TVP Dokument Sobota, 27.05.2023 06:00 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - ENERGETYCZNE BŁOTA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Wielkie bagna nad Biebrzą okazały się niespodziewanym źródłem energii. Nie chodzi tu o metan wydobywający się czasem z bagien i łatwo ulegający zapłonowi, ani o spalanie torfu (dziś już uważane za barbarzyństwo energetyczne i ekologiczne, choć jeszcze kilkadziesiąt lat temu snuto plany budowy elektrowni opalanej torfem). Źródłem energii, którą można stąd pozyskiwać z korzyścią dla przyrody, jest biomasa roślinna. Niegdyś powierzchnię torfowisk wykaszano, zbierając stąd liche siano, głównie na ściółkę. Nad Biebrzą stały setki stogów, czekających na mróz, gdy będzie można do nich dojechać po lodzie skuwającym błota. Wykaszane ręcznie torfowiska były siedliskiem lęgowym unikalnej fauny, zwłaszcza ptasiej, podobnej do tej, jaka zamieszkuje tundrę. Wraz ze zmianą charakteru gospodarki rolnej zaniechano wykaszania, a błota zaczęły szybko zarastać krzewami i lasem, skazując unikalną faunę na zagładę. Dla jej ochrony zaczęto te obszary wykaszać na nowo za pomocą nowocześniejszych technik niż kosa, ale pozostaje mnóstwo bezużytecznej biomasy. Powstają jednak programy jej wykorzystania do ogrzewania budynków. W odcinku ukazujemy entuzjastów i propagatorów tego rozwiązania. Pozwala to nam zarazem uchwycić jedyny w swoim rodzaju, historyczny zwrot w traktowaniu przyrody bagien, do niedawna uważanych za wstydliwe nieużytki. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.III - ODC. 29 NAJDALSZE ZAKĄTKI DAWNEJ POLSKI Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Gdzie sięgały wschodnie granice dawnej Rzeczpospolitej? Czy zostały jakieś ślady po wielkich wojnach z Turcją, Tatarami i Kozakami? Radek Kotarski rusza śladami miejsc znanych z Trylogii Henryka Sienkiewicza. Weryfikuje książkowe podania z faktycznymi wydarzeniami. Odwiedza także nieco mniej popularne miasta na dzisiejszej Ukrainie, w których jednak jak na dłoni widać fascynujące ślady polskiej historii. 07:00 NOTACJE - ZOFIA KUCÓWNA. PRAWDZIWA SZKOŁA TO BYŁ TEATR Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2013 Autor: Zofia Kunert Zofia Kucówna, aktorka ur. w 1933 r. w Warszawie, w rodzinie wojskowej. Do 1942 r. mieszkała w Komorowie koło Ostrowi Mazowieckiej, następnie w Krakowie, gdzie po wojnie ukończyła liceum plastyczne. Absolwentka krakowskiej Wyższej Szkoły Teatralnej, początkowo aktorka teatrów krakowskich, następnie Teatru im. Juliusza Osterwy w Lublinie, a potem teatrów warszawskich: Powszechnego, Narodowego, Ateneum i Współczesnego. Wystąpiła w wielu spektaklach Teatru Telewizji i licznych filmach. Autorka kilku książek wspomnieniowych. Opowiada o dzieciństwie w licznej rodzinie, a latach wojny w Krakowie, zamiłowaniach do rysunku, decyzji o wyborze PWST w Krakowie. Wiele miejsca poświęca wspomnieniu o byłym mężu Adamie Hanuszkiewiczu, krytykowanemu za przejęcie po Dejmku Teatru Narodowego. Broni jego pamięci i jego decyzji, podkreślając, że chodziło o ochronę znakomitego zespołu Teatru Powszechnego, który właśnie stawał się bezdomny. 07:15 ŚWIĘTO Film dokumentalny, 22 min, Polska, 1976 Reżyseria: Grażyna Kedzielawska Obchody Barbórki w kopalni Bełchatów ukazane z perspektywy jej uczestników i w obiektywie telewizyjnej kamery. Górnicy otrzymują medale, składają przysięgi, wspólnie śpiewają przy piwie i uczestniczą w balu. Etiuda Szkoły Filmowej. 07:40 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 69 JAROSŁAW Magazyn, 23 min, Polska, 2018 Reżyseria: Rafał Samborski Scenariusz: Agnieszka Bajtyngier Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Jarosław to jedno z najbogatszych miast Rzeczypospolitej przełomu XVI i XVII wieku. Położone na dawnym europejskim szlaku handlowym, było jednym z najważniejszych targowisk ówczesnej Polski. Ślady tych bogatych tradycji kupieckich widoczne są w architekturze do dziś, a współczesne życie kulturalne miasta czerpie inspiracje z wiekowej tradycji. Na jarosławskim rynku uwagę zwraca ratusz. Wybudowany w XVII wieku przechodził