TVP Dokument Niedziela, 14.05.2023 Zmiany z dnia 04.05.2023 w stosunku do raportu z dnia 14.04.2023 (zmodyfikowano opis: Omówienie) 06:00 DZIKA POLSKA - POGADAĆ Z SÓWECZKĄ Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2009 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Artur Tabor Jako chłopiec rzucił kamieniem do dziupli. Wyleciała sowa. Być może właśnie tak zaczęła się przygoda z sowami Romualda Mikuska. Dziś oddaje pracę doktorską na temat sóweczki - maleńkiej, mało znanej i niezmiernie rzadkiej sowy naszych puszcz. By badać jej życie, sypia w puszczańskich ostępach Gór Stołowych na hamakach, wabi ptaki typowymi dla nich gwizdami, wspina się na drzewa i skały, zaczaja koło dziupli. Gromadzi niezliczone, unikalne obserwacje. Jedne sowy go lubią i tolerują, ale od niektórych obrywa po głowie. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 07:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 56 TARNÓW Magazyn, 23 min, Polska, 2017 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Przemysław Skoczek Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tym razem Tomasz Bednarek odwiedza Tarnów, miasto, w którym urodził się generał Józef Bem, oraz działał znakomity wynalazca Jan Szczepanik, nazywany polskim Edisonem. Dzieje miasta zaczęły się na Górze Świętego Marcina, gdzie już od IX wieku istniał gród słowiański, który przetrwał dwa stulecia. Strategiczne położenie sprawiło, że tu właśnie, w XIV wieku zbudowano duży murowany zamek stanowiący rodową rezydencję. To jedno z najważniejszych miast Małopolski, lokowane w 1330 roku przez rycerza Spycimira herbu Leliwa, znanego też jako Spytko z Melsztyna, na podstawie przywileju wydanego przez Władysława Łokietka. Hołdem dla wielkiego małego króla jest jego pomnik na starówce, w Zaułku Łokietka, ponoć największy w Polsce, dedykowany temu władcy. Dawny zespół architektoniczno - urbanistyczny miasta zachował się do dziś. Tutejsza starówka zwana jest perłą renesansu, ponieważ w tamtej epoce Tarnów był jednym z najpiękniejszych miast w Polsce. Wizytówkami miasta jest m.in. wspaniały ratusz, monumentalna bazylika katedralna, piękne kamienice oraz zabytkowy budynek dworca, pamiętający dramatyczne wydarzenia z sierpnia 1939 roku. Tarnów, położony ledwie 80 km na wschód od Krakowa, pozostaje nieco w jego cieniu. Tymczasem to piękne miasto, które skrywa wiele niespodzianek. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 07:35 WETERYNARZE Z SERCEM - /76/ Reality show, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Yuki to papuga kakadu adoptowana przez Michała. Poznajemy ją podczas badań, które mogą wykluczyć lub potwierdzić obecność w jej organizmie wirusa Borna i śmiertelnego cirko wirusa. Wyjaśniamy dzisiaj problem - kot bezdomny czy kot wolnobytujący? Jak je odróżniać? Te wolnobytujące mają u nas status dzikich zwierząt i prawo do życia w otaczającej nas naturze. Zobaczycie też, jak Farcik, kociak wyłowiony z rzeki, znalazł suchy i ciepły dom. W kąciku behawiorystycznym zoopsycholog, trener zwierząt, Agata Kokocińska - Kusiak opowie, jak zapewnić myszkom szczęśliwe życie pod naszym dachem. A w kąciku adopcyjnym psiak Misiek, podopieczny szczecińskiego Towarzystwa Opieki nad Zwierzętami. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 08:05 BRAMY DO NOWEGO JORKU (GATEWAYS TO NEW YORK - OTHMAR H. AMMAN AND HIS BRIDGES) Film dokumentalny, 52 min, Szwajcaria, 2018 Reżyseria: Martin Witz Film dokumentalny o architekturze, historii i współczesnym wykorzystaniu mostów w Nowym Jorku. Othmar Ammann, szwajcarsko - amerykański inżynier budowlany, który zaprojektował ponad połowę z jedenastu mostów łączących Nowy Jork z resztą Stanów Zjednoczonych. To opowieść o jego pracy, przygodach, poprzez bogate archiwalia i odniesienie do dnia dzisiejszego. Na początku XX wieku, wiosną 1904 roku, młody szwajcarski inżynier budowlany wyrusza do Ameryki. Ambitny młody człowiek właśnie ukończył studia w Zurychu. Nazywa się Othmar Ammann. Teraz chce pojechać do Nowego Jorku. Stany Zjednoczone były wtedy dość młode, więc było tam mnóstwo pracy dla młodych inżynierów, konstruktorów, którzy chcieli rozwijać swoją karierę i być częścią czegoś wielkiego. W Nowym Jorku Othmar Ammann otrzymuje propozycję wymarzonej pracy. Jego wielki wzór do naśladowania, gwiazda wśród amerykańskich budowniczych mostów, Gustav Lindenthal, bierze pod swoje skrzydła początkującego Szwajcara. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 09:05 DZIKIE SERCE EUROPY - POWRÓT PRASTAREGO LASU (WILD HEART OF EUROPE - THE RETURN OF AN ANCIENT FOREST) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Lisa Eder Las Bawarski w Parku Narodowym jest dziki i nigdzie indziej na rozległym terytorium między brzegami Atlantyku a górami Uralu nie ma takich lasów, wrzosowisk, potoków i jezior, które mogą ewoluować zgodnie z ich własną naturą. "Niech natura będzie!" to filozofia parku narodowego. Dzięki temu te lasy żyją. Po katastrofalnej nawałnicy w wyniku burzy w 1983 r. wszystkie wyrwane drzewa zostały pozostawione na ziemi. Z tego rzekomo martwego lasu wyrosła żywotna dzicz. Zagrożone gatunki, takie jak ryś, wilk, łoś i żbik odzyskały ten obszar. Ta koncepcja przyjęła się i służy jako wzór dla wielu innych obszarów chronionych. Ile dzikich terenów potrzebuje ludzkość, aby przetrwać? Czego możemy się nauczyć od dzikiego lasu, aby zachować go dla przyszłych pokoleń w czasach zmian klimatycznych? W filmie usłyszymy wypowiedzi wielu obrońców dzikiej przyrody, między innymi Jane Goodall. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 10:55 KARTKI 89 Film dokumentalny, 5 min, Polska, 1989 Reżyseria: Witold Iwaszkiewicz Bohaterką filmu jest kobieta pracująca w punkcie wydawania Kart Zaopatrzenia. Opowiada o swojej pracy, o petentach i ich obawach. Etiuda Szkoły Filmowej. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 11:05 BEZDOMNA MŁODZIEŻ Reportaż, 25 min, Polska, 2020 Autor: Patrycja Felińska Problem bezdomności dotyka także młodych ludzi wychowujących się w domach, w których występowały różne problemy, ale nie zawsze jest to rodzina patologiczna. Coraz częściej są to młodzi ludzie z dobrze sytuowanych rodzin. Trudno oszacować liczbę młodych bezdomnych. Takich ludzi nie da się policzyć. Po osiągnięciu pełnoletności często młodzi nie mają miejsca, w którym mogliby się usamodzielnić. Bez wsparcia rodziny czy innych placówek często trafiają na ulicę. Ci ludzie są już zazwyczaj po różnych placówkach resocjalizacyjnych, młodzieżowych czy ośrodkach wychowawczych. Nie mając nic, muszą stać się dorośli. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 13:25 PERŁY BAŁTYKU - MORZE Z LOTU PTAKA Serial dokumentalny, 22 min, Polska, 2023 Reżyseria: Joanna Pawlikowska Scenariusz: Joanna Pawlikowska Prowadzący: Dr Andrzej Kruszewicz Bałtyk jest pełen tajemnic. Te najciekawsze ukrywa głęboko w swojej toni i wysoko ponad nią. To najmłodsze morze świata, które nieustannie się zmienia. W jednym milimetrze bałtyckiej wody żyje ponad 5 milionów organizmów. Bo Bałtyk, wbrew wszystkiemu, nie umiera. Życie w nim dopiero nabiera rozpędu. Andrzej Kruszewicz postanawia przyjrzeć się mu z bliska. Ważnym szlakiem wędrówek ptaków nad Bałtykiem jest Mierzeja Wiślana. Przelatuje nad nią więcej ptaków niż gdziekolwiek indziej w Polsce. Każdej wiosny i jesieni można tu oglądać tysiące ptaków udających się ze wschodu Europy i Azji do ciepłych krajów, a potem powracających do swoich siedlisk. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 15:45 JAK ZBUDOWAĆ WEHIKUŁ CZASU? (HOW TO BUILD THE TIME MACHINE?) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Peter Leonard Film dokumentalny BBC. Podróż do przeszłości lub przyszłości za naciśnięciem guzika wydaje się fantastyką naukową. Niemniej, istnieją już teorie, jak to zrobić, więc może uda się dotrzeć do największej tajemnicy Matki Natury. Jak blisko jesteśmy do załamania się jednej z największych zagadek nauki. Naukowcy wiedzą jak podróżować w czasie tylko trzeba teorię zmienić w praktykę. Nasze rozumienie natury rzeczy musi być ciągle rewidowane, bo dokonuje się nowych odkryć. Przekroczenie czwartego wymiaru to tylko kwestia czasu. Możemy teraz produkować maszyny zdolne do tego zadziwiającego wyczynu. Voyager One, sonda kosmiczna NASA, która opuściła Ziemię w latach 70. , porusza się z oszałamiającą prędkością, którą pokona w ciągu sekundy w przyszłość. A po 803 dniach poruszania się w kosmosie z dużą prędkością, rosyjski kosmonauta Siergiej Krikalev starzał się odrobinę mniej niż my. Idea zbudowania wehikułu czasu może się wydać niemożliwa. Jednak istnieją tajemnice Natury, które pewnego dnia spełnią marzenie Rona. Rzucono nowe światło na zjawiska takie jak kwantowy stan splątany. Ciemna energia i tunele czasoprzestrzenne pozwalają nam wejrzeć w kosmos. Zrozumienie tej tajemnicy - daje siłę do dalszych badań. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 16:45 AFRYKA Z ADE ADEPITANEM - CZĘŚĆ 1. AFRYKA ZACHODNIA (AFRICA WITH ADE ADEPITAN) Serial dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Olly Bootle Czteroodcinkowa seria geograficzno - podróżnicza BBC Studios. Afryka jest najbardziej żywym i zróżnicowanym kontynentem na Ziemi, z ponad 50 krajami i setkami różnych kultur. Ade Adepitan podróżuje po Afryce, aby odkryć, jak zmienia się kontynent. Od dynamicznie rozwijającej się technologii Lagos po wspaniałe plaże Mozambiku i od zagrożonych goryli w DRK po rozdarte wojną ulice Somalii, Ade widzi w Afryce najlepsze i najgorsze. Dzięki jego bardzo osobistemu spojrzeniu na kontynent i niezwykłym spotkaniom, seria ta zadaje pytanie: tak jak ostatnie 30 lat zmieniło Azję, czy przyszłość należy do Afryki? Część 1 - "Afryka zachodnia". Adi odwiedzi najbardziej fascynujący kontynent - Afrykę. Ponad pięćdziesiąt krajów i setki kultur. Pierwszy etap podróży to Afryka Zachodnia. Od Wysp Zielonego Przylądka, potem Senegal, Wybrzeże Kości Słoniowej, a na koniec Nigeria. Rozpoczyna w Republice Zielonego Przylądka, najdalej na zachód wysuniętym punkcie Afryki. To jedno z najmniejszych państw afrykańskich. Życie tutaj, jak i w całej Afryce, potrafi dać w kość. Następny przystanek: Senegal. Afryka Zachodnia jest pełna szemranych agentów. Tysiące okłamanych młodych piłkarzy wyjeżdżają zagranicę. Wielu zostaje bezdomnymi, nie stać ich na powrót do domu. Afrykańscy piłkarze stanowią tu kolejny eksploatowany zasób. Ostatni przystanek na tym etapie podróży to Nigeria. Nigeria ma największą gospodarkę w Afryce i potężne złoża ropy. Ale ludzie nie są tu bogaci. Trudno za to obwiniać świat zewnętrzny. Panują tu ogromna korupcja, złe zarządzanie i przestępczość. Państwo nie dba o obywateli, dlatego wiele osób szuka pomocy gdzie indziej. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 19:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 49 DOLINKI KRAKOWSKIE Magazyn, 23 min, Polska, 2017 Reżyseria: Rafał Samborski Scenariusz: Agata Winnicka Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Kolejnym miejscem, które odwiedzi Tomasz Bednarek, będzie Park Krajobrazowy Dolinki Krakowskie. Kilometry malowniczych tras rowerowych, szlaki turystyczne pośród lasów i białych wapiennych skał oraz liczne drogi wspinaczkowe są rajem dla miłośników spędzania czasu na łonie natury. Najpopularniejszą i najdłuższą jest Dolina Będkowska - jej uroki podziwiać można na rowerze, pieszo lub zdobywając jedną z wielu dróg wspinaczkowych na okolicznych ostańcach. Wśród formacji skalnych wyróżnia się Sokolica - dochodząca do 80 metrów wysokości, najwyższa poza Tatrami skała wspinaczkowa w Polsce. Pasjonatów historii i warownych twierdz zachwyci górujący nad okolicą zamek Tenczyn. Z kolei ci, którzy poszukują wyciszenia, znajdą go na stokach jednej z dolinek Eliaszówki, gdzie wznosi się zabytkowy klasztor karmelitów bosych. W jego barokowym kościele podziwiać można obraz Matki Boskiej Szkaplerznej. Kompleks klasztorny jest otwarty dla wiernych i stanowi jeden z większych ośrodków pielgrzymkowych na terenie Małopolski. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 22:45 TAMTE LATA, TAMTE DNI - AGNIESZKA DUCZMAL Magazyn, 26 min, Polska, 2020 Reżyseria: Joanna Makowska Prowadzący: Marta Perchuć - Burzyńska Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Rozmowy realizowane są w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie sentymentalne. Dla Agnieszki Duczmal miejscami tymi są własny ogród oraz siedziba orkiestry kameralnej Polskiego Radia, Amadeus. Wybitna, polska dyrygentka opowiada o wojennych losach swojej rodziny, dzieciństwie, dojrzewaniu i pasji zawodowej. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 23:25 Z GÓRY WIDAĆ LEPIEJ. WANDA RUTKIEWICZ. OPOWIEŚĆ O KOBIECIE NIEZWYKŁEJ Film dokumentalny, 76 min, Polska, 2022 Reżyseria: Bartosz Kowalski Scenariusz: Piotr Górski, Paweł Sędziak, Bartosz Kowalski Zdjęcia: Egor Efimow Wanda Rutkiewicz - polska alpinistka i himalaistka, z zawodu elektronik, jedna z najwybitniejszych światowych himalaistek. Jako trzecia kobieta na świecie i pierwsza Europejka stanęła na Mount Evereście, najwyższym szczycie ziemi. 23 czerwca 1986 Wanda Rutkiewicz zdobyła szczyt K2 jako pierwsza kobieta. Mount Everest zdobyła dokładnie tego samego dnia, w którym Karol Wojtyła został wybrany papieżem. To magiczna zbieżność dat. Film o niezwykłej kobiecie, ale i niejednoznacznej. Ważnej dla Polski i światowego alpinizmu. Opowiadają o niej przyjaciele, rodzina, ci, którzy się z nią wspinali, jeździli w samochodowych wyścigach. Opowiada o sobie wreszcie ona sama. Oglądamy fragmenty archiwalnych rozmów. Wanda mówi o tym, co dla niej było ważne. Słyszymy jej głos utrwalony w felietonach emitowanych w Lecie z Radiem. W filmie zobaczymy wiele niepublikowanych dotąd zdjęć archiwalnych. Opowiada też swoją gawędą o niej Tadeusz Różewicz. Rok 2022 Uchwałą Sejmu RP został ogłoszony został Rokiem Wandy Rutkiewicz. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 01:20 "MUZYCZKA MI GRAŁA...". TADEUSZ SYGIETYŃSKI Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2005 Autor: Lucyna Smolińska Scenariusz: Lucyna Smolińska, Mieczysław Sroka Film poświęcony Tadeuszowi Sygietyńskiemu, wybitnemu muzykowi, który przeszedł do historii głównie jako twórca Zespołu "Mazowsze". Film został zrealizowany z okazji 50 - tej rocznicy śmierci, tej wybitnej postaci w kulturze polskiej. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 02:15 CYBULSKI - OSTATNIA PODRÓŻ Widowisko, 50 min, Polska, 1997 Scenariusz: Joanna Kawalec, Jolanta Popielarz Zdjęcia: Jacek Szostak Wykonawcy: Maciej Cybulski, Krzyszto Teodor Toeplitz, Lucyna Winnicka, Mirosława Dubrawska, Kazimierz Kutz, Janisław Dyrcz, Zofia Czerwińska, Andrzej Piszczatowski 8 stycznia przypada rocznica tragicznej śmierci Zbigniewa Cybuskiego (zmarł 8 stycznia 1967 r.), przez wielu uważanego za największego aktora powojennej Polski, legendy polskiego kina. Podziwiany przez młodzież, w skórzanej kurtce i okularach, idol lat 60. stał się symbolem swojego pokolenia, nieprzeciętną indywidualnością, niestarzejącym się mitem. Urodził się 3 listopada 1927 roku. Dzieciństwo spędził na warszawskim Żoliborzu, gdzie rozpoczęła się również jego przygoda z aktorstwem - jako mały chłopiec grywał role paziów i diabłów w dziecięcym teatrzyku. Wojna położyła kres tym zabawom. Rodzice Zbyszka zostali aresztowani, a on wraz z bratem Antkiem musiał zarabiać na życie - szyli rękawiczki, sprzedawali gazety, zbierali kwiaty z śmietników, by je potem - "odświeżone" - sprzedawać. W dniu zakończenia wojny miał dziewiętnaście lat. Był prawdziwym "młodym gniewnym", który chciał naprawiać świat. I taką postawę zachował do końca. Ukształtowane wówczas rysy osobowości zadecydowały o późniejszym charakterze jego kariery artystycznej. Jego pierwszy powojenny i poważny kontakt z teatrem przypadł na rok 1947. Zakochany maturzysta (gimnazjum im. Jana Śniadeckiego) aktywnie działał w krakowskim Kole Żywego Słowa prowadzonym przez Marię Rokoszową. Jako dwudziestoletni chłopak z pasją recytował Mickiewicza czy Puszkina. Publiczność zawsze przyjmowała go entuzjastycznie, postanowił więc zostać aktorem. Zdał egzaminy na wydział aktorski krakowskiej PWST. W szkole zdarzały mu się zarówno wzloty jak i upadki, każde niepowodzenie bardzo poważnie przeżywał. Po skończeniu studiów wraz z grupą przyjaciół wyjechał na Wybrzeże, by w 1964 roku wraz z Bogumiłem Kobielą założyć tam, legendarny dziś, teatrzyk "Bim - Bom". Ich spektakle miały w sobie coś z magii, młodzi zapaleńcy wraz z "Bim - Bomem" odwiedzili Moskwę, Paryż, Amsterdam... Wtedy również zaczęła się wielka kariera filmowa Zbyszka. Rola Maćka Chełmickiego w "Popiele i diamencie" Andrzeja Wajdy przyniosła mu światową sławę. A on właściwie nie musiał "grać" w tym filmie. Był sobą. Na plan filmowy zawsze wpadał jak burza, bez charakteryzacji czy zmiany kostiumu po prostu robił swoje i... już go nie było. Nigdy nie lubił udawać kogoś, kim nie był. Dlatego wybierał bliskie sobie role, "życiowe" - grywał bohaterów rozdwojonych, pełnych kompleksów idealistów ("Nocny pociąg", "Do widzenia, do jutra", "Rozstanie", "Salto", "Rękopis znaleziony w Saragossie"). Od czasów "Popiołu i diamentu" spełniał się jako bohater młodzieży polskiej, stał się krajowym Jamesem Deanem. Przyjaciele mówią, że ciągle gonił życie. Jak wtedy, kiedy usiłował wskoczyć do pociągu relacji Wrocław - Warszawa. Wpadł pomiędzy stopnie wagonu a peron, potem pod koła... "Ostatnia podróż" to przypowieść o przeznaczeniu, o nieuchronności losu, życiu będącym podróżą i ucieczką. W rozgrywającym się na Dworcu Głównym we Wrocławiu widowisku biorą udział przyjaciele Zbyszka oraz jego syn, Maciej. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 03:15 MIASTO UTKANE Z CZASU Film dokumentalny, 54 min, Polska, 1995 Scenariusz: Wojciech Szumowski Zdjęcia: Jeremi Grzywa, Jacek Knop Wykonawcy: Alison Bert, Josepf Malovany, Jakub Kosiński, Kroke, Teatr Ha Bama, Czurda Thanzttheater and Mandala, Brave Old World, The Klezmalics Ronit Feingold, tancerka i choreografka, urodziła się i wychowała w Izraelu, wedle standardów kultury zachodniej, na "Beatlesach i coca coli". Kraj rodziców znała tylko z opowieści o mrocznych czasach zagłady, dlatego przez długie lata wzbraniała się przed przyjazdem do Polski, chcąc raz na zawsze odciąć się od wspomnień, bólu i łez. Dopiero w 1995 roku przyjęła zaproszenie organizatorów V Festiwalu Kultury Żydowskiej w Krakowie. I właśnie tu, spacerując wraz z matką, znaną pisarką izraelską, Miriam Akavi, po wąskich uliczkach Kazimierza, odnalazła swoje korzenie, rodzinny dom. Teraz już wie, że wróci tu ponownie, z dziećmi, by im także pokazać wspólny, choć na długo zapomniany świat. Magia tego miejsca działa na każdego przybysza przemierzającego zaułki największej zachowanej dzielnicy żydowskiej w Europie Środkowo - Wschodniej. Żydzi w Krakowie pojawili się już w XIII wieku - na ulicy Żydowskiej, dziś św. Anny mieli, m.in. dwie synagogi i rytualną łaźnię - mykwę. Potem przenieśli się w okolice placu Szczepańskiego. Ich exodus poza staromiejskie mury rozpoczął się w 1494 roku, gdy po wielkim pożarze miasta król Jan Olbracht wydał edykt nakazujący Żydom opuszczenie Krakowa i przeniesienie się do pobliskiego Kazimierza, lokowanego na prawie magdeburskim w 1335 roku przez króla Kazimierza Wielkiego. Od tej pory dzisiejsza dzielnica Krakowa stała się miejscem, gdzie Żydzi tworzyli swą kulturę i historię nadając Kazimierzowi swoisty, niepowtarzalny charakter. "Złoty wiek" przeżywali tak, jak Rzeczpospolita, w XVI stuleciu, do połowy następnego, w którym, tak jak całemu krajowi potężny cios Kazimierzowi zadał potop szwedzki. Od tej pory miasto podupadło, jednak prawdziwy kataklizm nastąpił podczas okupacji. Mieszkańców Kazimierza - głównie biedotę, bo bogaci Żydzi powrócili do Krakowa w XIX wieku - wygnano do krakowskiego getta na Podgórzu. Dzięki temu, być może, opuszczony Kazimierz ocalał - kamieniczki, świątynie, renesansowe i barokowe macewy na starym cmentarzu. Do dziś widnieją na nich napisy głoszące chwałę pochowanych tu znakomitości XVI - wiecznych polskich szkół talmudycznych, Salomona Lurji i Mojżesza Isserlesa, autora słynnej "Mappy", komentarzy do "Nakrytego stołu" Kara, wyznaczających odtąd przez stulecia normę religijną judaizmu europejskiego. Przetrwała także niepowtarzalna aura Kazimierza, patyna wieków i cienie ludzi, którzy tak nagle odeszli. Może dlatego imprezy organizowanych tu Festiwali Kultury Żydowskiej tak znakomicie wpisują się w klimat miasta, muzyka i śpiew kantorów brzmią tak dźwięcznie, a spektakle teatralne, baletowe i plenerowe widowiska tak magicznie oddziaływają na słuchaczy z całego świata.