TVP Historia Czwartek, 25.05.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 25 MAJA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1948 - wykonano wyrok śmierci na rotmistrzu Pileckim; 1951 - dziennik "Neues Deutschland" oskarżył USA o zaatakowanie enerdowskich ziemniaków przy pomocy stonki ziemniaczanej; 1982 - działacz "Solidarności" Jan Narożniak postrzelony przez ZOMO; 07:10 WOJENNE DZIEWCZYNY S.V - ODC. 58 (SERIA V ODC. 6) Serial wojenny, 43 min, Polska, 2021 Reżyseria: Filip Zylber Scenariusz: Monika Franczak, Wojciech Lepianka Aktorzy: Vanessa Aleksander, Maja Szopa, Karolina Rzepa, Michał Czernecki, Maciej Brzoska, Mateusz Rzeźniczak, Piotr Nerlewski, Magdalena Czerwińska, Paweł Małaszyński, Magdalena Smalara Po zdradzeniu przez Mańka, Sońka został aresztowany przez bojowców. Ewa w końcu wyznaje mu, że jest w ciąży i to on jest ojcem dziecka. Sońka ucieka z aresztu, jest zdeterminowany odzyskać pieniądze. Kontaktuje się z nim Meier, który informuje go o szansie przechwycenia nagrań wykonanych przez niego w ośrodku. Odrowąż nie zdołał zebrać pieniędzy dla Schneidera. Zdesperowany składa Schneiderowi jeszcze jedną propozycję. W pałacu ma zostać otwarta fabryka konserw rybnych na zaopatrzenie dla armii niemieckiej, co stanowi poważne zagrożenie dla rodziny Chaima. Meier jest głęboko poruszony bestialskimi eksperymentami prowadzonymi przez Lunda w tajnym ośrodku. Poczucie obowiązku walczy w nim z sumieniem. 08:10 HISTORIA POLSKI - TAJEMNICE ASTRONOMII KOPERNIKA 45 min, Polska, 2019 Reżyseria: Michał Juszczakiewicz Scenariusz: Michał Juszczakiewiecz, Robert Szaj Film dokumentalny z elementami fabularyzowanymi. Podróż śladami Mikołaja Kopernika i starożytnych badaczy Kosmosu. Twórcy filmu, podróżując w czasie do starożytnej Aleksandrię, Bagdadu, Wenecji, Rzymu i Watykanu, a także odwiedzając Frombork, Lubawę i Olsztyn próbują odpowiedzieć na pytanie, w jaki sposób genialny polski astronom dokonał swojego wielkiego odkrycia. Gdzie znajdowało się legendarne obserwatorium - pavimentum Kopernika? Czym obserwował? Gdzie znajduje się jedyny instrument Kopernika, który dotrwał do naszych czasów? Czym zajmował się Kopernik podczas studiów we Włoszech? Czy na renesansowych dziełach Rafaela w Watykanie, czy Giorgione w Wiedniu znajdują się wizerunki Mikołaja Kopernika? 09:25 SENSACJE XX WIEKU - WALLENBERG Cykl dokumentalny, 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Jak to się stało, że Raoul Wallenberg, członek potężnej i wpływowej szwedzkiej rodziny bankierów, w 1945 roku, tuż przed końcem wojny znalazł się w radzieckim więzieniu i dwa lata później został zamordowany? Dyplomata, który uratował kilkadziesiąt tysięcy istnień ludzkich, został zamordowany w specjalnym oddziale więzienia na Łubiance. Wstrzyknięto mu truciznę. Dlaczego? 10:20 OPOWIEŚCI OBOZOWE - ODC. 2 Cykl dokumentalny, 30 min, Polska, 2022 Reżyseria: Mirosław Basaj Scenariusz: Mirosław Basaj Film dokumentalny ukazujący życie i śmierć w obozach koncentracyjnych. Niepublikowane nagrania ludzi /więźniów/, którzy przeżyli hitlerowskie obozy, stworzone przez Niemców na terenach okupowanych. Film ukazuje zachowania osób oraz ich charaktery w zderzeniu z obozową rzeczywistością, dokonywania wyborów, aby czasami zachować człowieczeństwo. Niekiedy wyborem było rzucenie się na druty kolczaste, aby decyzję o swoim życiu pozostawić sobie, a nie oprawcom. To takie zwycięstwo człowieka przeciwko człowiekowi i machinie zła, jakim była Trzecia Rzesza. Film realizowany w pięciu obozach koncentracyjnych. 