różne koleje losu. Elementem, na który warto zwrócić uwagę jest zegar na ratuszowej wieży, który wybija godziny od 1896 roku. Z uwagi na kilkutygodniowe jarmarki podczas letnich miesięcy i tony produktów w mieście, pod kamienicami budowano magazyny. Wraz z rozwojem miasta i popularyzacją jarmarków, powstawało ich coraz więcej, aż stworzyły podziemną sieć korytarzy, dziś udostępnionych do zwiedzania. Jarosław można również polecić entuzjastom architektury sakralnej. W tym 40 - tysięcznym mieście jest kilkanaście świątyń, o imponującej architekturze i wystroju. Ze skarbów, jakie skrywają, można wymienić chociażby rzeźbę Cudownej Piety Matki Bożej Bolesnej w kościele oo. dominikanów oraz jeden z najcenniejszych zabytków Jarosławia Ołtarz Relikwii. Na wzgórzu, w pierwotnej lokalizacji miasta znajduje się opactwo pobenedyktyńskie. Kompleks z pięknymi ogrodami, złożony z średniowiecznych obwarowań, budynków zakonu sióstr benedyktynek, kościoła i domu pielgrzyma, nazywany jest podkarpackim Carcassonne. Mnogość tajemnic i dumna historia czyni Jarosław wyjątkowym miejscem na mapie Polski. 08:10 WETERYNARZE Z SERCEM - /89/ Reality show, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Dzisiaj o projekcie z zakresu ochrony środowiska "Łowcy obcych", którego celem jest lokalizowanie i obejmowanie monitoringiem roślin i zwierząt akwariowych. Przenoszone do polskich wód stanowią zagrożenie dla naturalnego ekosystemu. Czy wiecie, ile gatunków raków żyje w naszych wodach? Znajdziecie też instrukcję, jak zabrać się do założenia akwarium. W poznańskim ośrodku rehabilitacji małych ssaków odwiedziliśmy wiewiórki i jeże, które trafiają tu o każdej porze dnia i nocy. Leczone wszelkimi metodami, nawet akupunkturą, troskliwie pielęgnowane, wiosną niemal wszystkie wracają na wolność. A w kąciku adopcyjnym psiak Jerry, który po ciężkich przejściach, przygarnięty przez schronisko Pegasus, czeka na spokojny, ciepły dom. 08:40 BEZKRWAWA REWOLUCJA. KRÓTKA HISTORIA INTERNETU W POLSCE Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2022 Reżyseria: Łukasz Czajka Scenariusz: Łukasz Czajka Film dokumentalny o kulisach podłączenia Polski do internetu oraz jego wpływie na upowszechnianie i rozwój polskiej kultury. Pomysłodawcą i producentem filmu jest Narodowe Centrum Kultury, a koproducentem Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych w Warszawie. Premiera filmu odbyła się 30 czerwca 2022 r. w stołecznym kinie Kultura. 09:40 DUNAJ - ODC. 4 OD ŻELAZNYCH WRÓT DO MORZA CZARNEGO (THE DANUBE - FROM ITS SOURCE TO THE BLACK SEA) Serial dokumentalny, 44 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Barbel Jacks Seria dokumentalna o Dunaju i miastach oraz krainach położonych nad tą europejską rzeką. To 2888 kilometrów, od źródła w Schwarzwaldzie do ujścia do Morza Czarnego, Dunaj łączy dziesięć krajów o bardzo różnych kulturach. Jest zatem nie tylko drugą najdłuższą rzeką Europy po Wołdze, ale także najbardziej międzynarodową rzeką na świecie. Dunaj był i jest jednym z najważniejszych szlaków handlowych w Europie i stanowi koło ratunkowe dla wielu ludzi. Po drodze przepływa przez wspaniałe krajobrazy, od krasowych gór Jury Szwabskiej, przez aluwialne i bagienne krajobrazy z unikalną florą i fauną, aż po imponujące kaniony Żelaznej Bramy i wreszcie rozległą deltę rzeki u jej ujścia do Morza Czarnego. Nie tylko wielkość Dunaju jest wyjątkowa, ale ma również własną wolę i jest jedyną dużą rzeką w Europie, która płynie z zachodu na wschód. Ta seria filmów przedstawia przyrodę i ludzi nad Dunajem oraz daje wgląd w ich różne życie, które kształtuje rzeka. 10:30 DOOKOŁA ŚWIATA - ODC. 9 SPORTOWE EMOCJE (AROUND THE GLOBE / REGARDE LE MONDE EP. 9 DESTINATION SPORT) Serial dokumentalny, 25 min, Francja, 2018 Reżyseria: Yann Streff Seria dokumentalna, geograficzno - podróżnicza. 