TVP Historia Niedziela, 14.05.2023 06:45 BYŁ TAKI DZIEŃ - 14 MAJA. ODC. 562 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1928 - urodził sie rzeźbiarz Władysław Hasior; 1943 - w proteście przeciw bierności Zachodu wobec holocaustu samobójstwo popełnił Szmul Zygielbojm; 1968 - zmiana systemu "punktów preferencyjnych" przy egzaminach na studia w PRL; 06:55 ABBA OJCZE Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Reżyseria: Piotr Kot Scenariusz: Piotr Kot Zdjęcia: Michał Jarosiński, Katarzyna Katarzyńska, Kamil Hasiuk, Andrzej Ślązak Film dokumentalny w 30. rocznicę VI Światowych Dni Młodzieży w Częstochowie przypomni chwilei słowa papieża z tamtego spotkania, odpowie na pytania co z tych słów pamiętamy, co jest nadal aktualne i dlaczego warto wracać do tych wydarzeń z 1991 roku. Bohaterami filmu mają być uczestnicy Światowych Dni Młodzieży z 1991 r. Na bazie materiałów archiwalnych, będziemy w filmie wspominać przesłanie do młodych ludzi pozostawione przez Jana Pawła II. Skupiło się ono wokół trzech znaków i trzech słów: Biblia, Krzyż i Ikona Maryi oraz tekstu Apelu Jasnogórskiego: Jestem, pamiętam, czuwam. 09:20 U PANA BOGA W OGRÓDKU - ODC. 6/12 Serial komediowy tvp, 39 min, Polska, 2008 Reżyseria: Jacek Bromski Scenariusz: Jacek Bromski Zdjęcia: Ryszard Lenczewski Aktorzy: Krzysztof Dzierma, Andrzej Beya-Zaborski, Emilian Kamiński, Jan Wieczorkowski, Agata Kryska, Wojciech Solarz, Irina Łaczina, Mieczysław Fiodorow, Małgorzata Sadowska, Alicja Bach Pod osłoną nocy trzej uzbrojeni bandyci skradają się w stronę willi Jerzego Bociana. Świadek koronny śpi w najlepsze, gdy nagle ze ściany spada obrazek Matki Boskiej, który Bocian otrzymał od księdza podczas jego wizyty duszpasterskiej u nowego parafianina. Hałas budzi Bociana, mężczyzna wstaje, żeby podnieść obrazek. W tym momencie rozlega się seria strzałów. Pociski przeszywają łóżko, na którym jeszcze przed chwilą leżał Bocian. Mężczyzna widzi tylko światła odjeżdżającej furgonetki. Z pietyzmem podnosi obrazek Matki Boskiej, pada na kolana i zaczyna się modlić. Nastepnego dnia w kościele chce ofiarować księdzu złoty łańcuch w podzięce dla Matki Boskiej za uratowanie mu życia. 10:05 W KOTLE HISTORII - CHOCIM: WSPÓLNIE PRZECIW OSMANOM. CZTERY ARMIE, CZTERY KUCHNIE Magazyn, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Prowadzący: Łukasz Modelski Zjednoczone armie - koronna, litewska i kozacka przerwały marsz na zachód armii osmańskiej. Jedna z największych bitew XVII wieku zaangażowała blisko 200 tysięcy uczestników. Choć bitwa była bardzo długa, trwała ponad miesiąc, wojna dzięki niej była krótka. Co mogli jeść w Chocimiu oblegani, a pod Chocimiem oblegający? 12:15 PODRÓŻE NA PÓŁNOC EUROPY - ODCINEK 5. ISLANDIA (WONDERS OF NORTHERN EUROPE / VOYAGES EN TERRES DU NORD EPISODE 5 - LAND OF FIRE AND ICE - ICELAND, RAW NATURE) Cykl dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Xavier Lefebvre Położona na północnym Atlantyku, między Grenlandią a Norwegią, Islandia jest wulkaniczną wyspą o wspaniałej, surowej przyrodzie, unikalną w skali świata. Dlaczego ludzie zdecydowali się skolonizować Islandię? To odległa, zimna wyspa, targana nieustannymi wiatrami i działaniem sił natury, które są burzliwe i często przerażające. To