TVP Dokument Czwartek, 18.05.2023 06:00 DZIKA POLSKA - PUSZCZAŃSKIE PSZCZOŁY Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2009 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Pszczoły - znane z uli i miodu - pierwotnie były mieszkankami głuchych puszcz Europy, gdzie zasiedlały dziuple starych drzew. Dziś prawdziwie dzikich pszczół już prawie nie ma, a rozliczne odmiany trzymane w pasiekach mieszają się ze sobą. Ale jest nadzieja na powrót dzikich pszczół, bo do polskich puszcz wracają bartnicy. Naukę pobrali od swych kolegów z Baszkirii, gdzie bartnictwo wciąż kwitnie. Odwiedziliśmy dwóch młodych bartników, którzy mają barcie w lasach nad Pilicą. Powrót pszczelich rojów do lasu to szansa na odizolowanie ich od rodzin sprowadzanych przez pszczelarzy z innych okolic kontynentu, które wprowadzają do organizmu naszych pszczół obce geny, co często oznacza zmniejszenie ich naturalnej odporności chociażby na chłody i utrudniające przezimowanie. Bartnictwo to ochrona pszczół, ale też starych lasów i wiekowych drzew, bo tylko w nich można zakładać barcie. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.II - ODC. 20 JAK POWSTAŁA POLSKA? Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2016 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Jak spośród setek tysięcy plemion i grup wyłoniło się polskie państwo? Autorzy cyklu sprawdzają tropy powiązane z ewentualnym wpływem wikingów na formowanie się naszego kraju oraz to, jakie znaczenie miało dla nas przyjęcie chrześcijaństwa. Odwiedzamy Gniezno, Wolin, Poznań i Ostrów Lednicki i sprawdzamy, jak wyglądało codzienne życie, system wierzeń i obyczaje w okresie Chrztu Polski. Radosław Kotarski podąża śladami naszych praprzodków. 07:00 NOTACJE - LESZEK DŁUGOSZ. POD BARANAMI TEN SZCZĘSNY CZAS... Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2013 Autor: Maria Nockowska Leszk Długosz (rocznik 1941), ukończył studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1965 roku związał się z krakowskim kabaretem Piwnica pod Baranami, gdzie uchodził za jednego z największych artystów w zespole. Pierwszy tomik poezji "Lekcje rytmiki" wydał w 1973 roku. Z Piwnicą rozstał się w roku 1978 i od tego czasu występuje przeważnie samodzielnie. Przebywał na stypendium artystycznym we Francji, ufundowanym przez rząd francuski, co zaowocowało wydaniem płyty w języku francuskim. Ma w dorobku kilkanaście tomików poezji. 07:15 BALLADA O DZIKIM ZACHODZIE Film dokumentalny, 10 min, Polska, 1960 Film jest ilustracją życia na tzw. dzikim zachodzie, czyli w zachodniej części Warszawy w latach sześćdziesiątych. W balladowym, sentymentalnym nastroju autor ukazuje koloryt życia zapomnianych i niemodernizowanych dzielnic stolicy. Etiuda Szkoły Filmowej. 07:25 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 60 BYCZYNA Magazyn, 23 min, Polska, 2017 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Kolejna podróż Tomasza Bednarka prowadzi do Byczyny. To niezwykłe miejsce na mapie Polski, w którym historia sprzed setek lat stanowi tło dla codziennego życia jego mieszkańców. Byczyna jest miasteczkiem zwanym "opolskim Carcassone". Jego centrum otacza w pełni zachowany pierścień murów obronnych, a nad dachami domów górują od wieków wieże kościołów i baszt. To jedno z najmniejszych i najstarszych miast Śląska Opolskiego było świadkiem krwawej bitwy, która przesądziła o losach Polski. Dzisiejsza Byczyna to miejsce, do którego idealnie pasuje przysłowie: małe jest piękne. Urokliwe miasteczko, mimo że wielokrotnie było niszczone przez pożary, ma do dziś zachowany średniowieczny układ zabudowy z XIII wieku. W jego centrum znajduje się prostokątny rynek z barokowo - klasycystycznym ratuszem pośrodku. Choć całkowicie spłonął po zdobyciu miasta przez Armię Czerwoną w 1945 roku, dziś na nowo cieszy swoim XVIII - wiecznym kształtem, a to za sprawą pieczołowitej odbudowy z lat 60. minionego wieku. Niektórzy sądzą, że nad Byczyną unosi się dobry duch, dlatego naprawdę warto odwiedzić to małe miasto wielkiej historii! 