2 sezony po 15 półgodzinnych odcinków. Jules Verne mawiał - "Życie jest krótkie, a świat jest szeroki." Przemierzając planetę z lekceważeniem odległości, ale z pragnieniem autentycznych spotkań, ten cykl oferuje niezwykłą wizualnie podróż dookoła świata: odkrycia, sport, przyroda, tradycja, gastronomia, niezwykłe środki transportu Każdy odcinek zawiera jeden motyw z pięcioma niesamowitymi miejscami docelowymi. Odc. 9 - "Sportowe emocje". Od grudnia do maja wybrzeża Hawajów są królestwem surferów, zdolnych atakować nawet dziesięciometrowe fale. Historia surfingu zaczęła się właśnie tutaj, choć nie wiadomo dokładnie kiedy. Hawajskie rodziny przekazywały sobie tajniki tego sportu z pokolenia na pokolenie. Hawaje to mekka surferów. Na Hawajach trudno jest zdobyć renomę. Trzeba mieć talent, i robić wszystko, by zainteresować sobą sponsorów. Talentów i fal tutaj nie brakuje, ale niewiele jest firm, gotowych promować surferów. Przenosimy się do Turcji. Jest tu wielu zapaśników. Na wyspie Reunion sport jest synonimem przygody. Bierzemy kurs na Polinezję. Przed nami także wizyta w Szwajcarii. 11:00 DOOKOŁA ŚWIATA - ODC. 10 ODROBINA LUKSUSU (AROUND THE GLOBE / REGARDE LE MONDE EP. 10 RIEN QUE DU LUXE) Serial dokumentalny, 26 min, Francja, 2018 Reżyseria: Yann Streff Seria dokumentalna, geograficzno - podróżnicza. 2 sezony po 15 półgodzinnych odcinków. Jules Verne mawiał - "Życie jest krótkie, a świat jest szeroki." Przemierzając planetę z lekceważeniem odległości, ale z pragnieniem autentycznych spotkań, ten cykl oferuje niezwykłą wizualnie podróż dookoła świata: odkrycia, sport, przyroda, tradycja, gastronomia, niezwykłe środki transportu Każdy odcinek zawiera jeden motyw z pięcioma niesamowitymi miejscami docelowymi. Odc. 10 - "Odrobina luksusu". Polinezja. Wyspa Bora - Bora uznawana jest za wymarzone miejsce na urlop. Zawdzięcza tę reputacje nie tylko turkusowej lagunie, ale także luksusowym hotelom na palach. To miejscowy znak firmowy: dachy z liści pochutnika, bambus i egzotyczne drewno nadają hotelowi polinezyjski styl. Noc kosztuje tu około sześciuset euro. Budynki wymagają stałej konserwacji. Duże zasolenie powietrza i silne słońce sprawiają, że lakiery, którymi chronimy drewno, zużywają się po osiemnastu miesiącach. Co półtora roku trzeba remontować hotele, by goście zastali taki sam widok, jak na folderach i kartkach pocztowych. Wody wokół wyspy obfitują w bogatą florę i faunę. Między bungalowami biolodzy założyli szkółkę koralowca. Bezludne raje u wybrzeży Karaibów to prawdziwe oazy luksusu. Przenosimy się do Meksyku. Stąd polecimy prosto do Włoch. Francuski półwysep Cap Ferret również przyciąga miłośników luksusu. 11:35 RZECZ POLSKA - MEBLOŚCIANKA KOWALSKICH Cykl dokumentalny, 12 min, Polska, 2021 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Zdjęcia: Nicolas Villegas, Piotr Pawlus Muzyka: Adam Walicki, Bartosz Kruczyński Tematem odcinka będzie "Meblościanka Kowalskich", którą pokażemy jako obiekt muzealny, część zbiorów Galerii Wzornictwa w Muzeum Narodowym w Warszawie. Sięgniemy także do archiwów telewizyjnych, aby pokazać, w jaki sposób meblościanka prezentowana była w czasach PRL - u, jak ją widziano i jakim językiem opisywano. Wykorzystamy fragmenty popularnych filmów, takich jak "Czterdziestolatek" i "Małżeństwo z rozsądku", aby pokazać, jak mebel wszedł do kultury popularnej i jakie nadawano mu znaczenia. Zajrzymy do współczesnych domów, w których stał się obiektem kolekcjonerskim, a także pokażemy współczesne nawiązania do tego funkcjonalnego i praktycznego rozwiązania, wybierając najciekawsze projekty współczesnych meblościanek. Meblościanka Kowalskich była odpowiedzią polskich projektantów na zapotrzebowania powojennego budownictwa, symbolem tak zwanej małej stabilizacji oraz po odwilżowej nowoczesności, wręcz "socjalizmu z ludzką twarzą", ikonicznym meblem PRL - u. Geneza projektu Kowalskich to 1961 rok, kiedy Bogusława i Czesław Kowalscy, absolwenci Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Poznaniu, biorą udział w konkursie Zjednoczenia Przemysłu Meblarskiego w Poznaniu pod hasłem "Meble do Małego Mieszkania". Konkurs wymaga zaprojektowania wyposażenia małej przestrzeni mieszkalnej przeznaczonej dla łódzkich tkaczy. Czesław Kowalski wpada na pomysł mebli kasetonowych, które składają się z kilku elementów i pozwalają na zbudowanie