10:55 DWORZEC Film dokumentalny, 12 min, Polska, 1980 Reżyseria: Krzysztof Kieślowski Scenariusz: Krzysztof Kieślowski Zdjęcia: Witold Stok Rozziew pomiędzy propagandowym a rzeczywistym obrazem warszawskiego Dworca Centralnego, sztandarowej inwestycji gierkowskiej dekady. 11:30 NAJDŁUŻSZA WOJNA NOWOCZESNEJ EUROPY - ODC. 5 FILOLOG I GWOŹDZIE Serial historyczny, 64 min, Polska, 1981 Reżyseria: Jerzy Sztwiertnia Scenariusz: Andrzej Twerdochlib Zdjęcia: Andrzej Ramlau Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Krzysztof Kolberger, Marek Siudym, Henryk Machalica, Zdzisław Kozień, Mariusz Benoit, Joanna Sobieska, Beata Tyszkiewicz, Grażyna Szapołowska, Marek Bargiełowski, Ewa Lemańska, Jerzy Bończak, Aleksander Gawroński, Andrzej Krasicki, Ryszard Pietruski, Henryk Boukołowski Rok 1848 - Wiosna Ludów. Na fali patriotycznych zrywów powstaje w Poznaniu Polski Komitet Narodowy. Naczelnym wodzem oddziałów powstańczych zostaje mianowany Ludwik Mierosławski. Franke, pruski policjant, ucieka z Poznania i szuka pomocy u swego kuzyna, Janka Frankowskiego. Powstanie jednak upada. Na terenie Poznańskiego coraz większą popularność zyskuje młody naukowiec, Hipolit Cegielski. Widząc, że zrywy zbrojne nie doprowadzą do wyzwolenia kraju, staje się on rzecznikiem idei, że dla Polaków jedyną drogą ratunku jest rzetelna praca. Orędownikiem tego programu był Karol Marcinkowski - za jego namową Cegielski otworzył sklep z materiałami żelaznymi. 12:45 RONDELE - WIELKA ZAGADKA SPRZED 7000 LAT Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2021 Reżyseria: Krzysztof Paluszyński Scenariusz: Krzysztof Paluszyński Zdjęcia: Rafał Jerzak Wykonawcy: Jacek Kaczmarski Ten fabularyzowany dokument to swego rodzaju opowieść - wędrówka po ziemiach naszego kraju i Europy przed bez mała 7000 laty, co bezpośrednio przekłada się na wysoki walor poznawczy i edukacyjny filmu. Dzięki plenerom, scenografii, rekonstruktorom, animacji 3D, precyzyjnie zaplanowanym kadrom, widzimy świat, który już dawno przestał istnieć. Tego typu filmy w kinematografii polskiej praktycznie nie istnieją. Punktem wyjścia do filmu są stosunkowo słabo rozpoznane i zbadane rondele, które są najstarszymi, sięgającymi 7000 lat wstecz, przykładami monumentalnej architektury w Europie. Budowano je m.in. na Węgrzech, w Czechach, Austrii, Niemczech i, co najważniejsze, na terenie dzisiejszych ziem polskich. W sumie w Europie odkryto ich ponad 180. W 2014 roku w Polsce rozpoznane były tylko trzy tego typu konstrukcje, teraz jest już ich co najmniej 5. Rondele to budowle o konstrukcji drewniano - ziemnej o średnicy dochodzącej do stu kilkudziesięciu metrów, kolistego kształtu na planie okręgu, wznoszone przy użyciu prostych narzędzi przez społeczność najstarszych rolników, którzy przybyli na ziemie obecnej Polski z terenów naddunajskich. Ich