TVP Historia Wtorek, 16.05.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 16 MAJA. ODC. 564 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1703 - założenie St. Petersburga; 1932 - w ZSRS ogłoszono wytyczne dot. walki państwa i partii z religią; 1943 - Jurgen Stroop wysadził w powietrze warszawską Wielką Synagogę przy Tłomackiem; 07:10 WOJENNE DZIEWCZYNY S.IV - ODC. 51 (SERIA IV ODC. 12) Serial wojenny, 41 min, Polska, 2021 Reżyseria: Anna Kazejak, Filip Zylber Scenariusz: Marcin Ciastoń Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Aleksandra Pisula, Vanessa Aleksander, Maja Szopa, Danuta Stenka, Peter Wolf, Katrin Buhring, Maciej Brzoska, Mateusz Rzeźniczak, Magdalena Czerwińska, Piotr Nerlewski, Sebastian Jasnoch Volksdeutsch, który szantażuje Jadwigę i Bronkę, żąda, by płaciły mu dwa razy wyższy haracz za milczenie. Kobiety są przestraszone, zwłaszcza że ukrywają w jadłodajni Jasia. Nitka jest milcząca, zachowuje się bardzo nieswojo. W końcu postanawia wyznać dziewczynom, że Margarethe jest jej daleką rodziną. Leokadia chce, by Nitka obserwowała swoją ciotkę, ma nadzieję, że ich rodzinne więzy mogą okazać się przydatne dla organizacji. Ewka razem z Sońką obmyśla plan odbicia jego matki z transportu. W pewnym momencie chłopakowi puszczają nerwy i prawie demaskuje się przed żołnierzami niemieckimi. Do Ewki dociera, że nie może pozwolić, by przeprowadzali tę akcję na własną rękę. Zdaje sobie sprawę, że w razie niepowodzenia zagrożone może być życie wszystkich aresztowanych. 08:25 HISTORIA POLSKI - OSTATNIA HABSBURŻANKA Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2022 Reżyseria: Judyta Syrek, Wojciech Kursa Scenariusz: Judyta Syrek Zdjęcia: Tomasz Stańco, Michał Bożek, Wojciech Kursa Wykonawcy: Krystyna Czubówna Film pokazujący losy ostatnich Habsburgów z Żywca na bazie rozmowy z księżną Renatą Habsburg Lorena de Zulueta, córką arcyksięcia Karola Olbrachta Habsburga, ostatniego dziedzica z Żywca i arcyksiężnej Alicji Ancarcrona (primo voto Badeni). Kanwą scenariusza filmu jest treść pocztówek, które księżna Renata i jej rodzeństwo otrzymywali od swojego taty z podróży. Pocztówki te zostały wystawione na sprzedaż przez jednego z mieszkańców Żywca na jednej z najpopularniejszych aukcji internetowych. Treść tych pocztówek przeniesie widzów w czasy przedwojenne i będzie pretekstem do opowiedzenia historii ostatnich żywieckich Habsburgów. 09:35 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA BERLIŃSKIEGO BUNKRA, CZ. 1 Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2000 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Historia ta zaczęła się pod koniec wojny w 1945 roku, kiedy Adolf Hitler w obawie przed bombardowaniami przeprowadzanymi przez aliantów, zdecydował o przeniesieniu swej kwatery do bunkra wybudowanego pod ogrodem Kancelarii Rzeszy. Adolf Hitler postanowił, że obrona przed wojskami, które prowadziły swoisty wyścig o to, kto zdobędzie Berlin, ma być prowadzona do końca, bez względu na straty. Dlaczego niemiecki przywódca w momencie, gdy nie było już szans na zwycięstwo, skazał tysiące żołnierzy na pewną śmierć? 