TVP3 Białystok                         Wtorek, 09.05.2023


Zmiany z dnia 08.05.2023
w stosunku do raportu z dnia 08.05.2023

(dodano opis: Omówienie)
17:15 SKARBIEC SZTUKI LUBELSZCZYZNY-ODC.6 MEDALIONY

Cykl reportaży, 12 min, Polska, 2021


Medaliony emblematyczne z ok. poł. XVII w. umieszczone na ścianach pierwotnie pałacu Lubienieckich, następnie włączone w kompleks klasztorny księży misjonarzy, a ostatecznie Seminarium Duchownego Archidiecezji Lubelskiej przedstawiają wyjątkowy w sakli Polski, a nawet Europy projekt ikonograficzno - ideowy, stanowiący kwintesencję etyki emblematyczno - symbolicznej, dominującej w sztuce europejskiej, począwszy od XVI w. To rzeczywiście wyjątkowe dzieło, a przy tym, ukryty jakby skarb sztuki Lubelszczyzny, ukazujący jej rozkwit, europejski i narodowy kontekst, jej splendor. 
Stosowanie emblematów w dekoracji architektonicznej miało związek z retoryczną techniką zapamiętania budynku. Emblematy pod wpływem ekfrazy były wykorzystywane do potrzeb walki politycznej, społecznej i religijnej. Imago, czyli obrazowi towarzyszyła erudycyjna inskrypcja, zaczerpnięta z twórczości pisarzy antycznych lub Biblii. Odpowiednio dobrane przedstawienia emblematyczne umożliwiały przekształcenie całej budowli w jeden emblemat. 
Na budynku dzisiejszego Seminarium Duchownego w Lublinie znajduje się zespół emblematów. Od 1842 r. do 2000 r. , trzeba było czekać na prawidłowe odczytanie przedstawień i scen emblematycznych, których dokonał prof. Jerzy Kowalczyk. W powszechnej opinii pałac uchodzi za własność rodziny Suchorabskich, gdy tymczasem jego właścicieli i fundatorów emblematów trzeba szukać w kręgu osób wychowanych w środowisku o wysokiej kulturze intelektualnej, pochodzących ze znacznego rodu. Co więcej, według Kowalczyka ideowy program serii medalionów powstał w kręgu ariańskich fundatorów. 
Badania archiwalne pozwoliły postawić hipotezę, że pałac należał do protestanckiej rodziny Lubienieckich blisko związanej z dworem królewskim zwłaszcza Stefana Batorego. Już w początkach XVII w. pałac pozostawał w ich rękach do ok. 1656 r. Powstanie pałacu należy łączyć z pisarzem ariańskim Krzysztofem Lubienieckim st. (1561 - 1624), ministrem lubelskiego zboru, synem Stanisława i Katarzyny z Sobieskich. Pałac wybudowany został między rokiem 1613 a 1624. Kolejnym właścicielem był Krzysztof Lubieniecki mł. (1590 - 1653), wnuk poety Erazma Otwinowskiego i podobnie jak ojciec świetnie wykształcony na europejskich uniwersytetach interesował się historią. 
W pierwszych dekadach XVII wieku dochodzi w Lublinie do gwałtownych zajść na tle religijnym do napadów na pałace, dwory i zbory protestanckie m.in. Rafała Leszczyńskiego, Spinków i Lubienieckich. Wyposażenie pałacu Lubienieckich wzbudzało podziw urzędników miejskich opisujących straty po zniszczeniu pałacu podczas napadu, gdzie jak pisano były Rzeczy wielkie Jego Mości Pana Lubienieckiego. W pałacu znajdowała się bogata biblioteka gromadzona przez trzy pokolenia, również później przez syna Krzysztofa mł. , Stanisława(1623 - 1675) autora Historia Reformationis Poloniae. Nękany i skazywany w procesach na pobyt w więzieniu i grzywny, Krzysztof Lubieniecki mł. , mimo to podejmował dysputy teologiczne z lubelskimi jezuitami. Lubieniecki w swoich dziełach podkreślał szlacheckie pochodzenie, które jego przodkowie ledwie nie od tysiąca lat zostawili i utożsamiali się z dziejami polskiego państwa. Z pewnością toczące się w mieście wydarzenia sprawiły, że zaistniała potrzeba pokazania nie tylko pochodzenia rodu. Fryz z pałacu jest swoistym katalogiem cnót i napomnień, pojawiające się w nim odniesienia łączące etyczne cnoty są wskazaniem do ich przestrzegania, ale i kultywowania.