07:55 WETERYNARZE Z SERCEM - /80/ Reality show, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Program prezentuje przypadki pacjentów pojawiających się w klinikach weterynaryjnych, pracę i opiekę medyczną nad zwierzętami w ogrodach zoologicznych i innych placówkach działających na rzecz zwierząt. Odwiedzamy ośrodki rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami i placówki wykorzystujące w swej pracy zwierzęta, np. policja czy służby celne. Zobaczymy także mniej popularne zwierzęta domowe, jak gryzonie czy zwierzęta egzotyczne. Program wskazuje, jak postępować ze zwierzętami i uczy empatii w stosunku do nich. 08:25 WODA - NASZA PRZYSZŁOŚĆ - ODC. 3 EMSCHER - CUD W ZAGŁĘBIU WĘGLOWYM (WATER IS OUR FUTURE EP. 3 THE EMSCHER THE MIRACLE IN THE COALFIELDS) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Michael R. Gartner Pięcioodcinkowy cykl dokumentalny, opowiadający o regionach, które przeszły i nadal przechodzą radykalne zmiany. W niektórych miejscach, gdzie flora i fauna zostały kiedyś wytępione, by zrobić miejsce dla rolnictwa, przemysłu i wydobycia surowców, natura wraca do siebie. Krajobrazy kwitną nowym życiem, bo stare przemysły zostały zlikwidowane, a ludzie doceniają wartość świata przyrody. Na Wielkich Jeziorach Ameryki Północnej, w lasach deszczowych Kostaryki i na silnie zanieczyszczonych rzekach na Łużycach we wschodnich Niemczech rozległe obszary oddane monokulturom i strzeliste hałdy żużlu przekształcają się w bogate gatunkowo cuda natury. Biolodzy tworzą tereny podmokłe z terenów poprzemysłowych, ekolodzy zamieniają pastwiska dla bydła w lasy tropikalne, a dzielnice zniszczone przez wydobycie węgla brunatnego tworzą schronienie dla rzadkich gatunków. Poszczególne, niezależne odcinki serii dokumentują szereg fascynujących projektów, które pokazują, że nawet zniszczenie może zapewnić nowy początek naturze. I że wszyscy możemy pomóc zachować bioróżnorodność naszej planety na przyszłość. Odcinek 3 - "Emscher - cud w zagłębiu węglowym". Ruhra. Rzeka dała nazwę jednemu z największych regionów przemysłowych w Europie. Zagłębie Ruhry w sercu Niemiec słynie z węgla i stali. Przemysł zniszczył jednak kolejną rzekę - Emscher. Ujęta w betonowe koryto niosła toksyczne ścieki z całego Zagłębia Ruhry. Od lat znana jest jako najbardziej zatruty dopływ Renu. W latach 80 - tych podniosły się protesty miejscowej ludności. Powstał niezwykły projekt - odnowa rzeki na długości 350 - ciu kilometrów. Miał ponownie przywrócić Emscher i jej dopływy do naturalnego stanu. Ludzie i przyroda mieli odbić to, co zabrała im industrializacja. Zyskać także miała miejscowa ryba - byczek. Czy taka zmiana krajobrazu jest w ogóle możliwa? 09:25 TAJEMNICE ZWIERZĄT - ODCINEK 3. MISTRZOWIE SZYBKOŚCI (THE ANIMAL WITHIN 3. THE SPEED DEMONS) Cykl dokumentalny, 45 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Daniel Oron Odcinek 3 - "Mistrzowie szybkości". Szybkość - cecha przydatna w rywalizacji. Człowiek nieustannie dąży do ustanawiania kolejnych rekordów. U zwierząt szybkość przesądza o życiu i śmierci. Ich zdolności mogą nie tylko wzbudzać zachwyt, ale też inspirować do doskonalenia technologii ułatwiających nam życie. Biegnący gepard wygląda, jakby szybował w powietrzu. Mknie z prędkością 112 kilometrów na godzinę. Gepard przyspiesza od zera do stu kilometrów na godzinę w trzy sekundy. Najszybsze zwierzę naszej planety znajdziemy jednak na niebie. Każdy kto widział, jak sokół wędrowny atakuje ofiarę, wie, dlaczego ten ptak wzbudza zachwyt inżynierów. Pikując z prędkością ponad 320 kilometrów na godzinę, dokonuje niewyobrażalnych akrobacji. Bicie kolejnych rekordów szybkości stało się naszą obsesją. Zachwycamy się mistrzami szybkości wśród zwierząt: od dzięcioła po delfiny i gepardy. Obserwując te zwierzęta, mamy szanse dowiedzieć się, jak im dorównać. Ale nawet pozostając poza naszym zasięgiem, wskazują nam kierunek, w którym możemy podążać. 10:20 WYSPY PRZYSZŁOŚCI - ODC. 3 ORKADY (ISLANDS OF THE FUTURE 3. ORKNEY) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2015 Reżyseria: Michael R. Gartner Seria dokumentalna, pięcioodcinkowa o wyspach przyszłości. Seria przedstawia wyspy takie jak El Hierro, Orkady, Madera, Islandia oraz Sams i toczące się na nich życie. Świat przeżywa kryzys energetyczny, który cały czas się pogłębia, ropa i gaz kosztują coraz więcej, a węgiel napędza globalne zmiany klimatyczne. Rozwiązanie tych problemów można odnaleźć na morzu, u wybrzeży kontynentu, na wyspach Europy. Życiu na wyspach z dala od lądu i dużych miast towarzyszyło od zawsze szukanie sposobów na przetrwanie. Dzięki swojej hisotrii i mentalności, w której na co dzień musieli radzić sobie z ograniczoną przestrzenią i zasobami, to właśnie wyspiarze są dobrze przygotowani do opanowania nowej przyszłości energetycznej. 