10:00 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA BERLIŃSKIEGO BUNKRA, CZ. 2 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2000 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański W schronie Kancelarii Rzeszy w centrum Berlina słychać było odgłosy walki trwającej w sąsiedztwie. Radzieccy żołnierze znajdowali się w odległości stu kilkudziesięciu metrów od wejścia do schronu i lada moment mogli przerwać słabą obronę i wedrzeć się do wnętrza. Adolf Hitler mógł dostać się w ich ręce 10:30 PORTRET DAMY - KAROLINA LANCKOROŃSKA Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2004 Reżyseria: Paweł Woldan Scenariusz: Paweł Woldan Wykonawcy: Karolina Lanckorońska Film poświęcony jest postaci profesor Karoliny Lanckorońskiej, pochodzącej z arystokratycznej rodziny wybitnej Polki, historyka sztuki, twórczyni Instytutu Historycznego w Rzymie, ofiarodawczyni rodzinnej kolekcji wybitnych dzieł sztuki dla zamków królewskich w Warszawie i na Wawelu. Film opowiada o jej długim, bo 104 - letnim życiu, które poświęciła Polsce i nauce. Urodzona w Austrii, przed wojną mieszkała we Lwowie, gdzie wykładała na Uniwersytecie Jana Kazimierza. W czasie okupacji zaangażowała się w działalność konspiracyjną i trafiła do obozu w Ravensbruck. Po wojnie zmuszona do emigracji osiadła w Rzymie, gdzie aż do swojej śmierci prowadziła działalność naukową i stypendialną na rzecz nauki polskiej. Film oparty został na jej wspomnieniach i na wspomnieniach ludzi, którzy pragną przybliżyć postać jednej z najwybitniejszych Polek XX wieku. 11:30 SPÓR O HISTORIĘ - RZĄD BRYTYJSKI A HITLEROWSKIE NIEMCY Debata, 30 min, Polska, 2021 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Tadeusz Płużański Częstokroć powtarza się opinię, że "Anglia nie ma wiecznych sojuszników ani wiecznych wrogów; wieczne są tylko interesy Wielkiej Brytanii i obowiązek ich ochrony". Jakie cele mieli politycy brytyjscy siadając do rozmów z Niemcami w 1935 roku i podpisując układ morski? Jak układały się relacje brytyjsko - niemieckie przed II wojną światową? Goście: prof. Marek Kornat Instytut Historii PAN i prof. Marek Dutkiewicz, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach. 12:05 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - ŚWIAT WEDŁUG MOSKWY Magazyn, 30 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Prowadzący: Andrzej Mietkowski Trwa ofensywa Rosji na wszystkich niemal kontynentach. Wolny świat broni porządku światowego, opartego na poszanowaniu prawa. Decyduje się nowa globalna mapa. O planach imperialnych Kremla mówią m.in. prof. Piotr Grochmalski, dziennikarz, korespondent wojenny, politolog i dr Przemysław Gasztold - Seń, historyk IPN, autor m.in. "Terrorism in the Cold War". 12:45 JAPOŃSKA WYPRAWA JOANNY LUMLEY - ODC. 1 (JOANNA LUMLEY'S JAPAN) 46 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Neil Ferguson, Ewen Thomson Gwiazda serialu "Absolutnie fantastyczne", Joanna Lumley, przemierza Japonię od lodowatych syberyjskich mórz na północy po subtropikalne wyspy na południu. Jej podróż rozpoczyna się w ujemnych temperaturach na Hokkaido, gdzie żyją najpiękniejsze i najbardziej zagrożone dzikie zwierzęta Japonii. Wędrując na południe, Joanna odwiedza Tokio, starożytną stolicę Kioto z zachwycającymi świątyniami, oraz Nagasaki, miasto o tragicznej przeszłości. Jej epicka podróż kończy się na sielskich plażach Kohamy, jednej z najodleglejszych pacyficznych wysp Japonii, gdzie mieszkają dziewczyny z girlsbandu, których średnia wieku wynosi 84 lata. 13:40 WÓŁ Film dokumentalny, 19 min, Polska, 1977 Reżyseria: Józef Cyrus Film przedstawia codzienne życie sędziwego rolnika. 