TVP Historia Środa, 10.05.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 10 MAJA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1883 - pierwsza operacja usunięcia wyrostka robaczkowego (w Kanadzie); 1933 - Niemcy palą książki autorów zakaznych przez nazistów; 1951 - KC PZPR przygotowuje listę książek do usunięcia z bibliotek; 1981 - pierwszy jawny kiermasz wydawnictw bezdebitowych; 07:10 WOJENNE DZIEWCZYNY S.IV - ODC. 47 (SERIA IV ODC. 8) Serial wojenny, 44 min, Polska, 2021 Reżyseria: Anna Kazejak, Filip Zylber Scenariusz: Marcin Ciastoń Muzyka: Bartosz Chajdecki, Piotr Komorowski Aktorzy: Aleksandra Pisula, Vanessa Aleksander, Maja Szopa, Danuta Stenka, Robert Gonera, Michał Czernecki, Maciej Brzoska, Magdalena Czerwińska, Piotr Nerlewski, Magdalena Smalara Leokadia przydziela Ewce nowe zadanie. Dziewczyna ma uczestniczyć w przerzucie Szczęsnych do Wielkiej Brytanii przez Węgry. Przy okazji będzie mogła spotkać się z Witkiem, który również jest zaangażowany w akcję eskortowania rodziców. Marysia z Nitką i Zygą jadą do Wrześni. Po drodze zatrzymują się w klasztorze, w którym ukrywa się Zoja, siostra Marysi, z malutkim dzieckiem. Ewka zarzuca Sońce, że nie widzi świata poza końcówką swego nosa. Uważa, że dba tylko o własną wygodę. Sońka chce udowodnić dziewczynie, że jest w błędzie. Zdradza jej swoją tajemnicę. 08:05 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - KEGRESSE ODC. 262 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki 135 sztuk podwozi terenowych o niezwykłych właściwościach zakupiła we Francji armia II Rzeczypospolitej na początku lat 30. ubiegłego wieku. Mowa o pojazdach niezwykłych, bowiem świat zaszokowały możliwości radzenia sobie przez nie w bardzo trudnym terenie. Odniosły sukcesy w rajdach Paryż - Pekin, pokonując bezdroża Himalajów, wygrywały na piaskach Sahary. Patent Kegresse polegał na kombinacji przodu klasycznego samochodu osobowego z tylnym napędem gąsienicowym. Dodatkowo w przednim zderzaku umieszczono walec ułatwiający pokonywanie rowów. W naszej armii podwozia wykorzystano do budowy samochodów pancernych i holowników armat. Po kampanii wrześniowej Niemcy sporą cześć tych maszyn wywieźli do Norwegii i stamtąd jeden mocno zniszczony egzemplarz zdobył komandor Sebastian Draga. Obecnie pracuje przy jego rekonstrukcji. Złożymy widzom raport z przebiegu tych prac. Następnie ruszymy na południe, by zająć się wielką karierą małego miasteczka. Busko to jedno z najstarszych miast w Polsce. Dziś tętni życiem i jest miejscowością znaną. A jak było w przeszłości? Kolejnym miejscem, które odwiedzimy, będzie Sandomierz. Tu umówiliśmy się z nauczycielem historii, który wie, jak zaintrygować swoim przedmiotem młodych i najmłodszych. To naprawdę niezwykły pomysł edukacyjny, nakierowany na młodych ludzi niewidzących świata poza cyfrową rzeczywistością gier komputerowych. Stowarzyszenie Modelarzy Redukcyjnych, budujące wojenne dioramy, wpadło na pomysł namówienia ich do odtwarzania bitew Września 1939 roku - najpierw przez klejenie modeli sprzętu, poprzez studiowanie prac historyków wojskowości, po rozgrywanie w miniaturze konkretnych bitew, np. bitwy pod Mokrą. Tu zaczynają się młodzi ludzie czuć dowódcami i żołnierzami tamtego czasu. 