TVP Historia Wtorek, 30.05.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 30 MAJA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1640 - zmarł Rubens; 1937 - Barnum Brown odkrył skamieliny ścięgien i skóry dinozaura, co pozwoliło na pełną rekonstrukcję wygladu zwierzęcia; 1960 - zmarł Borys Pasternak; 1979 - KOR ogłosił oswiadczenie o dramatyczne sytuacji PRL; 07:10 WOJENNE DZIEWCZYNY S.V - ODC. 61 (SERIA V ODC. 9) Serial wojenny, 43 min, Polska, 2021 Reżyseria: Filip Zylber Scenariusz: Wojciech Lepianka Muzyka: Piotr Komorowski, Bartosz Chajdecki Aktorzy: Karolina Rzepa, Michał Czernecki, Piotr Nerlewski, Maciej Brzoska, Krzysztof Cybulski, Maurycy Popiel, Vanessa Aleksander, Maja Szopa, Mateusz Rzeźniczak, Peter Wolf Margarethe zamierza napisać list do znajomego admirała, w celu przeniesienia Schneidera po jego kompromitującym przeszukaniu Złoczewic. A Schneider nakazuje Odrowążowi zdobyć dowody na obecność Żydów w pałacu, w zamian za darowanie życia. Magda nalega, by Chaim przeniósł się gdzie indziej, ale on chce zostać z rodziną w pałacu. Tymczasem Ewa i Sońka udają się na zwiady. Ich celem jest warsztat naprawczy, z którego mają być przewiezione do Radomia tokarki z fabryki Mausera. Będą one niezbędne do produkcji stenów. Akcja przejęcia tokarek kończy się powodzeniem. W tym samym czasie dotarł nowy szyfrunek z Londynu. Badania Lunda są zbyt cenne, by je przerywać. Dowództwo chce je przejąć. 07:55 POWRÓT STATKU Reportaż, 15 min, Polska, 1963 Reżyseria: Marian Marzyński Zdjęcia: Antoni Staśkiewicz, Sławomir Sławkowskiz Reportaż z powitania w porcie gdańskim rodaków zza oceanu przybyłych na pokładzie M/S Batory. Rejestracja klimatu emocjonalnego oraz interesujący przekrój społeczny. 08:40 HISTORIA POLSKI - OJCIEC Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Kamiński Scenariusz: Ks. Andrzej Gołębiowski, Tomasz Kamiński Zdjęcia: Jeremi Grzywa, Andrzej Misaczek, Michał Bożek Filmowa opowieść o człowieku i duchownym, wielkim Polaku, kardynale Stefanie Wyszyńskim. Koncentrujemy się na życiu osobistym Prymasa Tysiąclecia. Na jego wierze, religijności, koncepcjach wielkich akcji duszpasterskich. W filmie jest także obecna tematyka związana z polityką, z totalitaryzmami XX wieku (szczególnie z komunizmem). Nie unikamy trudnych spraw, takich jak np. inwigilacja kardynała Wyszyńskiego przez księży współpracujących z UB i SB, ale są one jedynie tłem dla opowieści o Prymasie. Tłem, które pozwoli nam na pokazanie postawy kardynała Wyszyńskiego wobec ataków na niego i na Kościół w czasach komunizmu. 10:00 SENSACJE XX WIEKU - ROK 1941, ODC. 1 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2000 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański 22 czerwca 1941 roku generał Żukow powiadomił Stalina o ataku wojsk hitlerowskich na ZSRR. Dlaczego właśnie Żukow, szef Sztabu Generalnego, a nie marszałek Timoszenko, komisarz obrony - wyższy stopniem i stanowiskiem? To jedno z wielu pytań, na które Bogusław Wołoszański spróbuje opowiedzieć w tym programie. Autor zrekonstruuje wydarzenia z 22 czerwca, jakie miały miejsce w najbliższym otoczeniu Stalina. Jak zareagował on na wieść o ataku wojsk Hitlera, jakie decyzje podjął i jakie wydał rozkazy? 