TVP Dokument Sobota, 20.05.2023 06:00 DZIKA POLSKA - CIEPŁA DŁOŃ PTASIARZA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2009 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Śledzenie wędrownych ptaków, zakładanie im obrączek, zapisywanie danych o małych wędrowcach trafiających do sieci ornitologów badaczy to jak dotąd zdecydowanie męskie zajęcie. Tym razem jednak poświęciła się im kobieta. Kieruje obozem badaczy, działających w ramach Akcji Bałtyckiej, który swe namioty i sieci rozłożył na Mierzei Wiślanej. Wędrują tędy niczym lądowym lesistym korytarzem - setki drozdów, rudzików, mysikrólików. Tutaj zostawiają informacje o sobie w zapiskach obserwatorów i przez chwilę grzeją się w ciepłych dłoniach ornitolożki. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.II - ODC. 22 HISTORIA WŚRÓD FAL Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Jak wygląda życie na morzu, na statku z prawdziwego zdarzenia? Radosław Kotarski sprawdza to na własnej skórze! Opowiada o codziennym życiu, przesądach i trudach pracy marynarzy pokonujących setki mil morskich. Porównuje historyczne polskie statki szkoleniowe do tych współczesnych i odkrywa zaskakującą prawdę. Zapraszamy na pokład polskiej legendy - Daru Młodzieży! 07:00 NOTACJE - JAN ENGLERT. MAM KONSTRUKCJE DZIEWIĘTNASTOWIECZNĄ Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2013 Autor: Sławomir Koehler Jan Englert, ur. w 1943 r. w Warszawie. Aktor teatralny i filmowy. Zadebiutował w 1957 r. w wieku 14 lat w "Kanale" Andrzeja Wajdy. W 1964 r. ukończył Państwową Wyższą Szkołę Teatralną w Warszawie. Po dyplomie występował w Teatrze Polskim w Warszawie, grywając głównie role drugoplanowe. Przełom w karierze nastąpił w 1968 r. po roli w spektaklu "Notes" Zdzisława Skowrońskiego. Wypatrzony przez Kazimierza Kutza zagrał w jego filmach: "Sól ziemi czarnej" i "Perła w koronie". W sumie zagrał w ponad stu filmach. Sympatię widzów zyskał dzięki rolom w serialach: "Polskie drogi", "Noce i dnie", Matki, żony i kochanki. Od 1997 r. związany z Teatrem Narodowym w Warszawie, w którym od 2003 r. jest dyrektorem artystycznym. 07:15 ABSOLUTORIUM Film dokumentalny, 19 min, Polska, 1971 Reżyseria: Marcel Łoziński Scenariusz: Marcel Łoziński Zdjęcia: Jan Mogilnicki Dokumentalna etiuda studencka Marcela Łozińskiego z 1971 roku. Film zrealizowano pod opieką artystyczną Kazimierza Karabasza i Adolfa Forberta. Łoziński filmuje grupę znajomych z liceum, która spotkała się po dziesięciu latach od matury. Trzydziestolatkowie dyskutują, piją, palą. W tym wczesnym filmie widać już cechy znane szerokiej widowni z dalszych, dojrzałych prac reżysera: talent do wyłapywania urywków dialogów, spojrzeń i sylwetek, które niby nic nie wnosząc tworzą w zestawieniu pełny obraz filmowanego zjawiska. Film zdobył nagrodę Wydziału Kultury PRN na Festiwalu Etiud PWSFTviT w 1972 roku. 07:35 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 62 BYDGOSZCZ Magazyn, 23 min, Polska, 2017 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Agata Winnicka Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Kolejnym przystankiem na trasie podróży Tomasza Bednarka będzie Bydgoszcz. Przez ostatnie dekady to miasto wypracowało swój unikalny charakter. Z dawnego ośrodka żeglugi śródlądowej ewoluowało do ważnego ośrodka kultury i sportu, nie zapominając przy tym o swoich wodnych tradycjach. Wisząca ponad Brdą rzeźba "Przechodzący przez rzekę" autorstwa Jerzego Kędziory idealnie oddaje naturę Bydgoszczy - kto chce ją zwiedzić, musi liczyć się z ciągłym przekraczaniem wody. Miasto porównywane jest z Wenecją i Amsterdamem. Jednym z najbardziej urokliwych miejskich zakątków jest bydgoska Wenecja - pierzeja XIX i XX - wiecznych kamienic, leżących na wodzie. Budynki, w których wówczas mieściły się fabryki i warsztaty rzemieślników, wzniesiono na palach wbitych w dno rzeki. Dziś od lustra wody oddziela je malowniczy bulwar, a z Wyspą Młyńską łączy kładka, miejsce uwielbiane zwłaszcza przez zakochanych. Bydgoszcz to miasto genialnego matematyka i kryptologa - Mariana Rejewskiego. W 1932 roku wraz z Jerzym Różyckim i Henrykiem Zygalskim złamał kod niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. Nie doszłoby do tego, gdyby nie twierdzenie o iloczynie permutacji sformułowane w trakcie prac przez Rejewskiego. Dziś określane jest ono mianem "twierdzenia, które wygrało II wojnę światową". 