ogrom niezwykłych krajobrazów, jakby wyrzeźbionych przez brutalnego olbrzyma. Majestatyczne pejzaże Islandii są wynikiem intensywnej działalności wulkanicznej. Na wyspie znajduje się prawie 100 aktywnych wulkanów. Islandzka ziemia to w dużej mierze lawa, żużel i popioły. To raj dla wulkanologów, ale piekło dla rolników. Dawna Islandia była żyzna i zalesiona. Największą z plag wyspy pozostaje erozja. Islandczycy wiedzą, że ich wyjątkowa przyroda jest cennym darem, dlatego starają się nie eksploatować nadmiernie jej zasobów. Islandia jest klejnotem natury, który ludzie powinni chronić za wszelką cenę. 13:40 CRUSOE (CRUSOE) Film przygodowy, 91 min, Wielka Brytania/USA 1989 Reżyseria: Caleb Deschanel Scenariusz na podstawie powieści Daniela Defoe: Walon Green, Christopher Logue Aktorzy: Aidan Quinn, Elvis Payne, Richard Sharp, Colin Bruce, William Hootkins, Shane Rimmer, Jimmy Nail, Patrick Monkton i inni Pierwowzorem postaci Robinsona Crusoe był niejaki Alexander Selkirk, syn szewca z hrabstwa Fife w Szkocji. W 1703 r. Selkirk zaciągnął się na wyprawę Williama Dampiera na morza południowe. W trakcie rejsu pokłócił się z kapitanem statku, Thomasem Stradlingiem i został na własną prośbę pozostawiony na bezludnej wyspie Mas a Tierra w archipelagu Juan Fernandez, ze strzelbą i amunicją jako jedynym wyposażeniem. Pozostał tam przez cztery lata i cztery miesiące i dopiero komandor Woodes Rogers, kapitan przepływającego w pobliżu statku kaperskiego, zabrał go stamtąd. Opis tego wydarzenia znalazł się w dzienniku podróży Rogersa opublikowanym w 1712 r. i ogromnie zainteresował Daniela Defoe. Siedem lat później ukazała się jego powieść "Przypadki Robinsona Crusoe", w której wyraźnie widać inspirację tamtą historią. Mit Robinsona Crusoe inspirował wielu artystów, doczekał się też licznych ekranizacji, z których najbardziej znane to Buuelowski "Robinson Crusoe" z 1953 r. czy "Piętaszek i Robinson" Jacka Golda z 1976 r. Film Caleba Deschanela, znanego operatora, jest jego drugim samodzielnym dziełem. Współpracujący z nim scenarzyści skoncentrowali akcję wokół dwóch wątków: desperackiej walki Robinsona o przeżycie i jego wewnętrznej przemiany dokonującej się pod wpływem nowych przeżyć i doświadczeń. Pozwolili sobie także na parę zmian w stosunku do literackiego oryginału: przesunęli akcję z pierwszych lat XVIII w. do początków XIX stulecia, a z angielskiego żeglarza i poszukiwacza przygód uczynili bogatego, bezwzględnego handlarza czarnych niewolników z amerykańskiego Południa. W 1808 r. wyrusza on z portu Tidewater w stanie Wirginia w podróż do Afryki, gdzie zamierza kupić nowy transport taniej siły roboczej. Jego statek rozbija się w czasie sztormu i wyrzuca go, wraz z resztkami wraku, na brzeg bezludnej wyspy. Z rozbitego statku Robinson wyławia wiele rzeczy niezbędnych mu do życia w tak niecodziennym miejscu, ale początkowo bardzo mu trudno przyzwyczaić się do nowych warunków. Wreszcie zadomawia się na wyspie. Wznosi "dom" otoczony częstokołem, uprawia ziemię, hoduje gęsi i kury. Usiłuje też zbudować dużą łódź, na której mógłby się wydostać ze swego egzotycznego więzienia, ale jego wysiłki nie przynoszą rezultatu. Pewnego dnia na wyspie pojawiają się obcy: członkowie plemienia kanibali, którzy przybyli tu złożyć rytualną ofiarę z człowieka. Robinson wybawia nieszczęśnika od niechybnej śmierci, potem sam zostaje przez niego wyratowany, gdy wpada w pułapkę lotnych piasków. Obaj mężczyźni zawierają niepisane przymierze. Ale minie jeszcze sporo czasu, nim dumny Amerykanin dostrzeże w swym nowym współtowarzyszu równorzędną istotę. 