14:05 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - SULEJMAN WSPANIAŁY (SULEIMAN THE MAGNIFICENT) Cykl dokumentalny, 90 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Prowadzący: Stphan Bern Wykonawcy: Marek Ciuniel Filmowa opowieść o XVI - wiecznym władcy Imperium Otomańskiego - sułtanie Sulejmanie Wielkim, zwanym także Wspaniałym, który rządził Turcją przez 46 lat, czyniąc z niej potęgę militarną i gospodarczą. Udało mu się skutecznie zreformować armię, administrację i prawo. Jako człowiek renesansu był miłośnikiem sztuki i architektury oraz namiętnym kochankiem. Ukochaną kobietą jego życia była żona Roksolana, niewolnica z terenów Ukrainy. Ciemną stroną jego charakteru i rządów były liczne zbrodnie, dokonywane nie tylko na wrogach, ale i na własnej rodzinie, nie wykluczając dzieci i wnuków, a także na przyjaciołach. Na tym przykładzie lepiej poznajemy, jak straszną doktryną był islam i na co zezwalało tureckie zwyczajowe prawo. 15:40 KOŁO HISTORII - TAK ŻYĆ WARTO BYŁO Cykl reportaży, 35 min, Polska, 2013 Scenariusz: Alina Czerniakowska Jest to opowieść o losach Polaków, i jest to fragment historii Polski ostatniego stulecia pokazana na przykładzie rodziny Jonkajtysów. Bohaterką filmu jest Grażyna Jonkajtys - Luba. Wraz z nią przenosimy się do spokojnych, szczęśliwych lat II Rzeczypospolitej, potem poznajemy okrutne losy Polaków deportowanych na Syberię, dramatyczne powroty do zniszczonej Warszawy, wreszcie życie w Polsce Ludowej. Grażyna Jonkajtys - Luba poprzez wystawy i publikacje przybliżała losy Polaków w czasie II wojny światowej mieszkańcom Nowego Jorku. W filmie, jak w soczewce skupiony jest obraz polskich dziejów ostatniego stulecia, a wartością nadrzędną dla bohaterki jest patriotyzm. 16:20 SUKCES Film dokumentalny, 13 min, Polska, 1968 Reżyseria: Marek Piwowski Zdjęcia: Stanisław Niedbalski, Zygmunt Samosiuk Filmowy portret Czesława Niemena. 17:00 WOJENNE DZIEWCZYNY S.IV - ODC. 52 (SERIA IV ODC. 13) Ваенныя дзяўчаты (Wojenne dziewczyny), серыял Serial TVP, 44 min, Polska, 2021 Reżyseria: Anna Kazejak, Filip Zylber Muzyka: Bartosz Chajdecki, Piotr Komorowski Aktorzy: Aleksandra Pisula, Vanessa Aleksander, Maja Szopa, Michał Czernecki, Peter Wolf, Katrin Buhring, Mickey Hardt, Maciej Brzoska, Magdalena Czerwińska, Piotr Nerlewski, Paweł Małaszyński Marysia spotyka się z Meyerem w krypcie kościoła, gdzie pochowana została Irka. Mężczyzna przekazuje jej zdjęcia tajnych niemieckich dokumentów oraz informuje, że Andrzej zostanie przeniesiony do ośrodka koło Warszawy. Martin von Schnitz zostaje zaproszony na polowanie zorganizowane przez Margarethe w rodzinnej posiadłości Nitki w Złoczewicach. Dziewczyny w końcu będą miały szansę, by pomścić Irkę. Dowództwo obawia się odwetu na mieszkańcach Złoczewic i nie wydaje zgody na wykonanie wyroku. Jedyna szansa na pozbycie się Martina to przeprowadzenie akcji tak, by wyglądała na wypadek. 