TVP Historia Piątek, 26.05.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 26 MAJA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1896 - pojawiło się pojęcie wskaźnika giełdy nowojorskiej Dow Jones; 1928 - pierwszy raz kobiety wzięły udział w igrzyskach olimpijskich; 1951 - rekwizycje komunistów w prywatnych gospodarstwach w Gryficach; 1956 - początek działalności Piwnicy pod Baranami; 07:10 WOJENNE DZIEWCZYNY S.V - ODC. 59 (SERIA V ODC. 7) Serial wojenny, 44 min, Polska, 2021 Scenariusz: Wojciech Lepianka Muzyka: Bartosz Chajdecki, Piotr Komorowski Aktorzy: Vanessa Aleksander, Maja Szopa, Karolina Rzepa, Aleksandra Pisula, Maciej Brzoska, Mateusz Rzeźniczak, Piotr Nerlewski, Magdalena Smalara, Magdalena Czerwińska, Krzysztof Cybulski, Maurycy Popiel Bronka dowiedziała się, gdzie Maniek Kielan może trzymać pieniądze. Tę wiedzę przekazała Sońce i Ewie. To rodzi kolejny konflikt między ukochanymi. Ewa nie chce puścić Sońki samego, więc Bronka decyduje się pójść z nim. Ostatecznie cała trójka wyrusza na Powiśle w celu odzyskania pieniędzy. Nie wiedzą, że podąża za nimi Magda. Tymczasem Schneider stawia Odrowążowi ultimatum, który ma teraz dwa dni na zdobycie pieniędzy. Z kolei Lund jest wściekły na Wirtza i Meiera za "pomyłkę" przy odbiorze kliszy nagrania z eksperymentów. Odrowąż zauważa jak Zyga i Kostek pakują skrzynie z granatami na ciężarówkę. Składa im propozycję nie do odrzucenia. Meier pomimo możliwości wyjazdu z Warszawy postanawia zostać w tajnej placówce. 08:05 ŚWIATŁO I SZKŁO - WIELICHOWO ODC. 4 Magazyn historyczny, 15 min, Polska, 2022 Scenariusz: Piotr Robakowski, Piotr Robakowski Odcinek nr 4 Wielichowo. Wielichowo (w okolicach Poznania), tutejszy kościół pw. św. Marii Magdaleny zachwyca witrażową różnorodnością. W okresie międzywojennym proboszcz zebrał pięciu witrażystów reprezentujących różne style, którzy stworzyli przepiękne witraże. Kościół mieści największy zbiór dzieł poznańskiego witrażysty Stanisława Powalisza i kilku innych artystów, których Powalisz zaprosił do współpracy. Są to: Jan Wałach z Istebnej, Jozef Ozmin z Poznania, Jan Piasecki i Wacław Piotrowski. Fundatorem był przede wszystkim ksiądz proboszcz Ludwik Górski, kapłan, ale także wizjoner, któremu zawdzięczamy dzieła artystów okresu Młodej Polski, będące niesamowitym i zachowanym w oryginale dziedzictwem tego okresu. Pieniądze pochodziły prawdopodobnie ze spadku po bracie księdza Górskiego, który zmarł na Madagaskarze. Spora część funduszy pochodziła także od parafian. O historii i wartości kulturowej witraży opowie nam Małgorzata Adamczak, witrażystka wykonująca od kilkunastu lat prace konserwatorskie w tym kościele. Warto podkreślić, że rozbudowa kościoła wykonana w 1936 roku kosztowała 175 tys. złotych z czego aż 75 tys. zł były datkiem proboszcza. Zamontowane w kościele witraże kosztowały ponad 20 tys. złotych. To był ogromny koszt. Witrażystka opowie nam o procesie konserwacji i z jakich szkieł wykonano te obiekty. 