11:20 RZECZ POLSKA - PLAKAT ZAMECZNIKA I POLSKA SZKOŁA PLAKATU Cykl dokumentalny, 12 min, Polska, 2021 Reżyseria: Anna Zakrzewska, Tomasz Filiks Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Zdjęcia: Nicolas Villegas, Piotr Pawlus Muzyka: Adam Walicki, Bartosz Kruczyński Jednym z najciekawszych fenomenów artystycznych, który rozwinął się w naszym kraju w latach 60. XX wieku była Polska Szkoła Plakatu. Nigdy nie stanowiła formalnej grupy i choć badacze sztuki spierają się dziś, czy narodziła się w latach 20. czy w 50. , to zgodnie mogą wymienić jej najważniejszych przedstawicieli: Tomaszewski, Mroszczak, Cieślewicz, Fangor, Lenica, Świerzy czy Zamecznik. Początkowo plakaty były tworzone do reklamowania filmów, ale artyści, którzy podjęli się ich wykonywania, szybko zrozumieli, z jak wdzięcznym medium mają do czynienia: tanie w produkcji, powstające w wielu egzemplarzach i egalitarnie docierające do widzów plakaty stanowiły świetną przestrzeń do własnych poszukiwań artystycznych. Plakaty tamtych lat wyróżniają się prostym przekazem graficznym, oszczędną formą, malarskim sznytem i dobrym liternictwem. Wszystko to sprawiło że ten polski fenomen zdobył rozgłos na całym świecie. Wśród wymienionych twórców wyróżniał się Wojciech Zamecznik. Ten znakomity artysta łączący w swojej twórczości różne media, rozwijał nowoczesny język masowej wizualności. Zamecznik znany jest przede wszystkim za sprawą swoich plakatów, w których udało mu się w eksperymentalny sposób wykorzystać fotografię. Jednym z najbardziej znanych jest plakat, jaki przygotował dla 9. Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Współczesnej Warszawska Jesień. Wspólnie z Galerią Archeologia Fotografii postaramy się prześledzić proces twórczy, by pokazać, jak udało się artyście stworzyć ten projekt. Przybliżymy również historię festiwalu i opowiemy o fenomenie jazzu w latach 60. Zastanowimy się, na czym polegała wyjątkowość Polskiej Szkoły Plakatu i czy dziś ma ona swoich kontynuatorów? Co składa się na dobry plakat i czy jest możliwe wypunktowanie cech koniecznych do stworzenia plakatu, którego nie sposób zapomnieć. 11:35 FELIETON Z PRZYSZŁOŚCI - 1 15 min, Polska, 1970 Zdjęcia: Wiesław Kielar Cykl spotkań ze Stanisławem Lemem. Rozmowa pierwsza na temat przewidywania przyszłości, prognozowania rozwoju świata, futurologii jako dziedziny nauki i potrzeby nowej metodologii badań. Pisarz wspomina o ryzyku i trudzie, jakie to przewidywanie ze sobą niesie, podaje jako przykład efekt cieplarniany. Wymienia te dziedziny, w których prognostyka pełni niemałą rolę: klimat, demografia, nauka i technika, przede wszystkim wpływ odkryć i wynalazków na życie ludzi, a także kultura. Mówi również o modelu futurologii amerykańskiej i wykorzystywanych przez badaczy metodach, delfickiej i scenariuszowej, w kontekście panoramy roku 2000. 12:00 JAN ZACHWATOWICZ Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2000 Reżyseria: Antoni Krauze Scenariusz: Ryszard Jaworski Wykonawcy: Jan Zachwatowicz Najpierw jako student Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej tworzył dokumentację zabytków stolicy, którą potem ocalił z powstańczej pożogi. Po wojnie przekonywał kolegów, że wprawdzie można dalej bawić się w konspirację, lecz można też zabrać się za odbudowę, bo to będzie odbudowa dla Polski. Został konserwatorem generalnym i podjął decyzję o totalnej odbudowie całych dzielnic. Ta koncepcja wywołała na Zachodzie wiele dyskusji i była bardzo krytykowana. Jan Zachwatowicz ignorował te opinie. Był przekonany, że skoro w Polsce miasta były niszczone z całą premedytacją, trzeba je z premedytacją odbudowywać. To jemu historia przyznała rację. Jan Zachwatowicz urodził się w Katczynie pod Petersburgiem, dokąd z końcem XIX wieku przeniósł się jego ojciec, kolejarz. Gimnazjum skończył już po rewolucji październikowej, w 1918 roku. Marzył o studiach artystycznych, lecz ukończył w Petersburgu Instytut Inżynierii Cywilnej, dający wiedzę łączącą technikę z architekturą. Przez całe studia chodził jednak na wykłady do Instytutu Sztuki, interesował się kulturą. Miał talent rysunkowy. Rozwijał go, rysując zabytki Petresburga, jakby już wtedy przygotowywał się do pracy konserwatora. W 1924 roku przeniósł się do Warszawy. Podjął studia na politechnice. Musiał nostryfikować rosyjski dyplom. Studiował w Katedrze Architektury Polskiej i Historii Sztuki u prof. Oskara Sosnowskiego. Szybko został jego asystentem. Sosnowski czuł nadchodzące zagrożenie, skierował wszystkie studenckie siły na inwentaryzację zabytków Warszawy. Jan Zachwatowicz z całym oddaniem uczestniczył w tych pracach, wraz ze świeżo poślubioną żoną, Marią. W 1939 roku zaciągnął się do wojska. Po rozbiciu jego jednostki wrócił do stolicy, był w komendzie