TVP Dokument Wtorek, 30.05.2023 06:00 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - PTASI KOCIOŁ Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Wielki kompleks stawów w okolicach Przemkowa na zachodnich rubieżach Polski to prawdziwe uroczysko. Wokół ciągnęły się jeszcze niedawno radzieckie poligony, dziś to prawdziwe odludzie. Stawy są dzikie, zarastają nadmiarem trzciny. Na otaczających je łąkach żyją rzadkie kuliki wielkie, bekasy, brodźce i czajki. Nie mógł tego nie zauważyć Marek Cieślak, dyrektor Przemkowskiego Parku Krajobrazowego, z zamiłowania ornitolog. Chcąc uchronić siedliska ptaków poprzez wykaszanie częściowo już zakrzaczonych łąk, a lustra stawów przed nadmierną inwazją trzciny, stał się propagatorem kotłów do spalania biomasy. Taki kocioł ogrzewa już siedzibę parku. Z siana i trzciny robi się tu tzw. balaty, stanowiące opał dla kotłów. Marek Cieślak nie jest zwolennikiem przerabiania trawiastej biomasy na brykiety, bo to energochłonny zabieg, ale jest orędownikiem instalowania kolejnych kotłów. W rozmowach z energetykami wyznaje jednak prostą, godną przyrodnika filozofię: "Jeżeli w pierwszym rzędzie mówią o kotle i energii - to z nimi nie współpracuję, jeżeli najpierw o przyrodzie - to tak!" 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.III - ODC. 32 DWIE TWARZE GALICJI Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Dlaczego ludzie w Małopolsce wciąż odczuwają sentyment do czasów zaboru austriackiego? Skąd w ich domach pojawiały się portrety cesarza Franciszka Józefa? Galicja to sztucznie wymyślona kraina, w której odnajdziemy mnóstwo sprzeczności. Radosław Kotarski wyrusza na południe Polski, aby przespacerować się po galicyjskich rynkach. Zagląda do warsztatów rzemieślniczych i usługowych, aby przyjrzeć się życiu w dawnej Małopolsce. Sprawdza też, dlaczego o krakusach mówi się centusie. 07:05 NOTACJE - JERZY BRALCZYK. LEPIEJ MÓWIĘ NIŻ PISZĘ Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2013 Autor: Arkadiusz Kowalik W programie wybitny polski językoznawca, Jerzy Bralczyk (rocznik 1947), mówi o etymologii swojego nazwiska, wspomina rodziców - wiejskich nauczycieli. Opowiada o tym jak w wieku 5 lat nauczył się czytać, i że od początku pasjonował się rymem i rytmem w wierszach. Konsekwencją tych zainteresowań były studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim i specjalizacja językoznawcza. 07:15 KIEDY TY ŚPISZ Film dokumentalny, 10 min, Polska, 1953 Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz: Jerzy Lipman, Andrzej Wajda, Konrad Nałęcki Zdjęcia: Jerzy Lipman Studencka etiuda w reżyserii Andrzeja Wajdy. Dokumentalny film pokazujący nocną pracę umożliwiającą codzienne, normalne funkcjonowanie miasta. Ciekawe zdjęcia autorstwa Jerzego Lipmana pokazują nam pracę piekarni, kolei i wielu innych przedsiębiorstw. 07:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 72 BIAŁYSTOK Magazyn, 23 min, Polska, 2018 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tomasz Bednarek odwiedza Białystok - stolicę Podlasia, w której zachowało się wiele pamiątek po dawnej wielokulturowej Rzeczypospolitej. Przez stulecia żyli tu obok siebie przedstawiciele różnych nacji i religii, do dziś w mieście zachowały się ślady społeczności żydowskiej oraz tatarskiej. To właśnie tu zrodziła się idea wspólnego dla różnych narodów języka esperanto, którego twórcą był Ludwik Zamenhof. Zwiedzanie miasta warto rozpocząć od monumentalnej Wielkiej Bramy, przypominającej Łuk Triumfalny. Prowadzi ona do Pałacu Branickich. Ta pełna przepychu rodowa siedziba nazywana była niegdyś Wersalem Podlasia. Dziś to jedna z najlepiej zachowanych rezydencji magnackich epoki saskiej w Polsce, słynąca też z przepięknych barokowych ogrodów. W Białymstoku zachwycają również zabytkowe świątynie oraz architektura współczesna. Jednym z jej przykładów jest gmach Opery i Filharmonii Podlaskiej - jeden z najbardziej niezwykłych budynków w mieście. Można go podziwiać nie tylko z perspektywy ulicy, ale również spacerując po dachu, który porasta bajkowy ogród. Walorem miasta jest również piękna przyroda - m.in. dwa rezerwaty, które wraz z parkami, skwerami i lasami tworzą specyficzny mikroklimat. Nic dziwnego, że Białystok znalazł się w Sieci Zdrowych Miast powołanej przez Światową Organizację Zdrowia. 