08:25 HISTORIA POLSKI - OBYWATEL ZIEMSKI Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2007 Reżyseria: Grzegorz Kasperek, Henryk Janas Scenariusz: Grzegorz Kasperek, Henryk Janas Opowieść o Witoldzie Pileckim, jednym z najodważniejszych ludzi z okresu II wojny światowej, współzałożycielu Tajnej Armii Polskiej, który dobrowolnie poszedł do KL Auschwitz aby, utworzyć tam struktury konspiracyjne, a następnie po 947 dniach pobytu uciec. Żołnierzu KG AK, uczestniku Powstania Warszawskiego, który po 1945 roku nie zaprzestał walki i stworzył na terenie kraju ruch niepodległościowy skierowany przeciwko sowietyzacji kraju. Aresztowany przez UB i po głośnym procesie zamordowany w 1948 roku w więzieniu mokotowskim. Filmowa opowieść koncentruje się na przedwojennym okresie życia Witolda Pileckiego, gdy w latach 1926 - 1939 gospodarował w rodzinnym majątku Sukurcze w powiecie lidzkim. Swojego ojca Witolda wspominają dzieci Andrzej i Zofia Pileccy. 08:55 UCIECZKA Z OŚWIĘCIMIA Film dokumentalny, 27 min, Polska, 1998 Reżyseria: Marek Wortman Scenariusz: Marek Wortman Zdjęcia: Waldemar Bala Wykonawcy: Piotr Machalica Rotmistrz Witold Pilecki. Najdzielniejszy z dzielnych. W czasie okupacji hitlerowskiej dobrowolnie spędził 947 dni w Oświęcimiu, oczywiście za zgodą przełożonych z Armii Krajowej. Podczas pobytu w obozie utrzymywał kontakt organizacyjny, założył komórki AK w obozie. Był świadkiem śmierci świętego Maksymiliana Kolbe. Przekazał pełną dokumentację życia obozowego, wkrótce przekazaną aliantom. Odznaczony najwyższymi odznaczeniami bojowymi Wojska Polskiego, stracony po parodii procesu przez bezpiekę. 09:50 SENSACJE XX WIEKU - GOERING Cykl dokumentalny, 46 min, Polska, 2003 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Bogdan Stachurski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Aktorzy: Cezary Żak, Łukasz Nowicki, Marek Barbasiewicz, Karolina Gruszka, Zygmunt Józefczak, Zbigniew Ruciński, Andrzej Dopierała, Zbigniew Kosowski, Błażej Peszek, Grzegorz Przybył, Urszula Sadowińska Egzekucja skazanych na śmierć dwunastu niemieckich hitlerowskich dostojników miała rozpocząć się w sali gimnastycznej odległej o kilkadziesiąt metrów od więzienia w Norymberdze, o godzinie 1 w nocy 16 października. Pierwszy na szafot miał wejść Herman Goering, jednak umknął katu. Przez dziesiątki lat sposób, w jaki to zrobił, był tajemnicą. Dzisiej spróbujemy odpowiedzieć na to pytanie. Goering zapłacił za swoją śmierć, był niezmiernie bogaty. I w tym miejscu łączą się dwie tajemnice: sposób, w jaki zgromadził skarby i jak nimi zapłacił za swoją śmierć. 10:45 NAZYWAM SIĘ BEJLUNG. MIKOŁAJ BEJLUNG Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2022 Reżyseria: Andrzej Ciecierski Scenariusz: Andrzej Ciecierski Każda wojna jest okrutna. W każdej wojnie dzieją się historie tragiczne, ale także niespotykane i fascynujące, czasem takie w które trudno uwierzyć. I nie ma chyba bardziej interesujących życiorysów niż historie życia szpiegów. Jednym z nich był mało znany Mikołaj Beljung, działający podczas II wojny światowej jako agent Armii Krajowej. Urodził się w 1914 roku, w rumuńskim Lugoj. Jego ojciec był Francuzem, a matka Węgierką. Sam posiadał obywatelstwo węgierskie. Od młodzieńczych lat kochał piłkę nożną. Grał w rumuńskich klubach, a jako młodzieniec wyjechał do Francji. Tam uczestniczył w bójce, za co groziło mu więzienie, więc wstąpił do Legii Cudzoziemskiej. Kiedy zrozumiał, że to nie dla niego, zdezerterował. Ujęty, siedział w więzieniach we Francji i Hiszpanii. Po ucieczce ukrywał się w Niemczech, gdzie związał się z ruchem antyfaszystowskim. Aresztowany przez Niemców, siedział w więzieniach w Saarbrücken, a następnie w Pradze na Pankracu. Po wybuchu wojny dostał nakaz pracy w biurze przesiedleńczym w Katowicach, w Polsce znalazł się w 1940. Do Armii Krajowej wstąpił