z nich różnych konstrukcji. Projekt przechodzi do pierwszego etapu konkursu i drugiego etapu, czyli przeglądu propozycji na Targach Krajowych "Wiosna 62" w Poznaniu. Kowalscy zdobywają co prawda tylko wyróżnienie, ale ich meblościanka rok później trafia do masowej produkcji. O historii meblościanki, korzeniach funkcjonalizmu i idei mieszkania dla każdego, o motywacjach autorów, konkursie i genezie projektu, o jego wadach i zaletach, modyfikacjach, na które autorzy już nie mieli wpływu, opowiedzą nam między innymi: Jan Kowalski, syn projektantów, autor książki, "Meble Kowalskich. Ludzie i rzeczy", historyczka designu Agata Szydłowska, Anna Maga z Ośrodka Wzornictwa Nowoczesnego Muzeum Narodowego w Warszawie, Beata Bochińska - kolekcjonerka designu. Pokażemy materiały archiwalne dokumentujące powstawanie powojennych osiedli, targi, na których prezentowano projekt, wypowiedzi autorów. Meble składały się jak klocki dla dzieci, które może skręcić każdy - mówiła o meblościance Bogusława Kowalska. Nic dziwnego, że porównywane są obecnie do produktów Ikei i cieszą się zainteresowaniem nie tylko historyków wzornictwa, lecz także mieszkańców wielkich miast. Wypowiedź Kowalskiej będzie inspiracją do stworzonej przez Marcina Podolca krótkiej animacji, pokazującej w pierwszej części budowanie osiedli z mieszkaniami o małym metrażu. W drugiej animacja nawiąże wprost do wypowiedzi autorki - pokażemy scenę z rodziną, która tworzy z poszczególnych segmentów różne konfiguracje mebla. W ten sposób przeszłość stanie się znów aktualna. 11:45 PORTRETY DOKUMENTALNE. S.II - ALINA MROWIŃSKA Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Panorama polskiego dokumentu - filmowe portrety twórców, ich drogi artystycznej i twórczości na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem odcinka jest Alina Mrowińska. 12:20 SZALONE PRZYGODY LOUISA DE FUNESA - CZĘŚĆ 2. (THE MAD ADVENTURES OF LOUIS DE FUNES) Film dokumentalny, 49 min, Francja, 2020 Reżyseria: Lucie Caries Dwuczęściowy film dokumentalny, którego bohaterem jest Louis de Funes. Znany na całym świecie ze swoich komediowych ról i niesamowitych interpretacji, był jednym z najlepszych aktorów swojego pokolenia. Jaki był naprawdę? Czy to możliwe, że za jego uśmiechem i artystycznymi twarzami (żandarm, Fantomas, mały szef) krył się człowiek wrażliwy i powściągliwy? Film ten, poprzez osobiste i liczne archiwalia wideo, odręczne notatki, a także ponad 40 minut nagrań z jego najlepszych filmów i wywiadów, rysuje intymny portret legendarnego aktora, który stał się sławny będąc już po pięćdziesiątce. 13:15 PIENINY Film dokumentalny, 21 min, Polska, 1952 Reżyseria: Zbigniew Bochenek Scenariusz: Zbigniew Bochenek, K. Zbijewska Muzyka: Alojzy Kluczniok Film wyprodukowany przez łódzką Wytwórnię Filmów Oświatowych jest wędrówką z kamerą przez jeden z najpiękniejszych zakątków Polski - Pieniny. Twórcy prowadzą widza Przełomem Dunajca, jedyną w swoim rodzaju osobliwością przyrody. Ukazana została droga spływu rzeki górskiej od Czorsztyna do Szczawnicy, łańcuch górski Pienin z najokazalszym szczytem Trzech Koron, czy też ciekawe i piękne okazy skalnej flory i fauny Pienińskiego Parku Narodowego. W dalszej swojej części film skupia uwagę na historii i etnografii regionu ziemi pienińskiej. Możemy poznać historię zamku w Czorsztynie i powstania Kostki - Napierskiego czy zobaczyć zamek w Niedzicy, w którym podobno więziony był słynny hetman zbójnicki Janosik, a także inne zabytki ziemi pienińskiej. Twórcy ukazują, jak zmienił się los ubogich chłopów zamieszkujących te tereny, którzy w czasach Polski Ludowej mogą liczyć na wsparcie państwa. Film prócz zdjęć ilustrujących krainę pienińską zawiera fragmenty pieśni ludowych, a także przedstawia elementy sztuki artystyczno - chałupniczej. 