TVP Historia Wtorek, 09.05.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 9 MAJA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1502 - czwarta wyprawa Kolumba; 1943 - Niemcy likwidują kolejne bunkry na ul. Miłej w Warszawie, poprzedniego dnia zabili Mordechaja Anielewicza i kierownictwo ŻOB; 1970 - Kisiel w "Dzienniku" ocenia komunistyczną celebrację "Dnia Zwycięstwa"; 07:10 WOJENNE DZIEWCZYNY S.IV - ODC. 46 (SERIA IV ODC. 7) Serial wojenny, 44 min, Polska, 2021 Reżyseria: Anna Kazejak, Filip Zylber Scenariusz: Wojciech Lepianka Muzyka: Bartosz Chajdecki, Piotr Komorowski Aktorzy: Aleksandra Pisula, Vanessa Aleksander, Maja Szopa, Maciej Brzoska, Peter Wolf, Magdalena Czerwińska, Paweł Małaszyński, Sebastian Jasnoch Ewka, Marysia i Nitka kontynuują swoje zadanie na wschodzie. Z samego rana wybierają się do jednej z wsi w okolicach Hrubieszowa. Dziewczyny z bezpiecznej odległości obserwują niemiecki pluton wywlekający ludzi z własnych domów. By odwrócić uwagę żołnierzy nagle z zarośli wyłania się Nitka, a w ślad za nią Marysia. Dziewczyny pozwalają się pojmać, by dostać się do szpitala, w którym pracuje Andrzej. Meyer, korzystając z okazji, wybiera się do tej samej wsi z operatorem. Zamierza nagrać materiały do swojego filmu propagandowego. Ogrom bestialstwa niemieckich wojskowych poraża mężczyznę, który nie chce pogodzić się z tym, co zobaczył. 07:55 MARIAN NA WOJNIE. ANIMOWANA HISTORIA MARIANA WALENTYNOWICZA Film animowany, 10 min, Polska, 2019 Reżyseria: Agata Mianowska Scenariusz: Wojciech Kalwat Wykonawcy: Zbigniew Zamachowski Koziołek Matołek i małpka Fiki - Miki, zwierzaki wymyślone przez Kornela Makuszyńskiego, to najbardziej znane postaci, które wyszły spod ołówka Mariana Walentynowicza. Ale już niewiele osób wie, że ten sam rysownik służył także jako korespondent wojenny w 1. Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka. To, co widział, nie tylko opisywał, lecz także szkicował i malował. Pozostawione przez niego rysunki, dokumentujące szlak bojowy dywizji gen. Maczka, stały się inspiracją do stworzenia animowanej miniatury o wojennych losach samego Walentynowicza. 12 - minutowa animacja, utrzymana w tradycyjnej, wysmakowanej stylistyce, odbiegającej od współczesnych masowych produkcji, w przystępny i pogodny sposób przybliża najważniejsze wydarzenia z dziejów 1. Dywizji Pancernej. Film jest znakomitą pomocą edukacyjną dla nauczycieli pracujących z dziećmi i młodzieżą w wieku 10 - 14 lat i stanowi interesujący punkt wyjścia do rozmowy np. o historii Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Jego walory plastyczne, a także mistrzowska interpretacja Zbigniewa Zamachowskiego, narratora filmu, sprawią, że także dorośli towarzyszący młodszym widzom, będą mieli wiele radości z oglądania. 08:35 HISTORIA POLSKI - GORZKIE ZWYCIĘSTWO... Film dokumentalny, 41 min, Polska, 2014 Reżyseria: Zofia Kunert Scenariusz: Zofia Kunert Zdjęcia: Jacek Kordel, Adam Fręśko Film zrealizowany z okazji 70. rocznicy zakończenia II wojny światowej stanowi swoistą próbę bilansu udziału Polski w koalicji antyhitlerowskiej. Autorka filmu zadaje pytanie, czy należąc do grupy państw zwycięskich, naprawdę odnieśliśmy zwycięstwo? Odpowiedź na nie próbują znaleźć m.in. prof. Paweł Machcewicz - dyrektor Muzeum II Wojny Światowej, prof. Antoni Dudek z IPN i prof. Włodzimierz Borodziej z Uniwersytetu Warszawskiego. W filmie zaprezentowane zostaną niepokazywane dotąd w telewizji archiwalne