budowę rozpoczęto około 4900 lat przed naszą erą. Po około 200 - 300 latach funkcjonowania zniknęły. W opinii profesora Lecha Czerniaka rondele były na obszarze Europy Środkowej nową instytucją społeczną, której wynalazek odegrał kluczową rolę w uformowaniu się nowego ładu społecznego po upadku kultury pierwszych rolników w początkach V tysiąclecia p.n.e. Podobne czy też zbliżone, co do swej funkcji budowle wielokrotnie obserwujemy w późniejszych czasach. Najbardziej spektakularnym i znanym, ale młodszym o ponad 1500 lat przykładem jest Stonehenge. Obiekty te na terenie Polski zostały rozpoznane m.in. pod Oławą w Drzemlikowicach, Bodzowie, Nowym Objezierzu, w Wenecji koło Biskupina, Tylicach w woj. kujawsko - pomorskim. W filmie zaprezentowane są, również inne spektakularne - praktycznie nieznane fakty związane z naszą zamierzchłą przeszłością. 13:55 KUBA - REWOLUCJA OD KUCHNI Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2020 Reżyseria: Witold Szabłowski Scenariusz: Witold Szabłowski Zdjęcia: Siarhei Marchyk Rozpoczynając rewolucję, Fidel Castro obiecał Kubańczykom, że żaden z nich nigdy nie umrze z głodu. Jedzenie zawsze jest w centrum uwagi kubańskich władz, które, by wyżywić naród, wyhodowały nawet zmutowaną genetycznie krowę - rekordzistkę. Co jedzą dziś zwykli Kubańczycy? O to zapytaliśmy ich samych. Co jadł Fidel? Zdradza nam jego osobisty kucharz, Erasmo Hernandez (to pierwszy film, w którym zgodził się wystąpić). Czy rzeczywiście ludzie na wyspie nie głodują? I czy przypadkiem kuchennymi drzwiami na Kubę nie wkrada się kapitalizm? 14:50 PUTIN: HISTORIA ROSYJSKIEGO SZPIEGA - ODC. 3 WIECZNY PRZYWÓDCA (PUTIN: A RUSSIAN SPY STORY EPISODE 3 PUTIN FOREVER) Film dokumentalny, 47 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Nick Green Trzyczęściowy film dokumentalny przedstawiający historię jednego z najpotężniejszych polityków naszych czasów. Przebiegły i nieprzewidywalny Władimir Putin rządzi żelazną ręką od 2000 roku. Jak jego historia życia ukształtowała wartości tego byłego szpiega? Ilustracją są niezwykłe archiwalne zdjęcia z jego kontrowersyjnej prezydentury. Ten przełomowy dokument zabiera widzów w niespotykaną dotąd podróż w głąb przerażonego i odizolowanego rosyjskiego przywódcy. Putin wraca do władzy po czteroletniej nieobecności, próbuje oczyścić się z oskarżeń o korupcję i poprawić swoją reputację. Ostatnia część serii dokumentalnej ukazuje, jak Putin wniósł wiedzę o szpiegostwie w walkę i zwycięstwo o przywództwo w Rosji. Jak jego osobiste doświadczenia wpłynęły na jego politykę. 15:45 UPADEK. JAK UKRAIŃCY ZNISZCZYLI IMPERIUM ZŁA - ODCINEK 5 (THE СOLLAPSE: HOW UKRAINIANS DESTROYED THE EVIL EMPIRE / KOLAPS. JAK UKRAJINCI ZRUJNUWAŁY IMPERIJU ZŁA) Film dokumentalny, 47 min, Ukraina, 2020 Reżyseria: Sergij Łysenko Dokładna i jak dotąd najpełniejsza opowieść o tym, jak deklaracja niepodległości Ukrainy umożliwiła ostateczny upadek ZSRR. W cyklu dokumentalnym widzowie zobaczą nigdy wcześniej nieprezentowane tajne dokumenty CIA i KGB; zeznania uczestników i świadków wydarzeń czy wypowiedzi amerykańskich, ukraińskich, rosyjskich oraz polskich polityków i historyków, po raz pierwszy omawiających