15:20 SZPITAL Film dokumentalny, Reportaż, 19 min, Polska, 1976 Reżyseria: Krzysztof Kieślowski Zdjęcia: Jacek Petrycki Autor dokumentu towarzyszy z kamerą zespołowi lekarzy I Oddziału Chirurgii Urazowej szpitala przy ulicy Barskiej w Warszawie. W efekcie powstała niezwykła relacja z 31 - godzinnego dyżuru, ukazująca szpitalną rzeczywistość Polski lat 70. , obnażająca socjalistyczną, szarą codzienność. Na oddział trafia m.in. młoda kobieta, niedoszła samobójczyni, która wyskoczyła z czwartego piętra. Pacjenci ze zwykłymi i bardziej skomplikowanym złamaniami czekają na fachową pomoc. Tymczasem personel medyczny zmaga się z wieloma problemami. Nie działają kontakty elektryczne, brakuje środków opatrunkowych, specjalistycznego sprzętu, a także zwykłych narzędzi chirurgicznych, które trzeba zastępować prymitywnymi urządzeniami. Lekarze pracują w wyjątkowo ciężkich warunkach, są przemęczeni, mają za sobą wielogodzinne dyżury. Chociaż wykonują odpowiedzialny zawód za marne wynagrodzenie, nie mają czasu na odpoczynek, a po całodziennym trudzie dostają na kolację kaszankę, nie tracą humoru i zapału do pracy. Zamiast szklanki dobrej kawy musi im wystarczyć papieros i krótki, nerwowy sen. Mijają kolejne godziny dyżuru. Chirurdzy ze szpitala przy Barskiej z dużą cierpliwością i wyrozumiałością traktują wszystkich pacjentów, okazują im życzliwość i wsparcie. 15:50 ARSENAŁ. MAGAZYN MILITARNO - HISTORYCZNY - MISJA: AFGANISTAN - K. T. O. ROSOMAK Magazyn, 24 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jerzy Grabowski, Grzegorz Płaza, Andrzej Borowiecki Scenariusz: Grzegorz Płaza, Andrzej Borowiecki, Jerzy Grabowski Zdjęcia: Maciej Brola, Rafał Biernacki Prowadzący: Przemysław Predygier Wykonawcy: Jacek Sobieszczański Przez dwa dni sierpnia 1944 roku Pierwsza Dywizja Pancerna pod dowództwem gen. Stanisława Maczka toczyła zażarte walki o wzgórze Mont Ormel oraz miasteczko Chambois, walnie przyczyniając się do zamknięcia w kotle pod Falaise niemieckiej 7 Armii. Podstawowym czołgiem używanym przez Czarną Dywizję był amerykański czołg lekki M4 Sherman. Dzięki kolekcjonerowi z Muzeum Zabytków Techniki Wojskowej pod Warszawą poznajemy historię, wady i zalety "konia roboczego" aliantów. 17:35 Z PUNKTU WIDZENIA NOCNEGO PORTIERA Film dokumentalny, 16 min, Polska, 1977 Reżyseria: Krzysztof Kieślowski Zdjęcia: Witold Stok Bohaterem filmu jest nocny portier, pracownik z wieloletnim stażem, fanatyczny zwolennik dyscypliny zarówno w pracy, jak i poza nią. "Regulamin jest ważniejszy jak człowiek" - konkluduje bohater filmu. 