TVP Dokument Sobota, 20.05.2023 Zmiany z dnia 05.05.2023 w stosunku do raportu z dnia 20.04.2023 (zmodyfikowano opis: Omówienie) 06:00 DZIKA POLSKA - CIEPŁA DŁOŃ PTASIARZA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2009 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Śledzenie wędrownych ptaków, zakładanie im obrączek, zapisywanie danych o małych wędrowcach trafiających do sieci ornitologów badaczy to jak dotąd zdecydowanie męskie zajęcie. Tym razem jednak poświęciła się im kobieta. Kieruje obozem badaczy, działających w ramach Akcji Bałtyckiej, który swe namioty i sieci rozłożył na Mierzei Wiślanej. Wędrują tędy niczym lądowym lesistym korytarzem - setki drozdów, rudzików, mysikrólików. Tutaj zostawiają informacje o sobie w zapiskach obserwatorów i przez chwilę grzeją się w ciepłych dłoniach ornitolożki. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 07:00 NOTACJE - JAN ENGLERT. MAM KONSTRUKCJE DZIEWIĘTNASTOWIECZNĄ Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2013 Autor: Sławomir Koehler Jan Englert, ur. w 1943 r. w Warszawie. Aktor teatralny i filmowy. Zadebiutował w 1957 r. w wieku 14 lat w "Kanale" Andrzeja Wajdy. W 1964 r. ukończył Państwową Wyższą Szkołę Teatralną w Warszawie. Po dyplomie występował w Teatrze Polskim w Warszawie, grywając głównie role drugoplanowe. Przełom w karierze nastąpił w 1968 r. po roli w spektaklu "Notes" Zdzisława Skowrońskiego. Wypatrzony przez Kazimierza Kutza zagrał w jego filmach: "Sól ziemi czarnej" i "Perła w koronie". W sumie zagrał w ponad stu filmach. Sympatię widzów zyskał dzięki rolom w serialach: "Polskie drogi", "Noce i dnie", Matki, żony i kochanki. Od 1997 r. związany z Teatrem Narodowym w Warszawie, w którym od 2003 r. jest dyrektorem artystycznym. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 07:15 ABSOLUTORIUM Film dokumentalny, 19 min, Polska, 1971 Reżyseria: Marcel Łoziński Scenariusz: Marcel Łoziński Zdjęcia: Jan Mogilnicki Dokumentalna etiuda studencka Marcela Łozińskiego z 1971 roku. Film zrealizowano pod opieką artystyczną Kazimierza Karabasza i Adolfa Forberta. Łoziński filmuje grupę znajomych z liceum, która spotkała się po dziesięciu latach od matury. Trzydziestolatkowie dyskutują, piją, palą. W tym wczesnym filmie widać już cechy znane szerokiej widowni z dalszych, dojrzałych prac reżysera: talent do wyłapywania urywków dialogów, spojrzeń i sylwetek, które niby nic nie wnosząc tworzą w zestawieniu pełny obraz filmowanego zjawiska. Film zdobył nagrodę Wydziału Kultury PRN na Festiwalu Etiud PWSFTviT w 1972 roku. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 07:35 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 62 BYDGOSZCZ Magazyn, 23 min, Polska, 2017 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Agata Winnicka Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Kolejnym przystankiem na trasie podróży Tomasza Bednarka będzie Bydgoszcz. Przez ostatnie dekady to miasto wypracowało swój unikalny charakter. Z dawnego ośrodka żeglugi śródlądowej ewoluowało do ważnego ośrodka kultury i sportu, nie zapominając przy tym o swoich wodnych tradycjach. Wisząca ponad Brdą rzeźba "Przechodzący przez rzekę" autorstwa Jerzego Kędziory idealnie oddaje naturę Bydgoszczy - kto chce ją zwiedzić, musi liczyć się z ciągłym przekraczaniem wody. Miasto porównywane jest z Wenecją i Amsterdamem. Jednym z najbardziej urokliwych miejskich zakątków jest bydgoska Wenecja - pierzeja XIX i XX - wiecznych kamienic, leżących na wodzie. Budynki, w których wówczas mieściły się fabryki i warsztaty rzemieślników, wzniesiono na palach wbitych w dno rzeki. Dziś od lustra wody oddziela je malowniczy bulwar, a z Wyspą Młyńską łączy kładka, miejsce uwielbiane zwłaszcza przez zakochanych. Bydgoszcz to miasto genialnego matematyka i kryptologa - Mariana Rejewskiego. W 1932 roku wraz z