tak szczegółowo wydarzenia z 1991 roku. 30 lat po upadku imperium zła mamy dostęp do tajnych niegdyś dokumentów CIA i KGB, wspomnień ludzi, którzy podejmowali decyzje oraz bezpośrednich świadków i uczestników masowych procesów w całym ZSRR. Obecnie nie ma ani jednej książki czy filmu, które w sposób całościowy i pełny przedstawiałyby upadek ZSRR. Opisy ówczesnych wydarzeń koncentrują się wokół Moskwy, pozostawiając w cieniu kluczowe procesy, które rozgrywały się poza nią i które faktycznie doprowadziły do upadku imperium zła. 16:35 ŚWIATŁO I SZKŁO - WIELICHOWO ODC. 4 Magazyn historyczny, 15 min, Polska, 2022 Scenariusz: Piotr Robakowski, Piotr Robakowski Odcinek nr 4 Wielichowo. Wielichowo (w okolicach Poznania), tutejszy kościół pw. św. Marii Magdaleny zachwyca witrażową różnorodnością. W okresie międzywojennym proboszcz zebrał pięciu witrażystów reprezentujących różne style, którzy stworzyli przepiękne witraże. Kościół mieści największy zbiór dzieł poznańskiego witrażysty Stanisława Powalisza i kilku innych artystów, których Powalisz zaprosił do współpracy. Są to: Jan Wałach z Istebnej, Jozef Ozmin z Poznania, Jan Piasecki i Wacław Piotrowski. Fundatorem był przede wszystkim ksiądz proboszcz Ludwik Górski, kapłan, ale także wizjoner, któremu zawdzięczamy dzieła artystów okresu Młodej Polski, będące niesamowitym i zachowanym w oryginale dziedzictwem tego okresu. Pieniądze pochodziły prawdopodobnie ze spadku po bracie księdza Górskiego, który zmarł na Madagaskarze. Spora część funduszy pochodziła także od parafian. O historii i wartości kulturowej witraży opowie nam Małgorzata Adamczak, witrażystka wykonująca od kilkunastu lat prace konserwatorskie w tym kościele. Warto podkreślić, że rozbudowa kościoła wykonana w 1936 roku kosztowała 175 tys. złotych z czego aż 75 tys. zł były datkiem proboszcza. Zamontowane w kościele witraże kosztowały ponad 20 tys. złotych. To był ogromny koszt. Witrażystka opowie nam o procesie konserwacji i z jakich szkieł wykonano te obiekty. 17:00 WOJENNE DZIEWCZYNY S.V - ODC. 59 (SERIA V ODC. 7) Serial wojenny, 44 min, Polska, 2021 Scenariusz: Wojciech Lepianka Muzyka: Bartosz Chajdecki, Piotr Komorowski Aktorzy: Vanessa Aleksander, Maja Szopa, Karolina Rzepa, Aleksandra Pisula, Maciej Brzoska, Mateusz Rzeźniczak, Piotr Nerlewski, Magdalena Smalara, Magdalena Czerwińska, Krzysztof Cybulski, Maurycy Popiel Bronka dowiedziała się, gdzie Maniek Kielan może trzymać pieniądze. Tę wiedzę przekazała Sońce i Ewie. To rodzi kolejny konflikt między ukochanymi. Ewa nie chce puścić Sońki samego, więc Bronka decyduje się pójść z nim. Ostatecznie cała trójka wyrusza na Powiśle w celu odzyskania pieniędzy. Nie wiedzą, że podąża za nimi Magda. Tymczasem Schneider stawia Odrowążowi ultimatum, który ma teraz dwa dni na zdobycie pieniędzy. Z kolei Lund jest wściekły na Wirtza i Meiera za "pomyłkę" przy odbiorze kliszy nagrania z eksperymentów. Odrowąż zauważa jak Zyga i Kostek pakują skrzynie z granatami na ciężarówkę. Składa im propozycję nie do odrzucenia. Meier pomimo możliwości wyjazdu z Warszawy postanawia zostać w tajnej placówce. 