18:00 JANOSIK - ODC. 6/13 - WOREK TALARÓW Serial przygodowy, 44 min, Polska, 1973 Reżyseria: Jerzy Passendorfer Scenariusz: Tadeusz Kwiatkowski Zdjęcia: Stefan Pindelski Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Marek Perepeczko, Ewa Lemańska, Czesław Jaroszyński, Marian Kociniak, Mieczysław Czechowicz, Bogusz Bilewski, Witold Pyrkosz, Jerzy Cnota, Janusz Kłosiński, Janusz Bukowski, Lech Ordon, Cezary Julski Hrabia i murgrabia, stwierdziwszy, że zamkowa kasa jest pusta, nakładają na wieś nowe podatki. Zrozpaczeni chłopi błagają Janosika o pomoc. Janosik przeznacza część zbójeckich talarów na pomoc dla wsi. Wysyła do wsi dwóch zbójników z workiem talarów przeznaczonych na opłacenie kontrybucji. Po drodze między zbójnikami dochodzi jednak do bójki: jeden zabija drugiego i zamierza uciec z pieniędzmi. Niestety, zostaje schwytany przez murgrabiego, który odbiera mu talary i wysyła do wsi z workiem kamieni zamiast pieniędzy. O całym wydarzeniu dowiaduje się Janosik. 19:00 JAPOŃSKA WYPRAWA JOANNY LUMLEY - ODC. 1 (JOANNA LUMLEY'S JAPAN) 46 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Neil Ferguson, Ewen Thomson Gwiazda serialu "Absolutnie fantastyczne", Joanna Lumley, przemierza Japonię od lodowatych syberyjskich mórz na północy po subtropikalne wyspy na południu. Jej podróż rozpoczyna się w ujemnych temperaturach na Hokkaido, gdzie żyją najpiękniejsze i najbardziej zagrożone dzikie zwierzęta Japonii. Wędrując na południe, Joanna odwiedza Tokio, starożytną stolicę Kioto z zachwycającymi świątyniami, oraz Nagasaki, miasto o tragicznej przeszłości. Jej epicka podróż kończy się na sielskich plażach Kohamy, jednej z najodleglejszych pacyficznych wysp Japonii, gdzie mieszkają dziewczyny z girlsbandu, których średnia wieku wynosi 84 lata. 20:00 ŚLADAMI POTOPU Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2006 Reżyseria: Beata Hyży-Czołpińska Rok 2006 był Rokiem Sienkiewiczowskim i to, można powiedzieć, Rokiem podwójnie Sienkiewiczowskim. Pisarz urodził się bowiem w 1846 roku, a zmarł w roku 1916. Napisano już tomy rozpraw naukowych o osobie pisarza stworzonych przez niego dziełach, ale ciągle niepokoi on profesorów i historyków literatury, którzy chcieliby zdefiniować źródła fascynacji nim milionów czytelników, i to nie tylko w Polsce, ale i na całym świecie. Skąd to niezwykłe powodzenie, stała obecność na rynku? Co prawda, pokolenie współczesne zna "Trylogię" bardziej z ekranizacji, niż z kart powieści, ale przecież Sienkiewicza się zna, cytuje się jego powiedzenia. Jest to lektura, która godzi ludzi z różnych światów, profesorów, i bezrobotnych. Bo Sienkiewicz jest symbolem tego wszystkiego, co polskie, co dawne i do czego tęsknimy. Rok 2006 był najlepszym czasem, by wrócić do Sienkiewicza. Bo jest on nie tylko głosem z przeszłości, ale i głosem przyszłości. Zadaje bowiem nieustannie pytanie: kim my właściwie jesteśmy i jacy jesteśmy? To są najważniejsze pytania zadawane dzisiaj nam, Polakom. Może właśnie teraz, bardziej nawet niż kiedyś, powinniśmy przypomnieć sobie system norm i wartości, które kierowały postępowaniem, uczuciami i myślami Sienkiewiczowskich bohaterów? Może pochwała męstwa, dochowanie wierności i miłość ojczyzny ciągle są nam potrzebne jako wzorce? Film złożony jest z kilku warstw merytorycznych i artystycznych. Najważniejszą z nich, i do tej pory nieznaną, jest dotarcie do ludzi mieszkających na Laudzie (miejscu akcji powieści Henryka Sienkiewicza w XVII wieku), którzy uważają się za potomków bohaterów Sienkiewiczowskiej powieści. Kolejne elementy konstrukcji filmu to fragmenty filmu Jerzego Hoffmana pt. "Potop", urywki powieści Henryka Sienkiewicza i pokazanie widzom miejsc, w których rozgrywa się jej akcja oraz wypowiedzi najwybitniejszych polskich i litewskich znawców literatury, historii i wojskowości. 