08:40 HISTORIA POLSKI - CENA WYZWOLENIA Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2022 Reżyseria: Paweł Domański Zdjęcia: Marcin Majerski Rosyjski atak na Ukrainę pozwolił ocenić proces rozliczania się z grzechami komunizmu za wschodnią granicą, i jak się okazuje zamiast rachunku sumienia, Kreml w tych grzechach coraz bardziej się rozsmakowuje, a najczarniejsze zbrodnie albo wypiera ze zbiorowej świadomości, albo próbuje wręcz udoskonalać, tworząc nową machinę terroru - Związek Sowiecki. Film "Cena wyzwolenia" nie będzie jednak o Ukrainie. To na wskroś polska opowieść o nożu wbitym w plecy, o kłamstwach, morderstwach i wywózkach, które rozpoczęły się 17 września 1939 roku. Naszą "Ceną wyzwolenia" jest 570 tysięcy osób zamordowanych przez Sowietów, utrata Kresów Wschodnich, 50 lat komuny, i pranie mózgu, które sprawia, że do dziś niektórzy pochylają głowy nad sowieckimi grobami "wyzwolicieli". "Cena wyzwolenia" to dowód, że komunizm wciąż czeka na swoją "Norymbergę". Autorzy filmu odwiedzają utracone na zawsze "Kresy Wschodnie", ale też areszty, w których byli przetrzymywani i mordowani ci, którzy sprzeciwiali się stalinowskiej władzy. Rosja do dziś nie przyznała się do ataku na Polskę we wrześniu 1939 roku. W oficjalnej historiografii był to jedynie "wyzwoleńczy pochód Armii Czerwonej". Ten "pochód" oznaczał śmierć polskich jeńców w Katyniu, wywózki setek tysięcy osób w najdalsze zakątki Związku Sowieckiego oraz terror. 09:50 SENSACJE XX WIEKU - SPRAWA ADMIRAŁA CANARISA CZ 1 Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 2000 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Bohaterem kolejnego odcinka programu Bogusława Wołoszańskiego jest szef niemieckiego wywiadu wojskowego adm. Wilhelm Canaris, o którego prawdziwej roli w czasie II wojny światowej wciąż niewiele wiadomo. 10:15 SENSACJE XX WIEKU - SPRAWA ADMIRAŁA CANARISA CZ 2 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2000 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Program poświęcony postaci szefa niemieckiego wywiadu wojskowego admirała Wilhelma Canarisa, o którego prawdziwej roli w czasie II wojny światowej wciąż niewiele wiadomo. 10:45 KOLUMBOWIE W KOLORZE FELDGRAU Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2001 Reżyseria: Paweł Woldan, Włodzimierz Filipek Scenariusz: Paweł Woldan, Włodzimierz Filipek Zdjęcia: Tomasz Malinowski Muzyka: Andrzej Krauze Film przedstawia losy służących w Wehrmachcie w czasie II wojny światowej obywateli polskich pochodzących z mieszanych rodzin polsko - niemieckich oraz mieszkających na terenie pogranicza polsko - niemieckiego. 12:15 NADZIEJA Z BIBUŁY Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2007 Reżyseria: Jerzy Morawski Scenariusz: Jerzy Morawski Zdjęcia: Mirosław Kuba Brożek Po tragicznej śmierci Stanisława Pyjasa, studenta UJ w maju 1977 roku jego przyjaciele powołali Studencki Komitet Solidarności. Bardzo szybko SKS stał się niezależną od władz komunistycznych organizacją studencką. Działacze SKS byli tropieni i szykanowani przez SB, szkalowani przez oficjalną propagandę. Mimo przeciwności nie dali się pokonać i odegrali dużą rolę w umocnieniu przedsierpniowej demokratycznej opozycji. 13:10 KROMDRAAI. KOLEBKA LUDZKOŚCI (KROMDRAAI: CHILDREN FROM THE CRADLE OF HUMANKIND) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Cedric Robion Scenariusz: Cedric Robion Jak powstała ludzkość? W Kromdraai, w Południowej Afryce, paleoantropolog Jos Braga odkrył szczątki dwojga dzieci - najstarsze znalezione kiedykolwiek. Pochodzą sprzed 2, 5 miliona lat. Te znaleziska być może pozwolą wreszcie ujawnić pochodzenie naszego rodzaju. 14:10 W CIENIU TERRORU - CZĘŚĆ 1 (IN THE FACE OF TERROR / IN THE SHADOW OF TERROR) Cykl dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Colin Barr, Ruth Kelly Trzyczęściowy film dokumentalny BBC o terroryzmie. Powrót do wydarzeń z nocy 2017 r. Pięć ataków terrorystycznych, 36 zabitych, dziesiątki rannych. Ale Wielka Brytania nie jest sama. W ciągu 10 lat liczba ofiar terroru drastycznie wzrosła na całym świecie. W obliczu tych wydarzeń pytamy dlaczego tak się dzieje, że w Manchesterze, Syrii, Paryżu i całych Stanach Zjednoczonych dochodzi do rozprzestrzeniania się terroryzmu. Jak możemy przetrwać? 