08:05 WETERYNARZE Z SERCEM - /82/ Reality show, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Program prezentuje przypadki pacjentów pojawiających się w klinikach weterynaryjnych, pracę i opiekę medyczną nad zwierzętami w ogrodach zoologicznych i innych placówkach działających na rzecz zwierząt. Odwiedzamy ośrodki rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami i placówki wykorzystujące w swej pracy zwierzęta, np. policja czy służby celne. Zobaczymy także mniej popularne zwierzęta domowe, jak gryzonie czy zwierzęta egzotyczne. Program wskazuje, jak postępować ze zwierzętami i uczy empatii w stosunku do nich. Według legend, nietoperze należą do ciemnej strony tego świata, ponieważ kochają noce. Z trzech krążących o nich pogłosek - że wypijają krew, wkręcają się we włosy i śpią do góry nogami - tylko ostatnia okazuje się prawdziwa. Zimową porą nietoperze skryły się w poniemieckich szczecińskich bunkrach. Zapraszamy do ich królestwa. Przedstawiamy też psa szkolonego do odnajdywania nietoperzy. Często, spacerując zimą po lesie, zostawiamy tzw. ludzkie jedzenie. Czy aby na pewno pomagamy w ten sposób dzikim zwierzętom? A co z dokarmianiem ptaków zimą? Pomagamy czy szkodzimy? Kilkanaście zwierząt, które w święta zostały wyrzucone przez swoich właścicieli na parkingach czy przy drogach, znalazło dom dzięki Fundacji Znajdki. Kto jeszcze czeka tam na miłość? 08:30 FASCYNUJĄCE MIEJSCA - FASCYNUJĄCA AMERYKA POŁUDNIOWA Z PANTANALU DO IGUAZU (FASCINATING SOUTH AMERICA - FROM PANTANAL TO THE IGUACU) Cykl dokumentalny, 14 min, Niemcy, 2014 Reżyseria: Annette Scheurich, Steffen Sailer Pantanal w południowo - zachodniej Brazylii to największa równina bagienna na świecie zasilana przez liczne rzeki. Do tego fascynującego miejsca odwiedzających ściąga przede wszystkim niepowtarzalny świat zwierząt. Dostawa ryb na Pantanalu wydaje się niewyczerpana. Obfitość ryb ściąga nie tylko wydry. Kormorany są specjalistami od rybołówstwa. Nieustannie słychać krakanie, kląskanie, ćwierkanie i śpiewy... aż do zmierzchu, gdy chór cichnie. Rzeki i jeziora Pantanalu zasilane są rzeką Paragwaj. Należy do tego samego systemu rzecznego co rzeki Iguazu. Iguazu to największy wodospad na ziemi, który swoją siłę demonstruje na brazylijsko - argentyńskiej granicy. Ogromne masy wody spadają z wysokości 82 metrów. Grzmiący wodospad jest otoczony gęstym lasem deszczowym. Ryk wodospadu Iguaz jest wszechobecny. Tak jak bagna Pantanalu wodospad tworzy niezwykły habitat dla licznej flory i fauny tam, gdzie masy wód Iguaz łączą się w potężne kaskady, żłobiąc sobie drogę w skalnym krajobrazie. Niczym nieskrępowana przyroda pokazuje swoją siłę. 08:50 WODA - NASZA PRZYSZŁOŚĆ - ODC. 5 JORDAN - ŚWIĘTA RZEKA POKOJU (WATER IS OUR FUTURE EP. 5 THE JORDAN RIVER OF PEACE?) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Daniel Munter Pięcioodcinkowy cykl dokumentalny, opowiadający o regionach, które przeszły i nadal przechodzą radykalne zmiany. W niektórych miejscach, gdzie flora i fauna zostały kiedyś wytępione, by zrobić miejsce dla rolnictwa, przemysłu i wydobycia surowców, natura wraca do siebie. Krajobrazy kwitną nowym życiem, bo stare przemysły zostały zlikwidowane, a ludzie doceniają wartość świata przyrody. Na Wielkich Jeziorach Ameryki Północnej, w lasach deszczowych Kostaryki i na silnie zanieczyszczonych rzekach na Łużycach we wschodnich Niemczech rozległe obszary oddane monokulturom i strzeliste hałdy żużlu przekształcają się w bogate gatunkowo cuda natury. Biolodzy tworzą tereny podmokłe z terenów poprzemysłowych, ekolodzy zamieniają pastwiska dla bydła w lasy tropikalne, a dzielnice zniszczone przez wydobycie węgla brunatnego tworzą schronienie dla rzadkich gatunków. Poszczególne, niezależne odcinki serii dokumentują szereg fascynujących projektów, które pokazują, że nawet zniszczenie może zapewnić nowy początek naturze. I że wszyscy możemy pomóc zachować bioróżnorodność naszej planety na przyszłość. Odcinek 5 - "Jordan - Święta rzeka pokoju". Ta rzeka od niepamiętnych czasów jest zbawieniem Bliskiego Wschodu - Jordan. Kolebka cywilizacji, a dla chrześcijan - święta rzeka. Żyzna dolina Jordanu jak zielona wstęga wije się w pustyni i żywi 16 milionów Izraelczyków, Jordańczyków i Palestyńczyków. W drodze do Morza Martwego maleje w strumyczek. Samo morze również cierpi niedostatek wody. Jej brak od dawna jest przyczyną konfliktów w regionie. Wzgórza Golan na granicy izraelsko - syryjskiej, na północy Izraela. To dla Izraelczyków miejsce sportów zimowych na wysokości dwóch tysięcy metrów. Śnieg i deszcze zaopatrują w wodę region, w którym dominuje pustynia. W górach tych rodzą się potoki, zasilające Jordan. Jordan jest arterią życia Izraela, w którym przeciętna opadów deszczu to zaledwie połowa tego, co przypada na Europę Środkową. 09:50 TAJEMNICE ZWIERZĄT - ODCINEK 5. SIŁACZE (THE ANIMAL WITHIN 5. THE STRONGMEN) Cykl dokumentalny, 45 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Daniel Oron Odcinek 5 - "Siłacze". Wciąż próbujemy zwiększać fizyczne możliwości. Tymczasem zwierzęta robią rzeczy dla nas nieosiągalne. Silne szczęki, odporna skóra mogą zapewnić przewagę. A gdyby tak człowiek mógł podnieść sześć autobusów, albo miał pancerną skórę? Przed nami gatunki, które siłą utorowały sobie drogę do sukcesu ewolucyjnego. Siłacze wśród zwierząt. Lamparty słyną z eleganckiej sylwetki i imponującej szybkości. Są wyjątkowo skuteczne. Dzięki dużej sile w stosunku do masy ciała mogą robić to, czego inne wielkie koty nie potrafią. Lwy czy tygrysy nie wspinają się po drzewach. Lamparty potrafią schodzić z drzewa głową w dół. Węże z rodziny dusicieli - jak boa dusiciel czy pyton - wykorzystując wielką siłę mięśni, duszą swoją ofiarę. Diabeł tasmański o wielkiej sile zgryzu, wspinający się lampart czy boa dusiciel - siłacze wśród zwierząt nie przestają nas inspirować. 10:45 WYSPY PRZYSZŁOŚCI - ODC. 5. ISLANDIA (ISLANDS OF THE FUTURE 5. ICELAND) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2015 Reżyseria: Michael R. Gartner Seria dokumentalna, pięcioodcinkowa o wyspach przyszłości. Seria przedstawia wyspy takie jak El Hierro, Orkady, Madera, Islandia oraz Sams i toczące się na nich życie. Świat przeżywa kryzys energetyczny, który cały czas się pogłębia, ropa i gaz kosztują coraz więcej, a węgiel napędza globalne zmiany klimatyczne. Rozwiązanie tych problemów można odnaleźć na morzu, u wybrzeży kontynentu na wyspach Europy. Życiu na wyspach z dala od lądu i dużych miast towarzyszyło od zawsze szukanie sposobów na przetrwanie. Dzięki swojej hisotrii i mentalności, w której na co dzień musieli radzić sobie z ograniczoną przestrzenią i zasobami, to właśnie wyspiarze są dobrze przygotowani do opanowania nowej przyszłości energetycznej. 11:45 PORTRETY DOKUMENTALNE. S.II - MARCIN KOSZAŁKA Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Panorama polskiego dokumentu - filmowe portrety twórców, ich drogi artystycznej i twórczości na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem odcinka jest Marcin Koszałka. 