TVP Kultura Piątek, 12.05.2023 09:20 DZIEŃ ŚWIĄTECZNY (ET JOUR DE FETE) Komedia, 76 min, Francja, 1949 Reżyseria: Jacques Tati Scenariusz: Jacques Tati, Henri Marquet Zdjęcia: Jacques Sauvageot, Jacques Mercanton Muzyka: Jean Yatove Aktorzy: Jacques Tati, Guy Decomble, Santa Relli, Paul Frankeur Akcja "Dnia świątecznego" toczy się we Francji, w małym miasteczku Sainte - Severe - sur - Indre. Kiedy? Niedługo po zakończeniu drugiej wojny światowej, skoro film Jacquesa Tati powstał w 1949 roku. I już wtedy autor scenariusza, reżyser i odtwórca głównej roli w jednej osobie, jako drobny Francuzik z wąsikiem listonosz Francois próbuje pogodzić swą prowincjonalną, drobnomieszczańską, ubiegłowieczną duszę z wyzwaniami nowoczesności. Śmiesząc nieporadnością w prostych gagach, wzrusza podobnie jak niegdyś Charlie Chaplin lub Buster Keaton. Innym źródłem humoru w filmie jest sama prowincjonalność otoczenia: jarmarczne rozrywki, gęsi na szosie itp. , a dla koneserów języka i obyczajowości także lokalny dialekt i czar specyficznych dialogów. Listonosz Francois, wieczny pechowiec i fajtłapa, jest wyśmiewany wśród lokalnej społeczności. Na jarmarku świątecznym, gdzie nie może sobie nawet poradzić z masztem flagowym, koledzy spijają go i zachęcają do obejrzenia dokumentalnego filmu przedstawiającego amerykańskie tempo życia. A tam, aby jak najprędzej dostarczać przesyłki pocztowe, angażuje się samoloty, helikoptery, spadochroniarzy... Obudzony na kacu w wagonie towarowym skromny doręczyciel dostrzega niedoskonałość swojej pracy i wyrusza - na rowerze - w podróż, aby doganiać nowoczesność. A wszystko to w latach, kiedy mówiło się, że amerykańscy żołnierze zostaną dłużej w Niemczech i stara Europa nigdy już nie będzie taka sama. Tymczasem po latach francuska poczta sponsorowała odświeżenie kopii filmu jako dzieła kultowego nie tylko dla listonoszy... 11:00 DOM - ODC. 6/25 - NOSIĆ SWOJĄ SKÓRĘ Serial obyczajowy, 96 min, Polska 1980 Reżyseria: Jan Łomnicki Scenariusz: Jerzy Janicki, Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Bogusław Lambach Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Tomasz Borkowy, Jolanta Żółkowska, Wacław Kowalski, Tadeusz Janczar, Bożena Dykiel, Anna Ciepielewska, Stanisław Zaczyk, Joanna Szczepkowska, Wirgiliusz Gryń, Jan Englert, Henryk Bista, Hanna Lechman, Jerzy Michotek, Józef Nowak, Barbara Sołtysik, Barbara Rachwalska, Ewa Błaszczyk, Mirosław Konarowski i inni Andrzej i Basia są szczęśliwi w pierwszych miesiącach małżeństwa. Nie zdają sobie sprawy z rozterek, jakie przeżywają państwo Lawinowie, ilekroć odbierają listy od Łukasza z Kanady. Andrzej popada w konflikt z uczelnianą organizacją ZMP, martwi go też tryb życia jego brata, Bronka. Pomimo trudności Talar kończy studia, otrzymuje wymarzony dyplom inżyniera. Życie Bronka przypomina natomiast staczanie się po równi pochyłej; dawny bohater pracy socjalistycznej, zapijaczony i wykolejony, ginie tragicznie. Najmłodszy z braci, Leszek, obwinia Andrzeja o jego śmierć. Propagandowa szopka, jaką urządzają podczas pogrzebu szefowie organizacji młodzieżowej, pogłębia rozdźwięk w rodzinie Talarów. Konflikty i kłopoty osobiste nie pozwalają Andrzejowi w pełni cieszyć się sukcesami w fabryce, gdzie właśnie uruchomiono produkcję pierwszego samochodu marki Warszawa. 