Jerzym Różyckim i Henrykiem Zygalskim złamał kod niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. Nie doszłoby do tego, gdyby nie twierdzenie o iloczynie permutacji sformułowane w trakcie prac przez Rejewskiego. Dziś określane jest ono mianem "twierdzenia, które wygrało II wojnę światową". (zmodyfikowano opis: Omówienie) 08:05 WETERYNARZE Z SERCEM - /82/ Reality show, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Program prezentuje przypadki pacjentów pojawiających się w klinikach weterynaryjnych, pracę i opiekę medyczną nad zwierzętami w ogrodach zoologicznych i innych placówkach działających na rzecz zwierząt. Odwiedzamy ośrodki rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami i placówki wykorzystujące w swej pracy zwierzęta, np. policja czy służby celne. Zobaczymy także mniej popularne zwierzęta domowe, jak gryzonie czy zwierzęta egzotyczne. Program wskazuje, jak postępować ze zwierzętami i uczy empatii w stosunku do nich. Według legend, nietoperze należą do ciemnej strony tego świata, ponieważ kochają noce. Z trzech krążących o nich pogłosek - że wypijają krew, wkręcają się we włosy i śpią do góry nogami - tylko ostatnia okazuje się prawdziwa. Zimową porą nietoperze skryły się w poniemieckich szczecińskich bunkrach. Zapraszamy do ich królestwa. Przedstawiamy też psa szkolonego do odnajdywania nietoperzy. Często, spacerując zimą po lesie, zostawiamy tzw. ludzkie jedzenie. Czy aby na pewno pomagamy w ten sposób dzikim zwierzętom? A co z dokarmianiem ptaków zimą? Pomagamy czy szkodzimy? Kilkanaście zwierząt, które w święta zostały wyrzucone przez swoich właścicieli na parkingach czy przy drogach, znalazło dom dzięki Fundacji Znajdki. Kto jeszcze czeka tam na miłość? (zmodyfikowano opis: Omówienie) 08:30 FASCYNUJĄCE MIEJSCA - FASCYNUJĄCA AMERYKA POŁUDNIOWA Z PANTANALU DO IGUAZU (FASCINATING SOUTH AMERICA - FROM PANTANAL TO THE IGUACU) Cykl dokumentalny, 14 min, Niemcy, 2014 Reżyseria: Annette Scheurich, Steffen Sailer Pantanal w południowo - zachodniej Brazylii to największa równina bagienna na świecie zasilana przez liczne rzeki. Do tego fascynującego miejsca odwiedzających ściąga przede wszystkim niepowtarzalny świat zwierząt. Dostawa ryb na Pantanalu wydaje się niewyczerpana. Obfitość ryb ściąga nie tylko wydry. Kormorany są specjalistami od rybołówstwa. Nieustannie słychać krakanie, kląskanie, ćwierkanie i śpiewy... aż do zmierzchu, gdy chór cichnie. Rzeki i jeziora Pantanalu zasilane są rzeką Paragwaj. Należy do tego samego systemu rzecznego co rzeki Iguazu. Iguazu to największy wodospad na ziemi, który swoją siłę demonstruje na brazylijsko - argentyńskiej granicy. Ogromne masy wody spadają z wysokości 82 metrów. Grzmiący wodospad jest otoczony gęstym lasem deszczowym. Ryk wodospadu Iguaz jest wszechobecny. Tak jak bagna Pantanalu wodospad tworzy niezwykły habitat dla licznej flory i fauny tam, gdzie masy wód Iguaz łączą się w potężne kaskady, żłobiąc sobie drogę w skalnym krajobrazie. Niczym nieskrępowana przyroda pokazuje swoją siłę. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 13:15 LUSTRO Film dokumentalny, 15 min, Polska, 1976 Reżyseria: Andrzej Barański Scenariusz: Andrzej Barański Zdjęcia: Andrzej Jaworski Aktorzy: Zdzisław Lesniak Film satyra, problem społeczny. Film w konwencji żartu. Lustro, które nie chce odbijać obrazu palącego papierosy mężczyzny. Pokazało mu perspektywę każdego palacza, chorobę, a nawet zgon. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 13:50 UKRYTE KRÓLESTWA - CZ. 2. LASY PEŁNE TAJEMNIC (HIDDEN KINGDOMS. SMALL WORLDS, GIANT STORIES) Serial dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2013 Miniserial BBC Worldwide pozwalający obserwować najmniejszych mieszkańców pustyni i sawanny z ich perspektywy - ukrytego królestwa. Naszą planetę zamieszkują miliony gatunków rozmaitych zwierząt. Wielkie i potężne zwracają na siebie uwagę otoczenia, ale poza nimi żyją też inne stworzenia. Tuż pod naszymi stopami istnieją ukryte, pełne tajemnic środowiska tętniące życiem. Ich mieszkańcy postrzegają świat zupełnie inaczej niż my. Spadający żołądź staje się meteorytem. Niewielki strumyk - tsunami. Każdy wróg to olbrzym. Dzięki nowoczesnym urządzeniom widz obserwuje świat z ich perspektywy. Druga część serialu została poświęcona mieszkańcom lasów. To opowieści o życiu w tropikalnych lasach deszczowych i lasach Ameryki Północnej. Pierwotne lasy Ameryki Północnej. Stuletnie dęby rzucają cień na spowitą mrokiem krainę. Jesienią co roku z drzew spadają żołędzie. Pręgowce amerykańskie czekały na to od dawna. Młody, zaledwie sześciotygodniowy samiec wkrótce stanie przed najważniejszym wyzwaniem w życiu. Najmniejsze zwierzęta muszą szukać schronienia. Dla pręgowców amerykańskich to czas gromadzenia żywności. Zbliża się zima. Po szybkiej kontroli jakości pierwszy żołądź trafia do torby policzkowej. Pręgowce mogą wykopywać tunele o ponad 10 - metrowej długości. W takiej kryjówce zapasy są bezpieczne. By przetrwać długą zimę, muszą zgromadzić co najmniej sto żołędzi. Pręgowce amerykańskie to notoryczne złodziejaszki. Każdej jesieni łoś, zjadając żołędzie, przybiera na wadze sto kilogramów. W ten sposób może przetrwać surową zimę. Małe zwierzęta nie potrafią zmagazynować tak dużych zapasów tłuszczu. Dlatego spiżarnie z żołędziami są dla nich tak ważne. Po drugiej stronie świata rosną lasy, do których zima nigdy nie dociera. Wilgotne lasy Borneo. Kraina nieustającego ciepła. Wśród podszytu żyje tu mnóstwo małych zwierząt. Więcej niż gdziekolwiek indziej na świecie. W tym ukrytym królestwie toczy się zażarta rywalizacja. Wiele gatunków walczy tu o przetrwanie. Każdy musi znaleźć sobie własne miejsce w zatłoczonym świecie. Wyżej, wśród koron drzew, żyje jedno z najbardziej osobliwych miejscowych zwierząt. Wiewiórecznik. Przodkowie tego małego ssaka żyli w tych lasach już ponad dziesięć milionów lat temu. Rosnący w pobliżu olbrzymi mangostan zapewnia samicy niezbędne do przetrwania owoce. Dwa razy większe od wiewióreczników rudawki wielkie to największe nietoperze na świecie. Przelatują z jednego owocującego drzewa na drugie. Ponad połowa gatunków żyjących w lesie deszczowym jest aktywna nocą. Dla zwierząt aktywnych w ciągu dnia las nocą to zupełnie obcy świat. W ukrytym królestwie rytm życia nigdy nie słabnie. Z wyjątkiem lasów strefy umiarkowanej, gdzie nastają mrozy. Niewiele małych zwierząt przeżywa pierwsze miesiące po narodzinach. Te, którym się to udaje, są jednak lepiej przygotowane do życia w ukrytym królestwie. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 14:50 OPOWIEŚĆ O CHINACH - JEDWABNY SZLAK I CHIŃSKIE STATKI. ODC. 2/6 (THE STORY OF CHINA) Serial dokumentalny, 55 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Rebecca Dobbs Wykonawcy: Janusz Szydłowski Przez ostatnich 30 lat w Chinach kształtowało się społeczeństwo konsumpcyjne. Po zerwaniu z rewolucyjnym komunizmem Mao, Chiny rozpoczęły marsz ku przyszłości. Wolni Chińczycy przeobrazili swój świat. Sięgnęli po pradawne wierzenia i ideały, które przez wieki dawały im siłę. Okazuje się, że to, co nowe, jest mało kuszące, a to, co stare - bardzo trwałe. Przeszłość Chin, to parę tysięcy lat. Tak daleko wstecz, że nie istnieją żadne teksty pisane, dokumentujące narodziny cywilizacji. Lecz istnieją mity i legendy, przekazywane od stuleci. Prowadzą nas one do centrum niziny Żółtej Rzeki, od której Chiny wzięły nazwę: Zhongguo, kraj Środka. Tam można odnaleźć ślady początków. A kwestią zasadniczą w dziejach chińskiej państwowości było zapanowanie nad niszczycielską Żółtą Rzeką. Archeolodzy odnaleźli ślady wielkiej powodzi sprzed roku 1 900 p.n.e. Można ją powiązać z mitem o pochodzeniu państwa chińskiego, bo do dziś opowiada się o królu, który jako pierwszy, skanalizował wody rzeki po wielkiej powodzi. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 16:55 SIMON REEVE W AMERYCE PÓŁNOCNEJ - ODC. 5 (NORTH AMERICA WITH SIMON REEVE / THE AMERICAS WITH SIMON REEVE: SERIES) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Chris Mitchell Autor i poszukiwacz przygód, Simon Reeve wyrusza w kolejną podróż, tym razem do Ameryki Północnej. Odnajduje rozległy i zróżnicowany kontynent, z lodowcami, pustyniami i dżunglami, gdzie istnieje wielkie bogactwo obok zupełnej biedy, podziałów politycznych i ludzkich dramatów. Będziemy wraz z nim podziwiać piękno Gór Skalistych i surowy blask lasów zachodniego wybrzeża kontynentu. Spotkamy kowbojów z Montany, stojących w obliczu niepewnej przyszłości i rdzennych mieszkańców Gwatemali, migrujących na północ w poszukiwaniu lepszego życia. Simon, wygrzewając się w meksykańskim słońcu i drżąc w Arktyce, przetestuje temperaturę naprawdę fascynującego kontynentu. W tej części wyprawy podróżuje przez Amerykę Środkową, od wybrzeża Belize nad morzem Karaibskim do wybrzeża Oceanu Spokojnego w Kostaryce. To jedno z najpiękniejszych i najbardziej zróżnicowanych biologicznie miejsc na ziemi. W Gwatemali spotyka się z rolnikami stojącymi przed wielkim wyzwaniem. Znajdzie się na ulicach najniebezpieczniejszego miasta na świecie. Pozna wyjątkowych, młodych ochotników, którzy niosą pomoc medyczną i nadzieję. Salwador. Odwiedzi też Park Narodowy Bacalar Chico i Rezerwat Morski na północny Belize. To ponad 100 km2 lasów namorzynowych, bagien, trawy morskiej, raf koralowych i pięknego Morza Karaibskiego. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 19:40 MIESZCZANIE ŻYWIECCY - DANUTA I ANDRZEJ Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Jankowski Scenariusz: Grzegorz Jankowski Seria składa się z dwunastu reportaży poświęconych ludziom mieszkającym w ostatniemu w alfabecie mieście na świecie Żywcu. To opowieść o tradycji, ciągłości pokoleniowej i o pracy, która w Żywcu uważana jest za coś, co tworzy człowieka. W poszczególnych odcinkach cyklu poznamy żywieckie rodziny mieszczańskie i góralskie, które międzypokoleniowo kultywują tradycję, nawet, jeśli rozumieją ją trochę inaczej od siebie. Antoni Maklakiewicz był jednym z bohaterów filmu "Putosze z Żywca". Tym razem opowiemy o jego córce Danucie i wnuku Andrzeju, którzy prowadzą dalej zakład fotograficzny i kontynuują rodzinną tradycję. Zresztą Andrzej poza klasycznymi zdjęciami w zakładzie fotograficznym, robi też zdjęcia artystyczne, za które jest nagradzany. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 22:20 PRZYBŁĘDA (STRAY) Film dokumentalny, 62 min, Australia, 2020 Reżyseria: Elizabeth Lo Film jest zarówno krytyczną obserwacją ludzkiej cywilizacji poprzez spojrzenie psów, jak i zmysłową podróżą po skrajnej marginalizacji. Na skrzyżowaniu Stray w stolicy Turcji obserwujemy trzy psy - Zeytin, Nazar i Kartal. Przemierzają ulice Stambułu. Ich oczy i uszy ukazują nam intymny portret życia miasta i jego mieszkańców. Chcą pokazać, co to znaczy żyć jako istota bez statusu i bezpieczeństwa. Szukając pożywienia i schronienia, wyruszają w podróże po tureckim społeczeństwie i pozwalają nam uzyskać portret ludzkiego życia w tym mieście. Niezależnie od tego, czy prowadzą nas do rozpadających się ruin, czy tętniących życiem ulic, spojrzenia bezdomnych działają jak okno: kobiety w małżeństwach pozbawionych miłości, protestujący, uchodźcy. Psimi oczami widzimy ludzki świat rozdarty podziałami klasowymi, etnicznymi i płciowymi. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 00:25 DZIECI ŻOŁNIERZE - NOWA WOJNA (THE CHILD SOLDIER'S NEW JOB) Film dokumentalny, 67 min, Dania, 2016 Reżyseria: Mads Ellesoe Firmy ochroniarskie działające w Afganistanie i Iraku zatrudniają do pracy byłych dziecięcych żołnierzy z wojen afrykańskich lat 80. i 90. Międzynarodowe śledztwo dziennikarskie ukazuje niezwykle kontrowersyjne praktyki prywatnych firm z USA i Anglii, funkcjonujących poza oficjalną strefą i niepodlegających publicznej kontroli. Afganistan i Irak stały się polem walki i wpływów nowej grupy międzynarodowych najemników, ukształtowanych w najkrwawszych konfliktach ostatnich dekad. Outsorcing i pozorne oszczędności, przy jednoczesnym dążeniu do utajniania działań, przynoszą w aktualnych wojnach bliskowschodnich nowe zjawiska, z których wyłania się nowa postać wojennej rzeczywistości i zasad nią kierujących. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 01:40 KOSMOPOLAK Film dokumentalny, 44 min, Polska, 1990 Reżyseria: Beata Postnikoff Scenariusz: Beata Postnikoff Zdjęcia: Tomasz Łabędź, Piotr Weychert, Krzysztof Bożym Wykonawcy: Jacek Kaczmarski Dokument o życiu i twórczości Jacka Kaczmarskiego. Dużo piosenek, wypowiedzi przyjaciół, rodziny, wspaniała rozmowa o sztuce, emigracji i historii pomiędzy Jackiem Kaczmarskim i Tadeuszem Nowakowskim. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 02:30 DZIEWCZYNY Z TAMTYCH LAT Film dokumentalny, 41 min, Polska, 2005 Reżyseria: Alina Czerniakowska Scenariusz: Alina Czerniakowska Kiedy we wrześniu 1939 roku na polskie miasta posypały się bomby, a hitlerowskie zagony pancerne wtargnęły do kraju, one miały po kilkanaście lat. Ich rodzice byli najczęściej inteligentami - lekarzami lub nauczycielami. Wielu ojców miało wojskową przeszłość, niektórzy brali udział w walce o niepodległość Polski u boku Józefa Piłsudskiego. Rodziny dziewcząt łączyło wychowanie w duchu patriotycznym i troska o narodową świadomość. W owych czasach dla młodego pokolenia fraza "Bóg, honor, ojczyzna" nie była tylko pustymi słowami. Po klęsce wrześniowej dziewczęta włączyły się do ruchu konspiracyjnego. Tak jak ich męscy rówieśnicy narażały życie w walce z najeźdźcą. W oddziałach państwa podziemnego służyły jako sanitariuszki, łączniczki, szyfrantki czy kurierki. Nawet Erich von dem Bach, generał SS i głównodowodzący wojskami dławiącymi powstanie warszawskie, był pod wrażeniem odwagi i godności polskich kobiet. Koniec wojny był dla młodziutkich weteranek Armii Krajowej początkiem nowego koszmaru. Dla komunistycznych władz żołnierze państwa podziemnego stanowili zagrożenie. Rozpoczęły się aresztowania. Zatrzymywano także te kobiety, których bracia lub mężowie walczyli na Zachodzie. Kilkunasto - lub dwudziestoparoletnie dziewczęta trafiały do więzień UB. W trakcie przesłuchań były bite i torturowane. Strażnicy i funkcjonariusze służby bezpieczeństwa robili wszystko, aby je upokorzyć. Golono im głowy do gołej skóry, zmuszano więźniarki do noszenia bielizny zabranej przez hitlerowców Żydówkom. W zimnych, zawilgoconych celach kobiety cierpiały z powodu licznych chorób. Wiele z nich nie przeżyło pobytu w więzieniach, ciągnących się tygodniami przesłuchań, katowania i poniżania. Na niektórych z nich zbrodniczy reżim wykonał egzekucje. Po latach kobiety pokolenia Armii Krajowej opowiadają o strasznych chwilach okupacji i okresie stalinowskim. Przed kamerą wspominają upokorzenia i prześladowania, z jakimi się spotykały już po zwolnieniu z ubeckich więzień. W filmie Aliny Czerniakowskiej wykorzystano także relacje więźniarek spisane przez profesor Barbarę Otwinowską, zasoby archiwalne TVP S. A. oraz materiały ikonograficzne warszawskiego Domu Literatury i ze zbiorów prywatnych. Jest to film o kobietach, których życie, praca i postępowanie, często w cieniu "wielkich" mężczyzn, świadczą o odwadze, sile charakteru i umiejętności łączenia wielu funkcji rodzinnych i społecznych tak, "by nie stała się katastrofa, by mogło życie wokół funkcjonować" (cyt. z wypowiedzi Józefa Piłsudskiego o swojej matce).