w 1941 na Górnym Śląsku za sprawą Elżbiety Orlińskiej, wówczas łączniczki polskiego ruchu oporu, którą poznał w Katowicach. Cechowała go nieprzeciętna inteligencja i zimna krew, jak również talent aktorski. Podejrzewany jednak coraz bardziej o powiązania z polskim ruchem oporu musiał w końcu uciekać z Katowic. Ukrywał się w Wiedniu, gdzie o mało co nie został zdekonspirowany przez słynną agentkę gestapo Helenę Matejankę ps. Krwawa Julka. Powrócił na Śląsk i do końca wojny ukrywał się w Rudzie Śląskiej. Po wojnie, jak wielu członków AK, przesiedział kilka lat w więzieniu. Po wyjściu ożenił się z Elżbietą Orlińską. Został trenerem sportowym, a następnie pierwszym dyrektorem Stadionu Śląskiego. Był założycielem, znanej później przez kilka dziesięcioleci, katowickiej restauracji Hungaria. 12:10 NAJDŁUŻSZA WOJNA NOWOCZESNEJ EUROPY - ODC. 6 JUŻ TYLKO NADZIEJA Serial historyczny, 67 min, Polska, 1981 Reżyseria: Jerzy Sztwiertnia Scenariusz: Andrzej Twerdochlib Zdjęcia: Andrzej Ramlau Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Krzysztof Kolberger, Wiesław Rudzki, Andrzej Seweryn, Piotr Garlicki, Gustaw Lutkiewicz, Barbara Grabowska, Jerzy Bińczycki, Henryk Bista, Kazimierz Kaczor, Krzysztof Kowalewski, Wiesława Mazurkiewicz, Tatiana Sosna - Sarno, Janusz Bylczyński, Andrzej Chrzanowski, Józef Duriasz Wzmagają się nastroje niepodległościowe. Szef poznańskiej policji pragnie ostatecznie rozprawić się z ugrupowaniami patriotycznymi. Zadanie rozszyfrowania grup konspiracyjnych otrzymuje Ludwik Franke. Tymczasem w Królestwie Kongresowym wybucha powstanie styczniowe, które odbija się szerokim echem również w Wielkopolsce. Na pomoc powstańcom śpieszą Bentkowski, Jackowski, ks. Smarzewski i Jan Frankowski. Janek ginie w potyczce, inni dostają się do więzienia. Wdowę odwiedza Ludwik Franke pod pretekstem spłacenia długu wdzięczności wobec rodziny świętej pamięci kuzyna. Zataja prawdziwy cel swojej wizyty i rolę, jaką odgrywa w poznańskiej policji. 13:30 CUD ARCHITEKTURY - KATEDRA W STRASBURGU (EXTREME CONSTRUCTIONS: THE SECRETS OF STRASBOURG CATHEDRAL / STRASBOURG - LA CATHDRALE DE TOUS LES RECORDS) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Lionel Langdale Film dokumentalny o katedrze w Strasburgu. Jest drugą najczęściej odwiedzaną świątynią we Francji i perłą architektury sakralnej o wyjątkowej sylwetce. Najwyższy budynek wzniesiony w średniowieczu. Budowana przez w latach 1176 - 1439, katedra w Strasburgu różni się radykalnie od innych katedr. Została zbudowana przy użyciu nowych technologii i zgodnie z zasadami nigdy wcześniej nietestowanymi. Badaczy fascynuje iglica, która długo była najwyższą w Europie. Katedra ma wymiary boiska do piłki nożnej: 118 metrów długości na 51 szerokości. Iglica ma 142 metry wysokości, czyli tyle, ile czterdziestopiętrowy budynek. Budowę świątyni rozpoczęto w XII wieku, w okresie architektonicznej rewolucji. Nowe technologie umożliwiły stopniowe przejście od stylu romańskiego do gotyku. Odkryto, że pod fundamentami znajdują się resztki innej katedry. Po raz pierwszy badacze mogli prześledzić w 3D niesamowitą historię tego projektu. Ujawniają, jak budowniczowie byli w stanie przeciwstawić się prawom fizyki, aby budować coraz wyżej, i wyjaśnić znaczenie żelaza w tej kamiennej katedrze. Możemy podziwiać katedrę w jej oryginalnym stanie. To zabytek, który czyta się jak książkę o historii ewolucji architektury gotyckiej. Katedra w Strasburgu: wyjątkowy projekt, który trwał 400 lat i zmobilizował najlepszych architektów średniowiecza. 