TVP Historia Piątek, 12.05.2023 Zmiany z dnia 26.04.2023 w stosunku do raportu z dnia 19.04.2023 (zmodyfikowano opis: Omówienie) 13:10 PAN AM - LOT PRZEZ PACYFIK - LATYNOSKI POLIGON. ODC. 2/3 (PAN AM: CROSSING THE PACIFIC) Cykl dokumentalny, 60 min, USA, 2019 Seria przybliża historię jednego z wielkich kamieni milowych w historii lotnictwa: przekroczenia Oceanu Spokojnego w 1935 roku przez statek powietrzny Pan American Airways nazywany China Clipper. Ludzie już wówczas mieli przeczucie, że to przełomowy moment w historii ludzkości, symbolizujący kurczenie się świata, gdyż od tego czasu w każde miejsce na Ziemi można było dotrzeć samolotem. Dziewiczy rejs Clippera był kulminacją ośmiu lat prób i doświadczeń oraz wprowadzania wielu innowacji, w których udział wzięły setki osób. Podobnie jak inżynierowie NASA i astronauci, którzy później wysłali człowieka na Księżyc, ci pionierzy lotnictwa budowali nowe samoloty, stosowali nowe technologie i pokonali niezliczone przeszkody, żeby móc przekroczyć 8700 mil potężnego Pacyfiku. Film, w oparciu o materiały archiwalne i rekonstrukcje zdarzeń, pokazuje jak to zrobili i jak, po ich wyczynie zmienił się świat. (dodano pozycję programową) 20:35 TEATR HISTORII - "KARTOTEKA" Felieton, 15 min, Polska, 2022 Prowadzący: Mikołaj Mirowski W cyklu "Teatr Historii", łączącym publicystykę ze sztuką spod znaku Melpomeny i Klio, tym razem, we wprowadzeniu do dramatu Tadeusza Różewicza Kartoteka w reżyserii Krzysztofa Kieślowskiego (1979), gościem rozmowy prowadzonej przez dr. Mikołaja Mirowskiego (historyk, publicysta; FINA, red. nacz. kwartalnika Pleograf) będzie Piotr Zaremba (historyk, dziennikarz, publicysta, pisarz, krytyk teatralny). Próba zmierzenia się tym utworem nie jest rzeczą łatwą zarówno dla twórców teatralnych, jak też widzów. Wielowątkowość i wieloznaczność "Kartoteki" nie pozwala na postawienie tego dramatu na jednej półce z klasycznymi realizacjami scenicznymi. Dramaturgiczny debiut Tadeusza Różewicza, wcześniej znanego głównie z twórczości poetyckiej, nie spotkał się początkowo z przychylnym przyjęciem, za bardzo odbiegał od repertuaru, do którego widownia była przyzwyczajona. Bardzo szybko jednak - niedługo po ukazaniu się utworu drukiem w 1960 r. , utwór wystawiono na scenie Teatru Dramatycznego w Warszawie - "Kartoteka" stała się przyczynkiem do żywej dyskusji na temat gwałtownie zmieniającego się świata i prób znalezienia kodu do opisu tych przemian przez twórców. Krytyka określiła dramat ewenementem na skalę nie tylko polską, nazwała autora twórcą osobnym, zaś "Kartotekę" - linią demarkacyjną oddzielającą nową historię teatru od klasycznego rozumienia tej przestrzeni twórczości artystycznej. Faktycznie, "Kartotece" w formie bliżej jest do dramaturgicznych utworów Samuela Becketta i Eugene Ionesco, zaś w nastroju i nielinearności czasu akcji - do realizmu magicznego i eksperymentalnej prozy Julio Cortazara i Jorge Luisa Borgesa. Sam autor, wiele lat później, powiedział o swoim dziele, że stało się "jakby nowym alfabetem dramatycznym". Podobnie traktują dramat twórcy teatralni, tytuł wystawiany był na polskich scenach około 40 