TVP Historia Sobota, 03.06.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 03 CZERWCA ODC. 582 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1924 - zmarł Franz Kafka; 1948 - w Mount Palomar uruchumiono największy wówczas teleskop optyczny; 1951 - pod naciskiem Związku Sowieckiego PRL oddała fragment terytorium wokół miasta Bełz, w zamian otrzymując tereny wokół Ustrzyk Dolnych; 07:05 SAGA PRASTAREJ PUSZCZY - OPOWIEŚĆ O NORNICY: NIEZWYCZAJNA ZAŻYŁOŚĆ Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2007 Reżyseria: Jan Walencik, Bożena Walencik Scenariusz: Bożena Walencik, Jan Walencik Zdjęcia: Jan Walencik Wykonawcy: Krzysztof Gosztyła, Tadeusz Karolak, Michał Górczyński, Barbara Witkowska, Polska Orkiestra Radiowa, Orkiestra Marka Wrońskiego W tym odcinku opowieść o nornicy. Osaczoną przez drapieżnika nornicę ratuje osobliwy człowiek. Przeniesiona do jego leśnej kryjówki rodzi młode tuż pod bokiem opiekuna. Razem z dziećmi cieszy się bezpieczeństwem, nie obawiając się nieustających ataków drapieżników. Niestety, ta nienaturalna zażyłość z człowiekiem obraca się przeciwko niej. 08:05 WOJOWNICY CZASU - ŚREDNIOWIECZNA TURYSTYKA, CZYLI PIELGRZYMKI Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Kiedy w 966 roku książę Polan, Mieszko w imieniu własnym i swoich poddanych przyjął chrzest, ziemie polskie znalazły się w zachodnio - europejskiej sferze chrześcijaństwa. Wraz z nową wiarą Polacy przyjęli wówczas wiele obowiązujących w Europie zwyczajów. Jednym z nich była trwająca do dziś skłonność do uprawiania turystycznych wypraw zwanych wtedy pielgrzymkami. 08:35 W KOTLE HISTORII - BITWA POD PŁOWCAMI - ZWYCIĘSTWO, CZY REMIS? Magazyn, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Prowadzący: Łukasz Modelski Być może, gdyby nie Płowce, nie byłoby Grunwaldu. Okazało się, że Krzyżaków daje się pokonać w polu, nie tylko podczas wojny szarpanej. Dla tych ostatnich również był to wstrząs. Wycofali się do Torunia, by jak mieli w zwyczaju korzystać z najlepszych dokonań ówczesnej kuchni. Słynęli zarówno z odległych importów, jak i toruńskiego wina. Przy okazji Płowców spotkanie z kuchnią wykwintną XIV wieku. 09:30 U PANA BOGA W OGRÓDKU - ODC. 11/12 Serial komediowy, 42 min, Polska, 2008 Reżyseria: Jacek Bromski Scenariusz: Jacek Bromski Zdjęcia: Ryszard Lenczewski Aktorzy: Krzysztof Dzierma, Andrzej Beya-Zaborski, Emilian Kamiński, Jan Wieczorkowski, Agata Kryska, Wojciech Solarz, Irina Łaczina, Mieczysław Fiodorow, Małgorzata Sadowska, Alicja Bach Wraz z wyborami pojawia się apetyt na władzę. O fotelu burmistrza zaczyna marzyć inny kandydat, miejscowy przedsiębiorca - Śliwiak. A i obecny burmistrz wcale nie myśli oddawać posady. W walce politycznej hołdują zasadzie - wszelkie chwyty dozwolone. W studiu fotograficznym Stasiek Niemotko, gość z Ameryki, zgodził się zostać szefem sztabu wyborczego Śliwiaka. Burmistrz w walce z konkurencją wyborczą może liczyć na synów, których kiedyś, dzięki swojej władzy wyniósł na stanowiska. Na łące, pośród zarośli, burmistrz czyta sekretarce Dzidce wiersze. Rozmarzony, w twórczym uniesieniu, niewinnie składa głowę na jej okazałym biuście. Ksiądz w kuchni zwierza się komendantowi z nowego zmartwienia. Dzwon na wieży kościelnej fałszywie zabrzmiał. Boi się, że to zły znak i prosi komendanta o wzmocnienie patroli w miasteczku. 