14:35 TROPIKALNE WYSPY ŚWIATA - HAWAJE ODC. 3 (EARTH'S TROPICAL ISLANDS 3. HAWAII) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Kathryn Jeffs, Roger Webb Film Dokumentalny BBC Studios Trzeci odcinek to podróż na Hawaje. Pośród wód otwartego Pacyfiku leży najbardziej oddalony od kontynentów archipelag. W miejscowych ciepłych, płytkich tropikalnych wodach samica humbaka przed dwoma tygodniami wydała na świat jedno młode. Przepłynęła cztery tysiące kilometrów z wód Alaski, żeby rodzić w warunkach idealnych dla jej dziecka. U brzegów odizolowanych od świata wysp to młode znajduje się poza zasięgiem większości drapieżników. Tu może pływać w jedynych ciepłych płyciznach w promieniu półtora tysiąca kilometrów. Woda o kojącej temperaturze 27 stopni Celsjusza ma kluczowe znaczenie dla rozwoju nowo narodzonego humbaka, u którego jeszcze nie wykształciła się gruba, izolująca warstwa tłuszczu. Hawaje zapewniają też schronienie przed wiatrem i prądami morskimi otwartego oceanu. Młode może tu odpocząć i w pełni wykorzystać energię, jaką daje mu mleko matki, by dobrze się rozwijać. Wszyscy wędrowcy, którzy dotrą na odległy archipelag, mogą liczyć na schronienie i wyjątkowe warunki do rozpoczęcia nowego życia. Hawaje leżą na środku Oceanu Spokojnego, 3000 kilometrów od zachodnich wybrzeży Ameryki Północnej. Tworzy je łańcuch ponad stu wysp, ciągnący się na długości 2400 kilometrów. Największa i najmłodsza z nich jest najdalej wysunięta na południe. Wędrując na północny zachód, napotykamy coraz starsze i coraz mniejsze wyspy. Archipelag Hawajów znajduje się na płycie tektonicznej, która przesuwa wszystkie wyspy na północny zachód. 15:35 SZYSZKO BOHUSZ - ARCHITEKT NIEPODLEGŁEJ 57 min, Polska, 2019 Reżyseria: Maria Guzy Scenariusz: Maria Guzy Zdjęcia: Jeremi Grzywa, Maciej Piotrowski Bohaterem filmu jest prof. Adolf Szyszko - Bohusz, legionista, wybitny architekt, przez trzy dekady kluczowa postać w odnowie najważniejszych zabytków odrodzonej Rzeczpospolitej. Po dziesięcioleciach niemal całkowitego zapomnienia przybliżamy postać tego wielkiego Polaka. 16:40 WOJOWNICY CZASU - Z TARCZĄ, CZY NA TARCZY, CZYLI SPORTOWE WALKI RYCERSKIE Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Ten odcinek cyklu przybliży tradycje turniejów rycerskich. Kiedy się narodziły, jak i skąd dotarły na polskie ziemie. Rekonstruktorzy odtwarzają podczas współczesnych turniejów konkurencje z różnych epok historycznych. 17:10 WOJENNE DZIEWCZYNY S.V - ODC. 60 (SERIA V ODC. 8) Serial wojenny, 42 min, Polska, 2021 Reżyseria: Filip Zylber Scenariusz: Marcin Ciastoń Muzyka: Bartosz Chajdecki, Piotr Komorowski Aktorzy: Vanessa Aleksander, Maja Szopa, Karolina Rzepa, Micha Czernecki, Mateusz Rzeźniczak, Piotr Nerlewski, Maciej Brzoska, Renata Dancewicz, Krzysztof Cybulski Meier przekazuje Magdzie informacje o tym, kiedy Abwehra zamierza przeszukać Złoczewice. Nitka i Zyga ewakuują z pałacu Chaima z rodziną, a Odrowąż wyjeżdża na Podlasie. Tymczasem Schneider namawia SS - Manna Frischa - do udziału w nalocie. Nitka martwi się o domowników w Złoczewicach, w związku z czym Magda oferuje jej, że pojedzie tam, by mieć wszystko na oku. Z kolei pałacowa pokojówka szantażuje matkę Nitki i domaga się zapłaty w zamian za milczenie. Natomiast Lund nakazuje Wirtzowi przewiezienie dokumentacji z dotychczasowych badań. Meier przysłuchuje się ich rozmowie. Postanawia umożliwić dziewczynom sfotografowanie tych dokumentów, wykorzystując przywary Wirtza. 