16:30 WOJENNE DZIEWCZYNY S.IV - ODC. 48 (SERIA IV ODC. 9) Serial wojenny, 44 min, Polska, 2021 Reżyseria: Anna Kazejak, Filip Zylber Scenariusz: Michał Godzic Muzyka: Bartosz Chajdecki, Piotr Komorowski Aktorzy: Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Maja Szopa, Danuta Stenka, Robert Gonera, Maciej Brzoska, Michał Czernecki, Magdalena Czerwińska, Piotr Nerlewski, Magdalena Smalara, Paweł Małaszyński Ewka wraca do Warszawy razem z Jadwigą Szczęsną. Matka Irki wręcza dziewczynie pierścionek, który jest w ich rodzinie od pokoleń, nie wie o rozmowie Ewki i Witka. Marysia i Nitka, podszywając się pod obywatelki niemieckie, pieszo pokonują granicę z Rzeszą. Na granicy mówią strażnikom, że jadą do Hamburga. W rzeczywistości wybierają się do Wrześni, do Głównego Urzędu do spraw rasy i osadnictwa. Ewka spotyka Olka w krypcie kościoła, w którym pochowana została Irka. Mężczyzna robi rozpoznanie, dowództwo wydało zgodę na odwet za śmierć Irki. 17:20 POLSKIE WYNALAZKI - SIŁA ALIANCKICH SKRZYDEŁ Serial dokumentalny, 42 min, Polska, 2022 Reżyseria: Norbert Rudaś Scenariusz: Norbert Rudaś Polskie wynalazki odc. 1 Siła alianckich skrzydeł Film ukazuje sylwetki polskich konstruktorów i inżynierów lotniczych, których wynalazki znalazły szerokie zastosowanie w siłach powietrznych aliantów podczas II wojny światowej oraz wpłynęły na rozwój światowego lotnictwa po jej zakończeniu. Po ewakuacji w 1939 roku tysiące polskich inżynierów i techników przydzielono do biur konstrukcyjnych, ośrodków badawczych i fabryk aliantów. Najwybitniejsi polscy konstruktorzy samolotów i osprzętu lotniczego, m.in. twórcy samolotów Łoś, Karaś, Sum czy Jastrząb w trakcie wojny przyczynili się do rozwoju i produkcji najsłynniejszych alianckich samolotów bojowych jak Mosquito, Lancaster, B - 17 czy Spitfire. Po wojnie, mając zamknięty powrót do kraju, stali się kadrą największych koncernów lotniczych i kosmicznych w Europie, USA i Kanadzie. 18:15 ARSENAŁ. MAGAZYN MILITARNO - HISTORYCZNY - SKOT I POJAZDY STANU WOJENNEGO Magazyn, 24 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jerzy Grabowski, Grzegorz Płaza, Andrzej Borowiecki Scenariusz: Grzegorz Płaza, Andrzej Borowiecki, Jerzy Grabowski Zdjęcia: Maciej Brola, Rafał Biernacki Prowadzący: Przemysław Predygier Wykonawcy: Jacek Sobieszczański SKOT i pojazdy stanu wojennego. Średni transporter kołowy OT 64SKOT w momencie wprowadzenia w połowie lat 60. do służby był jednym z najnowocześniejszych pojazdów w swojej klasie. W latach 80. XX w. dzięki słynnemu zdjęciu Chrisa Niedenthala "Czas Apokalipsy", SKOT stał sią symbolem stanu wojennego i ucisku systemu socjalistycznego. W kolekcji Muzeum Sprzętu Wojskowego w Mrągowie poznamy tajniki konstrukcyjne tej polsko - czeskiej konstrukcji, pojeździmy milicyjnym UAZem, pokażemy też, jak działała milicyjna polewaczka Hydromil. 19:10 HISTORIA POLSKI - PAMIĘĆ Film dokumentalny, 38 min, Polska, 2022 Reżyseria: Alina Czernikowska, Alina Czerniakowska Scenariusz: Alina Czerniakowska Historia niezwykła, piękna i czysta, a jednocześnie tak bardzo typowa dla tamtego pokolenia młodych Kolumbów, których na zawsze rozdzieliła powojenna żelazna kurtyna. Zachowały się listy: Halinki z Warszawy i Kazika z powojennego Londynu, które są nie tylko odbiciem przeżyć dwojga młodych zakochanych w sobie ludzi w czasie okupacji i po tak zwanym wyzwoleniu, ale też są prawdziwym obrazem świata zachodniego i Polski w tamtych latach, co ma skutki dla Polski do dzisiaj. 