TVP Dokument Poniedziałek, 22.05.2023 Zmiany z dnia 12.05.2023 w stosunku do raportu z dnia 08.05.2023 (zmodyfikowano opis: Omówienie) 09:20 ROZBÓJNICY WŚRÓD ZWIERZĄT - ODC. 1 MANEWRY MIŁOSNE (NATURAL BORN REBELS EP. 1 MATING GAMES) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Holly Spearing Mini - seria dokumentalna BBC, w której poznamy zaskakujące zwyczaje zwierząt. Wszystkie zwierzęta stają przed tym wyzwaniem: muszą znaleźć partnera bądź partnerkę i spłodzić potomstwo. To nie jest łatwe. By osiągnąć cel, niektóre są gotowe złamać wszelkie zasady. Przed nami najwięksi rozbójnicy wśród zwierząt. Potrafią walczyć, zwodzić, oszukiwać, a nawet stosować kidnaping. Czy tak szokujące zachowanie może prowadzić do sukcesu? Przedstawiamy najnowsze odkrycia i zdumiewające ustalenia badaczy. Obserwujemy, jak niektóre zwierzęta rozmnażają się i wychowują kolejne pokolenie. Dobieranie się w pary to niełatwa sztuka. Wyszukiwanie idealnej drugiej połowy może wyzwolić to, co najgorsze w przedstawicielach obu płci i prowadzić do zaciekłej wojny podjazdowej. By odnieść sukces w miłosnych podbojach, niekiedy trzeba oszukać, działać na kilku frontach, dokonać aktu kanibalizmu albo użyć przemocy. Rozbójnicy wśród zwierząt odgrywają jednak istotną rolę. Mierzą się z wielkimi wyzwaniami. Szybkie, efektywne działanie i nieco pomysłowości mogą okazać się niezbędne dla uzyskania i odchowania potomstwa. Okazuje się, że skłonności przestępcze nie są wyłącznie ludzką cechą. Również wśród zwierząt zdarzają się gangsterzy, oszuści, złodzieje czy porywacze, którzy niecnymi metodami zdobywają pożywienie, terytorium, możliwość przekazania swoich genów czy przychylność silniejszych. W tym trzyodcinkowym dokumencie BBC podglądamy zaskakujące zwyczaje papug kakadu, pawi, makaków królewskich, hien, krabów palmowych czy nieświszczuków (piesków preriowych). Ale, podobnie jak u ludzi, i wśród zwierząt są również takie, które "łamią prawo" bez żadnego usprawiedliwienia. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 11:25 RZECZ POLSKA - FIGURKA Z ĆMIELOWA Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2021 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Zdjęcia: Nicolas Villegas, Piotr Pawlus Muzyka: Adam Walicki, Bartosz Kruczyński Figurki z Ćmielowa znajdują się w najważniejszych światowych muzeach sztuki dekoracyjnej. Projektowane były na przełomie lat 50. i 60. ubiegłego wieku w Instytucie Wzornictwa Przemysłowego w Warszawie. Uznawane za najbardziej oryginalny wytwór polskich projektantów czasów odwilży. Ich autorzy stworzyli nowoczesny styl, który odmienił postrzeganie kameralnej rzeźby i nadał jej rangę dzieła sztuki. Historia porcelanowych figurek sięga połowy lat 50. To wtedy w Instytucie Wzornictwa Przemysłowego w Warszawie zatrudniono czterech młodych artystów rzeźbiarzy: Henryka Jędrasiaka, Mieczysława Naruszewicza, Lubomira Tomaszewskiego i Hannę Orthwein. Młodzi projektanci dostali zadanie stworzenia wzoru figurek, które wejdą do masowej produkcji i spełnią oczekiwania nowej estetyki, zgodnie z którą społeczeństwo socjalistyczne miało się rozstać z ideałami mieszczańskimi. Projektantom udało się zerwać z tradycyjną dekoracyjnością, uciec od pastelowych kolorów i stworzyć bardzo awangardową, syntetyczną i minimalistyczną formę. Ich porcelanowe figurki to właściwie małe rzeźby, które zaprojektowano tak, by oglądać je ze wszystkich stron. Figurki cieszyły się dużą popularnością i szybko znikały z półek sklepowych. Pokazywano je na krajowych i zagranicznych wystawach, gdzie cieszyły się dużym zainteresowaniem. Tak było np. podczas targów w Chicago, gdzie błyskawicznie wyprzedano wszystkie prezentowane egzemplarze, na wystawie w Moskwie do stoiska z figurkami ustawiały się kilometrowe kolejki. Produkowały je wszystkie największe wytwórnie porcelany w Polsce - w Wałbrzychu, Ćmielowie, Chodzieży, Jaworzynie Śląskiej, Katowicach - Bogucicach i Tułowicach. Z produkcji porcelanowej rzeźby zasłynęła jednak przede wszystkim ćmielowska wytwórnia "Świt". Przez 10 lat powstało około 130 projektów, choć nie wszystkie trafiły do produkcji. Autorem blisko 30 wzorów i mistrzem w odtwarzaniu w porcelanie miękkich ruchów i łagodnych kształtów sylwetek kobiecych: hipisowskich dziewczyn w spodniach, śpiewaczek, czeszących i kąpiących się kobiet, a także figurek zoomorficznych, takich jak "Kura", "Kogut", "Wielbłąd" jest Lubomir Tomaszewski. To jego projektom poświęcimy najwięcej uwagi. Porcelanowe ikony sprzed czterech dekad zestawimy z nowymi projektami Marka Cecuły, sprawdzając, jak dziś eksperymentuje się z tym kruchym materiałem. Naszymi ekspertami będą: Katarzyna Rzehak - dyrektor Działu Kreatywnego i PR IWP, historyk sztuki i krytyk designu; Czesława Frejlich - wykładowczyni warszawskiej i krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych; David Crowley - kierownik Department of Critical Writing in Art and Design w Royal College of Art w Londynie; profesor Józefa Mrozek - historyk designu, krytyk designu Krystyna Łuczak - Surówka oraz Marek Cecuła. Dowiemy się od nich, na czym polegał fenomen porcelanowych figurek, jaki był kontekst polityczny i ideologiczny zapotrzebowania na nowoczesną formę, którą te projekty realizowały, czy rzeczywiście figurki są oryginalnym dziełem polskich twórców i nie mają swojego odpowiednika na świecie, w jaki nurt projektowania światowego się wpisują, w jaki sposób odzwierciedlają poszukiwania nowego języka w sztuce. Dlaczego po dekadzie świetności zaprzestano ich produkcji. W dokumentalnej formie pokażemy fragmenty procesu technologii produkcji figurek w fabryce Ćmielowie, a figurki znajdujące się w muzealnych zbiorach pokażemy za pomocą zdjęć kreacyjnych.