12:20 SZALONE PRZYGODY LOUISA DE FUNESA - CZĘŚĆ 1. (THE MAD ADVENTURES OF LOUIS DE FUNES) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Lucie Caries Dwuczęściowy film dokumentalny, którego bohaterem jest Louis de Funes. Znany na całym świecie ze swoich komediowych ról i niesamowitych interpretacji, był jednym z najlepszych aktorów swojego pokolenia. Jaki był naprawdę? Czy to możliwe, że za jego uśmiechem i artystycznymi twarzami (żandarm, Fantomas, mały szef) krył się człowiek wrażliwy i powściągliwy? Film ten, poprzez osobiste i liczne archiwalia wideo, odręczne notatki, a także ponad 40 minut nagrań z jego najlepszych filmów i wywiadów, rysuje intymny portret legendarnego aktora, który stał się sławny będąc już po pięćdziesiątce. Część 1. On the road to success. To opowieść o początkach i drodze jego kariery. Część 2. The perfectionist. Przypomnimy sobie najlepsze role de Funesa: żandarma, rabina Jakuba, Fantomasa czy małego szefa. 13:15 LUSTRO Film dokumentalny, 15 min, Polska, 1976 Reżyseria: Andrzej Barański Scenariusz: Andrzej Barański Zdjęcia: Andrzej Jaworski Aktorzy: Zdzisław Lesniak Film satyra, problem społeczny. Film w konwencji żartu. Lustro, które nie chce odbijać obrazu palącego papierosy mężczyzny. Pokazało mu perspektywę każdego palacza, chorobę, a nawet zgon. 13:35 NAPRZÓD Film dokumentalny, 9 min, Polska, 1976 Reżyseria: Marek Koterski Film ukazuje teatr amatorski "Sylaba 68" z Wrocławia. 13:45 OKNO Film dokumentalny, 3 min, Polska, 1979 Reżyseria: Piotr Andrejew Scenariusz: Piotr Andrejew Film Andrejewa to dokumentalna rejestracja pierwszych lekcji czytania alfabetu Braille'a dla niewidomych dzieci w Zakładzie dla Niewidomych w Laskach pod Warszawą. Twórca chciał uchwycić moment satysfakcji na twarzy dziecka w momencie, gdy zaczyna rozumieć czytany tekst. Zastąpił on sylaby czytanego słowa dźwiękami muzyki, które układają się w finale filmu w melodię. Uważna kamera Wichłacza oraz montaż Marii Mastalińskiej zrobiły z "Okna" krótki, konsekwentnie opowiedziany film dokumentalny. I Nagroda w Konkursie "Mein Fenster" (Moje okno) na 25 - lecie istnienia Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Oberhausen (Westdeutsche Kurzfilmtage, Oberhausen, 1979) a także Dyplom Honorowy Jury za "Odkrywcze użycie formy filmowej" na Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Tampere (1981). 13:50 UKRYTE KRÓLESTWA - CZ. 2. LASY PEŁNE TAJEMNIC (HIDDEN KINGDOMS. SMALL WORLDS, GIANT STORIES) Serial dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2013 Miniserial BBC Worldwide pozwalający obserwować najmniejszych mieszkańców pustyni i sawanny z ich perspektywy - ukrytego królestwa. Naszą planetę zamieszkują miliony gatunków rozmaitych zwierząt. Wielkie i potężne zwracają na siebie uwagę otoczenia, ale poza nimi żyją też inne stworzenia. Tuż pod naszymi stopami istnieją ukryte, pełne tajemnic środowiska tętniące życiem. Ich mieszkańcy postrzegają świat zupełnie inaczej niż my. Spadający żołądź staje się meteorytem. Niewielki strumyk - tsunami. Każdy wróg to olbrzym. Dzięki nowoczesnym urządzeniom widz obserwuje świat z ich perspektywy. Druga część serialu została poświęcona mieszkańcom lasów. To opowieści o życiu w tropikalnych lasach deszczowych i lasach Ameryki Północnej. Pierwotne lasy Ameryki Północnej. Stuletnie dęby rzucają cień na spowitą mrokiem krainę. Jesienią co roku z drzew spadają żołędzie. Pręgowce amerykańskie czekały na to od dawna. Młody, zaledwie sześciotygodniowy samiec wkrótce stanie przed najważniejszym wyzwaniem w życiu. Najmniejsze zwierzęta muszą szukać schronienia. Dla pręgowców amerykańskich to czas gromadzenia żywności. Zbliża się zima. Po szybkiej kontroli jakości pierwszy żołądź trafia do torby policzkowej. Pręgowce mogą wykopywać tunele o ponad 10 - metrowej długości. W takiej kryjówce zapasy są bezpieczne. By przetrwać długą zimę, muszą zgromadzić co najmniej sto żołędzi. Pręgowce