08:05 WETERYNARZE Z SERCEM - /92/ Reality show, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Kynofobia to irracjonalny, niemożliwy do opanowania lęk przed psami. Zobaczycie, jak behawiorystka pomogła dziewczynce pozbyć się tego lęku. Poznacie też kowala Tomka, przedstawiciela tego ginącego zawodu, który jest pielęgniarzem ratującym zdrowie kucyka Hugo, a nie tylko rzemieślnikiem. W poznańskim ogrodzie zoologicznym odwiedziliśmy zakątek z dzikimi kociakami i mamy nadzieję, że sprawiliśmy Wam przyjemność, gdyż tych zaledwie trzymiesięcznych osesków nie można jeszcze oglądać na wybiegu. Niech Was nie zmylą te urocze pyszczki, miękkie futerka i senna atmosfera - to koty amurskie. 08:35 PENICYLINA - REWOLUCJA W MEDYCYNIE (PENICILLIN - A MEDICAL REVOLUTION / DIE PENIZILLIN STORY) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Wilfried Hauke Film dokumentalny opowiadający o penicylinie. To jedna z najważniejszych zdobyczy medycyny XX wieku. Bez niej nie byłoby możliwe wiele skomplikowanych zabiegów i operacji. Dzięki niej żyjemy dłużej i zdrowiej. Kiedyś uważana za środek ratujący życie, dziś niepokoi naukowców na całym świecie. Stosowanie antybiotyków w coraz większym stopniu oznacza śmiertelne zagrożenie. Na całym świecie rozbrzmiewają dzwonki alarmowe. W laboratoriach badawczych poszukuje się środków, które odwrócą grożącą antybiotykową apokalipsę. Zanosi się na to, że w 2050 roku patogeny odporne na antybiotyki będą należeć do najczęstszych nienaturalnych przyczyn zgonów. Częściej będą doprowadzać do śmierci niż wypadki samochodowe lub guzy złośliwe. Co wiemy o współczesnych antybiotykach? Latem 1928 r. Alexander Fleming odkrył penicylinę zupełnie przez przypadek. Dzięki niej uratowano ludzi w czasie epidemii tyfusu, a także z gangreny, kiły czy gruźlicy. Niestety, obecnie około 70% zarazków jest odpornych na penicylinę. Niemal sto lat po odkryciu penicyliny przez Alexandra Fleminga znów stajemy na początku drogi. Czy dzisiejsi badacze mogą się od niego uczyć? 09:35 PLANETA WALK O PRZETRWANIE (SURVIVORS OF THE INVISIBLE / TUEURS DE L'INVISIBLE) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2016 Reżyseria: Guilain Depardieu Film dokumentalny o owadach, których na Ziemi żyje milion gatunków. Zanurzanie się w ich świecie jest jak podróż do odległej i nieznanej galaktyki. Z jedną różnicą: te żywe stworzenia nie żyją w odległości lat świetlnych od nas, ale tuż pod naszymi stopami! Czy istnieje bardziej sielski widok niż łąka skąpana w słońcu? Zobaczmy z bliska ten wyjątkowy ogród w austriackich Alpach. Dzięki unikalnym ujęciom technologicznym opracowanym przez austriackiego entomologa film sprawi, że widz odkryje świat owadów, jakiego nigdy wcześniej nie widział. Raj bioróżnorodności. W głębi tej krainy kryje się niemal niewidoczny świat owadów. Każdy gatunek żyje w harmonii ze środowiskiem i umie korzystać z zasobów natury. Niebezpieczeństwo czai się wszędzie. Dla każdego ten dzień może być ostatnim. Zjedz albo zostań zjedzony. Wszystkie stworzenia walczą o przetrwanie. Mieszkańcy tego świata to mistrzowie przystosowania, wynik milinów lat doboru naturalnego. Niektóre gatunki wypracowały strategie przetrwania i mechanizmy obronne. Inne wyspecjalizowały się w okrutnym zabijaniu. Nauka przetrwania zaczyna się od pierwszego oddechu. 