materiały filmowe z 1945 roku. 09:40 SENSACJE XX WIEKU - STALOWE PRZYMIERZE ODC. 3 Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 1999 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Program poświęcony współpracy wojskowej III Rzeszy i Związku Radzieckiego w latach poprzedzających II wojnę światową. Już na początku lat 20. podjęto próby odtworzenia niemieckiej potęgi wojskowej, ograniczanej postanowieniami traktatu wersalskiego. Rosła również w siłę Armia Czerwona. W programie wykorzystano najnowsze dokumenty ujawnione przez archiwa rosyjskie, dotyczące tajnych porozumień militarnych między ZSRR i Niemcami. 10:10 SENSACJE XX WIEKU - STALOWE PRZYMIERZE ODC. 4 Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1999 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Program poświęcony współpracy wojskowej III Rzeszy i Związku Radzieckiego w latach poprzedzających II wojnę światową. W programie wykorzystano najnowsze dokumenty ujawnione przez archiwa rosyjskie, dotyczące tajnych porozumień militarnych między ZSRR i Niemcami. Przytoczono następujące fakty: - wspólne próby z bronią chemiczną w bazie Kama; - zwiększający się potencjał wojskowy ZSRR; - czystki w armii radzieckiej; - wojna domowa w Hiszpanii; - aneksja Austrii przez Niemcy w kwietniu 1938 i zajęcie Sudetów we wrześniu 1938; - pakt Ribbentrop - Mołotow z sierpnia 1939 - układ o nieagresji z tajnym protokołem o podziale Europy Środkowej; - wspólna defilada wojsk radzieckich i niemieckich w Brześciu nad Bugiem we wrześniu 1939; 10:35 MARSZ WYZWOLICIELI Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2009 Reżyseria: Grzegorz Braun Scenariusz: Grzegorz Braun Zdjęcia: Andrzej Adamczak, Grzegorz Ruzik, Józef Szymura Autor dokumentu kontynuuje temat podjęty w "Defiladzie zwycięzców". Swoistą lekcję historii prowadzi Wiktor Suworow, historyk, były oficer GRU, radzieckiego wywiadu wojskowego. Zostały przedstawione w nowym świetle kulisy II wojny światowej, w rozpętaniu której nie mniejszy udział miał Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich. W zrealizowanym dwa lata później "Marszu wyzwolicieli" prezentowane tezy Suworowa ponownie zostały poddane weryfikacji. Nawiązując do Wielkiej Wojny Ojczyźnianej, którą zapoczątkował atak Niemiec na ZSRR 22 czerwca 1941 roku, autor szuka odpowiedzi na pytanie: jakie były prawdziwe przyczyny bezprecedensowej druzgocącej klęski wojsk radzieckich? Dokument obnaża prawdę o roli stalinowskiej Rosji, o Stalinie, który unicestwił miliony ludzi i doprowadził do wybuchu krwawej wojny, by w ten sposób objąć panowanie nad całym światem. Znamienne jest, że największa w historii koncentracja Armii Czerwonej została rozbita w przededniu "wyzwolicielskiego marszu na Zachód". W filmie nie zabraknie świadków historii pochodzących (jak w "Defiladzie zwycięzców") z okolic Brześcia n/Bugiem. Obrona twierdzy brzeskiej jest bowiem jedną z legend sowieckiej propagandy - jednym z kluczowych elementów mitu Wielkiej Wojny Ojczyźnianej. Rozwiązanie zagadki 1941 roku może przynieść - za Suworowem - wyjaśnienie przyczyn obecności w brzeskiej twierdzy funkcjonariuszy 132. Batalionu Konwojowego NKWD (jednostki do działań zafrontowych). Twórcy dokumentu wykorzystali fragment wystąpienia prezydenta Rosji, Dmitrija Miedwiediewa. W 2009 roku najwyższe władze Rosji zapowiedziały stanowczą walkę z rewizjonizmem w historii, a zwłaszcza ściganie wszelkich prób umniejszania wkładu Związku Radzieckiego w zwycięstwo nad faszyzmem. Ilustracją są archiwalia filmowe i ikonograficzne. 