amerykańskie to notoryczne złodziejaszki. Każdej jesieni łoś, zjadając żołędzie, przybiera na wadze sto kilogramów. W ten sposób może przetrwać surową zimę. Małe zwierzęta nie potrafią zmagazynować tak dużych zapasów tłuszczu. Dlatego spiżarnie z żołędziami są dla nich tak ważne. Po drugiej stronie świata rosną lasy, do których zima nigdy nie dociera. Wilgotne lasy Borneo. Kraina nieustającego ciepła. Wśród podszytu żyje tu mnóstwo małych zwierząt. Więcej niż gdziekolwiek indziej na świecie. W tym ukrytym królestwie toczy się zażarta rywalizacja. Wiele gatunków walczy tu o przetrwanie. Każdy musi znaleźć sobie własne miejsce w zatłoczonym świecie. Wyżej, wśród koron drzew, żyje jedno z najbardziej osobliwych miejscowych zwierząt. Wiewiórecznik. Przodkowie tego małego ssaka żyli w tych lasach już ponad dziesięć milionów lat temu. Rosnący w pobliżu olbrzymi mangostan zapewnia samicy niezbędne do przetrwania owoce. Dwa razy większe od wiewióreczników rudawki wielkie to największe nietoperze na świecie. Przelatują z jednego owocującego drzewa na drugie. Ponad połowa gatunków żyjących w lesie deszczowym jest aktywna nocą. Dla zwierząt aktywnych w ciągu dnia las nocą to zupełnie obcy świat. W ukrytym królestwie rytm życia nigdy nie słabnie. Z wyjątkiem lasów strefy umiarkowanej, gdzie nastają mrozy. Niewiele małych zwierząt przeżywa pierwsze miesiące po narodzinach. Te, którym się to udaje, są jednak lepiej przygotowane do życia w ukrytym królestwie. 14:50 OPOWIEŚĆ O CHINACH - JEDWABNY SZLAK I CHIŃSKIE STATKI. ODC. 2/6 (THE STORY OF CHINA) Serial dokumentalny, 55 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Rebecca Dobbs Wykonawcy: Janusz Szydłowski Przez ostatnich 30 lat w Chinach kształtowało się społeczeństwo konsumpcyjne. Po zerwaniu z rewolucyjnym komunizmem Mao, Chiny rozpoczęły marsz ku przyszłości. Wolni Chińczycy przeobrazili swój świat. Sięgnęli po pradawne wierzenia i ideały, które przez wieki dawały im siłę. Okazuje się, że to, co nowe, jest mało kuszące, a to, co stare - bardzo trwałe. Przeszłość Chin, to parę tysięcy lat. Tak daleko wstecz, że nie istnieją żadne teksty pisane, dokumentujące narodziny cywilizacji. Lecz istnieją mity i legendy, przekazywane od stuleci. Prowadzą nas one do centrum niziny Żółtej Rzeki, od której Chiny wzięły nazwę: Zhongguo, kraj Środka. Tam można odnaleźć ślady początków. A kwestią zasadniczą w dziejach chińskiej państwowości było zapanowanie nad niszczycielską Żółtą Rzeką. Archeolodzy odnaleźli ślady wielkiej powodzi sprzed roku 1 900 p.n.e. Można ją powiązać z mitem o pochodzeniu państwa chińskiego, bo do dziś opowiada się o królu, który jako pierwszy, skanalizował wody rzeki po wielkiej powodzi. 15:55 TAJEMNICZE INDIE. KRAINA KONTRASTÓW (HIDDEN INDIA) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: ALEX LANCHESTER Zdjęcia: TOBY WILKINSON Na dalekim wschodzie Indii, na stepach Parku Narodowego Kaziranga żyje jedno z największych zwierząt na świecie, nosorożec indyjski. Mimo że waży dwie tony, potrafi biec z prędkością 40 km/godz. Intensywne polowania doprowadziły jednak do niemal całkowitego wymarcia gatunku. Tutejszy park narodowy jest jedną z ich ostatnich ostoi. Żyje tu połowa całej światowej populacji tego gatunku. Kraina nie byłaby tak bujna bez ważnego czynnika klimatu indyjskiego - monsunu. Monsun indyjski jest jednym z najważniejszych elementów systemu pogodowego na naszej planecie. Ma bezpośredni wpływ na całą południową Azję, wpływając na życie ponad półtora miliarda osób. Ikony fauny indyjskiej wychodzą na otwarte przestrzenie. Można obserwować, jak sobie radzą zwierzęta, gdy woda z wolna pozyskuje obszary, wysuszone przez bezlitosne upały. Przetrwanie trudnych miesięcy i straszliwych upałów pory suchej jest najgorszym okresem dla indyjskiej dzikiej przyrody. Ten doświadczający ją upał będzie jednak zarazem zbawienny. Gorące powietrze napływa do chłodniejszego, wilgotnego powietrza z południa znad Oceanu Indyjskiego. Na południowym krańcu Indii powraca monsun. Właśnie na to czeka przyroda w Indiach. 