13:35 WARMIA I MAZURY Film dokumentalny, 17 min, Polska, 1947 Reżyseria: Włodzimierz Puchalski Film wyprodukowany przez łódzką Wytwórnię Filmów Oświatowych. Film turystyczno - krajoznawczy, o charakterze propagandowym, ukazujący dzieje ziem warmińskiej i mazurskiej, odzyskanych po II wojnie światowej. Ukazywany jest zamek w Malborku, jak również zabytki sakralne m.in.: kościół obronny św. Jerzego w Kętrzynie, bazylika w Świętej Lipce czy katedra św. Jakuba w Olsztynie. Film, przedstawiając liczne, zachowane zabytki związane z kulturą polską, przyczynia się do ugruntowania tezy o odwiecznej przynależności tych ziem do Polski. 14:00 UKRYTE KRÓLESTWA - CZ. 3. MIEJSKIE DŻUNGLE (HIDDEN KINGDOMS. SMALL WORLDS, GIANT STORIES) Serial dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2013 Trzecia część miniserialu BBC Worldwide przenosi widzów do wielkich miast. Opowieść o życiu zwierząt w dwóch dużych aglomeracjach: chaotycznym Rio de Janeiro oraz futurystycznym Tokio. Małe marmozety bez trudu zmieściłyby się na ludzkiej dłoni. Żyją w trzymającej się razem rodzinie wśród wierzchołków drzew w dżungli. Ale to nie jest zwykła dżungla. Rio de Janeiro. Ogromne sześciomilionowe miasto wdziera się w otaczający je las. Niektóre z żyjących wśród drzew zwierząt nie zamierzają ustępować pod naporem człowieka. Aby przetrwać, muszą optymalnie wykorzystywać warunki, jakie stwarzają tu ludzie. Szukający pożywienia w mieście gang marmozet opuszcza bezpieczne korony drzew. Marmozety traktują kable energetyczne jak gałęzie, które są tylko nieco bardziej śliskie. Obserwując ulice z góry, mogą łatwo dostrzec okazję do zdobycia pożywienia. Ulice Rio są pełne śmieci. Przemierzający Tokio samotny rohatyniec ma jeszcze wiele kilometrów do pokonania. W każdej chwili może jednak wykorzystać swój niezwykły atut - parę potężnych skrzydeł i zdolność do pionowego wznoszenia się w powietrze. Udało mu się wymknąć z miejskich zaułków, ale lot wśród tokijskich wieżowców jest wyjątkowo niebezpieczny. W czasie lotu owady zwykle kierują się światłem księżyca. Światła wielkiego miasta powodują zamęt w ich orientacji w przestrzeni. Oślepiające światło nie przeszkadza nietoperzom, które kierują się dźwiękiem. W tętniącym życiem mieście jest cieplej niż na otaczających je obszarach. To stwarza świetne warunki dla zmiennocieplnych gekonów. Ciepło przyspiesza metabolizm jaszczurek, które w takich warunkach mogą atakować błyskawicznie. Najlepiej w mieście radzą sobie szczury. Potrafią przystosować się do każdych warunków. Żywią się niemal wszystkim, co znajdą. Tylko nieliczne zwierzęta mogą sprostać wyzwaniom życia w mieście, a jest o co walczyć. Ponad połowa populacji ludzkiej żyje dziś w miastach. Zwierzęta i ludzie są skazani na swoje towarzystwo. Gdziekolwiek się znajdziemy, wszędzie w pobliżu żyją mali bohaterowie ukrytych królestw. 15:00 OPOWIEŚĆ O CHINACH - ZŁOTY WIEK ODC. 3/6 (THE STORY OF CHINA) Serial dokumentalny, 55 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Rebecca Dobbs Wykonawcy: Janusz Szydłowski Przez ostatnich 30 lat w Chinach kształtowało się społeczeństwo konsumpcyjne. Po zerwaniu z rewolucyjnym komunizmem Mao, Chiny rozpoczęły marsz ku przyszłości. Wolni Chińczycy przeobrazili swój świat. Sięgnęli po pradawne wierzenia i ideały, które przez wieki dawały im siłę. Okazuje się, że to, co nowe, jest mało kuszące, a to, co stare - bardzo trwałe. Przeszłość Chin to parę tysięcy lat. Tak daleko wstecz, że nie istnieją żadne teksty pisane, dokumentujące narodziny cywilizacji. Lecz istnieją mity i legendy przekazywane od stuleci. Prowadzą nas one do centrum niziny Żółtej Rzeki, od której Chiny wzięły nazwę: Zhongguo, Kraj Środka. Tam można odnaleźć ślady początków. A kwestią zasadniczą w dziejach chińskiej państwowości było zapanowanie nad niszczycielską Żółtą Rzeką. Archeolodzy odnaleźli ślady wielkiej powodzi sprzed roku 1 900 p.n.e. Można ją powiązać z mitem o pochodzeniu państwa chińskiego, bo do dziś opowiada się o królu, który jako pierwszy, skanalizował wody rzeki po wielkiej powodzi. 