17:55 POLSKI KODEKS HONOROWY Film dokumentalny, 18 min, Polska, 1992 Reżyseria: Włodzimierz Gołaszewski Scenariusz: Włodzimierz Gołaszewski Zdjęcia: Henryk Janas Ostatni odcinek - akt 9. i 10. fabularyzowanego serialu dokumentalnego opowiadającego o roli i znaczeniu pojedynków w historii i kulturze polskiej. Aktorzy występują w strojach historycznych. Pojedynki (broń biała i palna) odbywają się na leśnych polanach i w pałacowych wnętrzach. Scenki rodzajowe przeplatane są opowieściami narratorów. 18:10 W PRLU - KOMUNIKACJA SPOŁECZNA W PRL Magazyn, 30 min, Polska, 2023 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski Prowadzący: Beata Michniewicz Polacy marzyli o swobodnym kontakcie ze światem. Marzyli o przezwyciężeniu socjalistycznej siermiężności. W związku z tym szybko przychodziły do nas z Zachodu różnego mody, i nie dotyczy to tylko sposobu ubierania się. Chętnie naśladowano podpatrzone w filmach zagranicznych sposoby urządzania mieszkań, czy wreszcie styl zachowań społecznych. Bez wątpienia zachodnia pop - kultura miała na styl życia ludzi większy wpływ niż zalecenia Biura Politycznego KC PZPR. Wracając z zagranicy, ludzie przywozili nie tylko upragnione dżinsy, ale także niektóre przedmioty gospodarstwa domowego i elektrotechniczne niedostępne w kraju. Stawały się one potem przedmiotem niemalże kultu i największą atrakcją towarzyską podczas przyjęć, które zaczęły przybierać coraz częściej formę party. Do tego dochodziły mody na medycynę niekonwencjonalną i różne jogi. Często zachodnie mody pozwalały przykrywać całkiem swojskie zabobony. PRL i cała ówczesna rzeczywistość to epoka przedcyfrowa. W Polsce była na dodatek słabo rozwinięta telefonia. Kontakt społeczny polegał przede wszystkim na kontakcie osobistym. Z i tak ograniczonych środków technicznych ludzie często rezygnowali z powodu ogólnej represyjności państwa. Obywatele PRL zawsze czegoś się bali, np. że władza z listu do rodziny może się o nich czegoś dowiedzieć. I nie musiał to być wcale lęk polityczny. Nikt nie chciał się dzielić z władzą na temat swojego stanu posiadania, czyli dewiz i drogocennych przedmiotów. Stąd też ważne sprawy przekazywano przede wszystkim osobiście. Tym bardziej że zdarzało się, że listy i paczki potrafiły wędrować tygodniami, co wykluczało przekazanie przesyłek pilnych i wrażliwych na czas. Kuzyni z innego miasta przebywający na delegacjach pukali do drzwi swoich krewnych, przekazując czasami oprócz informacji, cenne upominki jak i swojską kiełbasę, miód lub wyroby własnej fabryki. Z kolei goszczący odwzajemniali się oprócz posiłku i noclegu jakimiś drobiazgami, bo często bywali przygotowani na taką okoliczność lub podejmowali się wykonania prośby przyjezdnego. Oczywiście, w przypadkach wyjątkowych i pilnych zawsze można było skorzystać z telegramu, ale nikt nie chciał tego nadużywać. Z kolei poszukiwanie kogoś przez Polskie Radio oznaczało, że albo nam ktoś zmarł lub zostaliśmy okradzeni. Nikt nie chciał usłyszeć takiego komunikatu. Prowadzenie: Beata Michniewicz Goście: Elżbieta Królikowska - Avis - dziennikarka, reporterka, publicystka, tłumaczka, wieloletnia korespondentka polskich mediów w Wielkiej Brytanii Krzysztof Zwoliński - reżyser filmów dokumentalnych, publicysta 19:05 HISTORIA