16:55 SIMON REEVE W AMERYCE PÓŁNOCNEJ - ODC. 5 (NORTH AMERICA WITH SIMON REEVE / THE AMERICAS WITH SIMON REEVE: SERIES) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Chris Mitchell Autor i poszukiwacz przygód, Simon Reeve wyrusza w kolejną podróż, tym razem do Ameryki Północnej. Odnajduje rozległy i zróżnicowany kontynent, z lodowcami, pustyniami i dżunglami, gdzie istnieje wielkie bogactwo obok zupełnej biedy, podziałów politycznych i ludzkich dramatów. Będziemy wraz z nim podziwiać piękno Gór Skalistych i surowy blask lasów zachodniego wybrzeża kontynentu. Spotkamy kowbojów z Montany, stojących w obliczu niepewnej przyszłości i rdzennych mieszkańców Gwatemali, migrujących na północ w poszukiwaniu lepszego życia. Simon, wygrzewając się w meksykańskim słońcu i drżąc w Arktyce, przetestuje temperaturę naprawdę fascynującego kontynentu. W tej części wyprawy podróżuje przez Amerykę Środkową, od wybrzeża Belize nad morzem Karaibskim do wybrzeża Oceanu Spokojnego w Kostaryce. To jedno z najpiękniejszych i najbardziej zróżnicowanych biologicznie miejsc na ziemi. W Gwatemali spotyka się z rolnikami stojącymi przed wielkim wyzwaniem. Znajdzie się na ulicach najniebezpieczniejszego miasta na świecie. Pozna wyjątkowych, młodych ochotników, którzy niosą pomoc medyczną i nadzieję. Salwador. Odwiedzi też Park Narodowy Bacalar Chico i Rezerwat Morski na północny Belize. To ponad 100 km2 lasów namorzynowych, bagien, trawy morskiej, raf koralowych i pięknego Morza Karaibskiego. 18:00 POLSKIE DZIEDZICTWO S.II - SEZON 2 ODC. 8 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski, Kamil Szymański W drugim sezonie programu "Polskie Dzidzictwo" przybliżona zostanie widzom zapomniana historia polskiego dziedzictwa na Litwie, Łotwie oraz w Estonii. W tym odcinku wybierzemy się między innymi do tajemniczego województwa wendeńskiego. 18:35 LENA NA KAUKAZIE - ARMENIA - ERYWAŃ Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Hanna Jewsiewicka, Konrad Zagórski, Jowita Baraniecka - Ogden Lena Urbańska to dziennikarka, podróżniczka, obywatelka świata. Absolwentka dziennikarstwa na warszawskim SWPS. Autorka bloga podróżniczego "Razem Taniej". Prowadziła poranne audycje w radiu Kampus oraz telewizyjne reportaże z wydarzeń kulturalnych dla TVP. Autorka programu "Moje LA" i reportażu "To jest Birma". Wraz ze swoim chłopakiem podróżują od 2013 roku. Byli razem w 74 krajach od Azji Południowo - Wschodniej, przez Amerykę Centralną, Bałkany czy Afrykę Północno - Zachodnią. W tej serii dokumentalnej Lena Urbańska zabierze nas w podróż po Kaukazie - od magicznej, gruzińskiej Swanetii i jej wież, przez ormiańskie czterotysięczniki, z największym z nich, Aragacem na czele, aż po niezwykłe, futurystyczne budynki stolicy Azerbejdżanu, Baku. W każdym odcinku będzie się starała dowiedzieć, gdzie bije puls Kaukazu. Czym naprawdę żyją jego mieszkańcy, ci starzy, którzy wciąż wspominają Związek Radziecki, i ci najmłodsi, którym bliżej do Europy czy Ameryki. Będzie obserwować, jak się bawią, świętują, pracują, jedzą i jak walczą. W każdym z 24 - minutowych odcinków nie zabraknie przewodnika, który poprowadzi nawet przez najbardziej skomplikowane zagadnienia. 19:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 48 NOWY SĄCZ Magazyn, 23 min, Polska, 2017 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Przemysław Skoczek Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tym razem Tomasz Bednarek odwiedzi Nowy Sącz. Miasto ma ponad siedem wieków historii, niezwykłą przyrodę wokół oraz malowniczą starówkę, której sercem jest duży rynek - drugi pod względem wielkości w Małopolsce, zaraz po Krakowie. O królewskiej przeszłości Nowego Sącza świadczą ruiny zamku, wzniesionego na polecenie Kazimierza Wielkiego w połowie XIV wieku. W mieście warto też zwiedzić Bazylikę św. Małgorzaty oraz Sądecki Park Etnograficzny, w którym zgromadzono 70 oryginalnych budowli, przeniesionych z całego regionu. W pobliżu Nowego Sącza znajduje się o kilka dekad starsze, bratnie miasto - Stary Sącz. W przeszłości było ono ważnym punktem szlaku handlowego prowadzącego na Węgry. Pamiątką tamtych czasów jest świetnie zachowany średniowieczny układ rynku. Obydwa miasta oferują mnóstwo atrakcji. Do tego w każdej chwili można wejść na jedną z okolicznych gór, by rozkoszować się widokami na dolinę Dunajca czy Popradu. 19:40 MIESZCZANIE ŻYWIECCY - DANUTA I ANDRZEJ Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Jankowski Scenariusz: Grzegorz Jankowski Seria składa się z dwunastu reportaży poświęconych ludziom mieszkającym w ostatniemu w alfabecie mieście na świecie Żywcu. To opowieść o tradycji, ciągłości pokoleniowej i o pracy, która w Żywcu uważana jest za coś, co tworzy człowieka. W poszczególnych odcinkach cyklu poznamy żywieckie rodziny mieszczańskie i góralskie, które międzypokoleniowo kultywują tradycję, nawet, jeśli rozumieją ją trochę inaczej od siebie. Antoni Maklakiewicz był jednym z bohaterów filmu "Putosze z Żywca". Tym razem opowiemy o jego córce Danucie i wnuku Andrzeju, którzy prowadzą dalej zakład fotograficzny i kontynuują rodzinną tradycję. Zresztą Andrzej poza klasycznymi zdjęciami w zakładzie fotograficznym, robi też zdjęcia artystyczne, za które jest nagradzany. 20:15 HOME - S. O. S. ZIEMIA! (HOME TV VERSION) Film dokumentalny, 113 min, Francja, 2009 Reżyseria: Yann Arthus - Betrand Scenariusz: Isabelle Delannoy, Denis Carot Et Yen Le Van Francuski film dokumentalny. Podróż przez wszystkie kontynenty, której celem jest zwrócenie uwagi świata na problemy oraz zagrożenia środowiska naturalnego: globalne ocieplenie, umierające lasy, wymieranie gatunków zwierząt i roślin oraz kończące się zasoby naturalne. 22:20 PRZYBŁĘDA (STRAY) Film dokumentalny, 62 min, Australia, 2020 Reżyseria: Elizabeth Lo Film jest zarówno krytyczną obserwacją ludzkiej cywilizacji poprzez spojrzenie psów, jak i zmysłową podróżą po skrajnej marginalizacji. Na skrzyżowaniu Stray w stolicy Turcji obserwujemy trzy psy - Zeytin, Nazar i Kartal. Przemierzają ulice Stambułu. Ich oczy i uszy ukazują nam intymny portret życia miasta i jego mieszkańców. Chcą pokazać, co to znaczy żyć jako istota bez statusu i bezpieczeństwa. Szukając pożywienia i schronienia, wyruszają w podróże po tureckim społeczeństwie i pozwalają nam uzyskać portret ludzkiego życia w tym mieście. Niezależnie od tego, czy prowadzą nas do rozpadających się ruin, czy tętniących życiem ulic, spojrzenia bezdomnych działają jak okno: kobiety w małżeństwach pozbawionych miłości, protestujący, uchodźcy. Psimi oczami widzimy ludzki świat rozdarty podziałami klasowymi, etnicznymi i płciowymi. 23:40 NADZIEJA Film dokumentalny, 14 min, Polska, 1988 Reżyseria: Tadeusz Pałka Przygnębiający obraz Warszawy w roku 1987. Entuzjazm roku 1981 zupełnie zniknął. Zmęczeni mieszkańcy, kolejki do sklepów. Czy wróci nadzieja? 23:55 PARAGRAF "ZERO" Cykl dokumentalny, 16 min, Polska, 1957 Scenariusz: Włodzimierz Borowik Zdjęcia: Antoni Staśkiewicz Film krytykujący sprawę przymykania oczu przez ustawodawstwo polskie na rozszerzającą się prostytucję. 