16:05 TAJEMNICZE INDIE. KRAINA GÓR (HIDDEN INDIA) Serial dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: BEN SOUTHWELL Scenariusz: LEAH ARNOLD - REDMAN Zima w dalekich Himalajach. Wyjątkowo odporne markury śruborogie dają sobie radę nawet na bardzo stromych zboczach. Ogromne, poskręcane rogi samców to potężny oręż do walki z innymi. W porze rui muszą walczyć o terytorium i harem samic. Strome miejsce do walki jest bardzo niebezpieczne, jeden zły ruch może się fatalnie skończyć. Jednocześnie zwierzęta muszą uważać na innego wroga, lamparta śnieżnego. Z górskich drapieżników lampart potrafi się najskuteczniej skradać. Obserwuje z góry, a w odpowiednim momencie błyskawicznie atakuje. Takie jest życie w górach Indii. Warunki ekstremalne wychowują twardych zawodników. Góry dają schronienie ogromnej rozmaitości form życia na wszystkich poziomach. Od ukrytych dolin po zaśnieżone szczyty góry mają wpływ szeroko i daleko, zapewniając egzystencję unikalnej przyrodzie, rozwijającej się na całym subkontynencie. Najlepiej jest to widoczne w innych górach indyjskich, w Ghatach Zachodnich - ukrytym klejnocie daleko na południu. Cykl życia w górach Indii trwa. Historia tych zwierząt powtarza się na całym subkontynencie. Najbardziej niezwykła przyroda występuje w górach. Góry dają schronienie, pożywienie, oferują kryjówki i dyktują wyzwania. Kształtują klimat i czynią przyrodę Indii unikalną. Od skąpanych deszczem Ghatów Zachodnich na południu po ogromne Himalaje na północy. Góry Indii chwalą się swoim bogactwem, ale wciąż pilnie strzegą swoich sekretów. 17:00 STEPHEN FRY W AMERYCE ŚRODKOWEJ 1. MEKSYK (STEPHEN FRY IN CENTRAL AMERICA) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: John - Paul Davidson Seria dokumentalna, w której aktor, komik i pisarz, Stephen Fry wyrusza w niezwykłą podróż po Ameryce Środkowej. To przygoda, która prowadzi go przez Meksyk i cały przesmyk w Ameryce Środkowej do Panamy, gdzie poznaje jedne z najstarszych cywilizacji na świecie - Majów, Azteków i Olmeków. Siedem lat po tym, jak zwiedził wszystkie 50 stanów USA w czarnej taksówce, podczas tej nowej podróży na południe od granicy podróżuje we wszystkim - od przerobionego autobusu szkolnego po balon na ogrzane powietrze. Stephen odwiedza jedne z najbardziej niebezpiecznych, ale zapierające dech w piersiach, piękne kraje w regionie, bierze udział w uroczystościach, degustuje lokalne przysmaki i rozmawia z ludźmi w różnych miejscach. Po drodze poznaje wszystkie kraje, ich mieszkańców, przyrodę i historię. W pierwszym odcinku - Meksyk. Przekroczenie mostu w El Paso jest krokiem do innego świata, zachwycającego, pełnego sprzeczności, przemocy, pasji i niebezpiecznego jedzenia. Stephen zamierza odkryć, jak naprawdę wygląda życie na południe od granicy. Będzie korzystał ze starego autobusu szkolnego. Tak zwane "kurczakowe busy" są końmi pociągowymi Meksyku i Ameryki Środkowej - na emeryturze po szkolnej służbie kierują się na południe, by wieść o wiele trudniejszy żywot. Stephen zabiera jeszcze hamak, żeby móc gdzieś przyłożyć głowę. Czego chcieć więcej? 18:00 POLSKIE DZIEDZICTWO S.II - SEZON 2 ODC. 9 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Tomasz Kępski, Bartosz Kucharski, Kamil Szymański W drugim sezonie programu "Polskie Dziedzictwo" przybliżona zostanie widzom zapomniana historia polskiej spuścizny na Litwie, Łotwie oraz w Estonii. W tym odcinku wybierzemy się między innymi do Solecznik i Miednik Królewskich. 18:35 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.V - ODC. 48 ŚLĄSK NIEOCZYWISTY Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Śląsk to nie tylko węgiel, kopalnie i rolada wołowa z kluskami, ale także niezwykle bogata historycznie kraina. Już samo jej umiejscowienie może być dla wielu sporym zaskoczeniem. Radosław Kotarski rusza śladami mniej znanych śląskich impresji i wydobywa je na światło dzienne. 19:15 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 46 SZLAK ORLICH GNIAZD Magazyn, 23 min, Polska, 2017 Reżyseria: Rafał Samborski Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Celem kolejnej podróży Tomasza Bednarka jest Szlak Orlich Gniazd. Ma długość prawie 165 kilometrów i leży na przepięknym obszarze, rozciągającym się pomiędzy Częstochową a Krakowem. Wśród wapiennych ostańców zachowały się niedostępne zamki, tajemnicze twierdze, ruiny strażnic i warowni. Większość z nich zbudowano na szczytach wapiennych skał, przez co przypominają orle gniazda. Na szlaku zabytki historii przeplatają się z wybitnymi okazami natury. Zachwycają porozrzucane po lesie malownicze skałki o fantastycznych kształtach. Jurajskie skały przez stulecia inspirowały poetów i bajarzy, a dla budowniczych były praktycznym, podręcznym budulcem. Na Szlaku Orlich Gniazd znajduje się też Pustynia Błędowska - największy obszar lotnych piasków w Polsce, uznawany za największą pustynię w Europie. 