14:25 ZŁOTO DEZERTERÓW Komedia, 117 min, Polska, 1998 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Janusz Majewski Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Marek Kondrat, Bogusław Linda, Wiktor Zborowski, Katarzyna Figura, Piotr Gąsowski, Jan Englert, Piotr Machalica, Leonard Pietraszak, Paweł Delag, Artur Żmijewski, Stanisława Celińska, Krzysztof Kowalewski, Marek Walczewski, Wojciech Pokora, Ewa Wiśniewska, Zoltan Berezedy, Jan Kobuszewski i inni "Złoto dezerterów" to kontynuacja "C. K. Dezerterów", największego polskiego przeboju kinowego lat osiemdziesiątych (7 mln widzów). Jego bohaterami było pięciu zbiegów z cesarsko - królewskiej armii: cwany Polak Kaniowski (w skrócie: Kania), wiedeński Żyd Haber, Włoch Baldini, Węgier Benedek i Czech Chudej. Wszyscy ponownie się spotykają, mimo że akcja "Złota dezerterów" toczy się ponad dwadzieścia lat później, w czasie II wojny światowej. Obok nich pojawiają się także nowe, niezwykle ważne dla fabuły postaci, grane przez czołówkę polskich aktorów. Wśród wykonawców najliczniej reprezentowana jest rodzina Wiktora Zborowskiego. Na planie "Złota dezerterów" zadebiutowały jego matka Hanna i córka Zosia, znalazło się też miejsce dla wuja (Jan Kobuszewski) i samego Zborowskiego. Pewną niespodziankę stanowił występ Bogusława Lindy, który jako Rudy ujawnił w filmie Majewskiego spory talent komediowy. W "C. K. Dezerterach" z racji daty premiery (1986 rok) krytyka często dopatrywała się drwiny ze sprawców stanu wojennego. Wymowa "Złota dezerterów" jest inna. Oprócz kpiny z niektórych naszych narodowych przywar film ten stanowi przede wszystkim pochwałę odwagi i poświęcenia nie w imię podniosłych haseł, lecz przyjaźni i zwykłej, ludzkiej przyzwoitości. "Złoto..." to także próba dowartościowania tzw. pozytywnego myślenia jako postawy życiowej. Lepiej wierzyć w sukces, niż załamywać ręce, lepiej być sprytnym i przedsiębiorczym, niż dobrowolnie skazywać się na przeciętność i nudę. Lepiej wreszcie kierować się zdrowym rozsądkiem, aniżeli bezrozumnymi porywami. "Jest w tym filmie taka scena, w której szkolący młodych komandosów podporucznik mówi im, że trzeba walczyć tak, by nie zginąć głupio, bo ich życie jest bardziej potrzebne ojczyźnie niż śmierć" - mówił w jednym z wywiadów Janusz Majewski. Dość poważna to refleksja jak na komedię. Nie osłabia ona jednak humorystycznego wigoru "Złota dezerterów", lecz jedynie go "uszlachetnia". Jesień 1942 roku. Na warszawskim Żoliborzu odbywa się konspiracyjne spotkanie oficerów AK. Rotmistrz Leliwa informuje zebranych, że dowództwo powołało oddział do zadań specjalnych oznaczony kryptonimem "Litzmanstadt". Dowódcą mianowano majora Jeremiego. Pierwszą misją grupy jest zdobycie gotówki na zakup broni i amunicji od armii włoskiej, która, wycofana z frontu