11:40 SPÓR O HISTORIĘ - SOBÓR TRYDENCKI Debata, 30 min, Polska, 2022 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Tomasz Muller W 1545 roku rozpoczął obrady Sobór Trydencki. Zwołany został jako odpowiedź na szerząca się reformację i wysuwane od dawna postulaty potrzeby reform wewnętrznych w Kościele katolickim. Podczas trwających do 1563 roku obrad sobór odrzucił główne idee reformacji, skodyfikował dogmaty i liturgię katolicką, uporządkował dyscyplinę i strukturę wewnętrzną. Zainicjował ruch odrodzenia w Kościele, zwany później kontrreformacją. Goście: prof. Dariusz Kupisz, prof. Marek Kornat IH PAN, dr Stanisław Królak. 14:00 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - KAROL V HABSBURG, TWÓRCA IMPERIUM (CHARLES V) Cykl dokumentalny, 95 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Historia żyjącego w XVI wieku w Hiszpanii, cesarza Karola V - syna austriackiego cesarza Maksymiliana I z rodu Habsburgów i burgundzkiej księżniczki Joanny. Posiadłości cesarza Karola były tak rozległe, że mówiono: słońce nigdy nie zachodzi nad jego imperium. Rządził Hiszpanią, Holandią, Cesarstwem Niemieckim, ale także królestwem Neapolu i Sycylii oraz nowo zdobytymi terytoriami w Ameryce. Lwią część swego panowania spędził, podróżując po Europie - z jednego terytorium na drugie, próbując skutecznie administrować swym imperium. Miał wielu zwolenników, ale i licznych wrogów, do których zaliczali się: Franciszek I cesarz Francji i Sulejman Wspaniały władca turecki. Pod koniec życia, chory i zmęczony sprawowaniem władzy, abdykował i osiadł w malowniczym klasztorze San Jeronimo de Yuste w Hiszpanii, gdzie zmarł na malarię w 1556 roku. Program zabiera nas w podróż do miejsc związanych z życiem cesarza: do pałacu Alhambra w Granadzie, czy do klasztoru El Escorial w pobliżu Madrytu. Historie epoki przybliżają nam profesorowie francuskich uniwersytetów oraz hiszpańscy i francuscy historycy i pisarze, specjalizujący się w tej epoce. 15:40 OSTATNIE DNI WOJNY Film dokumentalny, 39 min, Polska, 2005 Reżyseria: Zofia Kunert Scenariusz: Zofia Kunert Zdjęcia: Sławomir Woźniak Początek maja 1945 roku. Ostatnie dni wojny w Europie: zdobycie Berlina, osiągnięcie Łaby przez żołnierzy 4.i 6. Dywizji Piechoty Ludowego Wojska Polskiego, zajęcie największej niemieckiej bazy wojennej Wilhelmshaven przez Pierwszą Dywizję Pancerną gen. Maczka, kapitulacja Festung Breslau, wyzwolenie obozu jenieckiego w Stuttgarcie, działania bojowe w ramach operacji praskiej... To także pierwsze powojenne obchody świąt 1 i 3 maja na ziemiach polskich, zorganizowanie pierwszej po wojnie wystawy w warszawskim Muzeum Narodowym zatytułowanej "Warszawa oskarża", pierwsze potwierdzone wiadomości o aresztowaniu szesnastu przywódców Polskiego Państwa Podziemnego. Co oznaczał koniec wojny dla żołnierzy Armii Krajowej? Jak przeżywali go żołnierze gen. Maczka, a jak uczestnicy szturmu na Berlin? Jaka była reakcja zwykłych mieszkańców Warszawy, a jaka sierot polskich, które wiadomość o bezwarunkowej kapiltulacji Niemiec usłyszały na dalekiej Syberii? W filmie Zofii Kunert mówią o tym między innymi: prof. Władysław Bartoszewski, gen. Michał Gutowski, Zbigniew Mieczkowski, Elżbierta Kotarska, płk Jan Duda. 16:50 WOJENNE DZIEWCZYNY S.IV - ODC. 47 (SERIA IV ODC. 8) Serial wojenny, 44 min, Polska, 2021 Reżyseria: Anna Kazejak, Filip Zylber Scenariusz: Marcin