19:45 MIESZCZANIE ŻYWIECCY - ANTONI I ALEKSANDER Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Jankowski Scenariusz: Grzegorz Jankowski W Żywcu prawdopodobnie założono pierwsze kino w Polsce. Wybudował je rzeźnik w tajemnicy przed żoną, która wyjechała na wakacje. Nasza opowieść będzie historią jego 18 - letniego prapraprawnuka, który jest pasjonatem filmu. Będzie kręcił film o swoim przodku, pytał o rodzinę i historię kina, filmował rzeczy, które zostały, a są to m. in. fotele, projektor, haki rzeźnickie, fragmenty taśm. 20:20 AMBASADOR (THE AMBASSADOR) Film dokumentalny, 93 min, Dania/Szwecja, 2011 Reżyseria: Mads Brügger Scenariusz: Maja Jul Larsen Duński dziennikarz i reżyser Mads Brügger nakręcił kolejny prowokujący dokument. Tym razem o czarnym rynku diamentów i korupcji w Afryce. Osobiście wcielił się w rolę biznesmena - dyplomaty, który w byłej kolonii francuskiej chce wybudować fabrykę zapałek. Żeby całej mistyfikacji dodać wiarygodności kupuje prawdziwy, chociaż skradziony paszport dyplomatyczny, dzięki któremu zaczyna funkcjonować jako konsul. Taka "przykrywka" i oczywiście spore pieniądze, pozwolą mu na dotarcie do handlarzy diamentów i ukazanie czarnorynkowych mechanizmów. 22:05 ALBERT ADRIA WYCHODZI Z CIENIA (CONSTRUCTING ALBERT) Film dokumentalny, 85 min, Hiszpania, 2017 Reżyseria: Jim Loomis, Laura Collado Film dokumentalny. Albert Adria posiada wszystkie cechy, które są niezbędne do osiągnięcia perfekcji. Był jednym z twórców elBulli - najlepszej restauracji w historii, ale to nie wystarczyło aby zaspokoić jego apetyt. U progu XXI wieku restauracja elBulli zrewolucjonizowała świat gastronomii, czyniąc szefa kuchni Ferrana Adria królem wykwintnej kuchni. Za takim sukcesem stał Albert - nierozpoznany geniusz twórczy i młodszy brat Ferrana. Albert nigdy nie szukał sławy, prowadził w elBulli dział innowacji, który wyniósł restaurację na wyżyny światowej kuchni. Został on uznany za najbardziej niedocenianego szefa kuchni na świecie. Enigma, to korona jego gastronomicznego imperium, ma się stać jedną z najlepszych restauracji na świecie. To próba ucieczki młodszego brata z cienia legendarnego elBulli i wejścia do Panteonu wielkich szefów kuchni. 23:40 KRÓL Reportaż, 6 min, Polska, 1974 Reżyseria: Marcel Łoziński Sylwetka człowieka, który w czasie wojny zajmował się szyciem mundurów dla niemieckich oficerów. Dzisiaj jako właściciel kawiarenki, żyje w małym miasteczku niczym "król" i opowiada o życiu kawiarnianym. 23:45 PRÓBA MIKROFONU Film dokumentalny, 18 min, Polska, 1980 Scenariusz: Marcel Łoziński Zdjęcia: Jacek Petrycki Radiowęzeł fabryki kosmetyków "Pollena - Uroda" okazuje się zwierciadłem problemów społecznych zakładu. Sondaż wśród pracowników najniższych szczebli na temat rozumienia idei samorządności w zakładzie. Konfrontacja postaw: problem współrządzenia zakładem widziany oczami robotników i kierownictwa. 00:15 OKRUCIEŃSTWA IWANA GROŹNEGO (IVAN THE TERRIBLE (IWAN DER SCHRECKLICHE)) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2014 Reżyseria: Peter Moers Film dokumentalny o Iwanie IV Groźnym, pierwszym władcy Rosji, który koronował się na cara w styczniu 1547 roku. Prowadził niezwykle agresywną politykę wobec swoich sąsiadów. Zasłynął okrucieństwem, zamordował swojego drugiego syna. Przypisuje mu się autorstwo utworów liturgicznych i udział w redagowaniu kronik. Iwan IV popierał rozwój sztuki, zwłaszcza architektury i malarstwa. W okresie jego rządów pojawił się w państwie moskiewskim druk. Był siedmiokrotnie żonaty; trzy z jego żon zmarły za jego życia, z trzema się rozwiódł. Miał też mnóstwo kochanek. Zalecał się do siostry Zygmunta Augusta i Elżbiety I. Zmarł w 1584 roku podczas rozgrywania partii szachów. 