POLSKI - OBYWATEL ZIEMSKI Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2007 Reżyseria: Grzegorz Kasperek, Henryk Janas Scenariusz: Grzegorz Kasperek, Henryk Janas Opowieść o Witoldzie Pileckim, jednym z najodważniejszych ludzi z okresu II wojny światowej, współzałożycielu Tajnej Armii Polskiej, który dobrowolnie poszedł do KL Auschwitz aby, utworzyć tam struktury konspiracyjne, a następnie po 947 dniach pobytu uciec. Żołnierzu KG AK, uczestniku Powstania Warszawskiego, który po 1945 roku nie zaprzestał walki i stworzył na terenie kraju ruch niepodległościowy skierowany przeciwko sowietyzacji kraju. Aresztowany przez UB i po głośnym procesie zamordowany w 1948 roku w więzieniu mokotowskim. Filmowa opowieść koncentruje się na przedwojennym okresie życia Witolda Pileckiego, gdy w latach 1926 - 1939 gospodarował w rodzinnym majątku Sukurcze w powiecie lidzkim. Swojego ojca Witolda wspominają dzieci Andrzej i Zofia Pileccy. 19:35 UCIECZKA Z OŚWIĘCIMIA Film dokumentalny, 27 min, Polska, 1998 Reżyseria: Marek Wortman Scenariusz: Marek Wortman Zdjęcia: Waldemar Bala Wykonawcy: Piotr Machalica Rotmistrz Witold Pilecki. Najdzielniejszy z dzielnych. W czasie okupacji hitlerowskiej dobrowolnie spędził 947 dni w Oświęcimiu, oczywiście za zgodą przełożonych z Armii Krajowej. Podczas pobytu w obozie utrzymywał kontakt organizacyjny, założył komórki AK w obozie. Był świadkiem śmierci świętego Maksymiliana Kolbe. Przekazał pełną dokumentację życia obozowego, wkrótce przekazaną aliantom. Odznaczony najwyższymi odznaczeniami bojowymi Wojska Polskiego, stracony po parodii procesu przez bezpiekę. 20:15 NAZYWAM SIĘ BEJLUNG. MIKOŁAJ BEJLUNG Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2022 Reżyseria: Andrzej Ciecierski Scenariusz: Andrzej Ciecierski Każda wojna jest okrutna. W każdej wojnie dzieją się historie tragiczne, ale także niespotykane i fascynujące, czasem takie w które trudno uwierzyć. I nie ma chyba bardziej interesujących życiorysów niż historie życia szpiegów. Jednym z nich był mało znany Mikołaj Beljung, działający podczas II wojny światowej jako agent Armii Krajowej. Urodził się w 1914 roku, w rumuńskim Lugoj. Jego ojciec był Francuzem, a matka Węgierką. Sam posiadał obywatelstwo węgierskie. Od młodzieńczych lat kochał piłkę nożną. Grał w rumuńskich klubach, a jako młodzieniec wyjechał do Francji. Tam uczestniczył w bójce, za co groziło mu więzienie, więc wstąpił do Legii Cudzoziemskiej. Kiedy zrozumiał, że to nie dla niego, zdezerterował. Ujęty, siedział w więzieniach we Francji i Hiszpanii. Po ucieczce ukrywał się w Niemczech, gdzie związał się z ruchem antyfaszystowskim. Aresztowany przez Niemców, siedział w więzieniach w Saarbrücken, a następnie w Pradze na Pankracu. Po wybuchu wojny dostał nakaz pracy w biurze przesiedleńczym w Katowicach, w Polsce znalazł się w 1940. Do Armii Krajowej wstąpił w 1941 na Górnym Śląsku za sprawą Elżbiety Orlińskiej, wówczas łączniczki polskiego ruchu oporu, którą poznał w Katowicach. Cechowała go nieprzeciętna inteligencja i zimna krew, jak również talent aktorski. Podejrzewany jednak coraz bardziej o powiązania z polskim ruchem oporu musiał w końcu uciekać z Katowic. Ukrywał