wschodniego, tymczasowo stacjonuje w Polsce. Warunkifinansowe stawiane przez Włochów przekraczają możliwości Armii Krajowej. Wywiad AK ustala jednak, że w jednym z łódzkich banków Niemcy przechowują gigantyczną fortunę w złocie. Problem tylko, jak ją zdobyć. Wszystkie tradycyjne metody (wysadzenie drzwi sejfu, sterroryzowanie personelu w celu zdobycia szyfru otwierającego zamki) w warunkach okupacyjnych nie rokują szans powodzenia. Jedyny sposób to dobry kasiarz. Na szczęście, wśród podwładnych Jeremiego jest sierżant Rudy, który przed wojną współpracował z prawdziwymi mistrzami ogołacania kas pancernych. Niestety, obaj z przyczyn od siebie niezależnych rozstali się z zawodem. Silberman przebywa w getcie, zaś "mecenas" Kania w więzieniu. Grupa "Litzmanstadt" musi jednak jakoś rozwiązać ten problem, gdyż niecierpliwieni Włosi gotowi poszukać na swój towar innych kupców. 16:40 MISTRZOWIE PĘDZLA - VAN DYCK: WIELKI RYWAL RUBENSA (VAN DYCK'S BAROQUE PAINTING - A STORY OF RIVALRY AND FAME) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2020 Reżyseria: Yasemin Ergin, Lucie Tamborini Dokument opowiada o relacji dwóch najwybitniejszych malarzy baroku - Antona Van Dycka i Petera Rubensa. 17:45 RES POLONIAE - O POLSCE Z ODDALI - INGMARA BALODE Program publicystyczny, rozmowa, 26 min, Polska, 2023 Reżyseria: Piotr Poraj Poleski Scenariusz: Jolanta Rzegocka, Anna Szałańska, Piotr Poraj Poleski Prowadzący: Jolanta Rzegocka Program "Res Poloniae - o Polsce z oddali" to cykl wywiadów przeprowadzonych przez Jolantę Rzegocką w różnych krajach. Tym razem dziennikarka odwiedza Łotwę, gdzie rozmawia z przedstawicielami kulturalnych elit. Misją programu jest wzajemne poznanie się Polaków i Łotyszów, odnalezienie na Łotwie polskich śladów, a także uświadomienie sobie wszystkiego, co może łączyć obydwa narody. Bohaterką odcinka jest Ingmara Balode, poetka, pisarka, tłumaczka literatury polskiej. Tłumaczyła min. "Zdążyć przed Panem Bogiem" Hanny Krall, "Wojnę polsko - ruską" Doroty Masłowskiej "Reisefieber" Mikołaja Łozińskiego, poezje Adama Zagajewskiego i opowiadania Jarosława Iwaszkiewicza. 18:20 DZIECKO SZCZĘŚCIA CZYLI JEREMI PRZYBORA - WIOSNA Cykl reportaży, 25 min, Polska, 1990 Scenariusz: Magda Umer Zdjęcia: Jacek Kuźniar Wypowiedzi Jeremiego Przybory w jego ogrodzie - opowiada o swoim życiu, tworczości. Opowiada o dzieciństwie, które było bardzo szczęśliwe, mimo iż przypadło na czas I wojny światowej. 18:50 PIOSENKI JEREMIEGO PRZYBORY I JERZEGO WASOWSKIEGO Koncert, 55 min, Polska, 1989 Autor: Jeremi Przybora Reżyseria: Magda Umer, Jeremi Przybora Scenariusz: Magda Umer, Jeremi Przybora Zdjęcia: Jacek Kuźniar, Tadeusz Owsianko Prowadzący: Magda Umer Wykonawcy: Zbigniew Zamachowski, Adrianna Biedrzyńska, Piotr Machalica, Ewa Dałkowska, Janusz Józefowicz, Hanna Banaszak, Maria Pakulnis, Jeremi Przybora Fragmenty z premierowego koncertu piosenek Jeremiego Przybory i Jerzego Wasowskiego, który odbył się we Wrocławiu 7 marca 1989 r. Pomysłodawczynią i reżyserem koncertu była Magda Umer. 20:00 WIECZÓR