01:20 PORTRECISTA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2005 Reżyseria: Irek Dobrowolski Scenariusz: Irek Dobrowolski Zdjęcia: Jacek Taszakowski Muzyka: Agata Steczkowska Film opowiada historię Wilhelma Brasse - przedwojennego fotografa portrecisty, uczestnika i świadka najtragiczniejszych rozdziałów historii XX wieku. "Portrecista" to historia fotografa, którego praca stała się w okresie wojny przekleństwem i wybawieniem jednocześnie. Fotografia była życiową pasją Wilhelma Brasse, a jej tajniki techniczne i artystyczne poznał już przed wojną. Pracował w dużym atelier przy głównej ulicy Katowic, gdzie słynął z pięknych portretów. Wtedy nawet nie przypuszczał, że niebawem będzie robił po kilka tysięcy portretów miesięcznie. Brasse trafił do specjalnego komando rozpoznawczego Wydziału Politycznego, zwanego obozowym gestapo. Tu pod okiem SS prowadził fotograficzną dokumentację obozu od jego powstania do ewakuacji. Fotografował to, co mu kazano: pracę więźniów, prywatne spotkania oficerów SS z ich rodzinami, doświadczenia medyczne, a przede wszystkim robił policyjne portrety więźniów do kartotek. Wilhelm Brasse jest autorem wielu zdjęć znanych z podręczników historii na całym świecie. W filmie bohater opowiada o kilku wybranych zdjęciach i opisuje związane z nimi historie. Mówi o oprawcach, którzy wsławili się bestialstwem i o zwykłych ludziach, z którymi zetknął się w pracowni fotograficznej w ich drodze na śmierć. Młody Brasse, utalentowany fotograf, nie przypuszczał przed wojną, że cokolwiek zmusi go do zerwania z jego pasją. Doświadczenia obozowe wyryły jednak w jego pamięci obrazy, których nigdy potem nie potrafił zapomnieć. Najbardziej pamięta oczy. Setki tysięcy oczu wyrażających niedowierzanie w to, czego są świadkami, strach, przerażenie i beznadzieję. Do dziś widzi je wszędzie, nawet we śnie. Nigdy po wojnie nie był w stanie wziąć aparatu do ręki. W warstwie formalnej na film składają się wypowiedzi bohatera, uzupełnione materiałami ikonograficznymi i archiwalnymi. Sekwencje fotografii archiwalnych pokazane są przy wykorzystaniu najnowszych technik animacji komputerowej. 02:15 AGNIESZKA Film dokumentalny, 62 min, Polska, 1989 Scenariusz: Grażyna Pieczuro Zdjęcia: Tadeusz Owsianko Wykonawcy: Maryla Rodowicz, Seweryn Krajewski, Seweryn Krajewski, Elżbieta Czyżewska, Josephine Baker, Krzysztof Świętochowski, Krystyna Sienkiewicz, Elżbieta Czyżewska Sylwetka twórcza Agnieszki Osieckiej, autorki tekstów popularnych piosenek. Krótka biografia, wspomnienia rodzinne, próba określenia własnej osobowości. Wypowiedzi znanych osobistości ze świata artystycznego na temat postaw i zachowań Agnieszki Osieckiej w różnych sytuacjach życiowych (sprawa wydalenia jej z ZMP, kontakty z otaczającymi ją ludźmi, przyjaźń z mężem, praca w STS - ie). 03:25 PASTEUR ZNAD WISŁY - RZECZ O PROFESORZE HILARYM KOPROWSKYM Film dokumentalny, 29 min, Polska, 2005 Autor: Krzysztof Magowski, Piotr Poraj Poleski Reżyseria: Krzysztof Magowski Scenariusz: Piotr Poraj Poleski Muzyka: Dariusz Żebrowski, Hilary Koprowsky Hilary Koprowsky to jeden z najwybitniejszych lekarzy naszych czasów, zajmujący się od blisko 60 lat wirusami. Profesor Koprowsky jest wynalazcą pierwszej przyjmowanej doustnie szczepionki przeciw poliomyelitis wywołującego chorobę polio. Prace nad szczepionką rozpoczął w 1947 i zajęła mu ona blisko 10 lat. Jego szczepionka była pierwszą podawaną masowo na wszystkich kontynentach. W Polsce przyjęło ją blisko 9 milionów dzieci. Jak podaje WHO, dzięki profesorowi Koprowskiemu można powiedzieć że świat jest wolny od polio. Jednak nie tylko medycyna jest wielką namiętnością profesora, znaczącą rolę w jego życiu odgrywa także muzyka. Koprowsky ukończył dwie prestiżowe uczelnie muzyczne: Warszawskie Konserwatorium Muzyczne, a także rzymskie konserwatorium Santa Cecilia. Do dziś, mimo ukończonych 90 lat, Hilary Koprowsky prowadzi wyjątkowo aktywne życie naukowe, jest dyrektorem Instytutu Biotechnologii Uniwersytetu Thomasa Jeffersona w Filadelfii.