przeciwlotniczej, zabezpieczał Zamek Królewski w czasie pożaru. Kiedy prof. Sosnowski zmarł w wyniku odniesionych ran, przejął jego funkcję - zaopiekował się dokumentacją zabytków, bez której odbudowa Warszawy nie byłaby możliwa. Cudem wydobył ją z gmachu zajętego przez gestapo. W czasie powstania warszawskiego, jako oficjalny przedstawiciel ekspozytury Rządu Londyńskiego do spraw ratowania zabytków, z narażeniem życia wywiózł bezcenne zbiory najpierw do Brwinowa, a potem umieścił je w podziemiach klasztoru bernardynów w Piotrkowie Trybunalskim. Po wojnie przyjął funkcję konserwatora generalnego, lecz nigdy nie wstąpił do PZRP. Od władzy nie był też zależny, bo niczego nie chciał. Mieszkał w służbowym mieszkaniu, nie miał samochodu i apanaży. W zamian mógł mówić prawdę, co konsekwentnie czynił, walcząc z koncepcjami odbudowy stolicy sprzecznymi z historyczną zabudową miasta. W tej trudnej grze stosował nawet przemyślne wybiegi i wygrywał. Dzięki temu można dziś spacerować po warszawskiej Starówce, oddychając atmosferą przeszłości. W 1970 roku przeszedł na emeryturę, lecz nie zakończył swej wielostronnej, wytrwałej działalności. Kierował odbudową Zamku Królewskiego - społecznie. Bo też Jan Zachwatowicz, jeden z najwybitniejszych europejskich konserwatorów, był człowiekiem bez reszty i bezinteresownie oddanym swemu dziełu, w służbie ojczyźnie. W filmie opowiadają o nim jego bliscy, przyjaciele i współpracownicy, m.in. córka Krystana oraz Andrzej Wajda, prof. Andrzej Gruszecki, prof. Andrzej Tomaszewski, Jan Nowak - Jeziorański, inż. Jacek Cydzik, inż. Kazimierz M. Piechotka, Władysław Bartoszewski i prof. Andrzej Rottermund. 12:55 PAN KLEKS - WOJNA I MIŁOŚĆ. BAJKA DOKUMENTALNA Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2021 Reżyseria: Władysław Jurkow Scenariusz: Władysław Jurkow Muzyka: Dariusz Kaliński Poeta i miłość w czasach Zagłady. II wojna światowa. Niemiecka okupacja w Polsce. Zgodnie z niemieckimi zarządzeniami Żydzi mogą mieszkać tylko na terenie getta. Za opuszczenie getta grozi śmierć. Znany warszawski poeta pochodzenia żydowskiego ukrywa się po aryjskiej stronie. Dzięki pomocy polskich przyjaciół co jakiś czas przenosi się do innego mieszkania na terenie Warszawy. W samotności, w czasie największego terroru, jaki zdarzył się w tej części świata, poeta zaczyna pisać bajkę, opowiadanie dla dzieci. Powstaje książka, którą dziś nazywa się polskim "Harrym Potterem", bestseller i klasyka polskiej literatury. Niezwykła opowieść o Panu Kleksie i uczniach jego Akademii to wyprawa do świata nieograniczonej wyobraźni, gdzie triumfuje piękno i dobro. Książka czytającym ją dzieciom daje radość i przygodę, stanie się częścią ich dzieciństwa. Samotność ukrywającego się poety rozjaśnia promień światła. Poeta jest zakochany. Niezwykłe, romantyczne uczucie. Chęć bycia z ukochaną jest silniejsza od strachu, od zagrożenia śmiercią. Poeta wychodzi z ukrycia, by spotykać się z kochaną kobietą. Miłość go odmienia, promienieje, na jego twarzy nie widać strachu. Być może właśnie dlatego nikt na ulicy nie rozpoznaje w nim ukrywającego się Żyda. Poeta przeżył wojnę. Nigdy nie wracał do okupacji, nie opowiadał o czasach Zagłady. Napisał kolejne wersje przygód Pana Kleksa i wiele wierszy dla dzieci. Po wojnie Jan Brzechwa i Janina pobrali się i tak jak w bajce - żyli długo i szczęśliwie. 14:00 TAJEMNICE ZWIERZĄT - ODCINEK 4. MISTRZOWIE BUDOWNICTWA (THE ANIMAL WITHIN 4. THE BUILDERS) Cykl dokumentalny, 45 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Daniel Oron Odcinek 4 - "Mistrzowie budownictwa". Nie tylko ludzie potrafią budować. Niezwykli architekci wśród zwierząt wznoszą imponujące konstrukcje. Wykorzystują znaleziony materiał, swoje ciało lub budulec własnej produkcji. Metody budowy różnią się w zależności od gatunku, jednak efekty tych naturalnych wysiłków są równie olśniewające, jak nasze cuda architektury. Bóbr jest prawdopodobnie najbardziej znanym budowniczym wśród zwierząt. Słynie ze wznoszenia tam. Tam, gdzie płynie woda, bobry mogą postawić tamę. Wybór miejsca nie jest świadomą decyzją. Robią to instynktownie. Świetni wykonawcy, przy czym naprawdę ciężko pracują. Tworzą wspaniałe tamy i żeremia, a w konsekwencji środowisko, które służy ich potrzebom. Najdłuższa z opisanych tam bobrowych ma 850 metrów długości. Jest dwa razy dłuższa od Zapory Hoovera. Widać ją z przestrzeni kosmicznej. Termity budują imponujące struktury z w pełni klimatyzowanymi korytarzami i komorami. Większość zwierząt kopie dół, buduje gniazdo albo dziuplę. I na tym zwykle się kończy. 