10:35 DOOKOŁA ŚWIATA - ODC. 11 ZIMOWE SZALEŃSTWO (AROUND THE GLOBE / REGARDE LE MONDE EP. 11 DESTINATION NEIGE) Serial dokumentalny, 26 min, Francja, 2018 Reżyseria: Yann Streff Seria dokumentalna, geograficzno - podróżnicza. 2 sezony po 15 półgodzinnych odcinków. Jules Verne mawiał - "Życie jest krótkie, a świat jest szeroki." Przemierzając planetę z lekceważeniem odległości, ale z pragnieniem autentycznych spotkań, ten cykl oferuje niezwykłą wizualnie podróż dookoła świata: odkrycia, sport, przyroda, tradycja, gastronomia, niezwykłe środki transportu Każdy odcinek zawiera jeden motyw z pięcioma niesamowitymi miejscami docelowymi. Odc. 11 - "Zimowe szaleństwo". Amerykański stan Wyoming. Ze względu na surowy klimat zapadlisko Jackson Hole pozostało niezamieszkane aż do 1870 roku. Dawna ziemia traperów i kowbojów jest dziś znanym ośrodkiem turystycznym. Działa tu najstarsza stacja narciarska na zachód od Missisipi. Dziś Jackson cieszy się opinią luksusowego ośrodka narciarskiego dla bogatej klienteli. Przenosimy się kilka tysięcy kilometrów na wschód, do Turcji. Góra Erciyes, o wysokości 3970 m, góruje nad miastem Kayseri w Kapadocji. Zapaleni narciarze odkryli ją dopiero niedawno. Od kilku lat na jej szczycie działa nowoczesny ośrodek narciarski, którego trasy zjazdowe mają łączną długość dwustu kilometrów. Będziemy też w Norwegii, skąd przeniesiemy się do Kanady. W Górach Skalistych znajdują się setki kilometrów szlaków przeznaczonych wyłącznie do jazdy na skuterach śnieżnych. Wracamy do Europy. W Szwajcarii narciarze mogą korzystać nie tylko ze świetnych warunków klimatycznych, ale także z licznych tras zjazdowych i stoków. 11:05 DOOKOŁA ŚWIATA - ODC. 12 PARKI I REZERWATY (AROUND THE GLOBE / REGARDE LE MONDE EP. 12 AU BONHEUR DES PARCS) Serial dokumentalny, 27 min, Francja, 2018 Reżyseria: Yann Streff Seria dokumentalna, geograficzno - podróżnicza. 2 sezony po 15 półgodzinnych odcinków. Jules Verne mawiał - "Życie jest krótkie, a świat jest szeroki." Przemierzając planetę z lekceważeniem odległości, ale z pragnieniem autentycznych spotkań, ten cykl oferuje niezwykłą wizualnie podróż dookoła świata: odkrycia, sport, przyroda, tradycja, gastronomia, niezwykłe środki transportu Każdy odcinek zawiera jeden motyw z pięcioma niesamowitymi miejscami docelowymi. Odc. 12 - "Parki i rezerwaty". Chorwacja. Tutaj niedźwiedzie brunatne są stosunkowo liczne. Jednak w wielu innych europejskich krajach wyginęły, podobnie jak rysie, wilki czy duże ptaki drapieżne. W parku naturalnym mamy do czynienia z mieszkańcami, a nie z turystami. Jest tu sporo wiosek, a nawet miasteczek. Przenosimy się do Stanów Zjednoczonych. Stan Montana to raj dla miłośników przyrody. Na terenie Montany znajduje się aż osiem parków narodowych. Wody Polinezji stanowią schronienie dla niezwykle bogatej fauny. Tetiaroa była dawniej siedzibą władców Polinezji. Marlon Brando utworzył tu rezerwat, w którym dziś bezpiecznie bytują olbrzymie kolonie głuptaków, rybitw i fregat. Park Narodowy Doana to doskonały przykład bogactwa i różnorodności ekosystemów. Dominują tu wydmy, śródziemnomorskie zarośla i bagna. w 1984 roku Park Narodowy Doana został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. 11:35 RZECZ POLSKA S.II - LOKOMOTYWA PM 36 Cykl dokumentalny, 12 min, Polska, 2021 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Zdjęcia: Nicolas Villegas, Piotr Pawlus Muzyka: Adam Walicki, Bartosz Kruczyński "Lokomotywa PM 36" była jednym z największych sukcesów polskiego designu w okresie międzywojennym. Ta aerodynamiczna konstrukcja parowozu projektu Kazimierza Zembrzuskiego była częścią inwestycji niepodległego państwa w kolej, która po latach rozbiorów i nierównomiernego rozwoju w poszczególnych częściach ziem polskich, wymagała reformy niezbędnej do scalenia kraju. Nowoczesny projekt zakładał, że pociąg będzie mógł rozpędzić się do prędkości 140 km/h. W 1937 roku w Paryżu podczas Wystawy Światowej, która była