18:55 HISTORIA POLSKI - TAJEMNICE POCZĄTKÓW POLSKI - DROGA DO KRÓLESTWA Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2018 Reżyseria: Zdzisław Cozac Scenariusz: Zdzisław Cozac Zdjęcia: Mariusz Gala, Zdzisław Cozac Dokument "Droga do królestwa" ukazuje podbój przez Mieszka I ziem nad Odrą i Wisłą, które stały się fundamentem Polski. Jaki obszar zdołał opanować Mieszko I w czasie swoich rządów? Mapę jego państwa wydedukowano z mało precyzyjnego opisu granic, zawartego w dokumencie zwanym Dagome iudex. Interpretacja ta budzi dziś wiele wątpliwości. Film jest próbą weryfikacji popularnej mapy państwa Mieszka I poprzez poszukiwanie jego śladów archeologicznych w różnych regionach naszego kraju. Po drodze pojawiają się pytania: czy piastowski władca miał strategię podboju ziem nad Odrą i Wisłą? Na jakich terenach szczególnie mu zależało? Skąd czerpał środki na zbrojenia i budowę nowych grodów? I wreszcie - czy mógł mieć wizję budowy Polski? Z filmu wyłania się wizerunek naszego pierwszego historycznego władcy odbiegający od podręcznikowego przekazu. Paradoksem jest, że Mieszka I, który nie wiedział, że jest Polakiem i buduje Polskę, uważamy za twórcę Polski. I słusznie! Obszar, który zdołał sobie podporządkować Mieszko I, przejął, a następnie poszerzył jego syn Bolesław Chrobry, przyjmując nazwę Polska dla swego królestwa. 20:00 W CIENIU TERRORU - CZĘŚĆ 2 (IN THE FACE OF TERROR / IN THE SHADOW OF TERROR) Cykl dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Colin Barr, Ruth Kelly Trzyczęściowy film dokumentalny BBC o terroryzmie. Powrót do wydarzeń z nocy 2017 r. Pięć ataków terrorystycznych, 36 zabitych, dziesiątki rannych. Ale Wielka Brytania nie jest sama. W ciągu 10 lat liczba ofiar terroru drastycznie wzrosła na całym świecie. W obliczu tych wydarzeń pytamy, dlaczego tak się dzieje, że w Manchesterze, Syrii, Paryżu i całych Stanach Zjednoczonych dochodzi do rozprzestrzeniania się terroryzmu. Jak możemy przetrwać? 21:05 WOJNA O TRONY. PRAWDZIWA HISTORIA EUROPY S.III - ZAKOCHANY HENRYK IV. 1594 - 1601. ODC. 2/6 (REAL WAR OF THRONES. ODC. 2/6) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2019 Reżyseria: Vanessa Pontet, Alain Brunard W burzliwych czasach średniowiecznej Europy żądne władzy dynastie walczyły o dominację na kontynencie. Walczono na polach bitew, jednak często decydujące boje rozgrywały się w kuluarach. Za grubymi murami zamków zawierano strategiczne sojusze, dochodziło do aktów cudzołóstwa, spisków, zdrad i morderstw. Bezlitosne intrygi doprowadziły do zerwania więzi w wielu znamienitych rodach i wpłynęły na sposób, w jaki kierowały one swoimi imperiami. Serial przybliża losy postaci bezpośrednio zaangażowanych w spory dynastyczne, przedstawia ich motywacje w dążeniu do osiągnięcia celu oraz prezentuje skutki ich dobrych i złych decyzji. Dokument ukazuje również, jak pragnienie władzy i ludzkie namiętności były istotnymi czynnikami w tworzeniu się narodów europejskich. 22:00 MONTE CASSINO. OSTATNI ROZDZIAŁ Film dokumentalny, 75 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Łysiak Scenariusz: Tomasz Łysiak Zdjęcia: Konrad Bloch Film "Monte Cassino. Ostatnio rozdział" to opowieść o Chwale i Goryczy (nawiązując do innego słynnego tytułu), to historia tych, którzy jak bohaterowie quasi biblijnej przypowieści peregrynują w mundurach ku wolnej Polsce przez pół świata. Pokażemy zarówno ich los, jak i wartości, które leżały u podstaw prowadzonej przez nich walki. "Za Polskę" to były często ostatnie słowa wypowiadane przez ginących na polu bitwy Andersiaków i były one najgłębszym, najszczerszym wyznaniem wiary. Wiary w świętą polską sprawę. Również o tej wierze będzie ten film. Główną jednak ideą filmu "Ostatni rozdział" jest pójściem za opowieściami weteranów. Autor filmu odbył rozmowy z weteranami 2. Korpusu, nagrywając obszerny materiał - wielowątkową opowieść o losach żołnierzy. Wśród nich także i najmłodszego żołnierza Armii Andersa, kpt. Krzysztofa Flizaka, który wyruszył z Syberii na poszukiwanie ojca i przebył, jako 10 - letnie dziecko 3500 km, żeby go odnaleźć. To także historie ostatniego artysty Andersa czy Polaków, którzy by dostać się do polskiego wojska. uciekali z Wehrmachtu. Towarzyszymy im z kamerą, gdy w trakcie pielgrzymki zorganizowanej przez Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych jadą pod Monte Cassino, Piedimonte San Germano czy wreszcie do Bolonii, by tam wspólnie upamiętniać kolegów, którzy na ziemi włoskiej zostali, gdyż w zgodzie z tym, co napisane na pomniku na wzgórzu 593, Bogu oddali ducha, a Polsce serce. Film powstał przy współpracy Urzędu do Spraw Kombatantów. 23:15 POTOP REDIVIVUS Film historyczny, 177 min, Polska, 2014 Reżyseria: Jerzy Hoffman Aktorzy: Daniel Olbychski, Małgorzata Braunek, Tadeusz Łomnicki, Kazimierz Wichniarz "Potop Redivivus" to projekt Filmoteki Narodowej, który powstał z potrzeby zaprezentowania współczesnej widowni "Potopu" na dużym i małym ekranie w doskonałej jakości i nowej, atrakcyjnej formie. Odrestaurowany film został na nowo zmontowany pod nadzorem artystycznym Jerzego Hoffmana i Jerzego Wójcika. Lata 1655 - 1660, okres najazdu szwedzkiego na Polskę. Zaręczony z Oleńką Billewiczówną (Małgorzata Braunek) chorąży orszański Andrzej Kmicic (Daniel Olbrychski) opowiada się początkowo po stronie kolaborującego ze Szwedami potężnego rodu magnackiego Radziwiłłów. Uznany przez szlachtę i narzeczoną za zdrajcę zaczyna poniewczasie rozumieć, że Radziwiłłom chodzi nie o dobro ojczyzny, ale o własne interesy. Aby odkupić winy, porywa księcia Bogusława (Leszek Teleszyński), by zawieźć zdrajcę przed oblicze króla Jana Kazimierza, ale Radziwiłł ciężko rani Kmicica i ucieka. Doszedłszy do zdrowia, Andrzej Kmicic stara się zwrócić honor swojemu nazwisku. 02:20 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA BERLIŃSKIEGO BUNKRA, CZ. 1 Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2000 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Historia ta zaczęła się pod koniec wojny w 1945 roku, kiedy Adolf Hitler w obawie przed bombardowaniami przeprowadzanymi przez aliantów, zdecydował o przeniesieniu swej kwatery do bunkra wybudowanego pod ogrodem Kancelarii Rzeszy. Adolf Hitler postanowił, że obrona przed wojskami, które prowadziły swoisty wyścig o to, kto zdobędzie Berlin, ma być prowadzona do końca, bez względu na straty. Dlaczego niemiecki przywódca w momencie, gdy nie było już szans na zwycięstwo, skazał tysiące żołnierzy na pewną śmierć? 02:45 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA BERLIŃSKIEGO BUNKRA, CZ. 2 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2000 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański W schronie Kancelarii Rzeszy w centrum Berlina słychać było odgłosy walki trwającej w sąsiedztwie. Radzieccy żołnierze znajdowali się w odległości stu kilkudziesięciu metrów od wejścia do schronu i lada moment mogli przerwać słabą obronę i wedrzeć się do wnętrza. Adolf Hitler mógł dostać się w ich ręce 03:15 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - CENA ZWYCIĘSTWA CZ. 1 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Pierwsza część odcinka poświęconego ofiarom i stratom Związku Radzieckiego.