14:55 ROK Z ŻYCIA JELENIOWATYCH (DEER DIARY) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Phil Coles Twórcy filmu dokumentalnego próbują przyjrzeć się bliżej życiu jeleni. To zwierzęta natychmiast rozpoznawalne i uwielbiane jako symbole dzikiej przyrody. Czy jednak dobrze je znamy? Jeleniowate są symbolicznym zwierzęciem. Zdobią kartki świąteczne, herby miast i tarcze herbowe i rodzinne. Zdobią tereny wokół okazałych domów. W ciągu roku przechodzą ogromne zmiany, od utraty cętkowanych kaftaników, po wyhodowanie gigantycznych poroży i dostosowanie diety do zmieniających się pór roku. Śledząc stada przez cały rok kalendarzowy, możemy dzielić się pierwszymi dziecięcymi krokami, obserwować jak unikają drapieżników, migrują na nowe żerowiska, przechodzą przez rzekę i toczą zaciekłe walki o prawa do krycia. Nawet renifer, symbol zimy i mały pomocnik św. Mikołaja, prowadzi ciężkie i pełne wyzwań życie, tak niezwykłe, jak gdyby dostarczał prezenty na Boże Narodzenie. Życie jelenia jest bardzo bogate, jednak rzadko możemy go zobaczyć w naturze i na własne oczy. 15:55 WODA - NASZA PRZYSZŁOŚĆ - ODC. 4 NIDERLANDY - SOJUSZ Z WODĄ (WATER IS OUR FUTURE EP. 4 THE NETHERLANDS THE PACT WITH WATER) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Michael R. Gärtner Pięcioodcinkowy cykl dokumentalny, opowiadający o regionach, które przeszły i nadal przechodzą radykalne zmiany. W niektórych miejscach, gdzie flora i fauna zostały kiedyś wytępione, by zrobić miejsce dla rolnictwa, przemysłu i wydobycia surowców, natura wraca do siebie. Krajobrazy kwitną nowym życiem, bo stare przemysły zostały zlikwidowane, a ludzie doceniają wartość świata przyrody. Na Wielkich Jeziorach Ameryki Północnej, w lasach deszczowych Kostaryki i na silnie zanieczyszczonych rzekach na Łużycach we wschodnich Niemczech rozległe obszary oddane monokulturom i strzeliste hałdy żużlu przekształcają się w bogate gatunkowo cuda natury. Biolodzy tworzą tereny podmokłe z terenów poprzemysłowych, ekolodzy zamieniają pastwiska dla bydła w lasy tropikalne, a dzielnice zniszczone przez wydobycie węgla brunatnego tworzą schronienie dla rzadkich gatunków. Poszczególne, niezależne odcinki serii dokumentują szereg fascynujących projektów, które pokazują, że nawet zniszczenie może zapewnić nowy początek naturze. I że wszyscy możemy pomóc zachować bioróżnorodność naszej planety na przyszłość. Odcinek 4 - "Niderlandy - Sojusz z wodą". Do Amsterdamu przybywają miliony turystów rocznie. Miasto pokrywa sieć malowniczych kanałów - to znana atrakcja. Mniej znany jest fakt, że przez stulecia kanały nie tylko służyły do transportu i jako ścieki, ale stale zagrażały Amsterdamowi. Duże barki towarowe nadal pływają kanałami, budząc zaciekawienie turystów. Port w Amsterdamie nadal jest połączony z morzem. Holendrzy kontrolują jednak przypływy za pomocą systemu śluz i pomp. Obecnie Amsterdam położony jest metr poniżej poziomu morza, a niektóre dzielnice nawet niżej. Gdyby nie śluzy, Amsterdam nie nadawałby się do życia. Amsterdam nie jest jedyny. Nazwa Niderlandy, czyli niskie lądy, doskonale tu pasuje. Około jedna czwarta kraju leży poniżej poziomu morza. By nie znaleźć się pod wodą, Holendrzy od stuleci umacniali brzegi. Za pomocą solidnych grobli i piasku. 250 kilometrów piaszczystych wydm i plaż poskramia siłę fal. Dla większości Holendrów i zagranicznych turystów plaże są świetnym miejscem na rekreację. 17:00 WYSPY PRZYSZŁOŚCI - ODC. 4. SAMSOE (ISLANDS OF THE FUTURE 4. SAMSOE) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2015 Reżyseria: Michael R. Gartner Seria dokumentalna, pięcioodcinkowa o wyspach przyszłości. Seria przedstawia wyspy takie jak El Hierro, Orkady, Madera, Islandia oraz Sams i toczące się na nich życie. Świat przeżywa kryzys energetyczny, który cały czas się pogłębia, ropa i gaz kosztują coraz więcej, a węgiel napędza globalne zmiany klimatyczne. Rozwiązanie tych problemów można odnaleźć na morzu, u wybrzeży kontynentu na wyspach Europy. Życiu na wyspach z dala od lądu i dużych miast towarzyszyło od zawsze szukanie sposobów na przetrwanie. Dzięki swojej hisotrii i mentalności, w której na co dzień musieli radzić sobie z ograniczoną przestrzenią i zasobami, to właśnie wyspiarze są dobrze przygotowani do opanowania nowej przyszłości energetycznej. 