symbolicznym pokazem sił europejskich mocarstw w przededniu II Wojny Światowej, lokomotywa otrzymała złoty medal dla najlepszego projektu. Odcinek opowiada o transporcie w międzywojennej Polsce (Czy kolej była luksusem? Kogo było stać na taką podróż?), a zarazem o staraniach niepodległego kraju do bycia postrzeganym jako nowoczesne państwo śmiałych reform gospodarczych. To również historia inżyniera Kazimierza Zembrzuskiego, który po 1948 roku objął Katedrę Budowy Lokomotyw Politechniki Warszawskiej oraz jego naśladowców. Odwiedzimy także bydgoskie zakłady firmy PESA, by pokazać jak dziś wygląda przemysł kolejowy w Polsce. Zastanowimy się, czy pociągi zaczną zastępować podróże samolotem w celu ograniczenia zanieczyszczenia środowiska. 11:55 TRZECIA Reportaż, 10 min, Polska, 1980 Scenariusz: Wiesław Machejko Zdjęcia: Tadeusz Kośmider Reportaż zrealizowany w hali tkalni Zakładów Przemysłu Bawełnianego im. Obrońców Pokoju Uniontex w Łodzi. W latach świetności zakład zatrudniał aż 14000 pracowników. Był jednym z największych w Europie zakładów bawełnianych. Praca zmianowa była uzasadniona rodzajem pracy i stosowana ze względu na potrzeby organizacyjne procesu produkcyjnego. Pokazuje pracę w tkalni, pracują tam głównie kobiety i wiszące na ścianach plakaty z hasłami - Kobietom lepsze warunki życia i pracy. Robotnice trzeciej zmiany opowiadają o ciężkich warunkach pracy. Mówią o trudnościach w pogodzeniu obowiązków matki, żony i dobrego pracownika. 12:10 MIEJSCE W RAJU Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2013 Reżyseria: Beata Hyży-Czołpińska Scenariusz: B. Hyży-Czołpińska Zdjęcia: Krzysztof Więckowski Reportaż przedstawiający sylwetkę Simony Kossak - przyrodniczki, naukowca, która całe życie poświęciła przyrodzie Białowieskiego Parku Narodowego. 13:05 BĘDZIE BAL Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2012 Reżyseria: Ewa Straburzyńska To opowieść o mieszkańcach Domu Opieki Społecznej w Nielestnie (na Dolnym Śląsku). Są nimi dorośli mężczyźni upośledzeni intelektualnie. Każdy z nich ma swoją dramatyczną historię. Raz w roku odbywa się tam, bardzo wyczekiwany bal, prawdziwy bal! Są tańce, dziewczyny, suto zastawione stoły. Przygotowania do balu trwają tygodnie. "Chłopaki" uczą się tańców i dobrych manier. Atrakcją tego wydarzenia jest zespół muzyczny składający się z podopiecznych domu. 14:05 DOMOWNICY SAWANNY (AFRICA’S WILD ROOMMATES - HOW ANIMALS SHARE BED AND BOARD) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Robert Sigl Na afrykańskiej sawannie mieszka trzech największych budowniczych świata zwierząt: ptaki tkacze, mrówki i termity. Ptaki żyją w koloniach. Wspólnie budują ważące tony gniazda, w którym każdy ptak ma swój domek - bliźniak. Inne zwierzęta budują podziemne systemy jaskiń, kilka metrów pod ziemią, a termity drapacze chmur z piasku, śliny i ekskrementów. Jednak w swoich spektakularnych budowlach nie mieszkają samotnie. Mieszka tam również wielu współlokatorów. Od małych owadów, gadów i ptaków aż po duże ssaki. Budowniczowie i ich współlokatorzy nie tylko mieszkają razem, ale także czerpią z tego inne korzyści. To, ile współlokatorzy wnoszą do społeczności, różni się w zależności od udziału w mieszkaniu. Sokoły karłowate, puchacze i scynki zapewniają bezpieczeństwo kolonii ptaków tkaczy i otrzymują w zamian mieszkanie. Z drugiej strony termity nie są przez nikogo chronione i są tylko wykorzystywane. Ich współmieszkańcy niszczą ich budynki, a czasem nawet je zjadają. W części mieszkania mrównika każdy żyje według własnej codziennej rutyny. Wielu współlokatorów z podziemnej społeczności rzadko się spotyka. Niektóre z nich, jak wilkołak, czerpią z mrównika coś więcej niż tylko przestrzeń życiową. Zimą głodowałby bez specjalnych zdolności współlokatora. Wspólne mieszkanie ma zalety i wady dla zwierząt na afrykańskiej sawannie. 