Ciastoń Muzyka: Bartosz Chajdecki, Piotr Komorowski Aktorzy: Aleksandra Pisula, Vanessa Aleksander, Maja Szopa, Danuta Stenka, Robert Gonera, Michał Czernecki, Maciej Brzoska, Magdalena Czerwińska, Piotr Nerlewski, Magdalena Smalara Leokadia przydziela Ewce nowe zadanie. Dziewczyna ma uczestniczyć w przerzucie Szczęsnych do Wielkiej Brytanii przez Węgry. Przy okazji będzie mogła spotkać się z Witkiem, który również jest zaangażowany w akcję eskortowania rodziców. Marysia z Nitką i Zygą jadą do Wrześni. Po drodze zatrzymują się w klasztorze, w którym ukrywa się Zoja, siostra Marysi, z malutkim dzieckiem. Ewka zarzuca Sońce, że nie widzi świata poza końcówką swego nosa. Uważa, że dba tylko o własną wygodę. Sońka chce udowodnić dziewczynie, że jest w błędzie. Zdradza jej swoją tajemnicę. 17:45 POWÓDŹ Film dokumentalny, 13 min, Polska, 1947 Film opowiada o powodzi, jaka nawiedziła Polskę w 1947 r. 19:00 HISTORIA POLSKI - CENA WYZWOLENIA Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2022 Reżyseria: Paweł Domański Zdjęcia: Marcin Majerski Rosyjski atak na Ukrainę pozwolił ocenić proces rozliczania się z grzechami komunizmu za wschodnią granicą, i jak się okazuje zamiast rachunku sumienia, Kreml w tych grzechach coraz bardziej się rozsmakowuje, a najczarniejsze zbrodnie albo wypiera ze zbiorowej świadomości, albo próbuje wręcz udoskonalać, tworząc nową machinę terroru - Związek Sowiecki. Film "Cena wyzwolenia" nie będzie jednak o Ukrainie. To na wskroś polska opowieść o nożu wbitym w plecy, o kłamstwach, morderstwach i wywózkach, które rozpoczęły się 17 września 1939 roku. Naszą "Ceną wyzwolenia" jest 570 tysięcy osób zamordowanych przez Sowietów, utrata Kresów Wschodnich, 50 lat komuny, i pranie mózgu, które sprawia, że do dziś niektórzy pochylają głowy nad sowieckimi grobami "wyzwolicieli". "Cena wyzwolenia" to dowód, że komunizm wciąż czeka na swoją "Norymbergę". Autorzy filmu odwiedzają utracone na zawsze "Kresy Wschodnie", ale też areszty, w których byli przetrzymywani i mordowani ci, którzy sprzeciwiali się stalinowskiej władzy. Rosja do dziś nie przyznała się do ataku na Polskę we wrześniu 1939 roku. W oficjalnej historiografii był to jedynie "wyzwoleńczy pochód Armii Czerwonej". Ten "pochód" oznaczał śmierć polskich jeńców w Katyniu, wywózki setek tysięcy osób w najdalsze zakątki Związku Sowieckiego oraz terror. 20:00 W CIENIU TERRORU - CZĘŚĆ 1 (IN THE FACE OF TERROR / IN THE SHADOW OF TERROR) Cykl dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Colin Barr, Ruth Kelly Trzyczęściowy film dokumentalny BBC o terroryzmie. Powrót do wydarzeń z nocy 2017 r. Pięć ataków terrorystycznych, 36 zabitych, dziesiątki rannych. Ale Wielka Brytania nie jest sama. W ciągu 10 lat liczba ofiar terroru drastycznie wzrosła na całym świecie. W obliczu tych wydarzeń pytamy dlaczego tak się dzieje, że w Manchesterze, Syrii, Paryżu i całych Stanach Zjednoczonych dochodzi do rozprzestrzeniania się terroryzmu. Jak możemy przetrwać? 