się w Wiedniu, gdzie o mało co nie został zdekonspirowany przez słynną agentkę gestapo Helenę Matejankę ps. Krwawa Julka. Powrócił na Śląsk i do końca wojny ukrywał się w Rudzie Śląskiej. Po wojnie, jak wielu członków AK, przesiedział kilka lat w więzieniu. Po wyjściu ożenił się z Elżbietą Orlińską. Został trenerem sportowym, a następnie pierwszym dyrektorem Stadionu Śląskiego. Był założycielem, znanej później przez kilka dziesięcioleci, katowickiej restauracji Hungaria. 22:00 POLSKIE 100 LAT - OPÓR KULTURY 1945 - 1989 Cykl dokumentalny, 31 min, Polska, 2020 Reżyseria: Piotr Weychert Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki Kultura polska po II wojnie światowej zależna była od sytuacji politycznej. Stłamszona w okresie stalinizmu, z narzuconymi kanonami, zależna od politruków odżyła po 1956 roku. Nie na długo co prawda. Odejście od Października wiązało się z nowymi ograniczeniami. Państwo w dalszym ciągu było jedynym mecenasem kultury. Istniały w zasadzie wyłącznie państwowe wydawnictwa, teatry, kina, galerie sztuki. O tym, co jest wartościowe, decydowała cenzura i funkcjonariusze frontu kulturalnego w Komitecie Centralnym Partii, Komitetach Wojewódzkich, Ministerstwie Kultury. Zmiana I Sekretarza Partii w 1970 roku pozytywnie wpłynęła na rozwój kultury. Co prawda wprzęgnięta ona została w cały rozbudowany aparat propagandy, jednak istniały tu i ówdzie sfery większej wolności. Tym bardziej że w drugiej połowie lat 70. powstał niezależny obieg kulturalny, który zdecydowanie rozwinął się w okresie stanu wojennego. 22:35 NIEMCY - ROSJA. FATALNE ZAUROCZENIE Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2022 Reżyseria: Rafał Geremek W filmie opowiadamy historię uwiedzenia niemieckich elit, ale i zwykłych Niemców przez Rosję, a właściwie przez jej machinę propagandową. Opowiadamy o tym, jak instrumentalnie wykorzystywano historię, kulturę i współczesność Rosji, aby wytworzyć z Niemcami sojuszniczą więź, która była potrzebna Putinowi do realizacji imperialnych celów. To opowieść o tym, jak Rosjanie dobrze rozpoznali lęki, kompleksy i ambicje Niemców, aby energetycznie skolonizować najbardziej rozwinięte państwo Europy. To dokument, w którym głównymi rozmówcami są sami Niemcy, którzy poddadzą analizie zachowanie własnych elit. Opowiedzą, jak to się stało, że kolejne rządy działały de facto wbrew własnym interesom gospodarczym i obronnym. 00:05 SENSACJE XX WIEKU - WALLENBERG Cykl dokumentalny, 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Jak to się stało, że Raoul Wallenberg, członek potężnej i wpływowej szwedzkiej rodziny bankierów, w 1945 roku, tuż przed końcem wojny znalazł się w radzieckim więzieniu i dwa lata później został zamordowany? Dyplomata, który uratował kilkadziesiąt tysięcy istnień ludzkich, został zamordowany w specjalnym oddziale więzienia na Łubiance. Wstrzyknięto mu truciznę. Dlaczego? 01:00 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - ARMIA CZERWONA CZ. 1 Cykl dokumentalny, 21 min, Polska, 1991 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Galiński Prowadzący: Bogusław Wołoszański W tym odcinku historia Armii Czerwonej (w okresie od 1939 do końca 1941 roku).