20:00 UPADEK. JAK UKRAIŃCY ZNISZCZYLI IMPERIUM ZŁA - ODCINEK 4 NIEWYPŁACALNOŚĆ (THE СOLLAPSE: HOW UKRAINIANS DESTROYED THE EVIL EMPIRE / KOLAPS. JAK UKRAJINCI ZRUJNUWAŁY IMPERIJU ZŁA) Film dokumentalny, 46 min, Ukraina, 2020 Reżyseria: Sergij Łysenko Dokładna i jak dotąd najpełniejsza opowieść o tym, jak deklaracja niepodległości Ukrainy umożliwiła ostateczny upadek ZSRR. W cyklu dokumentalnym widzowie zobaczą nigdy wcześniej nieprezentowane tajne dokumenty CIA i KGB; zeznania uczestników i świadków wydarzeń czy wypowiedzi amerykańskich, ukraińskich, rosyjskich oraz polskich polityków i historyków, po raz pierwszy omawiających tak szczegółowo wydarzenia z 1991 roku. 30 lat po upadku imperium zła mamy dostęp do tajnych niegdyś dokumentów CIA i KGB, wspomnień ludzi, którzy podejmowali decyzje oraz bezpośrednich świadków i uczestników masowych procesów w całym ZSRR. Obecnie nie ma ani jednej książki czy filmu, które w sposób całościowy i pełny przedstawiałyby upadek ZSRR. Opisy ówczesnych wydarzeń koncentrują się wokół Moskwy, pozostawiając w cieniu kluczowe procesy, które rozgrywały się poza nią i które faktycznie doprowadziły do upadku imperium zła. Odc. 4 Niewypłacalność. Dwudziesty drugi sierpnia 1991 roku traktowano jak odpoczynek po trzech dniach wyjątkowego napięcia. Ale właśnie wtedy załamała się gospodarka radziecka, choć zrozumiano to dopiero kilka miesięcy później. Deficyt był chroniczną chorobą gospodarki sowieckiej. W ostatnich latach istnienia ZSRR ze wszystkich podstawowych towarów jedynie jedenaście procent nie było deficytowymi. Ludzie odczuli problemy na własnej skórze. Jednak nie wiedzieli, że są to pierwsze jaskółki zapaści gospodarczej. Gospodarka radziecka jakoś wytrzymała 70 lat. I nagle coś się stało. Coś naruszyło równowagę. W pewnym momencie niebezpieczne procesy stały się nieodwracalne. 21:00 SICARIO Dramat, 116 min, USA, 2015 Reżyseria: Denis Villeneuve Scenariusz: Taylor Sheridan Aktorzy: Emily Blunt, Benicio del Toro, Josh Brolin, Victor Garber, Jon Bernthal, Daniel Kaluuya, Jeffrey Donovan Film otrzymał 3 nominacje do nagrody Oscara w kategoriach: najlepsze zdjęcia, muzyka, montaż dźwięku. Trzymająca w napięciu do ostatniej sceny opowieść o grupie specjalnej rozpracowującej meksykański kartel narkotykowy. Główną bohaterką jest młoda agentka Kate Macer, która nie zawaha się podjąć niebezpieczną walkę z bezwzględnymi mafiosami, za co ostatecznie będzie musiała zapłacić wysoką cenę. Kate ma wziąć udział w ściśle tajnej operacji CIA mającej na celu pojmanie samego szefa kartelu. Akcją dowodzi Matt Graver, stopniowo wprowadzający ją w szczegóły operacji. Młoda agentka poznaje najbardziej mroczne tajemnice przestępczego świata, gdzie nia ma żadnych zasad i reguł. Zostaje wystawiona na ciężką próbę za sprawą zagadkowego "konsultanta" meksykańskiego pochodzenia, współpracownika CIA Alejandro Gillicka, który okaże się podwójnym agentem. Grupa operacyjna, w skład której wchodzą żołnierze elitarnej amerykańskiej formacji Delta Force, służby agencji federalnej oraz agenci CIA, wyrusza z misją specjalną do Meksyku. 23:10 PUTIN: HISTORIA ROSYJSKIEGO SZPIEGA - ODC. 1 POCZĄTKI (PUTIN: A RUSSIAN SPY STORY. EPISODE 1 THE RISE OF PUTIN) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Nick Green Historia jednego z najpotężniejszych polityków naszych czasów. Przebiegły i nieprzewidywalny Władimir Putin rządzi żelazną ręką od ponad 20 lat. Skąd bierze się jego poczucie zdrady, dumy i gniewu? Jak jego historia życia ukształtowała wartości tego byłego szpiega? Wartości eksportowane na cały świat, od Waszyngtonu po Salisbury? Poznamy tych co są blisko niego. Zobaczymy niezwykłe archiwalne zdjęcia z jego kontrowersyjnej prezydentury. Ten przełomowy dokument zabiera widzów w niespotykaną