21:00 POTOP REDIVIVUS Film historyczny, 177 min, Polska, 2014 Reżyseria: Jerzy Hoffman Aktorzy: Daniel Olbychski, Małgorzata Braunek, Tadeusz Łomnicki, Kazimierz Wichniarz "Potop Redivivus" to projekt Filmoteki Narodowej, który powstał z potrzeby zaprezentowania współczesnej widowni "Potopu" na dużym i małym ekranie w doskonałej jakości i nowej, atrakcyjnej formie. Odrestaurowany film został na nowo zmontowany pod nadzorem artystycznym Jerzego Hoffmana i Jerzego Wójcika. Lata 1655 - 1660, okres najazdu szwedzkiego na Polskę. Zaręczony z Oleńką Billewiczówną (Małgorzata Braunek) chorąży orszański Andrzej Kmicic (Daniel Olbrychski) opowiada się początkowo po stronie kolaborującego ze Szwedami potężnego rodu magnackiego Radziwiłłów. Uznany przez szlachtę i narzeczoną za zdrajcę zaczyna poniewczasie rozumieć, że Radziwiłłom chodzi nie o dobro ojczyzny, ale o własne interesy. Aby odkupić winy, porywa księcia Bogusława (Leszek Teleszyński), by zawieźć zdrajcę przed oblicze króla Jana Kazimierza, ale Radziwiłł ciężko rani Kmicica i ucieka. Doszedłszy do zdrowia, Andrzej Kmicic stara się zwrócić honor swojemu nazwisku. 00:10 TONY HALIK. URODZONY DLA PRZYGODY. Film dokumentalny, 85 min, Polska, 2019 Reżyseria: Marcin Borchardt Kim był Tony Halik? Podróżnik, dziennikarz, filmowiec. Jego życiowe perypetie wydają się równie nieprawdopodobne jak przygody Indiany Jonesa. W ostatniej dekadzie zimnej wojny niezwykle popularne programy telewizyjne z cyklu Pieprz i wanilia, które prowadził wraz z życiową partnerką Elżbietą Dzikowską, były dla milionów Polaków przysłowiowym - jedynym oknem na świat. Halik, jak przystało na wytrawnego gawędziarza, lubił publicznie podkoloryzować opowieści. Dziś trudno dociec, co z tego o czym mówił wydarzyło się naprawdę, a co jest jedynie pokłosiem jego wyobraźni i poczucia humoru. Film podejmuje próbę rozwikłania fenomenu podróżnika, który dzięki swej naturalnej charyzmie, fantazji i pasji przez długie lata konsekwentnie tworzył w opowieściach samego siebie. To historia kultywowania jego legendy przez innych oraz wielkiej tajemnicy ukrytej pod sfabrykowaną tożsamością. Obejmująca pół wieku dokumentalna epopeja, precyzyjnie zrekonstruowana z mało znanych lub nigdy wcześniej w takiej formie niepublikowanych filmowych materiałów archiwalnych nakręconych przez Halika podczas niezliczonych podróży po całym świecie. "Tony Halik. Urodzony dla przygody" - to film o podróżniczej pasji i pogoni za marzeniami, ale i o kosztach jakie trzeba zapłacić, by mogły się ziścić. Opowieść o płynnej granicy między prawdą a fałszem, wpisanej w niezwykłe losy człowieka, który na tej granicy uczynił swoje miejsce na ziemi. 01:50 DYNASTIA TUDORÓW IV - ODC. 3/10 (ODC. 3/10) Serial historyczny, 57 min, Kanada/Irlandia/USA, 2010 Reżyseria: Ciaran Donnelly Aktorzy: Jonathan Rhys Meyers, Henry Cavill, Natalie Dormer, Maria Doyle Kennedy Serial przedstawiający wczesne lata panowania króla Anglii, Henryka VIII. Burzliwe romanse, rozwody i dramaty króla często wygrywają nawet z polityką.