18:30 KUBA - REWOLUCJA OD KUCHNI Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2020 Reżyseria: Witold Szabłowski Scenariusz: Witold Szabłowski Zdjęcia: Siarhei Marchyk Rozpoczynając rewolucję, Fidel Castro obiecał Kubańczykom, że żaden z nich nigdy nie umrze z głodu. Jedzenie zawsze jest w centrum uwagi kubańskich władz, które, by wyżywić naród, wyhodowały nawet zmutowaną genetycznie krowę - rekordzistkę. Co jedzą dziś zwykli Kubańczycy? O to zapytaliśmy ich samych. Co jadł Fidel? Zdradza nam jego osobisty kucharz, Erasmo Hernandez (to pierwszy film, w którym zgodził się wystąpić). Czy rzeczywiście ludzie na wyspie nie głodują? I czy przypadkiem kuchennymi drzwiami na Kubę nie wkrada się kapitalizm? 19:25 HISTORIA POLSKI - DOKUMENTALIŚCI Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2010 Reżyseria: Piotr Mielech, Jędrzej Lipski Scenariusz: Piotr Mielech, Jedrzej Lipski Trudno znaleźć lepsze medium niż film dokumentalny, które zapisało historię naszego kraju ostatnich kilkudziesięciu lat. To właśnie dokument najlepiej utrwalił przełomowe chwile w historii Polski.Cechą najlepszych filmów było to, że pokazywały losy całego kraju z perspektywy pojedynczego człowieka. To właśnie w tych filmach dzisiaj widzimy największe dramaty i największe sukcesy Polskii Polaków. Kronika dokumentująca historię filmu dokumentalnego jest jednocześnie kroniką naszej narodowej historii. W roku 2010 w maju odbył się jubileuszowy 50. Festiwal Filmowy w Krakowie - najstarszy i najważniejszy festiwal filmu dokumentalnego w Polsce. Historia filmu dokumentalnego w naszym kraju jest nierozerwalnie związana z tą imprezą. Pięćdziesiąta rocznica to dobra okazja do podsumowań - stąd nasz pomysł na realizację filmu dokumentalnego, w którym wystąpią najwięksi twórcy tego gatunku, z którego nasz kraj jest znany na całym świecie. Tacy filmowcy, jak Kazimierz Karabasz, Marcel Łoziński, Krzysztof Kieślowski, Paweł Łoziński, Grzegorz Królikiewicz, Maria Zmarz - Koczanowicz, czy Andrzej Fidyk zanim przebili się na arenę międzynarodową, swoje pierwsze sukcesy święcili właśnie na krakowskim festiwalu. Film "Dokumentaliści" jest opowieścią o polskiej szkole dokumentu - od lat 50. , kiedy to Kazimierz Karabasz zrealizował słynnych "Muzykantów", poprzez lata 60. i 70. - lata udanych debiutów Marcela Łozińskiego i Krzysztofa Kieślowskiego, następnie lata 80. - kiedy to film dokumentalny opierał się ingerencjom cenzury w takich obrazach, jak "Defilada" Andrzeja Fidyka, lata 90. , kiedy to już wszystko wolno było mówić i polscy dokumentaliści wrócili do tematów historycznych w jednym z najważniejszych obrazów tamtych lat - w "Miejscu urodzenia" Pawła Łozińskiego, a na ostatnich latach skończywszy. 