GOLDA / GOLDA MEIR MINISTERPRÄSIDENTIN) 52 min, Izrael/Niemcy, 2019 Reżyseria: Sagi Bornstein, Udi Nir, Shani Rozanes Film dokumentalny przedstawiający postać izraelskiej premier Goldy Mair. Była nazywana Żelazną Damą polityki na długo przed przylgnięciem tego określenia do Margaret Thatcher. Pierwsza (i jak dotychczas ostatnia) kobieta na stanowisku szefa rządu Izraela, a także trzecia premier na świecie. W 1969 roku 71 - letnia Golda Meir obejmuje urząd premiera młodego państwa Izrael. Poprowadzi kraj przez dwie wojny i wpłynie na przebieg konfliktu na Bliskim Wschodzie. Krótko przed śmiercią udzieliła wywiadu dla izraelskiej telewizji. Po zakończeniu zdjęć kamery pracowały dalej, nagrywając intymną rozmowę z pierwszą i jedyną kobietą, która kiedykolwiek rządziła Izraelem. Zapalając jednego papierosa po drugim, Golda przemawiała swobodnie, opowiadając o swojej kadencji na stanowisku premiera - pięć burzliwych lat, które zapewniły jej miejsce w historii, choć kosztem wyrzeczeń w życiu osobistym. Golda Meir umarła 8 grudnia 1978 roku. Ponad czterdzieści lat po śmierci, jej wizerunek jest nadal przedmiotem kontrowersji. Choć w wielu częściach świata jest postrzegana jako ikona feministyczna, w kraju, w którym przez pięć lat była premierem, uważana jest za symbol wstydu. Kim była? Czemu podała się do dymisji? Czy przegapiła szansę na pokój na Bliskim Wschodzie? (zmodyfikowano opis: Omówienie) 23:25 WETERYNARZE Z SERCEM - /16/ Reality show, 25 min, Polska, 2016 Reżyseria: Krzysztof Kasior, Sandra Andrzejewska, Wojciech Wołoszyn Scenariusz: Wojciech Wołoszyn W dzisiejszym programie po raz kolejny odwiedzimy ogród zoologiczny w Łącznej. Mieszka tam całkiem spora gromadka lemurów, a wśród nich jest też Julian. W Hacjendzie w Dolinie Żab w Dębnikach pod Strzelinem pół roku temu oślica Hania została mamą Stefana. Podczas kontrolnego badania pojawiło się podejrzenie, że Hania zachorowała. Pozornie niewielkie dolegliwości stwierdzone u świnki morskiej Tosi to zapowiedź poważniejszych kłopotów. Przypadek Tosi pokaże nam, że warto stale kontrolować stan zdrowia naszych pupili. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 00:05 LEKARZ TRZECH POKOLEŃ Film dokumentalny, 21 min, Polska, 1989 Scenariusz: Lena Skwirtniańska Film dokumentalny o niezwykłych losach wyjątkowego lekarza wielu pokoleń krakowskich pacjentów, doktora Mariana Ciećkiewicza. Snujący swą opowieść o długim życiu, którego początek przypada na rok 1893 roku, bohater filmu prowadzi nas przez gwałtowne i zmienne losy historii Polski, która determinowała życie większości młodych Polaków. Poznamy doktora w wielu wcieleniach, jako ucznia klasycznego gimnazjum w zaborze austriackim, studenta medycyny, żołnierza walczącego na frontach dwóch wojen światowych oraz lekarza piastującego ważne funkcje w służbie zdrowia. W wieku 96 lat, po prawie 50 - letniej karierze lekarza medycyny, doktor Ciećkiewicz wciąż pozostaje aktywny zawodowo, służąc swą wiedzą społeczeństwu. Ilustracją wspomnień są fragmenty archiwalnych materiałów filmowych oraz fotografie dokumentujące okresy: I wojny światowej, kampanii wrześniowej podczas II wojny światowej oraz Kraków podczas okupacji niemieckiej. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 00:30 NOTACJE - DANIEL SZCZECHURA. FILM MUSI MIEĆ DUSZĘ Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2013 Autor: Ewa Urbańska Daniel Szczechura, ur. w 1930 roku w Wilczogębach, reżyser i scenarzysta filmów animowanych, scenograf, pedagog. Studiował na ASP w Warszawie w latach 1951 - 52), w 1958 r. ukończył historię sztuki na Uniwersytecie Warszawskim, a cztery lata później wydział operatorski łódzkiej szkoły filmowej. Jest profesorem sztuk filmowych. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 00:45 TADEUSZ BOY - ŻELEŃSKI Film dokumentalny, 40 min, Polska, 1993 Scenariusz: Tomasz Kamiński Wykonawcy: Józef Hen, Jacek Trznadel, Barbara Winklowa, Władysław Żeleński, Henryk Markiewicz Jak we wstępie filmu wspomina mieszkający dziś w Paryżu bratanek Tadeusza Żeleńskiego, Władysław - w 1939 roku wysoki urzędnik Ministerstwa Sprawiedliwości - wkrótce po wybuchu wojny zadzwonił do stryja, by go poinformować, że władze państwowe ewakuują się ze stolicy. Zaproponował mu wyjazd. Następnego dnia pisarz zjawił się w gmachu ministerstwa z żoną. Pojechali karetką więzienną na dworzec, a stamtąd pociągiem do Dubna. Przenocowali, a rano wsiedli w pociąg do Lwowa, ostatni już, jak się okazało. Władysław Żeleński do dziś czuje, że mimo woli przyczynił się do tragedii, jaka rozegrała się w 1941 roku. Tadeusz Żeleński urodził się w 1874 roku w Warszawie. Jego ojciec, kompozytor i nauczyciel muzyki, kilka lat później przeniósł się do Krakowa. Tadeusz ukończył tam Gimnazjum św. Anny, potem podjął studia medyczne na UJ. Uczył się wprawdzie, ale też uczestniczył w pijatykach i namiętnie grał w kraty. A kiedy w 1898 roku zjechał do Krakowa Stanisław Przybyszewski, niemal nie odstępował go na krok, zafascynowany pisarzem i zakochany w jego żonie Dagny. Po otrzymaniu dyplomu ostatecznie w 1901 roku rozpoczął pracę w Szpitalu św. Ludwika. Trybu życia jednak nie zmienił, hulał nadal. W końcu, by się ustabilizować, w 1904 roku ożenił się z Zofią Pareńską, piękną Zosią z "Wesela". Był to jednak związek partnerski, bez miłości. W 1906 roku Żeleński dołączył do grupy twórców kaberetu "Zielony Balonik". Pisywał piosenki i satyry. Wtedy też zaczął kolejne skandalizujące erotyzmem zbiorki wierszy podpisywać psuedonimem Boy, by nie narażać na szwank szanowanego w mieście nazwiska. W tym czasie też od "Fizjonomii małżeństwa" Balzaka zaczęła się wielka translatorska przygoda Żeleńskiego, jakiej odpowiednika nie ma w całej literaturze światowej. Jej efektem stało się przyswojenie Polakom stu kilkudziesięciu tomów literatury francuskiej - od Villona po Prousta, przez całą dramaturgiczną twórczość Moliera - co Francuzi docenili, przyznając tłumaczowi w 1927 roku krzyż oficerski Legii Honorowej, a w 1934 - komandorię Legii Honorowej. W lutym 1919 roku Boy zainteresował się teatrem - został recenzentem krakowskiego "Czasu". Recenzje pisywał potem przez wiele lat, także z teatrów warszawskich, w 1922 roku bowiem przeniósł się do stolicy. Jednocześnie zaczął też parać się publicystyką. W 1929 roku rozpoczął głośną kampanię przeciw dominacji kleru w życiu publicznym oraz karalności przerywania ciąży. Potem zabrał się za odbrązawianie, elektryzując opinię publiczną "Obrachunkami fredrowskimi", szkicem o Mickiewiczu, książką o Marysieńce Sobieskiej. Ostro krytykowany i atakowany - i za twórczość, i za swobodę obyczajów - otrzymał jednak Literacką Nagrodę Warszawy, został też jednym z 15 członków Polskiej Akademii Literatury. W pierwszych dniach września 1939 roku znalazł się we Lwowie. 22 września miasto zajęła Armia Czerwona. Tadeusz Żeleński początkowo podjął pracę w Szpitalu Dziecięcym św. Zofii. W końcu października jednak rozpoczął na Uniwersytecie Lwowskim cykl wykładów o Prouście. 22 listopada otrzymał nominację na profesora literatury francuskiej. Trzy dni wcześniej podpisał oświadczenie "Pisarze polscy witają zjednoczenie Ukrainy". Pisał do "Czerwonego Sztandaru", wstąpił do sowieckiego związku pisarzy. Jego nazwisko pojawiło się na łamach utworzonych przez Wandę Wasilewską "Nowych Widnokręgów". W kilka dni po wkroczeniu Niemców do Lwowa, 4 lipca 1941 r. Tadeusz Boy - Żeleński został aresztowany i z grupą profesorów Uniwersytetu Lwowskiego rozstrzelany na stokach Wzgórz Wóleckich. Ponoć Niemcy nawet nie wiedzieli, kogo zabili. O pisarzu, jego życiu, pisarstwie i tytanicznej pracy translatorskiej, a także kontrowersjach związanych z jego postawą i twórczością, mówią w filmie profesorowie Barbara Winklowa, Henryk Markiewicz, Franciszek Ziejka i Jan Prokop, a także Józef Hen i Jacek Trznadel. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 01:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ZBRODNIA BEZ KARY ODC. 241 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Zbrodnia bez kary" Każda niemal wojna, oprócz publicznie deklarowanych powodów i celów ma również swoje skryte oblicze. W czasie wielkiego zamętu, gdy oczy świata skierowane są na ścierające się fronty, załatwiane są sprawy, które w czasie pokoju musiałyby zbulwersować każdą opinię publiczną. Dla ideologii nazistowskiej, głoszącej, że wszystko co słabe musi ulec zagładzie, wojenna zawierucha oznaczała możliwość przejścia od przerażającej teorii do przerażającej praktyki. Szpital psychiatryczny Dziekanka w Gnieźnie od samego początku okupacji stał się miejscem realizacji polityki nazistowskiej, miejscem eksterminacji chorych psychicznie, zgodnie z zarządzeniem Hitlera. Niemcy w ramach akcji T4 zagazowali i pogrzebali w nieznanych miejscach blisko 10 tysięcy chorych pacjentów tego szpitala, wśród których byli Polacy, Żydzi, Ukraińcy, Rosjanie, Litwini, Anglicy, Włosi, Niemcy. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 03:20 BYŁ RAZ DOBRY ŚWIAT - FILM O JANIE KRZYSZTOFIE KELUSIE Film dokumentalny, 52 min, Polska, 1997 Reżyseria: Jerzy Zalewski, Mariusz Kalinowski Scenariusz: Jerzy Zalewski, Mariusz Kalinowski Zdjęcia: Paweł Wendorff Wykonawcy: Jan Krzysztof Kelus, Urszula Sikorska, Jacek Kuroń Jako niezależny twórca działający niegdyś poza państwowym monopolem rozrywkowym, Jan Krzysztof Kelus skorzystał z prawa do odmowy zeznań. Pozwolił się wprawdzie filmować, lecz do kamery nie powiedział ani słowa. W dokumencie więc mówią o nim nieżyjący już dziś ojciec Tadeusz Kelus i Urszula "Kuba" Sikorska, towarzyszka życia barda podziemia. Kim jest Jan Krzysztof Kelus? Według ojca: ostatnim męskim potomkiem wywodzącego się od jednego z rycerzy krzyżowych, starego hrabiowskiego rodu, osiadłego w Polsce w 1573 roku. Z przebiegu jego życia wynika, że jest też socjologiem, byłym "taternikiem", byłym pracownikiem Polskiej Akademii Nauk i Akademii Medycznej, autorem piosenek opisujących absurdy gierkowskiej rzeczywistości, byłym więźniem i działaczem KOR, byłym internowanym, hodowcą pszczół, zbieraczem szyszek. Właściwie określeń "były" dziś powinno być jeszcze więcej. Bo Kelus przestał pisać piosenki w przekonaniu, że już nie ma nic więcej do powiedzenia. Bo choroba odebrała mu możliwość grania na gitarze. Przez nią też, nad czym bardzo boleje, nie może się już wspinać na ogromne sosny, by zrywać szyszki. Niejednokrotnie w jego życiu decyzującą rolę odegrał przypadek. Na przykład przez przypadek został "taternikiem", czyli przemytnikiem zakazanych książek, za co trafił do więzienia i oczywiście na listę wrogów socjalizmu, co następnie pociągnęło za sobą rozliczne konsekwencje. A przecież nigdy nie interesował się polityką. Trzymali się wraz z "Kubą" z boku, zajęci swoimi sprawami. Wcale nie czuli się zawodowymi opozycjonistami, jak tylu innych. Ale o tym wszystkim dowiadujemy się od Urszuli Sikorskiej. Jan Krzysztof Kelus milczy. Mówią za niego piosenki, począwszy od tej tytułowej. Śpiewa je sam z towarzyszeniam gitary. Komentuje nimi rzeczywistość, opowiada o swoim życiu i o wnioskach, jakie z niego wyciągnął. Wyrazistości tym piosenkom dodają czarno - białe zdjęcia archiwalne z lat 70. i 80. Wszystko to razem składa się na interesujący, skłaniający do refleksji i wspomnień, chwilami zaskakujący, chwilami zaś wzruszający film, z którego wyłania się człowiek niekreujący się i przez bliskich niekreowany na bohatera.