10:25 SENSACJE XX WIEKU - ROK 1941, ODC. 2 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2000 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Tomasz Madejski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Aktorzy: Krzysztof Dracz, Krzysztof Globisz, Michał Grudziński, Jan Łochowski, Marek Obertyn, Jan Peszek, Andrzej Szopa, Włodzimierz Maciudziński 22 czerwca 1941 roku generał Żukow powiadomił Stalina o ataku wojsk hitlerowskich na ZSRR. Dlaczego właśnie Żukow, szef Sztabu Generalnego, a nie marszałek Timoszenko, komisarz obrony - wyższy stopniem i stanowiskiem? To jedno z wielu pytań, na które Bogusław Wołoszański spróbuje odpowiedzieć w tym programie. Autor zrekonstruuje wydarzenia z 22 czerwca, jakie miały miejsce w najbliższym otoczeniu Stalina. Jak zareagował on na wieść o ataku wojsk Hitlera, jakie decyzje podjął i jakie wydał rozkazy? 10:55 PRZESZCZEPIANIE NADZIEI Film dokumentalny, 53 min, Polska, 1996 Reżyseria: Dariusz Król Scenariusz: Dariusz Król Akcja filmu rozgrywa się na oddziale chirurgii transplantacyjnej Szpitala Klinicznego nr 1 w Warszawie. Jest to zamknięta klamrą od poniedziałku do poniedziałku opowieść o pracy oddziału, zajmującego się przeszczepami narządów. Bohaterami są pacjenci, którzy poddali się operacji przeszczepu oraz lekarze - chirurdzy. Jest to film pokazujący emocje, mocny w warstwie uczuć, propagujący pewne postawy i wzorce zachowania. 11:55 SPÓR O HISTORIĘ - TAJEMNICA RETINGERA Debata, 30 min, Polska, 2022 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Tomasz Muller "Był to człowiek niepospolicie odważny i muszę przyznać, że budził we mnie większy szacunek niż inni ludzie, których zwalczałem" - mówił o zmarłym w 1960 roku w Londynie Józefie Retingerze jego przeciwnik, Stanisław Cat - Mackiewicz. Jaka jest prawda o Retingerze, postaci bez której częstokroć trudno zrozumieć historię Polski XX wieku. Kim był Józef Retinger? Co w jego życiorysie jest prawdą, a co legendą, często tworzoną przez samego Retingera? Jak widział odrodzoną po latach niewoli Polskę? Jakie miał związki z masonerią? Jaką rolę odegrał w Meksyku i z czyjego polecenia tam wyjechał? Działacz Frontu Morges i przyjaciel gen. Sikorskiego. Kiedy doczekał się opinii antypiłsudczyka? Gdzie zastaje Retingera 1 września 1939 roku? Jaką rolę odgrywał u boku Sikorskiego i czyje polecenia wykonywał? Czy był tylko angielskim agentem przy Sikorskim? Czy był autorem układu Sikorski - Majski? Był pierwszym Polakiem, który po podpisaniu układu wyjechał na kilka tygodni do Moskwy, ale jako przedstawiciel Churchilla. W jakim celu w 1944 r. został zrzucony do Polski? Dlaczego w czasie pobytu w okupowanej Polsce w 1944 r. AK wydała na niego wyrok śmierci i dlaczego wyroku nie wykonano Kiedy przestał pełnić rolę przy rządzie polskim? Jego rola po wojnie. Jak to się stało, że był założycielem Grupy Bilderberg? O czym świadczy fakt, że po wojnie miał wolny wstęp na Downing Street 10 jak i do Białego Domu? Czy można zaryzykować twierdzenie, że bez Retingera historia Polski i XX w. wyglądałaby zupełnie inaczej? Goście: prof. Marek Kornat, Instytut Historii PAN, dr Władysław Bułhak, Instytut Pamięci Narodowej. 12:30 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - JALTA LONDYN WARSZAWA Magazyn, 30 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Prowadzący: Andrzej Mietkowski Mówił w Londynie w 1947 roku prezydent August Zaleski: Jeśli emigracja potrafi skupić się wokół władz naczelnych państwa, wierzę, że Bóg doprowadzi nas do wskrzeszonej ojczyzny. O skutkach konferencji jałtańskiej i misji władz RP na uchodźstwie mówią politolog prof. Antoni Dudek i historyk prof. Wojciech Roszkowski. Archiwalne nagrania Prezydentów RP na Uchodźstwie. 13:10 WYSZYŃSKI. WRÓG NR 1 Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jacek Tarasiuk, Jacek Tarasiuk Scenariusz: Jacek Tarasiuk, Jacek Tarasiuk Zdjęcia: Jacek Tarasiuk Nakreślenie sylwetki prymasa Wyszyńskiego na tle trudnych wydarzeń XX wieku. Przypomnienie głównych aspektów nauczania Prymasa Wyszyńskiego. 14:20 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - TALLEYRAND. DYPLOMATA BEZ SKRUPUŁÓW (TALLEYRAND) Cykl dokumentalny, 94 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Talleyrand był człowiekiem o wielu obliczach: biskupem, najbliższym współpracownikiem Napoleona Bonaparte, ministrem spraw zagranicznych, ambasadorem, który wyniósł na tron Burbonów. Przetrwał 70 lat politycznych zawirowań. Jedno, co mu trzeba oddać, to jego miłość do Francji, której interesu zawsze bronił. Bronił też pewnego stylu życia. Otoczony pięknymi kobietami w swoim pałacu w Valenncay wydawał królewskie przyjęcia przygotowane przez wielkiego szefa kuchni Careme’a. Spędzał czas naprzemiennie bogacąc się i rujnując. Niekiedy budził się milionerem, po czym, wszystko przegrywał w wista. Jeśli jakieś jedno słowo może scharakteryzować Talleyranda, to jest nim gracz. Grał życiem, grał w politykę, grał o władzę i z rządami. Był dyplomatą i biznesmenem, ale przede wszystkim człowiekiem czerpiącym radość z życia. 15:55 MOJE ZAPISKI Z PODZIEMIA Film dokumentalny, 39 min, Polska, 2011 Reżyseria: Jacek Petrycki Dokument składa się z nagrań gromadzonych w latach 1982 - 1987 przez nieformalną grupę, do której należał Jacek Petrycki, Bohdan Kosiński i Marcel Łoziński. Film odsłania kulisy działalności antykomunistycznego podziemia, pokazuje codzienność ukrywających się opozycjonistów oraz polską rzeczywistość lat 80. Znalazły się w nim m.in. sceny z pierwszej podziemnej konferencji prasowej z udziałem Zbigniewa Bujaka oraz Kondrata Bielińskiego, dotyczącej fałszowania przez władze wyborów do Sejmu w 1986 roku i sposobów, w jaki "Solidarność" je monitorowała. Pokazane są również odbywające się w kościele na Żytniej próby do dramatu "Wieczernik" Ernesta Brylla w reżyserii Andrzeja Wajdy z udziałem m.in. Krystyny Jandy, Jerzego Zelnika oraz Olgierda Łukaszewicza. Bohaterami dokumentu są również: doradca władz "Solidarności" Jan Lityński, jeden z liderów śląskiej "Solidarności" Tadeusz Jedynak, pisarz i publicysta, autor raportu o stanie wojennym Marek Nowakowski, jeden z założycieli NSZZ "Solidarność" Regionu Mazowsze Janusz Onyszkiewicz czy członek podziemnego Regionalnego Komitetu Wykonawczego Wiktor Kulerski. "Moje zapiski z podziemia" przypominają również takie wybitne, a nieżyjące dziś postacie, jak Jacek Kuroń, Marek Edelman, Stafan Kisielewski czy Maciej Zembaty. Film jest - jak informuje tekst zamieszczony na początku filmu - "osobistą układanką zmontowaną wyłącznie z materiałów kręconych amatorskimi kamerami w latach 1982 - 1987" i opowiadają "tylko o wycinku ruchu, do którego miał dostęp" autor filmu. 17:10 WOJENNE DZIEWCZYNY S.V - ODC. 62 (SERIA V ODC. 10) Serial wojenny, 42 min, Polska, 2021 Reżyseria: Filip Zylber Scenariusz: Marcin Ciastoń Muzyka: Bartosz Chajdecki, Piotr Komorowski Aktorzy: Maja Szopa, Karolina Rzepa, Michał Czernecki, Mateusz Rzeźniczak, Maciej Brzoska, Krzysztof Cybulski, Maurycy Popiel, Peter Wolf, Vanessa Aleksander, Piotr Nerlewski, Renata Dancewicz, Kathrin Buhring Nitka spędza czas na błoniach pałacowych, kiedy nagle ktoś ją porywa i wywozi w nieznane. Uprowadził ją Odrowąż, który zamierza wydobyć z niej informacje, które uratują mu życie. Zyga znajduje konia Nitki w lesie. Zaczyna podejrzewać Odrowąża. Okazuje się, że wśród jeńców wykorzystywanych do badań w ośrodku jest jedna z pilotek elitarnego oddziału nocnych bombowców. Zostaje zabrana do Warszawy na przesłuchanie. Meier informuje Sońkę o sytuacji. Magda ma dowodzić akcją odbicia pilotki. 19:05 HISTORIA POLSKI - I TAK BĘDĘ ŻYŁ... Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2020 Reżyseria: Paulina Ibek Scenariusz: Paulina Ibek Zdjęcia: Paulina Ibek, Rafał Śmierzchalski, Piotr Augustynek, Łukasz Perkowski, Maciej Mroziewski, Maciej Dźwigaj Wykonawcy: Marcin Kwaśny Film dokumentalny o Stanisławie Szuro, uczestniku kampanii wrześniowej, więźniu obozów koncentracyjnych, w 1947 roku przez władze komunistyczne skazanym na karę śmierci, którą później zamieniono na 15 lat więzienia. W październiku 2020 roku skończył 100 lat. Kampania wrześniowa 1939 roku, II wojna światowa, niemieckie obozy koncentracyjne, więzienia komunistyczne dla nas to fakty historyczne, które znamy podręczników szkolnych czy literatury fachowej. Dla naszego bohatera to wciąż żywe wspomnienia. Pamięta czasy dwudziestolecia międzywojennego. Od dziecka marzył, by studiować historię. Zawsze była jego pasją. Nawet nie spodziewał się, jak bardzo zostanie przez nią doświadczony. Okazuje się bowiem, że w zasadzie wszystko, co mogło się przytrafić człowiekowi w XX wieku, jemu się przytrafiło. Jego życiorys stał się odzwierciedleniem tego, z czym Polska mierzyła się w ostatnim stuleciu. 20:00 MAGICZNA BROŃ CHIN (CHINA'S MAGIC WEAPON: UNITED FRONT (THIS WORLD)) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Jane Corbin Film opowiada o działaniach mało znanego oddziału Chińskiej Partii Komunistycznej, zwanego Departamentem Pracy Zjednoczonego Frontu, który przeprowadza na świecie tajne operacje mające na celu rozszerzenie wpływów Chin. To dzieło prezydenta Xi, który nazwał to swoją magiczną bronią. Prezydent Xi Jingping powiedział, że chce przywrócić chwałę narodowi chińskiemu. Aby osiągnąć ten cel, dziesiątki tysięcy ludzi pracują w znajdującej się w cieniu gałęzi Komunistycznej Partii Chin, zwanej Departamentem Pracy Zjednoczonego Frontu. Rządy na całym świecie odkrywają właśnie działania tej organizacji. Czy chińskie wpływy polegają na zakłócaniu, szpiegostwie, kradzieży technologii i wiedzy? Australia zmieniła swoje prawa w celu zwalczania zagranicznej ingerencji, a Ameryka twierdzi, że osiem na dziesięć przypadków szpiegostwa przemysłowego dotyczy właśnie Chin. Prezydent Xi Jinping nazwał Zjednoczony Front magiczną bronią do realizacji ambicji Chin. Co robi Zjednoczony Front w Wielkiej Brytanii? Jane Corbin bada tę potężną, ale mroczną organizację. Czy wpływ stał się ingerencją, gdy Chiny starają się zostać najpotężniejszym narodem na ziemi? Pozwolę sobie na pewną prognozę. Chiny twierdzą, że XXI wiek to wiek Chin. 22:00 AMERYKANIN Z TORUNIA Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2019 Reżyseria: Marcin Tomaszewski Scenariusz: Marcin Tomaszewski Historia bohatera czasów II wojny światowej. Urodzony w Chicago, podporucznik Waldemar Szwiec, pseudonim Robot, należy do grona Polaków, wychowanych już w niepodległej Polsce. W jego życiu i postawie skupiają się wszystkie wartości, jakie stały się udziałem pokolenia, które marzyło o