15:05 NIESAMOWITE NIETOPERZE (INCREDIBLE BATS) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Mea Trenor Film dokumentalny o nietoperzach. Kiedy zapada noc, niebo ożywa. Trzepot skrzydeł, który dla niektórych jest koszmarem. Co czwarty ssak na planecie to nietoperz. Nietoperze żyją nie tylko w jaskiniach - świetnie się mają na pustyniach. Nie straszne im monsuny. Rządzą dżunglami, patrolują wodne arterie i chowają się w zaskakujących miejscach. 45 milionów lat ewolucji wyposażyło latające ssaki w niezwykłe środki. Od ultradźwiękowego słuchu po dziwacznie długie języki. Niektóre z nich gromadzą się milionami - inne trudno zobaczyć. Jest też wprawiający w osłupienie śmiałek - najbardziej niezwykły nietoperz na naszej planecie. Przez jedną noc będą rządzić. Jedną piątą gatunków ssaków na Ziemi stanowią nietoperze - lecz jest to podzielona rodzina. Nasza kolekcja skrzydlatych bestii to wiele dziwnych i wspaniałych przykładów: od tych zmieniających kształt pyska i posiadających super lepkie stopy - po zapylaczy i krwiopijców. Od mistrzowskich wspinaczy i śmiertelnie groźnych zabójców - po mistrzów budowlanych i tych żyjących w licznych koloniach. Latające ssaki nie powinny wzbudzać w nas strachu, tylko fascynację. To niesamowite nietoperze naszej planety. 16:05 ZAGADKI SEJSMOLOGII (CHASING QUAKES) Film dokumentalny, 49 min, Austria, 2017 Reżyseria: John Capener Film dokumentalny o katastrofach spowodowanych przez trzęsienia ziemi. Jedno z nich miało miejsce niedawno we Włoszech. Jesienią 2016 r. tragedia dotknęła północno - środkowy obszar kraju. Seria czterech trzęsień ziemi w górach zniszczyła historyczne miasto. Zaraz po pierwszym trzęsieniu naukowcy szybko rozpoczęli prace, aby dokonywać pomiarów w czasie rzeczywistym, aby ocenić ten geologiczny dramat. Film analizuje trzęsienia ziemi w 2016 roku, aby zbadać, jaka jest ich rola w dzisiejszej Europie. Krzyżują się tutaj wyzwanie naukowe i niepokój społeczny. Słyszymy relacje społeczności z pierwszej ręki i spotykamy naukowców próbujących dowiedzieć się jak najwięcej o ostatnich wydarzeniach. Zobaczymy, jak sejsmolodzy wykorzystują najnowocześniejszą technologię satelitarną i sensoryczną. Od archeologii po technologię kosmiczną - każde narzędzie jest potrzebne do gromadzenia danych, które odblokują sekrety naszej niespokojnej planety. 17:05 DOOKOŁA ŚWIATA - ODC. 13 CZAS DO SZKOŁY (AROUND THE GLOBE / REGARDE LE MONDE EP. 13 A L’COLE DU MONDE) Serial dokumentalny, 25 min, Francja, 2018 Reżyseria: Yann Streff Seria dokumentalna, geograficzno - podróżnicza. 2 sezony po 15 półgodzinnych odcinków. Jules Verne mawiał - "Życie jest krótkie, a świat jest szeroki." Przemierzając planetę z lekceważeniem odległości, ale z pragnieniem autentycznych spotkań, ten cykl oferuje niezwykłą wizualnie podróż dookoła świata: odkrycia, sport, przyroda, tradycja, gastronomia, niezwykłe środki transportu Każdy odcinek zawiera jeden motyw z pięcioma niesamowitymi miejscami docelowymi. Odc. 13 - "Czas do szkoły". Edukacja w Singapurze jest laicka, obowiązkowa i darmowa. Codziennie, o siódmej dwadzieścia, we wszystkich szkołach na maszt wciągana jest flaga. Rozbrzmiewa przy tym hymn narodowy. Singapurski system edukacji należy do najsurowszych na świecie. Przenosimy się do Stanów Zjednoczonych. Posągi myśliciela oraz Minerwy bogini mądrości mają inspirować studentów Uniwersytetu Columbia. Jesteśmy w centrum Nowego Jorku. Budynki uniwersyteckie zajmują całą dzielnicę. To robi wrażenie, zwłaszcza w porównaniu z francuskimi uczelniami. 25 bibliotek Uniwersytetu Columbia oferuje studentom ponad 8 milionów książek. Zajrzyjmy do Kataru, który masowo inwestuje w organizację wydarzeń sportowych, a piłka nożna jest traktowana jak sport narodowy. Przenosimy się do Burkina Faso. Przedszkola to rzadkość tutaj, ale ośrodków edukacji jest coraz więcej. 