KINOMANA - WSTĘP DO FILMU - TRZECI CZŁOWIEK Felieton, 4 min, Polska, 2023 Łukasz Jasina rozmawia z krytykiem filmowym Łukaszem Adamskim o filmie pt. "Trzeci człowiek", reż. Carol Reed. 22:45 WOMEN MAKE FILM - KOBIETY ZA KAMERĄ ODC. 14 (WOMEN MAKE FILM) Cykl dokumentalny, 60 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Mark Cousins Twórcy serialu rozmawiają z uznanymi reżyserkami, by odpowiedzieć na pytanie, czy istnieje typowo kobiece kino. Zdania na ten temat są podzielone. Niektóre z pań, jak choćby Jane Campion ("Fortepian") czy Sally Potter ("Orlando"), nie czują się wyróżnione, gdy ktoś określa ich filmy jako kobiece. Według autorek pojęcie funkcjonuje umownie i nie stanowi odpowiedniej definicji dla ich dzieł. Z drugiej strony fakt bycia kobietą reżyserem sprawia, iż mają one poczucie swoistej odrębności. 24:00 CZWARTKOWY KLUB FILMOWY - UPADŁE ANIOŁY (FALLEN ANGELS (DUOLUO TIANSHI)) Dramat psychologiczno-obyczajowy, 92 min, Hongkong 1995 Scenariusz i reżyseria: Wong Kar-Wai Zdjęcia: Christopher Doyle Muzyka: Frankie Chan i Roel A. García Występują: Leon Lai Ming, Takeshi Kaneshiro, Charlie Young, Karen Mok, Michele Reis, Chan Fai-Hung, Chen Wanlei i inni Dzieło Wonga Kari-Wai, Chińczyka z Hongkongu porównywanego często do Quentina Tarantino. "Upadłe anioły" nakręcił on w rok po słynnym "Chungking Express", określając je jako trzecią część trylogii, której dwie pierwsze części zawarte były w tamtym głośnym obrazie. Prezentowane na festiwalach w Berlinie, Toronto, Karlovych Varach, Vancouver, Rotterdamie i Stambule "Anioły" nie stanowią bezpośredniej kontynuacji "Chungking Express", chociaż można tam znaleźć liczne do niego nawiązania. Jest to, jak i poprzednio, opowieść o samotności ludzi w wielkim mieście, o przypadkowych spotkaniach, mijaniu się uczuć. Reżyser łączy na ekranie elementy dreszczowca, dramatu psychologicznego, komiksu. Miesza pocięte na drobne kawałki historie kilku osób i z tego pozornego bezładu powoli, jakby przypadkiem, wyłania się spójna historia. W warstwie technicznej rozbiegane kadry, przerysowania, przyśpieszenia, deformacje postaci dopełniają sekwencje stylizowane na amatorskie zapisy wideo, kadry kolorowe przechodzą w czarno-białe. Ekspresyjna forma podkreśla oryginalność i okrutne piękno tego filmu. Ekranowy Hongkong to miasto monstrum niemal ciągle spowite w mrokach nocy, tonące w deszczu. Bohaterowie żyją niczym owady: zamknięci w w ciasnych, obskurnych mieszkaniach, w których czołowe miejsce zajmuje łóżko i grający na okrągło telewizor. Wędrują stale po tych samych miejscach, wykonują powtarzające się czynności. Najczęściej milczą, swoje myśli i pragnienia wypowiadają głównie z offu. Wong Chi-Ming jest płatnym zabójcą. Nie lubi i nie chce o nic pytać, woli, żeby inni decydowali, kto i dlaczego ma zginąć. Od dłuższego czasu współpracuje z tajemniczą agentką, która przekazuje mu zlecenia i pieniądze. Wong domyśla się, że dziewczyna kocha się w nim, nie wie jednak, że przybrało to niemal formę obsesji. Wampowata agentka grzebie nawet w wyrzucanych przez niego śmieciach, chcąc w ten sposób dowiedzieć się czegoś bliższego o ukochanym. Niemowa He Zhiwu, były więzień mieszkający z ojcem, nocami włamuje się do sklepów i punktów usługowych. Zachowując się jak ich właściciel, siłą wymusza na przypadkowych "klientach" korzystanie z ich oferty, próbując w ten dziwaczny sposób nawiązać kontakt z innymi. Obsesyjnie filmuje wszystko kamerą wideo, zwłaszcza sceny z życia swojego ojca - dozorcy, którego hobby syna wyraźnie irytuje. Ale gdy He śpi, mężczyzna samotnie ogląda nakręcony kadry. Syn będzie je z kolei oglądał, gdy ojciec umrze. Jednemu i drugiemu te zapisy uświadomią wzajemną bliskość i przywiązanie. Tymczasem Wong postanawia wycofać się z dotychczasowej pracy. Zostawia agentce wiadomość w ich ulubionym barze brzmiącą: "Szafa grająca, piosenka 1818". Pod tym numerem kryje się utwór "Forget him" (Zapomnij o nim). Sam próbuje się związać z pomarańczowowłosą punkówką o przezwisku Baby. Agentka prosi go jednak, żeby wykonał jeszcze ostatnie zlecenie. Zabójca wyraża zgodę. Okaże się to dla niego zgubne w skutkach. 01:50 TERAZ ANIMACJE! - IGRASZKI Film animowany, 6 min, Polska, 1962 Reżyseria: Kazimierz Urbański Scenariusz: Kazimierz Urbański Muzyka: Andrzej Markowski Wycinankowy film Kazimierza Urbańskiego nagrodzony w 1962 roku w Rimini (MFF) - "Złoty Zygmunt". 01:55 TERAZ ANIMACJE! - SAMOTNOŚĆ Film animowany, 8 min, Polska, 2017 Autor: Bruno Schulz Reżyseria: Betina Bożek, Igor Kawecki Scenariusz: Betina Bożek, Igor Kawecki Krótki film animowany, oparty na opowiadaniu Brunona Schulza "Samotność", jest kompilacją świata literackiego oraz osobistych emocji i doświadczeń autorów. Proza drohobyckiego pisarza stanowi dla twórców inspirację, punkt wyjścia do psychologicznego studium postaci. Samotność to próba lustrzanego odbicia splotów emocji i wewnętrznych odczuć człowieka w metafizycznym doświadczaniu życia. Bohater podobnie jak w prozie Schulza przeżywa swój wewnętrzny świat zamknięty w swoistej klatce emocji. Film zrealizowany w technice animacji przestrzennej stop motion. (opis producenta) 02:20 KINO NOCNE - MAHLER (MAHLER) Dramat biograficzny, muzyczny, 110 min, Wielka Brytania, 1974 Reżyseria: Ken Russell Scenariusz: Ken Russell Zdjęcia: Dick Bush Aktorzy: Dana Gillespie, Robert Powell, George Coulouris, Georgina Hale, David Collings, Lee Montague, Arnold Yarrow Akcja filmu została umieszczona podczas podróży pociągiem, w czasie której stary, schorowany Gustaw Mahler i jego żona, Alma roztrząsają sprawy swego nieudanego małżeństwa i kończącej się miłości. Każde słowo przywołuje wspomnienia. Traumatyczne wydarzenia z przeszłości tłumaczą stan ducha kompozytora: nieszczęśliwe dzieciństwo, samobójstwo brata, przymusowa konwersja na katolicyzm i śmierć własnych dzieci. W filmie Kena Russella kontekst historyczny nie ma większego znaczenia w przeciwieństwie do wagi metafor, emocji i interpretacji. Poetyka "Mahlera" obfituje w nieoczekiwane flashbacki, jest mieszanką wyobraźni i rzeczywistości, a w końcu portretem człowieka opętanego muzyką.