20:20 TEATR HISTORII - "GÓRA GÓRY" Felieton, 15 min, Polska, 2022 Prowadzący: Mikołaj Mirowski W cyklu "Teatr Historii", łączącym publicystykę ze sztuką spod znaku Melpomeny i Klio, tym razem, we wprowadzeniu do sztuki "Góra Góry" w reżyserii Pawła Woldana (2006), według scenariusza Marka Millera i Piotra Wojciechowskiego, gościem rozmowy prowadzonej przez dr. Mikołaja Mirowskiego (historyk, publicysta; FINA, red. nacz. kwartalnika Pleograf) będzie ksiądz dr Marek Kotyński CSsR (teolog duchowości, filmoznawca; wykładowca na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego). Niełatwo znaleźć drugiego człowieka o tak niespożytych siłach, będącego wulkanem energii i pomysłowości, niezmordowanego organizatora i zarazem zapaleńca Bożego. Ojciec Jan Góra, dominikanin zmarły w 2015 roku, zasłynął jako twórca corocznych spotkań na Polach Lednickich w wigilię uroczystości Zesłania Ducha Świętego. Spektakularny sposób świętowania - połączenie liturgii z muzyką i tańcem - ściągało młodzież z całego kraju. Były lata, gdy na Ostrów Lednicki zjeżdżało się ponad 150 tysięcy osób. Zakonnik stworzył także w Jamnej pod Tarnowem ośrodek duszpasterstwa dla młodzieży i studentów, gdzie regularnie odbywały się rekolekcje lub spotkania formacyjne, można było także przyjechać indywidualnie, by znaleźć tam miejsce wytchnienia i wyciszenia. Sam ojciec Jan był na tyle postacią barwną, że trudno było - nawet wśród niewierzących i niezwiązanych z Kościołem - znaleźć osobę, która by o nim nie słyszała. Wydawać by się mogło, że gruntownie wykształcony teolog z doktoratem, lepiej odnalazłby się w świecie uniwersyteckim, niż przy organizacji masowych wydarzeń ewangelizacyjnych lub prowadzenia duszpasterstwa w wiejskim zakątku Podkarpacia. Jednak niezwykła żywotność, wigor i siły życiowe pchały go działania i pracy w kontakcie z młodzieżą, dla której był wzorem i przewodnikiem. Potrafił zadbać o marketing wydarzeń, które organizował. W mediach bywał często, a jak już się pojawiał, od razu robił zamieszanie. Był głośny - niektórzy mówili, że wręcz hałaśliwy - mówił dużo, przerywał innym, wchodził w słowo, nikt jednak nie miał mu tego za złe, bo oprócz nadpobudliwości, cechowała go także wielka serdeczność, co prawda nieco szorstka, ale był na tyle ujmujący, że wiele mu wybaczano. Jedni podziwiali go, inni zazdrościli mu rozgłosu, talentów i skuteczności w realizacji skomplikowanych przedsięwzięć, wielu zaś zastanawiało się nad tym czy ojciec Jan rzeczywiście jest prywatnie taki sam, jak podczas wystąpień publicznych lub w mediach. Na to pytanie próbują znaleźć odpowiedź bohaterowie spektaklu "Góra Góry", dwoje młodych dziennikarzy, którzy otrzymali zadanie zrealizowania programu o popularnym dominikaninie. Spotkanie z ojcem Janem prowadzi ich do bliższego poznania atmosfery duszpasterstwa w Jamnej. Przyglądają się miejscu, które nacechowane jest pewnymi wspólnotowymi zasadami, ukierunkowującymi uczestników na rozwój duchowy, wzajemną pomoc i pracę. Nie brakuje także momentów dramatycznych, gdy ośrodek potraktowany zostaje przez niezorientowanych rodziców narkomana, jako centrum pomocy uzależnionym. Czy ojciec Jan znajdzie sposób na to, by - nie będąc terapeutą uzależnień - pomóc chłopakowi znaleźć drogę do wyjścia z zabójczego nałogu? 20:35 GÓRA GÓRY Teatr, 90 min, Polska 2006 Autorzy: Marek Miller, Piotr Wojciechowski Reżyseria: Paweł Woldan Zdjęcia: Bartek Prokopowicz Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Krzysztof Globisz (o. Jan Góra), Anna Cieślak (Monika), Rafał Maćkowiak (Witek), Piotr Głowacki (Robert), Agnieszka Judycka (Zosia), Dorota Segda (Kalina Mokosa), Tadeusz Huk (Igor Mokosa), Edward Lubaszenko (Ordynator), Jerzy Nowak (Pan Potok), Maria Radwan (Piotrowska), Andrzej Franczyk (Gienek), Paweł Orkisz (Muzyk), o. Jan Góra i inni Tysiącom ludzi w Polsce jego nazwisko kojarzy się ze spotkaniami młodych na Polach Lednickich pod