18:05 KUBAŃSKA MUZYKA I SENIORZY (LOS VIEJOS (THE OLDIES)) Film dokumentalny, 49 min, USA, 2018 Reżyseria: Rosana Matecki Dokumentalne, ponadczasowe spojrzenie na muzykę, miłość i piękno na Kubie. W mieście Santa Clara trzech starszych muzyków, którzy niegdyś stanowili serce bogatej sceny muzycznej Kuby, dryfuje między teraźniejszością a pamięcią, aby opowiedzieć o swojej nieśmiertelnej pasji do muzyki. Zaida wyśpiewuje swoje zmęczone serce, Bringuez znów próbuje grać na saksofonie, a Cndido używa starych fotografii, by przekazać swoją niestrudzoną miłość do życia. Ten dokument oferuje intymną i współczującą perspektywę na kulturę Kuby i życie w podeszłym wieku. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - W CIENIU MONT BLANC (FLAVORS) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:10 UKRAIŃCY - ODC. 2. OKSANA Serial dokumentalny, 41 min, Polska, 2022 Reżyseria: Julia Łuczkowska Scenariusz: Julia Łuczkowska Serial przedstawia niezwykle zróżnicowane losy emigrantów i uchodźców z Ukrainy. Oksana pochodzi z Kijowa. Jest kobietą pracowitą i ambitną. Oddaną matką i zapracowaną bizneswoman. Żyje w ciągłym biegu. Oksana przyjechała do Polski ponad trzy lata temu z najmłodszą córką, Xenią, dołączając do dwójki starszych dzieci: Elizy (18 lat) i Aleksandra (21 lat), którzy uczyli się w technikum. Mimo że mąż Oksany nie chciał opuszczać Ukrainy, postanowiła wyjechać z nadzieją, że mąż do niej dołączy, niestety, tak się nie stało. Małżeństwo się rozpadło. W Polsce Oksana zaczynała od zera. Przez pierwsze dwa miesiące była taksówkarką, następnie otworzyła kiosk, w którym wykonywała poprawki krawieckie. Obecnie oprócz kiosku ma imponujący zakład krawiecki w prestiżowej lokalizacji, w którym zatrudnia 5 szwaczek. Oksana szyje ubrania na zamówienie. W prowadzeniu działalności pomaga jej syn. Ostatnio musiała przerwać pracę nad własnymi projektami. Skupiła się na pomocy Ukrainie, szyjąc kamizelki kuloodporne. 21:00 DOMINUM MONTES - GÓRY JANA PAWŁA II Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2017 Reżyseria: Adam Kraśnicki Scenariusz: Adam Kraśnicki Film opowiada o obecności gór w życiu Karola Wojtyły, późniejszego papieża Jana Pawła II. Poznamy najważniejsze miejsca i sytuacje związane z górami, które wpisały się w papieską biografię. Wojtyła nade wszystko pokochał góry, szukał w nich odpoczynku i ukojenia, duchowej inspiracji i spokoju. Podziwiał je. Tutaj wędrował, jeździł na nartach, kontemplował i modlił się. Tatry, Beskidy, Bieszczady i Alpy. Prologiem i częścią pierwszą filmu jest opowieść o początkach jego wędrówki i latach spędzonych w Tatrach, na Podhalu, w Beskidzie Małym i Bieszczadach. Przypomnimy między innymi najciekawsze miejsca w Tatrach (które odwiedził Jan Paweł II w 1983 roku) oraz wybrane miejsca z programu pamiętnej wizyty apostolskiej w Tatrach i w Zakopanem w roku 1997. Część druga to podróż papieskim tropem wiodącym ku umiłowanym górskim szlakom w Alpach Włoskich i Dolomitach (miejsca letnich i zimowych pobytów wakacyjnych papieża), także krótkich wycieczek w góry Abruzji. Film bogato ilustrowany archiwaliami, fragmentami poematu papieża Jana Pawła II "Tryptyk rzymski" oraz muzyką w wykonaniu Trebuni - Tutków. Wysłuchamy anegdot i wspomnień oraz osobistych komentarzy i refleksyjnych wypowiedzi wielu świadków i uczestników tych wydarzeń, wśród nich kard. Stanisława Dziwisza, abp. Mieczysława Mokrzyckiego. Film nie jest turystycznym przewodnikiem po górskich szlakach, ale pogłębioną refleksją nad mistyką i majestatem gór w życiu i posłudze bohatera opowieści. 22:10 URODZENI ZWYCIĘZCY Film dokumentalny, 79 min, Polska, 2020 Reżyseria: Michał Kawecki Zdjęcia: Jan Wąż "Urodzeni zwycięscy" to opowieść dokumentalna o polskiej reprezentacji mężczyzn po amputacjach kończyn w piłce nożnej. Morderczy sezon pełen niepewności związanych z pandemią koronawirusa doprowadza zarówno zawodników jak i sztab szkoleniowy do granic ludzkich możliwości. Wstęp do filmu tworzy przypomnienie treningów online i nietypowych przygotowań do Mistrzostw Europy. W drużynie pojawiają się nowe, świeże nazwiska oraz takie które są kompletnym zaskoczeniem. Kuba Kożuch jest wplątywany przez matkę alkoholiczkę w różnego rodzaju konflikty. Czy będzie w stanie wyrwać się z pułapki jej toksycznej miłości? Zobaczmy Miśka, który w wyniku swojego porywczego temperamentu popada w szereg kłopotów. Jego główny problem to walka o odszkodowanie za utratę ręki podczas prac górniczych. Władze Kopalni oskarżają go o umyślne spowodowanie wypadku, w celu wyłudzenia odszkodowania. Obraz dylematów naszych bohaterów pogłębia motyw wiary. Ciapaty jest wyznawcą islamu, który nie potrafi się odnaleźć w polskiej, małomiasteczkowej rzeczywistości. Kapitan drużyny - Przemek Świercz, na co dzień jest mówcą motywacyjnym. Jego pracowitość oraz poczucie misji i potrzeba pomagania innym powodują, iż zaniedbuje swoją rodzinę. Ilość obowiązków jakie sobie narzuca jest powodem olbrzymich konfliktów małżeńskich. Podczas sezonu nie można nawet na chwilę zwolnić tempa. Jeden mecz goni następny. Zawodnicy utrzymują siebie i swoje rodziny z innych profesji, nie zarabiają na piłce nożnej. W miarę upływu czasu zawodnikom puszczają nerwy, ciśnienie wzrasta i pojawia się pytanie: kto tak naprawdę jest w stanie to wytrzymać? Czy drużynę spaja braterstwo, a może przede wszystkim ogromna determinacja w dążeniu do celu. Jaki jest ich cel... wygrać każdy następny mecz...z przeciwnikiem, czy samym sobą? 23:45 WETERYNARZE Z SERCEM - /18/ Reality show, 25 min, Polska, 2017 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Do lekarzy weterynarii trafiają najróżniejsi pacjenci, również mieszkańcy ogrodów zoologicznych czy schronisk. Zobaczymy, jak pracują nie tylko lekarze, ale też inni specjaliści w placówkach zajmujący się zwierzętami. Dzisiaj opowiemy o bocianach, które zderzają się z drutami sieci wysokiego napięcia oraz o lisku, który zderzył się z samochodem. Dzięki trosce przypadkowych świadków tych zdarzeń zwierzęta można było uratować. Odwiedziliśmy też klinikę weterynaryjną w Warszawie, gdzie podpatrywaliśmy dzień jak co dzień. 00:20 GORĄCA LINIA - WODA NA KARTKI Reportaż, 23 min, Polska, 1985 Autor: Joanna Piotrowska Reportaż o problemie braku wody pitnej w krakowskich mieszkaniach, z jakim musieli zmagać się mieszkańcy Krakowa przez niemal trzy lata. Do mieszkań nie była dostarczana woda przez Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągowo - Kanalizacyjne w Krakowie. Problemy mieszkańców i wodociągów spowodowane były wieloma czynnikami m.in. suszą, ostrymi zimami, nagłymi intensywnymi opadami deszczu. Największą przeszkodą w powrocie do normalności było zbyt duże zasolenie rzeki Wisły, która powinna być głównym źródłem poboru wody. Autorka reportażu sprawdza, jak żyje się mieszkańcom, z jakimi problemami muszą zmagać się na co dzień. Próbuje również ustalić, czy w najbliższym czasie można liczyć na to, że coś się zmieni. 00:50 NOTACJE - STANISŁAW BRUDNY. BĘDZIE ARTYSTĄ Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2013 Autor: Sławomir Koehler Stanisław Brudny, ur. w 1930 r. w Pilznie. Aktor teatralny i filmowy. Często udzielający się też w dubbingu. W 1953 r. ukończył Studium aktorskie w Katowicach. Grał w filmach m.in. "Marcowe migdały", "Sztos", "Kochankowie mojej mamy", "Pokłosie". Aktor Teatru Studio w Warszawie. 01:05 PRAGA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 1986 Reżyseria: Andrzej Fidyk Scenariusz: Andrzej Fidyk Zdjęcia: Mikołaj Nesterowicz Obraz Pragi ukazany przez przemieszczającą codziennie miasto listonoszkę. 02:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - NA POWSTAŃCZYM SZLAKU Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Historia jednej z tych bitew powstania styczniowego, która rozegrała się w najbardziej niedostępnych matecznikach Puszczy Białowieskiej. Trudna topografia, skomplikowane badania, ale stawką jest odnalezienie mogił 32 poległych powstańców. A za wskazówkę służy nam pamiętnik Ignacego Aramowicza, uczestnika boju. Do akcji mobilizujemy poszukiwaczy z całej Polski i najnowszy sprzęt elektroniczny. 02:45 MUZY BRONISŁAWA HOROWICZA Film dokumentalny, 49 min, Polska, 1994 Reżyseria: Grzegorz Dubowski Scenariusz: Grzegorz Dubowski Zdjęcia: Leon Kotowski Film poświęcony życiu i twórczości wybitnego reżysera teatru operowego, teatrologa, aktora i autora prac teoretycznych na temat realizacji widowisk operowych. Urodzony w Łodzi, absolwent Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej, wychowanek Aleksandra Zelwerowicza i Leona Schillera, Bronisław Horowicz początkowo w ogóle nie interesował się operą, która go nudziła. Swoją karierę zaczął zresztą jako aktor w drobnych rolach na scenach różnych teatrów warszawskich, jako autor piosenek kabaretowych, pisanych także dla przedwojennych kabaretów "Qui pro Quo", "Stara Banda", "Cyganeria". Na krótko przed wybuchem wojny wyjechał Horowicz do Paryża, gdzie zawiodło go zainteresowanie francuską piosenką artystyczną oraz poszukiwania muzykologiczne w dziedzinie teatru muzycznego i opery. Rozmiłowany w urodzie miasta, w którym kwitło życie kulturalne, zamieszkał tam na stałe. Podczas okupacji napisał tam głośną książkę "Teatr operowy", która - wydana zaraz po wojnie - zrobiła wiele szumu w świecie