razy. Najbardziej istotną cechą tego niemożliwego do skodyfikowania utworu jest jego zmienność. To reprezentatywny przykład "dzieła w ruchu". Do pierwszej wersji tekstu autor dodał odmiany z uzupełnieniami dołączonymi do późniejszych wydań. Rodzi to możliwość realizacji różnych scenicznych wariantów wystawianej sztuki. Skorzystał z tego sam Różewicz, realizując w Teatrze Polskim we Wrocławiu w 1992 r. swoją wizję dramatu, którą nazwał "Kartoteką rozrzuconą", jako że - w ocenie krytyki - dokonał próby całkowitej dekompozycji utworu, ukazując poprzez totalny rozkład wartości, świat nieuchronnie pogrążający się w upadku. (dodano pozycję programową) 20:50 TEATR TELEWIZJI - KARTOTEKA Spektakl teatralny, 82 min, Polska, 1979 Reżyseria: Krzysztof Kieślowski Aktorzy: Gustaw Holoubek, Mieczysław Hryniewicz, Piotr Cieślak, Łucja Żarnecka, Mariusz Benoit, Anna Chodakowska, Lidia Korsakówna, Jan Ciecierski, Henryk Bista, Jan Prochyra, Ryszard Pietruski, Jan Kochanowski, Izabela Olszewska, Joanna Żółkowska, Jerzy Trela Debiut dramaturgiczny poety Tadeusza Różewicza (ur. 1921) przyjęto raczej z dystansem, jego propozycja zbytnio różniła się od tego, co wówczas widywano w teatrach. Od premiery "Kartoteki" (Teatr Dramatyczny w Warszawie, 1960) było jednak jasne, że sceniczna twórczość Rożewicza jest zjawiskiem szczególnym - "była próbą zerwania z polskim teatrem typu Zapolskiej, a nie mogła być polską odbitką Becketta czy Ionesco. Stała się jakby nowym alfabetem dramatycznym", jak określił to sam autor po latach. Różewiczowska wizja świata w stanie rozpadu - rozpadu wartości, tradycji, konwencji, języka - znalazła idealny wyraz w otwartej formie dramatu, gdzie nie ma tradycyjnie rozumianej akcji, przyczynowo - skutkowego następstwa zdarzeń, psychologicznej indywidualizacji postaci. Sytuacje sceniczne są projekcją wewnętrznych przeżyć, wydarzeń i poglądów Bohatera z różnych okresów jego życia. Bezimienny - a właściwie obdarzony wieloma imionami: Henryk, Wiktor, Staś, Władzio, Wacek... - próbuje "przejrzeć się" w innych, odnaleźć własną tożsamość dzięki postaciom, które do niego przychodzą z przeszłości, ze wspomnień, snu, może podświadomości. Niektóre pochodzą z biografii Bohatera, jak Wuj, Olga, od której 15 lat temu odszedł "po papierosy", czy Tłusta Kobieta, którą namiętnie podglądał jako nastolatek. Inne są najwyraźniej literackimi stereotypami, jak Ojciec i Matka, pozbawieni jakichkolwiek cech indywidualnych, albo Nauczyciel, jakby żywcem wyjęty z Gombrowicza, odpytujący "za co kochamy Chopina". Jeszcze inne wywodzą się z tradycji teatralnej, jak znany od czasów antycznych Chór Starców, w spektaklu Krzysztofa Kieślowskiego - "wypożyczony" z klasycznej inscenizacji telewizyjnej Swinarskiego, przemawiający do Bohatera ze stojącego w kącie telewizora. Sam Bohater (znakomity Gustaw Holoubek), z generacji Kolumbów, który w dniu premiery miał - jak całe pokolenie: rocznik dwudziesty - około czterdziestki, u Kieślowskiego ma 58 lat, "postarzał się" razem ze sztuką. Zmieniła się rzeczywistość wokół niego, warszawskie ulice, nowe osiedla, nowoczesne mieszkania, a przede wszystkim zmienił się on.