Poznaniem, a także z ośrodkiem duszpasterstwa dla młodzieży i studentów na górze Jamna niedaleko Tarnowa. Dominikanin Jan Góra, bo o nim mowa, doktor teologii, jest postacią szczególną w polskim życiu religijnym, żywą legendą, w opiniach niektórych człowiekiem niemal świętym, obdarzonym prawdziwą charyzmą, znakomitym organizatorem i gospodarzem. Czy taki jest naprawdę? Czemu służy medialny szum wokół jego osoby? Jak działa prowadzony przez niego ośrodek będący własnością poznańskiego klasztoru dominikanów? Para młodych dziennikarzy telewizyjnych otrzymuje zadanie zrealizowania programu o ojcu Górze. Zbierając materiały na temat swojego bohatera, powoli zaczynają docierać także do prawdy o sobie. Dla reżysera tego spektaklu, Pawła Woldana, nie było to pierwsze artystyczne spotkanie z tą postacią. W 2005 r. zrealizował on niemal godzinny film dokumentalny "Ojciec Góra". Teraz przygotował spektakl prezentowany w ramach Sceny Faktu. Scenariusz powstał z inspiracji wątkami zawartymi w pracach studentów Laboratorium Reportażu Instytutu Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego, w książkach Jana Grzegorczyka, audycji radiowej Marii Sieciechowicz oraz książkach samego ojca Góry, który w jednej ze scen osobiście pojawia się na ekranie, aby porozmawiać z ekranowym odtwórcą jego postaci. Monika i Witek stanowią parę w życiu prywatnym i w pracy. Reportaż o sławnym dominikaninie może im pomóc w karierze. Podchodzą więc do nowego zadania z profesjonalnym dystansem. Ojca Jana spotykają w drodze na Jamną. Duchowny podwozi ich na miejsce, opowiadając w czasie jazdy, jak powstawała ta niezwykła placówka, jak bardzo w jej ustanowieniu pomogło błogosławieństwo samego Jana Pawła II, otwierające serca i portfele sponsorów. Na miejscu oprowadza przybyszów po budynkach, pokazuje kościół z cudownym obrazem Matki Boskiej wzniesiony po wizycie Ojca Świętego. Wyjaśnia, jakimi prawami rządzi się ośrodek, mówi o wychowaniu przez pracę, o wspólnocie, jaką tworzą przyjeżdżający tu młodzi ludzie - najczęściej zagubieni, nieszczęśliwi, z powikłanymi życiorysami, bez oparcia w domu i bliskich. Dla wielu z nich pobyt tutaj to jak zawinięcie do cichego portu, czas na zastanowienie się co dalej. Dla innych to niemal przymusowa kolonia karna o zaostrzonym rygorze. Ci pierwsi na Jamnej odzyskują siłę i nadzieję, ci drudzy - stopniowo wyciszają się, temperują swój bunt. Jakby na potwierdzenie tych opowieści w ośrodku zjawia się zamożne małżeństwo z synem narkomanem. Państwo Mokosowie wybierają się na zagraniczną wycieczkę, chory Robert, po kilku próbach samobójczych, bardzo by im w tym przeszkadzał. Chcą go więc zostawić "na przechowanie". Ojciec Góra protestuje: chłopakowi potrzebny jest szpital, on sam nie ma na Jamnej odpowiednich warunków do specjalistycznej opieki. Mokosowie odjeżdżają obrażeni, nazywając go "klechą", ale - jak się niebawem okazuje - podrzucają syna do ośrodka potajemnie. Wkrótce Robert, w poczuciu odtrącenia, nękany narkotycznym głodem, podejmuje próbę ucieczki, ale ojciec Jan odnajduje go w lesie. Rozmowa z dominikaninem działa na Roberta jak najlepsze lekarstwo, choć szpitala nie udaje mu się uniknąć. Podczas kolejnych rozmów ojciec Góra wyjawia Monice tajemnice swoich sukcesów - praca, prawda, miłość, wrażliwość na drugiego człowieka, odpowiedzialność - to słowa klucze do młodych serc i umysłów. Radość z osiągnięć przyćmiewa mu jednak nieraz