00:25 DZIECI ŻOŁNIERZE - NOWA WOJNA (THE CHILD SOLDIER'S NEW JOB) Film dokumentalny, 67 min, Dania, 2016 Reżyseria: Mads Ellesoe Firmy ochroniarskie działające w Afganistanie i Iraku zatrudniają do pracy byłych dziecięcych żołnierzy z wojen afrykańskich lat 80. i 90. Międzynarodowe śledztwo dziennikarskie ukazuje niezwykle kontrowersyjne praktyki prywatnych firm z USA i Anglii, funkcjonujących poza oficjalną strefą i niepodlegających publicznej kontroli. Afganistan i Irak stały się polem walki i wpływów nowej grupy międzynarodowych najemników, ukształtowanych w najkrwawszych konfliktach ostatnich dekad. Outsorcing i pozorne oszczędności, przy jednoczesnym dążeniu do utajniania działań, przynoszą w aktualnych wojnach bliskowschodnich nowe zjawiska, z których wyłania się nowa postać wojennej rzeczywistości i zasad nią kierujących. 01:40 KOSMOPOLAK Film dokumentalny, 44 min, Polska, 1990 Reżyseria: Beata Postnikoff Scenariusz: Beata Postnikoff Zdjęcia: Tomasz Łabędź, Piotr Weychert, Krzysztof Bożym Wykonawcy: Jacek Kaczmarski Dokument o życiu i twórczości Jacka Kaczmarskiego. Dużo piosenek, wypowiedzi przyjaciół, rodziny, wspaniała rozmowa o sztuce, emigracji i historii pomiędzy Jackiem Kaczmarskim i Tadeuszem Nowakowskim. 02:30 DZIEWCZYNY Z TAMTYCH LAT Film dokumentalny, 41 min, Polska, 2005 Reżyseria: Alina Czerniakowska Scenariusz: Alina Czerniakowska Kiedy we wrześniu 1939 roku na polskie miasta posypały się bomby, a hitlerowskie zagony pancerne wtargnęły do kraju, one miały po kilkanaście lat. Ich rodzice byli najczęściej inteligentami - lekarzami lub nauczycielami. Wielu ojców miało wojskową przeszłość, niektórzy brali udział w walce o niepodległość Polski u boku Józefa Piłsudskiego. Rodziny dziewcząt łączyło wychowanie w duchu patriotycznym i troska o narodową świadomość. W owych czasach dla młodego pokolenia fraza "Bóg, honor, ojczyzna" nie była tylko pustymi słowami. Po klęsce wrześniowej dziewczęta włączyły się do ruchu konspiracyjnego. Tak jak ich męscy rówieśnicy narażały życie w walce z najeźdźcą. W oddziałach państwa podziemnego służyły jako sanitariuszki, łączniczki, szyfrantki czy kurierki. Nawet Erich von dem Bach, generał SS i głównodowodzący wojskami dławiącymi powstanie warszawskie, był pod wrażeniem odwagi i godności polskich kobiet. Koniec wojny był dla młodziutkich weteranek Armii Krajowej początkiem nowego koszmaru. Dla komunistycznych władz żołnierze państwa podziemnego stanowili zagrożenie. Rozpoczęły się aresztowania. Zatrzymywano także te kobiety, których bracia lub mężowie walczyli na Zachodzie. Kilkunasto - lub dwudziestoparoletnie dziewczęta trafiały do więzień UB. W trakcie przesłuchań były bite i torturowane. Strażnicy i funkcjonariusze służby bezpieczeństwa robili wszystko, aby je upokorzyć. Golono im głowy do gołej skóry, zmuszano więźniarki do noszenia bielizny zabranej przez hitlerowców Żydówkom. W zimnych, zawilgoconych celach kobiety cierpiały z powodu licznych chorób. Wiele z nich nie przeżyło pobytu w więzieniach, ciągnących się tygodniami przesłuchań, katowania i poniżania. Na niektórych z nich zbrodniczy reżim wykonał egzekucje. Po latach kobiety pokolenia Armii Krajowej opowiadają o strasznych chwilach okupacji i okresie stalinowskim. Przed kamerą wspominają upokorzenia i prześladowania, z jakimi się spotykały już po zwolnieniu z ubeckich więzień. W filmie Aliny Czerniakowskiej wykorzystano także relacje więźniarek spisane przez profesor Barbarę Otwinowską, zasoby archiwalne TVP S. A. oraz materiały ikonograficzne warszawskiego Domu Literatury i ze zbiorów prywatnych. Jest to film o kobietach, których życie, praca i postępowanie, często w cieniu "wielkich" mężczyzn, świadczą o odwadze, sile charakteru i umiejętności łączenia wielu funkcji rodzinnych i społecznych tak, "by nie stała się katastrofa, by mogło życie wokół funkcjonować" (cyt. z wypowiedzi Józefa Piłsudskiego o swojej matce). 03:20 NIEZNANY ŻOŁNIERZ Film dokumentalny, 46 min, Polska, 1992 Autor: Zbigniew Szaniawski Reżyseria: Edmund Zbigniew Szaniawski Scenariusz: Edmund Zbigniew Szaniawski, Witold Lisowski Zdjęcia: Krzysztof Langda, Dariusz Kopciński Program poświęcony powstaniu Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie.