TVP Dokument Sobota, 03.06.2023 06:00 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - ENERGIA NA ZIELONEJ NÓŻCE Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski, Andrzej Szulkowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Hodują króliki popielniańskie białe i kury zielononóżki kuropatwiane, sadzą drzewa owocowe. EKO Szkoła Życia w Wandzinie to największy w Polsce ośrodek dla ludzi uzależnionych od narkotyków, zakażonych wirusem HIV i chorych na AIDS. Od 15 lat ludzie wyrzuceni poza nawias leczą się, pracują, zdobywają zawód. Uczą się szacunku do siebie i życia na zewnątrz. Podwaliny pod Wandzin położył Marek Kotański. Pierwsi bezdomni zjawili się tam jesienią 1992 roku. W grudniu tegoż roku w zrujnowanym pałacu - bez prądu, wody, ogrzewania, łóżek i jakichkolwiek mebli - zamieszkało 130 osób. Usytuowanie ośrodka było dogodne: w pięknym lesie, 5 km od najbliższej wsi. Można więc było uniknąć protestów miejscowej społeczności obawiającej się, że mają pod bokiem narkomanów. Mieszkańcy Wandzina pracowali ciężko. Sami kopali fundamenty, budowali, robili pustaki i zdobywali niezbędne materiały. Jednocześnie hodowali świnie, krowy, kury, uprawiali ziemię, zakładali tunele foliowe. Dziś Wandzin jest kwitnącym przedsiębiorstwem. W ramach opracowanego przez ONZ programu ochrony bioróżnorodności hoduje się tam zagrożonego wyginięciem królika białego, popielańskiego, a także mrozoodporne odmiany drzew owocowych. Z Programu Małych Dotacji Globalnego Funduszu Środowiska ośrodek dostał środki na wprowadzenie systemu ogrzewania biomasą, m. in. na wymianę kosztownej w eksploatacji instalacji. Dzięki temu koszty ogrzewania zmniejszyły się do symbolicznej złotówki, także dzięki współpracy z nadleśnictwem. Pacjenci zbierają odpady drewna, które dostają za darmo, nadleśnictwo także na tym zyskuje, nie musi płacić za czyszczenie lasu. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.IV - ODC. 36 JAK POWSTAJE PAPIER? Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Papier to rzecz na tyle zwyczajna, że właściwie nie zwracamy na niego większej uwagi na co dzień. Nie wyobrażamy sobie jednak życia bez papieru. Dlatego warto poznać tajniki jego historycznej produkcji. W tym celu Radosław Kotarski rusza do Dusznik Zdroju i sam ręcznie wytwarza arkusze papieru. Przy tej okazji zastanawia się, dlaczego produkcję papieru nazywamy czerpaniem i jak możliwe jest wykonanie znaku wodnego. Nie obędzie się bez wytężonej pracy. 07:00 NOTACJE - HALINA KUNICKA. OPTYMISTKA MIMO WSZYSTKO Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2013 Autor: Kamila Drecka Artystka, dla której piosenki pisali Wojciech Młynarski, Agnieszka Osiecka i Ernest Bryll. Wydała dwanaście płyt, w tym trzy złote. Największą popularność osiągnęła w latach 60. i 70. XX w. Za wybitne zasługi w pracy artystycznej została odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz odznaczeniem Zasłużony dla Warszawy i zasłużony kulturze Gloria Artis. 07:15 MONOTONIA Film dokumentalny, 8 min, Polska, 1979 Reżyseria: Ewa Kopaczewska Film opowiada o sytuacji kobiet w zakładzie produkcyjnym POLAM. Zapis zebrania dotyczącego pracy kobiet zostaje skontrastowany z ujęciami z hali produkcyjnej i pełną goryczy narracją pracownic. Etiuda Szkoły Filmowej. 07:25 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 76 CHOJNICE Magazyn, 23 min, Polska, 2018 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Agata Winnicka Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Chojnice nazwane przez Jana Długosza "kluczem i bramą Pomorza" szczycą się imponującą historią oraz wyjątkowym położeniem pozwalającym cieszyć się przyrodniczym bogactwem pobliskich Borów Tucholskich. W XIV wieku dostępu do pierścienia murów miejskich broniła fosa oraz trzy bramy z mostami zwodzonymi. Do dziś w dobrym stanie przetrwały fragmenty fortyfikacji z basztami i pięciokondygnacyjną bramą wjazdową prowadzącą do Starego Miasta. Brama Człuchowska to historyczna i turystyczna wizytówka Chojnic. Wysoka wieża w stylu gotyku pomorskiego to jedyna zachowana średniowieczna brama, która wraz z zachowanymi basztami obecnie jest siedzibą Muzeum Etnograficzno - Historycznego. Na chojnickim rynku ponad zabytkowymi kamienicami góruje okazały Ratusz Miejski. Od wschodu pejzażu wiekowego miasta dopełniają wieże Bazyliki Mniejszej i barokowego kościoła pojezuickiego. Ale nie tylko zabytki przyciągają do Chojnic turystów. Aby odetchnąć pełną piersią, wystarczy zaledwie 5 - kilometrowa wyprawa za miasto. Jezioro Charzykowskie jest największym jeziorem na terenie Zaborskiego Parku Krajobrazowego, a położona nad nim miejscowość Charzykowy to ważny ośrodek sportów wodnych. Z najcenniejszego fragmentu Zaborskiego Parku Krajobrazowego wydzielono Park Narodowy Bory Tucholskie. Przez obydwa parki przebiega sieć wodnych i lądowych szlaków turystycznych. Na ich zbiegu leży jedna z najstarszych kaszubskich wsi Swornegacie, gdzie popularyzowane są kaszubskie tradycje. 07:55 WETERYNARZE Z SERCEM - /96/ Reality show, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Już po raz kolejny odwiedziliśmy Fundację Centaurus, która przede wszystkim zajmuje się ratowaniem koni, ale tym razem wykupiła i objęła swymi opiekuńczymi skrzydłami 2 wielbłądy. Po nadmiernie wyczerpującej ich siły pracy w cyrku tutaj odnajdują spokój, troskę i zdrowie. W łódzkim ogrodzie zoologicznym poznajemy rodzinę kangurów, w której tato po zabiegu stomatologicznym przechodzi badania. Dzięki nim opiekunowie wiedzą, że nic już mu nie grozi. Rufus spokojnie i bez bólu może zająć się rodziną. W płockim ogrodzie zoologicznym urodził się lamparcik perski, a pracownicy ogrodu dostosowali czas pierwszego badania dzikiego kociaka do naszej wizyty. Zobaczcie 7 - tygodniowego malucha, który po raz pierwszy został odłączony od mamy i poczuł dotyk człowieka. Dotąd nikt nie wiedział, jakiej jest płci! 08:20 RZECZ POLSKA - LOGO CPN Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2021 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Zdjęcia: Nicolas Villegas, Piotr Pawlus Muzyka: Adam Walicki, Bartosz Kruczyński Logo Centrali Przemysłu Naftowego jest uznawane za jedno z najlepszych w historii krajowego wzornictwa i funkcjonuje także jako jeden z najbardziej popularnych znaków graficznych w Polsce. Choć logo zniknęło ze stacji benzynowych w 2000 roku i zostało zastąpione nową identyfikacją wizualną Orlenu, to wciąż bez problemu jest rozpoznawalne jako przykład świetnego projektu. Co czyni to logo tak wyjątkowym? Ten biało - pomarańczowy znak przedstawiający litery CPN został zaprojektowany w 1967 roku przez Ryszarda Bojara, Stefana Solika i Jerzego Słowikowskiego. Trzy litery miały swoim kształtem przywoływać symbol rozdzielnika paliwa w latach 60. Nowe logo było częścią poprawienia wizerunku firmy, która w tamtych czasach reglamentacji paliwa, nie budziła pozytywnych skojarzeń. O ile dziś takie myślenie jest standardem, to w latach 60. nie była to codzienna praktyka. Ponadczasowe logo przez ponad pół wieku nie wymagało odświeżenia. Mało tego: w 2019 roku reaktywowano stację pod marką CPN, głównie z powodu świetnego loga, które wywołuje pozytywne skojarzenia wśród konsumentów. Jak mówili przedstawiciele firmy Orlen: "Marka wciąż żyje w świadomości Polaków, którzy traktują ją z dużym sentymentem. Reaktywując markę, chcemy naszym klientom dać okazję do tego, by mogli bezpośrednio obcować z dziedzictwem nierozerwalnie związanym z historią Polski i rodzimej motoryzacji. W odcinku zastanowimy się, na czym polega fenomen dobrego znaku graficznego. Przywołując inne ikoniczne przykłady, postaramy się pokazać, jak wiele świetnych projektów powstało na przestrzeni ostatnich dekad. Naszym gościem będzie Patryk Hardziej - ilustrator, projektant i wykładowca akademicki, który jest autorem wydanej w 2019 roku książki "CPN. Znak, identyfikacja, historia". 08:35 LUWR PONADCZASOWY (THE TIMELESS LOUVRE / LE LOUVRE) Film dokumentalny, 44 min, Francja, 2019 Reżyseria: Anne - Claire Danel Przez ponad 200 lat położony w Paryżu Luwr jest obowiązkowym miejscem odwiedzin oraz źródłem wzruszeń, marzeń i fantazji. Muzeum mieści się w Pałacu Luwru (Palais du Louvre) znanym już w średniowieczu. Znajduje się tu ponad 38 000 dzieł sztuki. Nigdy nie przestaje urzekać, zadziwiać i angażować gości. Ten dokument to podróż do tego pięknego miejsca, w którym pracują dwa tysiące ludzi, aby zadbać o wszystko i utrzymać w dobrej kondycji. Spotkamy tych, którzy są od dawna związani z tym miejscem. Skorzystamy z wyjątkowych archiwów i opinii ważnych osób. Zbadamy, co powoduje, że to miejsce jest tak ponadczasowe i wieczne. 09:30 MALUCHY - ODC. 3 PIERWSZE KROCZKI (BABY STEPS / A PETITS PAS / EP03: FIRST STEPS) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2016 Trzyczęściowy film dokumentalny o najmłodszych zwierzętach. Roczna obserwacja trzech wyjątkowych, małych zwierząt i ich hodowców, od ich narodzin, poprzez pierwsze kroki i zmieniające życie doświadczenia. Poznamy bliżej lemury o turkusowych oczach, od których zależy przetrwanie tego gatunku. Bohaterem odcinka będzie też źrebak, dla którego scena stanie się prawdziwym placem zabaw, oraz szczeniak, który ma zostać psem pasterskim. Odcinek 3 - "Pierwsze kroczki". Po trudnym początku z kaczkami, Girouette uczy się komend do pracy z owcami. Do zawodów zostały tylko 2 miesiące. Girouette robi duże postępy. Jest bardzo miła i posłuszna. Przyjemnie i łatwo się z nią pracuje. Potrafi być spokojna i jednocześnie bardzo szybka. To prawdziwa przyjemność... Jak na swój wiek nauczyła się wielu komend i zmierzy się z doświadczonymi psami. 10:30 DOOKOŁA ŚWIATA - ODC. 19 PLAŻE MARZEŃ (AROUND THE GLOBE / REGARDE LE MONDE EP. 19 PLAGES DE REVE) Serial dokumentalny, 26 min, Francja, 2018 Reżyseria: Yann Streff Seria dokumentalna, geograficzno - podróżnicza. 2 sezony po 15 półgodzinnych odcinków. Jules Verne mawiał - "Życie jest krótkie, a świat jest szeroki." Przemierzając planetę z lekceważeniem odległości, ale z pragnieniem autentycznych spotkań, ten cykl oferuje niezwykłą wizualnie podróż dookoła świata: odkrycia, sport, przyroda, tradycja, gastronomia, niezwykłe środki transportu Każdy odcinek zawiera jeden motyw z pięcioma niesamowitymi miejscami docelowymi. Odc. 19 - "Plaże marzeń". Brazylia. Plaże Rio de Janeiro należą do najpiękniejszych i najsłynniejszych na świecie. Copacabana czy Ipanema to nazwy kojarzące się z zabawą i wypoczynkiem. Na plaży zacierają się różnice społeczne. Odwiedzimy też Portugalię. Algarve słynie z pięknych plaż i klifów, ciągnących się wzdłuż atlantyckiego wybrzeża. Dodatkowym atutem tego regionu jest wyjątkowe nasłonecznienie. Pora też na wizytę w Jordanii. Akaba to jedyny port morski i miejscowość wypoczynkowa w Jordanii. Umiarkowany klimat i ciepłe wody zatoki przyciągają turystów z kraju i z zagranicy. Przeniesiemy się na Mauritius. Turkusowa laguna, biały piasek i luksusowe hotele. Maurytyjski Raj przyciąga co roku blisko milion turystów. 11:05 DOOKOŁA ŚWIATA - ODC. 20 DLA ZMOTORYZOWANYCH (AROUND THE GLOBE / REGARDE LE MONDE EP. 20 PLANATE MACANIQUE) Serial dokumentalny, 28 min, Francja, 2018 Reżyseria: Yann Streff Seria dokumentalna, geograficzno - podróżnicza. 2 sezony po 15 półgodzinnych odcinków. Jules Verne mawiał - "Życie jest krótkie, a świat jest szeroki." Przemierzając planetę z lekceważeniem odległości, ale z pragnieniem autentycznych spotkań, ten cykl oferuje niezwykłą wizualnie podróż dookoła świata: odkrycia, sport, przyroda, tradycja, gastronomia, niezwykłe środki transportu Każdy odcinek zawiera jeden motyw z pięcioma niesamowitymi miejscami docelowymi. Odc. 20 - "Dla zmotoryzowanych". Mieszkańcy Gwadelupy dbają o swoje pojazdy. Zarówno jednoślady, jak i cztery kółka zajmują w ich sercach wyjątkowe miejsce. Gwadelupczycy kochają samochody. Często je tuningują. Przeniesiemy się do Stanów Zjednoczonych. Specjalnością stanu Montana są tak zwane Demolition Derby. Zasada tej zabawy jest prosta - należy zbudować pojazd i rozbić go o inne wraki. Zajrzymy teraz na Maltę. Na całej Malcie jest około pięciu tysięcy starych samochodów. To dużo, jak na tę małą wyspę. Malta była kolonią brytyjską, dlatego tak wiele tutaj klasycznych, angielskich automobili. Przeniesiemy się do Wielkiej Brytanii. Taksówki to nieodzowny element londyńskiego pejzażu. Londyńscy taksówkarze znają nie tylko ulice miasta, lecz także ich historię i wszystkie zaułki. Na zakończenie odwiedzimy Indie. Motocykl jest jednym z najczęściej używanych środków transportu w Indiach. Większość używanych tu jednośladów pochodzi z Japonii. Jednak ulubioną marką pozostaje brytyjski Royal Enfield. 11:30 PORTRETY DOKUMENTALNE. S.II - EWA STRABURZYŃSKA Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 2022 Panorama polskiego dokumentu - filmowe portrety twórców, ich drogi artystycznej i twórczości na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterką odcinka jest Ewa Straburzyńska. 12:05 MAX FACTOR (THE MAX FACTOR) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Julia Kuperberg, Clara Kuperberg Film o człowieku, który stworzył twarze Hollywood, urodził się w Polsce - Maksymilian vel Michaił Faktor, vel Faktorowicz. Został perukarzem i wizażystą na dworze cara Mikołaja II. Z powodu szerzącego się antysemityzmu na początku XX wieku on i jego rodzina uciekli do Ameryki, gdzie mieszkali jego krewni. Urzędnik imigracyjny nieumyślnie zmienił nazwisko na Factor. Max Factor przeniósł się do Hollywood w odpowiednim momencie. Charakteryzacja teatralna nie działała zbyt dobrze z projektorami i zbliżeniami, a wprowadzenie technikoloru stworzyły inne problemy, które Factor genialnie rozwiązał. W 1935 stworzył imperium makijażu, które pozwoliło mu poprosić słynnego architekta S. Charlesa Lee o zbudowanie dla niego biura w stylu art - deco, które jest obecnie Muzeum Hollywood w Los Angeles. Max Factor był królem makijażu. To on stworzył hollywoodzką charakteryzację filmową. To jemu największe gwiazdy złotej ery kina zawdzięczają swój wdzięk i urodę. Dzięki genialnemu makijażowi, dzięki cieniowaniu i rozświetlaniu, Max Factor stworzył najpiękniejsze gwiazdy filmowe swoich czasów. Największym hołdem dla niego jest to, że dzisiejsze młode celebrytki wciąż próbują osiągnąć ten efekt. Max Factor, polski Żyd z Łodzi, który robił peruki dla cara, nagle znalazł się w Nowym Jorku. Historia teatru i filmu wiele mu zawdzięcza. 13:05 SZAJBUS Film dokumentalny, 26 min, Polska, 1985 Scenariusz: Andrzej Mellin Wykonawcy: Tomasz Lengren, Joanna Wiszniewskia, Marek Koterski, Bogdan Górski Biograficzny dokument Andrzeja Mellina poświęcony Wojtkowi Wiszniewskiemu, zmarłemu twórcy filmowemu młodego pokolenia. W programie znalazło się omówienie dokonań artysty i wspomnienia jego przyjaciół. 13:30 BÓG STWORZYŁ ŚWIAT I DAŁ GO CZŁOWIEKOWI Film dokumentalny, 15 min, Polska, 1989 Reżyseria: Roman Dębski Scenariusz: Roman Dębski Zdjęcia: Marek Jaworski, Piotr Łukaszewicz, Roman Dębski Muzyka: Henryk Rogala Bohaterem filmu jest przyroda Załęczańskiego Parku Krajobrazowego i przedstawiciel pokolenia, które umiało współżyć z przyrodą w zgodzie i harmonii. Ludwik Mencwel - cytatem z Biblii określa swój stosunek do natury, której cząstkę stanowi. Współczesny człowiek burzy równowagę i harmonię przyrody proponując w zamian świat betonu i dymiących kominów. 13:50 RODZINA NIEDŹWIEDZI (MEET THE BEARS) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Anuschka Schofield Od potężnego niedźwiedzia grizzly, po pandę jedzącą bambusy i dziwnie wyglądającego niedźwiedzia leniwca, ta niezwykła rodzina zwierząt od dawna pobudza naszą wyobraźnię. Jako jedne z największych ssaków lądowych na naszej planecie, potrzebują wielu zasobów, aby przetrwać i muszą wykorzystać wszystkie swoje umiejętności, siłę i mózg, aby uzyskać to, czego potrzebują - niezależnie od tego, czy napadają na spiżarnię w naturze, stawiają czoła rywalom lub wychowują młode. Będziemy śledzić przygody ośmiu gatunków niedźwiedzi z całego świata, które wykorzystują swoje unikalne adaptacje, aby przetrwać w ciągle zmieniającym się świecie i dowiemy się, co jest tak naprawdę potrzebne, aby być niedźwiedziem. 14:55 OPOWIEŚĆ O CHINACH - DYNASTIA MING ODC. 4/6 (THE STORY OF CHINA) Serial dokumentalny, 55 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Rebecca Dobbs Wykonawcy: Janusz Szydłowski Przez ostatnich 30 lat w Chinach kształtowało się społeczeństwo konsumpcyjne. Po zerwaniu z rewolucyjnym komunizmem Mao, Chiny rozpoczęły marsz ku przyszłości. Wolni Chińczycy przeobrazili swój świat. Sięgnęli po pradawne wierzenia i ideały, które przez wieki dawały im siłę. Okazuje się, że to, co nowe, jest mało kuszące, a to, co stare - bardzo trwałe. Przeszłość Chin to parę tysięcy lat. Tak daleko wstecz, że nie istnieją żadne teksty pisane, dokumentujące narodziny cywilizacji. Lecz istnieją mity i legendy przekazywane od stuleci. Prowadzą nas one do centrum niziny Żółtej Rzeki, od której Chiny wzięły nazwę: Zhongguo, Kraj Środka. Tam można odnaleźć ślady początków. A kwestią zasadniczą w dziejach chińskiej państwowości było zapanowanie nad niszczycielską Żółtą Rzeką. Archeolodzy odnaleźli ślady wielkiej powodzi sprzed roku 1 900 p.n.e. Można ją powiązać z mitem o pochodzeniu państwa chińskiego, bo do dziś opowiada się o królu, który jako pierwszy, skanalizował wody rzeki po wielkiej powodzi. 16:00 HIDDEN INDIA - TAJEMNICZE INDIE. ŚWIĘTE WODY (HIDDEN INDIA) Serial dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Alex Lanchester W ukrytych dolinach ta rzeka wydaje się spokojna. Jednak z bliska widać wyraźnie, że tętni życiem. To wydrzyce gładkowłose, a rzeka jest dla nich dosłownie wszystkim: domem, terenem łowieckim i miejscem wychowywania potomstwa. Rodzina składa się z dwojga dorosłych i trójki młodych. Nieustanne wołania pomagają w utrzymaniu kontaktu. Tarzanie się w piasku na brzegach rzeki utrzymuje futro w czystości, wzmacnia więzi rodzinne, a maluchom dostarcza odrobiny rozrywki. Jednak duża rodzina naprawdę jest w swoim żywiole w czasie szukania pożywienia. Polują grupowo, zaganiając ławice ryb na płyciznę. Młode wciąż się uczą, ale któregoś dnia praktyka uczyni z nich mistrzów. Hinduskie rzeki pulsują życiem. Zapewniają egzystencję zwierzętom i ludziom dlatego traktowane są z wielkim szacunkiem. Rzeka Ganges - ikona rzek indyjskich płynie 4 tysiące kilometrów przez północne Indie. Gdy Indie zmierzają ku przyszłości, ich miliard i 200 milionów ludzi oczekuje nowoczesności, co ma ogromny wpływ na przyrodę. Niemniej część wspaniałej dzikiej przyrody nadal się rozwija w krainie, w której bogowie żyją na szczytach, okrytych czapą śniegu. Rzeki to święte źródła boskiej inspiracji, a zwierzęta czci się jako symbole szczęścia, siły i odwagi. Duch dzikiej przyrody w Indiach przetrwa, bo jest traktowany jako integralna część życia człowieka. To prawdziwy sekret tajemniczych Indii. 17:00 STEPHEN FRY W AMERYCE ŚRODKOWEJ 2. OD BELIZE DO GWATEMALI (STEPHEN FRY IN CENTRAL AMERICA EP. 2) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: John - Paul Davidson Seria dokumentalna, w której aktor, komik i pisarz, Stephen Fry wyrusza w niezwykłą podróż po Ameryce Środkowej. To przygoda, która prowadzi go przez Meksyk i cały przesmyk w Ameryce Środkowej do Panamy, gdzie poznaje jedne z najstarszych cywilizacji na świecie - Majów, Azteków i Olmeków. Siedem lat po tym, jak zwiedził wszystkie 50 stanów USA w czarnej taksówce, podczas tej nowej podróży na południe od granicy podróżuje we wszystkim - od przerobionego autobusu szkolnego po balon na ogrzane powietrze. Stephen odwiedza jedne z najbardziej niebezpiecznych, ale zapierające dech w piersiach, piękne kraje w regionie, bierze udział w uroczystościach, degustuje lokalne przysmaki i rozmawia z ludźmi w różnych miejscach. Po drodze poznaje wszystkie kraje, ich mieszkańców, przyrodę i historię. W drugiej części Stephen z Meksyku udaje się do Belize, które posiada najmniejszą populację w Ameryce Środkowej i zupełnie odmienną historię. Będzie podróżował wzdłuż wybrzeża, a następnie po atolach rozciągniętych po Morzu Karaibskim niczym koralowy naszyjnik. Później przekroczy granicę na nizinach Gwatemali, pełnych świątyń Majów, po czym wyruszy na wyżyny do magicznego jeziora Atitlan, otoczonego wulkanami. 18:00 POLSKIE DZIEDZICTWO S.I - ODC. 10 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Kamil Szymański Zdjęcia: Damian Szprejda, Jacek Cichocki, Mariusz Gala Prowadzący: Stefan Tompson Wykonawcy: Jarosław Łukomski Cykl dokumentalno - historyczny o polskim dziedzictwie kulturowym na Kresach Wschodnich, prowadzony przez Stefana Tompsona, w którym przybliżona zostaje widzowi historia ziem polskich sprzed 1921 roku. Prezentowane są najciekawsze polskie posiadłości, usytuowane za naszą obecną wschodnią granicą. Ukazane są najciekawsze miejsca, zarówno te oczywiste i znane z przewodników, jak również te, o których już dawno zapomniano. Autorzy przedstawiają ich historię, opowiadają o ciekawostkach i legendach, omawiają polski aspekt dotyczący prezentowanych posiadłości. Przybliżają historię Polaków na danym terenie i zachęcają każdego widza do odwiedzin miejsc polskiego dziedzictwa kulturowego na Kresach Wschodnich. W tym odcinku Stefan Tompson zabierze nas do jednego z najstarszych grodów Litwy, malowniczej miejscowości Troki. Miasto to było stolicą Litwy do czasu, gdy wielki książę Giedymin przeniósł stolicę do leżącego nieopodal Wilna. Odległość, jaka dzieli te dwa miasta, to niespełna 30 kilometrów. W XIV w. został wzniesiony imponujący zamek na środku jeziora Galve. Historia tej twierdzy skrywa wiele tajemnic. Kto i dlaczego zamordował Zygmunta I Kiejstutowicza? Kim są tajemniczy Karaimowie? Jaki związek z tym miejscem miała Rzeczpospolita? Na najbardziej nurtujące pytania odpowie Stefan Tompson w swojej podróży śladami polskiej historii w Trokach. 18:35 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.V - ODC. 46 SŁODKI SMAK HISTORII Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Aby stworzyć pradawny miód pitny, potrzeba ogromnej pracy na każdym z etapów. Najpierw wykazać muszą się pszczoły, które rzetelnie zamieniają nektar na słodki miód. Następnie do pracy zabiera się miodosytnik, który nie może zmarnować ani grama słodkiego produktu naszych żołto - czarnych przyjaciół. Z kolejną pomocą przyjdą nam drożdże, które przeprowadzą szlachetną fermentację. Później do akcji wkracza bednarz, bo bez dobrej dębowej beczki nie ma właściwego i tradycyjnego leżakowania miodu pitnego. Dopiero wtedy można się raczyć najbardziej charakterystycznym dla historii Polski miodem. 19:15 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 44 WIELKI GOŚCINIEC LITEWSKI Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor W tym odcinku Tomasz Bednarek ruszy w podróż jednym z najważniejszych niegdyś szlaków handlowych i pocztowych Europy, który łączył Warszawę z Wilnem. Wielki Gościniec Litewski brał swój początek na Krakowskim Przedmieściu, gdzie w dawnym Pałacu Wesslów mieściła się stacja Poczty Saskiej. Stąd podróżni wyruszali na daleką Litwę, docierając po drodze m.in. do Sulejówka, Węgrowa, Sokołowa Podlaskiego, Ciechanowca oraz Białegostoku. Dziś znów możemy podążać dawnym traktem i odkrywać malownicze miejscowości Mazowsza i Podlasia, pełne unikatowych zabytków i śladów wielokulturowego pogranicza. Na szlaku zachwyca też wspaniała przyroda oraz regionalna kuchnia. We wrześniu 2017 roku Wielki Gościniec Litewski otrzymał wyróżnienie w prestiżowym konkursie EDEN, organizowanym przez Komisję Europejską i został uznany za jedną z najlepszych destynacji turystycznych w Europie 2017 roku. Trakt łączący Warszawę z Wilnem zachwycił jurorów obfitością zabytków, atrakcji i lokalnych smaków. 19:45 MIESZCZANIE ŻYWIECCY - GRZEGORZ OJCIEC I GRZEGORZ SYN Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Jankowski Scenariusz: Grzegorz Jankowski Grzegorz senior to od zawsze organista i nauczyciel muzyki. Człowiek zakochany w muzyce klasycznej, bardzo często w domu ogląda koncerty w TVP Kultura. Jego syn Grzegorz, realizator muzyczny, nagra koncert ojca na organach w kościele, w którym Grzegorz senior grał kilkanaście lat. Potem sam zrealizuje i da do odsłuchania ojcu w jego studio. Równolegle z wątkiem Grzegorza seniora autorzy opowiedzą o życiu Grzegorza juniora. 20:20 CZYSTE RĘCE (CLEAN HANDS) Film dokumentalny, 96 min, USA, 2019 Reżyseria: Michael Dominic Czworo dzieci w wieku od 6 do 10 lat mieszka z rodzicami na La Chureca, największym wysypisku śmieci w Ameryce Środkowej. Nigdy nie chodziły do szkoły i, w przeciwieństwie do rodziców, nie rozumieją w pełni tego, czego nie mają. Wysypisko to jedyny świat, jaki kiedykolwiek znały. Filantrop dowiaduje się o trudnej sytuacji rodziny i buduje im mały dom na wsi z ziemią, którą mogą uprawiać. Dzieci mogą po raz pierwszy uczęszczać do szkoły, a rodzina może uciec od pustkowia i życia La Chureca. Jednak paradoksalnie to, co powinno być niesamowitą okazją dla wszystkich, zamienia się w znacznie bardziej złożoną opowieść o miłości i stracie, ratunku i zbawieniu. Gdy rodzina przyzwyczaja się do nowego życia, przeszłe demony powracają. W szczególności matka ma trudności z adaptacją. Związki, które na śmietniku wydawały się solidne jak skała, zostają zniszczone. Kiedy sprawy przybierają niespodziewany, mroczny obrót, przyszłość rodziny staje pod znakiem zapytania. Kręcony w ciągu siedmiu lat film to wielokrotnie nagradzana historia rodziny, skrajnego ubóstwa oraz nadziei i niewinności dzieci. 22:10 HIKIKOMORI - WIĘŹNIOWIE Z WYBORU (HIKIKOMORI: THE LOCKED GENERATION / HIKIKOMORI: LES RECLUS VOLONTAIRES?) Film dokumentalny, 68 min, Francja, 2020 Reżyseria: Michaelle Gagnet Jest ich coraz więcej, ale ich nie widzimy. Niektórzy znikają w samotności, nie zauważając nikogo. To są Hikikomori - młodzi ludzie, nie potrafiący wyrazić swojego zagubienia, więc izolujący się u swoich rodziców. Takich osób żyjących przez wiele miesięcy w zamknięciu w swoich pokojach są dziesiątki tysięcy. Nazywa się ich hikikomori, od japońskiego słowa oznaczającego wejście do środka i niewychodzenie na zewnątrz. Zjawisko to po raz pierwszy ogarnęło populację Japonii w latach 90. , prawdopodobnie z powodu kryzysu gospodarczego i naciskami akademickimi narzuconymi przez społeczeństwo. Dziś ten wyraz współczesnego cierpienia wydaje się rozprzestrzeniać na całym świecie, szczególnie we Francji, gdzie dopiero niedawno został dostrzeżony przez ekspertów medycznych. Hikikomori to splot różnych czynników: zakłócenia w rozwoju, mobbingu w szkole, kompleksów... Mogą być też problemy rodzinne: śmierć lub choroba rodzica, rozwód... zwykle hikikomori nie zostaje się z jednego powodu. Zarówno we Francji, jak i Japonii śledzimy psychiatrę Marie - Jeanne Guedj, która stara się zrozumieć hikikomori i leczyć cierpiących na tę chorobę. Hikikomori to początek. Na końcu jest kodokuszi. Chorzy zamykają się, nie mają środków do życia, gromadzą śmieci, a na końcu umierają w samotności. Jednak wycofanie społeczne nie jest wyrokiem. Większość hikikomori wychodzi z niego, ale to wymaga czasu miesięcy, a nawet lat. 23:30 BRACIA Film dokumentalny, 6 min, Polska, 1971 Reżyseria: Grzegorz Królikiewicz Bohaterami filmu są bracia Kubicowie, słynni polscy gimnastycy sportowi. Film przedstawia intensywny trening sportowców. 23:35 NIE PŁACZ Impresja filmowa, 8 min, Polska, 1972 Reżyseria: Grzegorz Królikiewicz Scenariusz: Grzegorz Królikiewicz Zdjęcia: Stanisław Niedbalski, Witold Stok, Jacek Tworek Muzyka: Henryk Kuźniak Impresja filmowa na temat pożegnań kolegów odjeżdżających do wojska. Ostatnie godziny w cywilu - jeszcze jakaś wspólna chłopięca kąpiel; a potem na peronach i w wagonach pociągu odwożącym ich do jednostki wojskowej - atmosfera egzaltacji, buntu, nostalgii... Etiuda o kończącej się wolności. Film nie emitowany do 1989 roku. 23:55 DZIECI SKAZANYCH NA ŚMIERĆ (CHILDREN OF SHAME / CHINE, LES ENFANTS DE LA HONTE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2014 Reżyseria: Elodie Pakosz W Chinach istnieje kara śmierci. Wiele dzieci po egzekucjach na rodzicach zostaje sierotami. Mają do wyboru tylko opiekę społeczną, poniewierkę lub życie w sierocińcach. Rodziny najczęściej zrywają więzi z dziećmi skazanych na śmierć, uważając je za zło i powód do wstydu. Takie dzieci nie mogą być adoptowane. Zhang Shuqin pracowała w więzieniach i wie, jak biedne jest potomstwo skazańców. Postanowiła otoczyć je opieką. To z jej inicjatywy już powstało w Chinach około 10 sierocińców - Sun Villages. W filmie widać nie tylko skrzywdzone przez los maluchy, ale także ich skazanych na śmierć rodziców. Jesteśmy świadkami wstrząsających pożegnań na zawsze rodziców z dziećmi. 01:00 ORDONKA Film dokumentalny, 50 min, Polska, 1993 Scenariusz: Maria Kwiatkowska Zdjęcia: Krzysztof Pakulski Wykonawcy: Maria Chwalibóg Hanka Ordonówna, aktorka, gwiazda kabaretowa i legenda dwudziestolecia międzywojennego. Jej piosenki wciąż cieszą się popularnością, śpiewa je już czwarte pokolenie. Film przedstawia jej życie od czasów dzieciństwa, aż do momentu, kiedy przeistoczyła się w olśniewającą gwiazdę oraz okres wojenny do ostatnich dni życia artystki z dala od ojczyzny. Ilustracją są zdjęcia, materiały archiwalne, oryginalne nagrania Ordonki. Urodziła się 25 września 1902 roku jako jedyna córka państwa Pietruszyńskich, mieszkających wówczas w Warszawie przy ulicy Żelaznej 68. W 1918 roku w stolicy rozpoczęły działalność liczne teatry oraz kabarety "Argus", "Czarny Kot", "Miraż", "Sfinks". Dyrektorem "Sfinksa" był Wacław Julicz, występowali tam Ludwik Sempoliński i "król tanga" Karol Hanusz. Wśród pięciu uczennic przyjętych do baletu była 16 - letnia Marysia Pietruszyńska. W jednym z programów śpiewała piosenkę "Szkoda słów". Następnego dnia w warszawskim dzienniku ukazała się notka "... jesteśmy zdania, że kotów i dzieci na scenie nie trzeba pokazywać". Hanka Ordonówna (na ten pseudonim artystyczny namówił Marysię Karol Hanusz) po nieudanym debiucie w "Sfinksie" wyjechała do Lublina, gdzie związała się z "Wesołym Ulem". Kiedy kabaret zawiesił działalność, wróciła do Warszawy. Tańczyła w "Mirażu", wzięła też udział w wielkiej imprezie artystycznej "Na gwiazdkę dla żołnierzy", która odbyła się w hotelu Bristol. W 1920 roku otrzymała angaż w słynnym "Qui pro Quo", gdzie występowali już "Lopek" Krukowski, Ludwik Lawiński, Mira Zimińska, Zula Pogorzelska i inni. Hanka Ordonówna zdobywała coraz większą popularność (pojawiły się karty pocztowe z jej podobizną, chętnie angażowano ją do reklam). Piosenki pisali dla niej Lechoń, Tuwim, Hemar. 26 marca 1931 roku w kościele św. Krzyża w Warszawie odbył się jej ślub z Michałem hrabią Tyszkiewiczem. Ordonka nie zrezygnowała jednak z dalszej kariery. Występowała w rewiach, teatrach, zagrała też główną rolę w filmie "Szpieg w masce". Losy wojny rzuciły ją za granicę. W czasie choroby w Jerozolimie napisała: "Bezbrzeżna jest moja tęsknota I nic mnie tu nie uleczy. Nie płuca moje są chore. To serce za krajem krzyczy. Och dajcie mi wrócić do Polski. To jedno mnie tylko uleczy". Hanka Ordonówna zmarła 25 września 1950 roku, została pochowana na cmentarzu polskim w Bejrucie. Od 12 maja 1990 roku jej prochy spoczywają na warszawskich Powązkach. 01:55 BALLADA O LU PIN Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2007 Reżyseria: Violetta Rotter - Kozera "W Polsce czuję się jak ziarenko ryżu pod mazowiecką wierzbą" - tak mówi o sobie bohaterka filmu, 34 - letnia Lu Pin, rzeźbiarka, która zadziwiła świat projektem i realizacją największego na świecie pomnika Fryderyka Chopina. Urodziła się w Szanghaju. Jest absolwentką Szanghajskiej Wyższej Szkoły Publikacji i Wydawnictw oraz Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. 10 - letni pobyt w Polsce odegrał w jej życiu kluczową rolę. Obecnie mieszka w Szanghaju, mieście, w którym 3 marca 2007 roku odsłonięto pomnik jej autorstwa. Lu Pin posiadła umiejętność łączenia elementów obu kultur, z jakich się wywodzi, w sposób niezwykle czytelny i sugestywny. Sztuka przynosi jej radość i cierpienie, tak jak życie na styku dwóch kultur, które wyznaczyły kobiecie często trudne do pogodzenia normy społeczne i obyczajowe. W filmie opowiada o najważniejszych życiowych wyborach. Jego integralną częścią jest wpleciona w opowieść Lu Pin historia powstania, podróży i odsłonięcia pomnika Fryderyka Chopina w Szanghaju. 02:30 DZIECI KOTANA Film dokumentalny, 65 min, Polska, 2012 Reżyseria: Mirosław Dembiński Scenariusz: Mirosław Dembiński Zmarły tragicznie w 2002 roku Marek Kotański pozostawił po sobie sieć ośrodków terapii dla uzależnionych i wykluczonych. Pomógł wielu ludziom, którzy wciąż go pamiętają. Dziś "dzieci Kotana" kontynuują jego dzieło, angażując się głęboko w pracę MONAR - u. W ich wspomnieniach powraca postać mentora - niekonwencjonalnego psychoterapeuty i zaangażowanego działacza społecznego, który w terapii stawiał na ideę wzajemnego pomagania sobie i starał się nigdy nie poddawać swoich podopiecznych łatwym ocenom.