wolnej i niepodległej Rzeczpospolitej. Jego historia łączy 100 - lecie odzyskania niepodległości przez Polskę oraz 80. rocznicę wybuchu II wojny światowej. Magister prawa, wszechstronny sportowiec, żołnierz Września, żołnierz generała Maczka, cichociemny. Niewielu miało tyle odwagi co on. W czwartą rocznicę napaści Niemiec na Polskę, na czele skromnego oddziału, odbił miasteczko Końskie, gdzie stacjonował silny garnizon niemiecki. W tej bitwie na jednego Polaka przypadało aż 30 Niemców. Mimo to Polacy wyszli zwycięsko z tego starcia. Podporucznik Waldemar Szwiec był postrachem żołnierzy niemieckich w Górach Świętokrzyskich. 22:35 UPADEK CESARSTWA RZYMSKIEGO (THE FALL OF THE ROMAN EMPIRE) Dramat historyczny, 172 min, USA, 1964 Reżyseria: Mann Anthony Scenariusz: Ben Barzman, Basilio Franchina, Philip Yordan Aktorzy: Christopher Plummer, Alec Guinnes, Sophia Loren, Stephen Boyd Film historyczny przedstawiający schyłek Imperium Rzymskiego. Upadek Rzymu miał wiele przyczyn, był to proces trwający około 300 lat. Akcja filmu rozpoczyna się w 180 roku, kiedy cesarz Marek Aureliusz (Alec Guiness) prowadzi legiony nad Dunajem przeciwko plemionom germańskim. Od 17 lat prowadzi trzy wojny w bardzo trudnych warunkach i postanawia ustanowić "pokój w rodzinie równych narodów". Schorowany cesarz, który przeczuwa, że jego dni są policzone, zamierza oficjalnie ogłosić swym następcą wodza Liwiusza (Stephen Boyd), odsuwając od władzy rodzonego syna Komodiusza (Christopher Plummer) interesującego się wyłącznie zabawami i gladiatorami. 02:10 SENSACJE XX WIEKU - ROK 1941, ODC. 1 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2000 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański 22 czerwca 1941 roku generał Żukow powiadomił Stalina o ataku wojsk hitlerowskich na ZSRR. Dlaczego właśnie Żukow, szef Sztabu Generalnego, a nie marszałek Timoszenko, komisarz obrony - wyższy stopniem i stanowiskiem? To jedno z wielu pytań, na które Bogusław Wołoszański spróbuje opowiedzieć w tym programie. Autor zrekonstruuje wydarzenia z 22 czerwca, jakie miały miejsce w najbliższym otoczeniu Stalina. Jak zareagował on na wieść o ataku wojsk Hitlera, jakie decyzje podjął i jakie wydał rozkazy? 02:40 SENSACJE XX WIEKU - ROK 1941, ODC. 2 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2000 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Tomasz Madejski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Aktorzy: Krzysztof Dracz, Krzysztof Globisz, Michał Grudziński, Jan Łochowski, Marek Obertyn, Jan Peszek, Andrzej Szopa, Włodzimierz Maciudziński 22 czerwca 1941 roku generał Żukow powiadomił Stalina o ataku wojsk hitlerowskich na ZSRR. Dlaczego właśnie Żukow, szef Sztabu Generalnego, a nie marszałek Timoszenko, komisarz obrony - wyższy stopniem i stanowiskiem? To jedno z wielu pytań, na które Bogusław Wołoszański spróbuje odpowiedzieć w tym programie. Autor zrekonstruuje wydarzenia z 22 czerwca, jakie miały miejsce w najbliższym otoczeniu Stalina. Jak zareagował on na wieść o ataku wojsk Hitlera, jakie decyzje podjął i jakie wydał rozkazy? 03:10 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - SOJUSZNICY Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony Powstaniu Warszawskiemu i 1. Samodzielnej Brygadzie Spadochronowej. W programie pokazano eksponaty Imperial War Museum w Duxford w Wielkiej Brytanii, wykorzystano także fragmenty filmu "Najkrótsza droga" (autor i reż. Zbigniew Jaszcz).