17:35 DOOKOŁA ŚWIATA - ODC. 14 DZIKIE ŻYCIE (AROUND THE GLOBE / REGARDE LE MONDE EP. 14 BTES PAS BTES) Serial dokumentalny, 26 min, Francja, 2018 Reżyseria: Yann Streff Seria dokumentalna, geograficzno - podróżnicza. 2 sezony po 15 półgodzinnych odcinków. Jules Verne mawiał - "Życie jest krótkie, a świat jest szeroki." Przemierzając planetę z lekceważeniem odległości, ale z pragnieniem autentycznych spotkań, ten cykl oferuje niezwykłą wizualnie podróż dookoła świata: odkrycia, sport, przyroda, tradycja, gastronomia, niezwykłe środki transportu Każdy odcinek zawiera jeden motyw z pięcioma niesamowitymi miejscami docelowymi. Odc. 14 - "Dzikie życie". Mauritius. Wyspa Ile aux Aigrettes jest jak liść nenufaru na turkusowych wodach laguny - całkiem płaska i zielona. To jedno z rzadkich miejsc, które pokazuje nam, jak wyglądał las na Mauritiusie, zanim osiedli tu ludzie. Przenosimy się do Kalifornii. Oceanarium Monterey Bay należy do największych i najsłynniejszych na świecie. Można w nim oglądać 625 gatunków morskich zwierząt, obecnych w wodach Kalifornii. Przenosimy się na południe do Brazylii a potem wrócimy do Stanów Zjednoczonych, tym razem na Zachód. Zajrzymy też na Bliski Wschód, do Omanu. 18:10 TERRA INCOGNITA. KTO JEST WŁAŚCICIELEM INTERNETU? (TERRA INCOGNITA - WHO OWNS THE INTERNET? / NEULAND - WER HAT MACHT IM INTERNET?) Film dokumentalny, 44 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Julia Friedrichs, Andreas Spinrath, Fabienne Hurst Kto będzie właścicielem internetu? Chiny i Stany Zjednoczone wyprzedzają cyfryzację, pozostawiając w tyle kraje takie jak Niemcy; zarówno ekonomicznie, jak i politycznie. Jednymi z najbardziej wartościowych firm na świecie są platformy technologiczne z USA i Chin. Ale czy w tej konkurencyjnej przestrzeni jest miejsce dla innych narodów? W Niemczech internetowy sprzedawca odzieży pracuje nad silną obecnością w internecie. Spoglądamy za kulisy szybko rozwijającej się branży cyfrowej i wyjaśniamy, w jaki sposób ta firma wykorzystuje dane klientów do ulepszania swoich usług. Co to oznacza dla gospodarki, gdy platformy internetowe stają się coraz potężniejsze, a dane zyskują na wartości? Jak można kontrolować moc? Chiny zaczęły eksperymentować z punktacją społeczną i systemami kredytowymi. Tutaj technologia jest obecna wszędzie. Terra incognita / Neueland to dosłownie znaczy "nowa ziemia". Jest to metaforyczne określenie zmian, jakie niesie ze sobą cyfryzacja i nieuniknione zmonopolizowanie rynku przez wielkie platformy internetowe. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - SENEGAL, MĘDRZEC AFRYKI (FLAVORS) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku - Senegal. 20:10 IRLANDIA PÓŁNOCNA - NIEKOŃCZĄCA SIĘ WOJNA (NORTHERN IRELAND: THE 100 YEAR WAR / IRLANDE DU NORD) Film dokumentalny, 49 min, Francja, 2022 Reżyseria: Lucas Gregorio Od stu lat Irlandia jest podzielona na dwie części. Na południu Republika, niepodległe państwo i członek Unii Europejskiej. Na północy Irlandia Północna, należąca do Wielkiej Brytanii. Na tym zaledwie 1, 8 mln mieszkańców terytorium współistnieją dwa rywalizujące ze sobą obozy: z jednej strony unioniści, głównie protestanci i lojalni wobec Wielkiej Brytanii. Z drugiej strony irlandzcy nacjonaliści, głównie katolicy, którzy chcą być związani z Republiką Irlandii i nie być już częścią Zjednoczonego Królestwa. W Irlandii Północnej, jednej z prowincji Zjednoczonego Królestwa, miasto Londonderry jest podzielone na dwie części. Z jednej strony dzielnice protestantów, z drugiej katolików. Od wieków te dwie wspólnoty się nienawidzą. Na początku sierpnia w katolickiej dzielnicy Bogside młodzi ludzie budują wysoką wieżę z palet. Tradycja ta upamiętnia gwałtowne zamieszki z 1969 roku, podczas których katolicy starli się z protestantami i policją. Po kilku dniach konstrukcja jest gotowa. To liczący 15 metrów wysokości stos. Młodzi ludzie wieszają na nim flagi swych wrogów. Tak jak symbolizującą brytyjską koronę. Pokazani w filmie młodzi katolicy są bojownikami o niepodległość. Pragną, by Irlandia Północna opuściła Zjednoczone Królestwo i przyłączyła się do Republiki Irlandii. 