muzycznym, uczyniła z autora specjalistę w tej dziedzinie i otworzyła mu drogę do praktycznej działalności reżyserskiej na rozmaitych scenach operowych, m.in. mediolańskiej La Scali i opery w Strasburgu. Ogromna erudycja decyduje również o długoletniej współpracy ze znakomitymi wydawnictwami encyklopedycznymi "Enciclopedia dello spettacolo" i "Encyclopdie de la Pliade". Spod pióra Horowicza wyszedł także tom wspomnień "Nim przeminie z wiatrem" oraz album "Paryż - przystanki sentymentalne", obie pozycje wydane w Polsce w 1974 r. Zamiłowania operowe i teatralne nie przysłaniały Horowiczowi innej sfery aktywności - radia, w którym Horowicz działał w Polsce przed 1939 r. i we Francji po 1944 r. , w sumie przez 27 lat. Radio stało się znakomitym polem do inwencji i łączenia różnych umiejętności, poczynając od scenarzysty i muzyka, na montażyście i tłumaczu kończąc. 03:40 PARA MIESZANA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2005 Reżyseria: Kinga Dębska, Lenka Wimmerova Scenariusz: Kinga Dębska, Lenka Wimmerova Wybór życiowego partnera to jedna z najważniejszych decyzji w życiu i zarazem wielka niewiadoma: może nam przynieść szczęście, nadać naszemu życiu sens, ale też - jeśli dokonaliśmy niewłaściwego wyboru - może zamienić je w piekło. Jeszcze więcej niepewności i dylematów towarzyszy nam, jeśli wybranek czy wybranka pochodzą z innego kraju czy kręgu kulturowego: mówią innym językiem, mają inną mentalność, inne doświadczenia. Przeciwnicy takiego rozwiązania mówią, że większość mieszanych małżeństw nie wytrzymuje próby czasu, że trudno im się dotrzeć, porozumieć. Zwolennicy twierdzą z kolei, że wielonarodowość czyni związek ciekawszym, nie pozwala popaść w rutynę. Dwie reżyserki: Polka Kinga Dębska i Czeszka Lenka Wimmerova postanowiły sprawdzić, jak jest w praktyce. Bohaterami swojego filmu uczyniły cztery polsko - czeskie pary w różnym wieku i na różnym etapie rozwoju ich związku. Lenka i Wojtek dopiero stoją u progu wspólnego życia. Poznali się dwa lata wcześniej na uniwersytecie. Ona - ładna i pełna wdzięku brunetka, on - trochę nieśmiały blondyn w okularach, przygotowują się do ślubu podekscytowani całą uroczystością i tym, co ich jeszcze czeka. Szczęśliwi, uśmiechnięci - są pewni, że się im uda: ślubowali sobie przecież "miłość, wierność i to, że się nie opuszczą aż do śmierci". Alice i Mateusz to niemal modelowe małżeństwo w średnim wieku z dwiema uroczymi córeczkami, wygodnym domem i samochodem. Poznali się nad polskim morzem, gdzie Ala przyjechała z koleżanką na studencki festiwal FAMA. Mateusz i jego kolega zaprosili następnie dziewczyny do Warszawy. To, co miało być wakacyjną przygodą, stało się związkiem na dobre i złe. Mateusz jest artystą: muzykiem i malarzem. Alice śpiewała. Marzenia o karierze musiała jednak poświęcić dla dobra rodziny. Kocha Mateusza, jest z nim szczęśliwa, ale czasami czuje się w Polsce trochę samotna, pozbawiona szerszego grona znajomych. Są dni, gdy zastanawia się, czy ich raczej zgodne małżeństwo przetrwałoby bez większych burz, gdyby mieszkali w Czechach. Silvie i Józio mieszkają razem, kochają się, ale nie mają ślubu. Oboje pracują w cieszyńskim teatrze. On ma za sobą zakończone rozwodem małżeństwo i dwóch niemal dorosłych synów, którzy przysparzają mu sporo zmartwień. Chłopcy mieszkają sami, jeden z nich ma problemy z narkotykami. Z ojcem utrzymują dość luźny kontakt, przypominają sobie o nim głównie wtedy, kiedy potrzebują pieniędzy. Józio opłaca im mieszkanie, ale nie jest w stanie zaspokoić wszystkich ich potrzeb. Na matkę synowie od dawna nie mają co liczyć. Silvie, sporo młodsza od Józia, czasami napomyka o małżeństwie: wyszłaby za Józia, gdyby przytrafiło im się dziecko. Ale wie, że byłoby im ciężko. Opowieść o "parach mieszanych" zamykają Ewa i Cestmir, którzy jesień życia spędzają w drewnianej chacie w Karkonoszach. Oboje mają już za sobą wcześniejsze małżeństwa zawarte w USC. Cestmir z długą, siwą brodą, niczym święty z obrazka, tchnie łagodnością i spokojem. Ochrzczony w Czeskim Kościele Husyckim nie praktykuje żadnej religii, Ewa jest przykładną katoliczką. "Dziwna" przynależność religijna męża sprawiła jednak, że nie udzielono im ślubu kościelnego. Ona zawsze marzyła o domu nad morzem. Wylądowała w górach, których nie lubią jej dotknięte artretyzmem nogi, ale przecież z tego powodu nie zostawi męża. Nie popiera związków, w których partnerów dzielą zbyt duże różnice kulturowe. Cestmira i ją dzieli tyle, ile trzeba, żeby po latach nadal chcieć być ze sobą. Łączy ich miłość.