21:05 WOJNA O TRONY. PRAWDZIWA HISTORIA EUROPY S.III - HENRYK IV - WALKA O TRON. 1590 - 1594. ODC. 1/6 (REAL WAR OF THRONES. ODC. 1/6) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Vanessa Pontet, Alain Brunard W burzliwych czasach średniowiecznej Europy żądne władzy dynastie walczyły o dominację na kontynencie. Walczono na polach bitew, jednak często decydujące boje rozgrywały się w kuluarach. Za grubymi murami zamków zawierano strategiczne sojusze, dochodziło do aktów cudzołóstwa, spisków, zdrad i morderstw. Bezlitosne intrygi doprowadziły do zerwania więzi w wielu znamienitych rodach i wpłynęły na sposób, w jaki kierowały one swoimi imperiami. Serial przybliża losy postaci bezpośrednio zaangażowanych w spory dynastyczne, przedstawia ich motywacje w dążeniu do osiągnięcia celu oraz prezentuje skutki ich dobrych i złych decyzji. Dokument ukazuje również, jak pragnienie władzy i ludzkie namiętności były istotnymi czynnikami w tworzeniu się narodów europejskich. 22:05 JACK STRONG Film sensacyjny, 122 min, Polska, 2014 Reżyseria: Władysław Pasikowski Scenariusz: Władysław Pasikowski Zdjęcia: Magdalena Górka Aktorzy: Marcin Dorociński, Maja Ostaszewska, Patrick Wilson, Oleg Maslennikow, Ireneusz Czop, Mirosław Baka, Krzysztof Pieczyński Film o Ryszardzie Kuklińskim - człowieku, który będąc w samym środku systemu, podejmuje samotną batalię przeciw Sowietom. Dzięki swojej determinacji rozpoczyna wieloletnią współpracę z CIA. Odtąd życie jego i jego rodziny jest zagrożone, a jeden nieostrożny ruch może doprowadzić do tragedii. 00:15 KAMPINOSKA EPOPEJA Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2011 Reżyseria: Alina Czerniakowska Scenariusz: Alina Czerniakowska Prawie zupełnie nieznana historia z Powstania Warszawskiego. Jedyne ugrupowanie Wojska Polskiego, które z puszczy Nabolickiej - z ziemi Mickiewicza przyszło na pomoc powstańczej Warszawie. Około 900 żołnierzy przedostało się przez oblężenie modlińskie i broniło Dworca Gdańskiego, Starówki i Powiśla. To piękna opowieść o charakterze kresowym, o miłości do Ojczyzny. 01:40 SENSACJE XX WIEKU - STALOWE PRZYMIERZE ODC. 3 Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 1999 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Program poświęcony współpracy wojskowej III Rzeszy i Związku Radzieckiego w latach poprzedzających II wojnę światową. Już na początku lat 20. podjęto próby odtworzenia niemieckiej potęgi wojskowej, ograniczanej postanowieniami traktatu wersalskiego. Rosła również w siłę Armia Czerwona. W programie wykorzystano najnowsze dokumenty ujawnione przez archiwa rosyjskie, dotyczące tajnych porozumień militarnych między ZSRR i Niemcami. 02:05 SENSACJE XX WIEKU - STALOWE PRZYMIERZE ODC. 4 Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1999 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Program poświęcony współpracy wojskowej III Rzeszy i Związku Radzieckiego w latach poprzedzających II wojnę światową. W programie wykorzystano najnowsze dokumenty ujawnione przez archiwa rosyjskie, dotyczące tajnych porozumień militarnych między ZSRR i Niemcami. Przytoczono następujące fakty: - wspólne próby z bronią chemiczną w bazie Kama; - zwiększający się potencjał wojskowy ZSRR; - czystki w armii radzieckiej; - wojna domowa w Hiszpanii; - aneksja Austrii przez Niemcy w kwietniu 1938 i zajęcie Sudetów we wrześniu 1938; - pakt Ribbentrop - Mołotow z sierpnia 1939 - układ o nieagresji z tajnym protokołem o podziale Europy Środkowej; - wspólna defilada wojsk radzieckich i niemieckich w Brześciu nad Bugiem we wrześniu 1939; 02:30 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - SPALIĆ LONDYN CZ. 1 Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Ułłowicz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Audycja cykliczna popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony niemieckim przygotowaniom do zniszczenia Londynu. W audycji wykorzystano materiały archiwalne.