21:20 NIEMCY - ROSJA. FATALNE ZAUROCZENIE Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2022 Reżyseria: Rafał Geremek W filmie opowiadamy historię uwiedzenia niemieckich elit, ale i zwykłych Niemców przez Rosję, a właściwie przez jej machinę propagandową. Opowiadamy o tym, jak instrumentalnie wykorzystywano historię, kulturę i współczesność Rosji, aby wytworzyć z Niemcami sojuszniczą więź, która była potrzebna Putinowi do realizacji imperialnych celów. To opowieść o tym, jak Rosjanie dobrze rozpoznali lęki, kompleksy i ambicje Niemców, aby energetycznie skolonizować najbardziej rozwinięte państwo Europy. To dokument, w którym głównymi rozmówcami są sami Niemcy, którzy poddadzą analizie zachowanie własnych elit. Opowiedzą, jak to się stało, że kolejne rządy działały de facto wbrew własnym interesom gospodarczym i obronnym. 22:25 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA POPA PRAWOSŁAWNEGO NA UKRAINIE Reportaż, 24 min, Polska, 2001 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow W kolejnym odcinku cyklu reportaży o codziennym życiu w krajach byłego Związku Radzieckiego spotkanie z ojcem Aleksandrem - duchownym ukraińskiej Cerkwii prawosławnej, podlegającej patriarchatowi moskiewskiemu. 23:00 ZABAWA W BOGA (PLAYING GOD / L’AVOCAT DES CATASTROPHES) Film dokumentalny, 54 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Karin Jurschik Film dokumentalny o tematyce społeczno - politycznej. Jego początek to tragedia 11 września 2001 roku w Nowym Jorku. I tu pada pytanie dlaczego życie strażaka, który zginął w Twin Towers jest warte średnio milion dolarów mniej niż życie maklera giełdowego, który stracił życie w tej samej tragedii. Ile pieniędzy powinni otrzymać rybacy z Zatoki Meksykańskiej, którzy walczą z wyciekiem ropy? To z pozoru banalne, ale nie dla największego specjalisty od wynagrodzeń w Stanach - Kena Feinberga. Ten kontrowersyjny w swoich poglądach człowiek stawia pytania o współczesny system wartości i interesy ekonomiczne zwłaszcza, gdy przeplatają się one z życiem ludzi w obliczu tragedii. 00:10 REZERWAT Reportaż, 15 min, Polska, 1988 W zakolu Warty, decyzją Wojewódzkiej Rady Narodowej w Sieradzu, utworzono w 1978 roku Załęczański Park Krajobrazowy, co było przyczyną likwidacji kursującego promu. Władze wojewódzkie nie chcą zgodzić się na budowę mostu, w miejsce zlikwidowanego promu, tłumacząc swoją decyzję zagrożeniem dla nowo powstałego parku. Takie decyzje spowodowały otwarty konflikt pomiędzy zamieszkałą na tych terenach ludnością a władzami wojewódzkimi. Brak promu, mostu i przejezdnej drogi uczynił to miejsce bardzo trudnym do życia. W reportażu wypowiedzi przedstawicieli obu stron konfliktu, którzy przedstawiają swoje argumenty oraz przeprawa przez rzekę orszaku ślubnego, z wykorzystaniem łódek. 00:35 WSZYSCY JESTEŚMY ROMANTYCZNI - TADEUSZ NALEPA Film dokumentalny, 42 min, Polska, 1992 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Krzysztof Czechowicz, Jan Sosiński Zdjęcia: Marek Dawid Muzyka: Tadeusz Nalepa Wykonawcy: Tadeusz Nalepa, Mira Kubasińska, Tadeusz Nalepa, Marek Surzyn Film o Tadeuszu Nalepie (z 1992 roku), w którym artysta opowiada o życiu, twórczości i muzyce. Tadeusz Nalepa zmarł 4 marca 2007 roku. 01:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - PAMIĘĆ ODNALEZIONA ODC. 254 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Pamięć odnaleziona" Dziś, mówiąc o odnalezionych nazwiskach, na myśli mamy nazwiska żołnierzy poległych w bitwie I wojny światowej pod Nową Słupią. Wspólnie z członkami Świętokrzyskiej Grupy Eksploracyjnej zajmiemy się porządkowaniem cmentarza, ale nie tylko. Po porównaniu archiwaliów z rzeczywistością okazuje się, że dziesięciu żołnierzy pochowano pod omyłkowo zamienionymi tablicami. Zechcemy naprawić ten błąd, pamiętając, iż są rodziny, które ciągle szukają miejsca spoczynku swych krewnych. 