dotąd podróż w głąb przerażonego i odizolowanego rosyjskiego przywódcy. W pierwszym odcinku zobaczymy, w jaki sposób Putin wykorzystał swoją wiedzę o szpiegostwie, aby objąć przywództwo w Rosji. Poznamy, jak jego osobiste doświadczenia wpłynęły na prowadzoną politykę i wprowadzanie nowoczesności w Rosji, w oparciu o ostre, społeczne poczucie zdrady, dumy i gniewu. Widzowie zostają zaproszeni w podróż w głąb umysłu jednego z najbardziej wpływowych liderów XXI wieku. Obejrzą portret polityka, który wzorował się na rosyjskim Jamesie Bondzie i gdzie narracja jest jak szpiegowski thriller. 00:05 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - KEGRESSE ODC. 262 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki 135 sztuk podwozi terenowych o niezwykłych właściwościach zakupiła we Francji armia II Rzeczypospolitej na początku lat 30. ubiegłego wieku. Mowa o pojazdach niezwykłych, bowiem świat zaszokowały możliwości radzenia sobie przez nie w bardzo trudnym terenie. Odniosły sukcesy w rajdach Paryż - Pekin, pokonując bezdroża Himalajów, wygrywały na piaskach Sahary. Patent Kegresse polegał na kombinacji przodu klasycznego samochodu osobowego z tylnym napędem gąsienicowym. Dodatkowo w przednim zderzaku umieszczono walec ułatwiający pokonywanie rowów. W naszej armii podwozia wykorzystano do budowy samochodów pancernych i holowników armat. Po kampanii wrześniowej Niemcy sporą cześć tych maszyn wywieźli do Norwegii i stamtąd jeden mocno zniszczony egzemplarz zdobył komandor Sebastian Draga. Obecnie pracuje przy jego rekonstrukcji. Złożymy widzom raport z przebiegu tych prac. Następnie ruszymy na południe, by zająć się wielką karierą małego miasteczka. Busko to jedno z najstarszych miast w Polsce. Dziś tętni życiem i jest miejscowością znaną. A jak było w przeszłości? Kolejnym miejscem, które odwiedzimy, będzie Sandomierz. Tu umówiliśmy się z nauczycielem historii, który wie, jak zaintrygować swoim przedmiotem młodych i najmłodszych. To naprawdę niezwykły pomysł edukacyjny, nakierowany na młodych ludzi niewidzących świata poza cyfrową rzeczywistością gier komputerowych. Stowarzyszenie Modelarzy Redukcyjnych, budujące wojenne dioramy, wpadło na pomysł namówienia ich do odtwarzania bitew Września 1939 roku - najpierw przez klejenie modeli sprzętu, poprzez studiowanie prac historyków wojskowości, po rozgrywanie w miniaturze konkretnych bitew, np. bitwy pod Mokrą. Tu zaczynają się młodzi ludzie czuć dowódcami i żołnierzami tamtego czasu. 00:35 SENSACJE XX WIEKU - SPRAWA ADMIRAŁA CANARISA CZ 1 Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 2000 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Bohaterem kolejnego odcinka programu Bogusława Wołoszańskiego jest szef niemieckiego wywiadu wojskowego adm. Wilhelm Canaris, o którego prawdziwej roli w czasie II wojny światowej wciąż niewiele wiadomo. 01:00 SENSACJE XX WIEKU - SPRAWA ADMIRAŁA CANARISA CZ 2 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2000 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Program poświęcony postaci szefa niemieckiego wywiadu wojskowego admirała Wilhelma Canarisa, o którego prawdziwej roli w czasie II wojny światowej wciąż niewiele wiadomo. 01:35 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - SPALIĆ LONDYN CZ. 2 Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Audycja cykliczna popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Wykorzystano w niej materiały archiwalne. Odcinek poświęcony niemieckim przygotowaniom do zniszczenia Londynu, m.in. budowie w Eperlecques bunkrów, z których można by było wystrzeliwać rakiety V - 2 na Londyn. W bunkrze miała znajdować się fabryka paliwa oraz montownia rakiet.