gorycz porażek, zarzutów o autopromocję, nadmierną zapobiegliwość finansową, manipulowanie innymi czy wręcz sekciarstwo. Dla dwojga dziennikarzy świat ojca Góry to rzeczywistość inna od tej znanej im na co dzień, kierującej się odmiennymi wartościami. Podczas gdy Monika zaczyna z czasem otwierać się na jego nauki, Witek odrzuca je, buntuje się. Miłość nie kojarzy mu się z odpowiedzialnością, zobowiązaniami. To, co Monika brała za poważne uczucie, z jego strony jest głównie przyjemnością i przygodą. Oboje przeżywają więc rozczarowanie. Ale pobyt na Jamnej odciśnie na nich swe piętno, nie pozostawi ich obojętnymi. Z ośrodka ojca Góry wyjadą już zapewne jako inni ludzie. 23:10 POLSKIE WYNALAZKI - POLSTEN Serial dokumentalny, 42 min, Polska, 2022 Reżyseria: Norbert Rudaś Scenariusz: Norbert Rudaś Polskie wynalazki - Polsten. 20 mm armata przeciwlotnicza Polsten była opracowaną przez polskich inżynierów uproszczoną, wojenną wersją armaty Oerlikon, która przy kilkukrotnie niższym koszcie produkcji i zużyciu materiałów zachowywała wszystkie walory oryginału. Wyprodukowany w liczbie ponad 50 tys. egzemplarzy Polsten szybko stał się jedną z podstawowych armat przeciwlotniczych krótkiego zasięgu, zapewniających alianckim żołnierzom osłonę podczas największych operacji II wojny światowej. 00:50 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - I ZNOWU ZABRZMIĄ DZWONY ODC. 272 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Latem ubiegłego roku w sanktuarium św. Jana z Dukli udało nam się odnaleźć dzwon, ukryty przez zakonników we wrześniu 1939 roku. Konserwacji podjęła się najstarsza i najsłynniejsza polska ludwisarnia Braci Felczyńskich w Przemyślu. Obecnie prace są skończone, a efekt zechcemy naszym widzom pokazać. Dodatkowo przemyscy ludwisarze obiecali odlanie podobnego dzwonu, bowiem pierwotnie u św. Jana dzwoniły trzy. Jeden ocalał, drugi został zakopany i przez nas odnaleziony, trzeci zabrali Niemcy, by przetopić na cele wojenne. Teraz wszystkie powrócą na swoje miejsce. Ponieważ okazja to wyjątkowa zechcemy pokazać widzom sam proces odlewania dzwonów i opowiedzieć o zakładzie funkcjonującym nieprzerwanie od 1805 roku. 01:25 SENSACJE XX WIEKU - GOERING Cykl dokumentalny, 46 min, Polska, 2003 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Bogdan Stachurski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Aktorzy: Cezary Żak, Łukasz Nowicki, Marek Barbasiewicz, Karolina Gruszka, Zygmunt Józefczak, Zbigniew Ruciński, Andrzej Dopierała, Zbigniew Kosowski, Błażej Peszek, Grzegorz Przybył, Urszula Sadowińska Egzekucja skazanych na śmierć dwunastu niemieckich hitlerowskich dostojników miała rozpocząć się w sali gimnastycznej odległej o kilkadziesiąt metrów od więzienia w Norymberdze, o godzinie 1 w nocy 16 października. Pierwszy na szafot miał wejść Herman Goering, jednak umknął katu. Przez dziesiątki lat sposób, w jaki to zrobił, był tajemnicą. Dzisiej spróbujemy odpowiedzieć na to pytanie. Goering zapłacił za swoją śmierć, był niezmiernie bogaty. I w tym miejscu łączą się dwie tajemnice: sposób, w jaki zgromadził skarby i jak nimi zapłacił za swoją śmierć. 02:20 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - ARMIA CZERWONA CZ. 2 Cykl dokumentalny, 21 min, Polska, 1994 Autor: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek ilustrujący udział Armii Czerwonej w II wojnie światowej. Wykorzystano materiały archiwalne.