02:00 LEGENDA Film dokumentalny, 24 min, Polska, 1975 Reżyseria: Krzysztof Kieślowski, Krzysztof Wierzbicki Scenariusz: Barbara Wachowicz Zdjęcia: Ryszard Jaworski Nieznany film Krzysztofa Kieślowskiego, dotychczas uznawany za nieukończony. Wszystkie dotychczasowe źródła (m. in. biografia reżysera pióra Stanisława Zawiślińskiego oraz książka Mikołaja Jazdona "Dokumenty Kieślowskiego") podawały, że "Legenda" jest jedynym nieukończonym filmem reżysera. Jednak, wbrew wcześniejszym informacjom, film został ukończony i jest przechowywany w Archiwum Telewizji Polskiej, choć najprawdopodobniej nigdy nie został wyemitowany. Miał być częścią cyklu "Ziemia Żeromskiego". Kieślowski rozpoczął też zdjęcia do drugiej części cyklu, zatytułowanej "Edukacja" (zachowały się materiały robocze), jednak prace nad nim zostały ostatecznie przerwane. Ekipa (na ekranie pojawia się się sam Kieślowski przeprowadzający wywiady) wędruje po Kielecczyźnie, poszukując śladów Stefana Żeromskiego, rozmawia z ludźmi, którzy pamiętają pisarza, słucha historii, które go inspirowały, rozmawia z uczniami Liceum w Chobrzanach, w których często bywał autor "Popiołów". 02:30 DOTKNIĘCIE ANIOŁA Film dokumentalny, 59 min, Polska, 2015 Reżyseria: Marek Tomasz Pawłowski Czy był możliwy inny scenariusz holocaustu? Czy w Auschwitz - Oświęcimiu można było uratować tysiące Żydów ze Śląska, zanim powstała idea najokrutniejszego z obozów śmierci? Czy historia Żydów w Polsce mogłaby potoczyć się pod okupacją hitlerowską inaczej, gdyby świat zachodni nie odniósł się do nich z tak szokującą obojętnością? Henryk Schoenker, syn ostatniego przewodniczącego Gminy Żydowskiej w Oświęcimiu ujawnia światu nieznaną historię tragicznej szansy emigracji Żydów. Zanim zrodziła się idea obozu Auschwitz - Birkenau, jesienią 1939 roku powstało w mieście Biuro Emigracji Żydów do Palestyny. Założył je na rozkaz niemieckich władz wojskowych Leo Schoenker, ojciec bohatera filmu. Tysiące ludzi w nadziei na ratunek ściągały ze Śląska do zwykłego miasteczka Oświęcim. Schoenker zawezwany do Berlina do Eichmanna składał sprawozdanie z wielką wiarą i konkretnym planem międzynarodowego działania. Niestety, wskutek obojętności świata idea legalnej emigracji legła w gruzach. Dziś Henryk wraca w ruiny rodzinnej rezydencji, które niosą echa tamtych wydarzeń. Zdjęcia do filmu były nagrywane w autentycznych wnętrzach Oświęcimia, Krakowa, Wieliczki, Bochni i Tarnowa. Większość z budynków uległa zniszczeniu w kilka miesięcy potem. Miejsca ważne dla historii zdążyły jeszcze oddać świadectwo minionych wydarzeń. Sam bohater filmu jest od czasu wojny kompletnie głuchy. "Straszliwe dźwięki mojego dzieciństwa zamknęły się we mnie jak w muszli. Pewnie dlatego straciłem słuch, abym nie mógł o nich zapomnieć" - mówi w filmie Henryk Schoenker krocząc po śladach sześcioletniej gehenny wojennej. W filmie wcielili się w postacie z przeszłości zawodowi aktorzy oraz liczni mieszkańcy Oświęcimia. Wszyscy musieli być podobni do pierwowzoru prawdziwych postaci, więc casting trwał wiele miesięcy. Grający rolę tytułowego Anioła zapuszczał siwe włosy i brodę przez rok. Przyczynę dziwacznego wizerunku utrzymywał w tajemnicy przed bliskimi. Wirtuoza skrzypiec Birnbauma zagrał prawdziwy skrzypek Oświęcimia. Dzieci oprócz talentu musiały się wykazać nadzwyczajnym hartem ducha w skrajnie trudnych warunkach atmosferycznych. W filmie po raz pierwszy na ekranie ożyją tzw. archicollage. Autorski wynalazek reżysera Marka Tomasza Pawłowskiego oraz grafika Roberta Manowskiego jest nowym, artystycznym sposobem przywoływania minionych wydarzeń.