10:30 NADMORSKIE MIASTA - ODC. 3 HAMBURG (CITIES BY THE SEA 3. HAMBURG) Cykl dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Ilka Franzmann Dziesięcioodcinkowy cykl dokumentalny o najciekawszych nadmorskich miastach - bramach na świat. Wszystkie są nieodłącznie definiowane przez ich położenie, a co za tym idzie, przez otwartość na świat, ducha odkrywania i pragnienia przygody. Ich geostrategiczna lokalizacja przekształciła je w figury szachowe zmieniających się sił i systemów politycznych, w miejsca tranzytowe marzycieli i migrantów oraz w tygle ludzi z różnych środowisk i kultur. Autorzy serialu, wędrując przez wybrane najciekawsze morskie miasta świata, odkrywają je na nowo, korzystając z najnowszych technologii lotniczych i bogatego języka filmowego. Odcinek 3. Hamburg Hamburg żyje ze swoich dróg wodnych. Handel morski przyniósł mu bogactwo i pomyślność. Życie hamburczyków jest związane z Łabą i Alsterem. To portowe miasto oddalone o sto kilometrów od morza ma więcej mostów niż Wenecja, oraz własny park narodowy położony na Morzu Północnym. W wodach Hamburga nie brakuje ryb, ale nie każdy potrafi je znaleźć. Choć Hamburg leży sto kilometrów od morza, posiada drugi co do wielkości port w Europie. Towary płynące w górę Łaby od wieków kształtują oblicze miasta. Jako członek Ligi Hanzeatyckiej Hamburg stał się ekonomiczną potęgą już w średniowieczu. Dzięki wymianie handlowej i kontaktom z żeglarzami od zawsze był otwarty na zmiany. Hamburg jest przepełniony tradycją, ale stale się zmienia. 14:10 OSTATNIA AKCJA Komedia sensacyjna, 87 min, Polska, 2009 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Krzysztof Rak, Michał Rogalski Zdjęcia: Karina Kleszczewska Muzyka: Jan Komar, Piotr Zabrodzki Aktorzy: Jan Machulski, Marian Kociniak, Barbara Krafftówna, Alina Janowska, Lech Ordon, Witold Skaruch, Piotr Fronczewski, Wojciech Siemion, Karolina Gorczyca, Antoni Pawlicki, Szymon Mysłakowski, Wojciech Kalarus, Maciej Wierzbicki, Piotr Nowak, Andrzej Młynarczyk Rozgrywająca się we współczesnych realiach komedia z wątkiem sensacyjnym, zwracająca uwagę przede wszystkim imponującą obsadą. Pierwszoplanowe kreacje należą do aktorów, którzy niewątpliwie tworzą legendę polskiego kina, wystarczy choćby wymienić Jana Machulskiego, Mariana Kociniaka, Barbarę Krafftównę czy Alinę Janowską i Piotra Fronczewskiego. To opowieść o "ostatniej akcji" uczestników powstania warszawskiego, którym już w całkiem nowej Polsce przyjdzie pokonać kolejnego wroga. Tym razem dawni towarzysze broni muszą stawić czoło mafii, która działa bezkarnie, chroniona przez skorumpowanego policjanta. Publiczność z aplauzem przyjęła debiut kinowy Michała Rogalskiego, dokumentalisty ("Gdzie się podziało 80 milionów") i reżysera telewizyjnego (seriale "Samo życie", "Tancerze", "Czas honoru", "Apetyt na życie", "Przepis na życie"). Narratorem filmu jest jeden z jego drugoplanowych bohaterów, Robert Malinowski, opowiadający historię, jaka przydarzyła się kilka lat temu jego przyjacielowi, który zadarł z mafią. Chłopakowi z pomocą pośpieszył wówczas dziadek, który przeszedł w życiu wiele - powstanie warszawskie, piekło kanałów - dlatego teraz byle "gangsterzyna" nie mógł go wystraszyć. Porachunki byłego akowca i jego dawnych towarzyszy z mafią miały miejsce nomen omen w Warszawie. Komisarz Majchrowski ze stołecznej komendy jest na usługach ludzi mecenasa Szaro, właściciela luksusowego klubu, który pod przykrywką nocnego baru prowadzi ciemne interesy. To człowiek bezwzględny i chciwy, pozbawiony jakichkolwiek skrupułów moralnych. Kiedyś był cinkciarzem, fałszował też zakłady na wyścigach konnych. Dziś, elegancko ubrany, opływający w luksusy, jest panem sytuacji i to on stawia warunki. W jego barze pracuje śliczna, młodziutka Magda, którą pomiatają goryle Szaro. Za dziewczyną wstawia się oburzony takim traktowaniem Mateusz Zuber, który jest tu kelnerem. Ale, niestety, obrywa i od razu zostaje wyrzucony z pracy. Tymczasem w Warszawie jest przejazdem, wracający z sanatorium dziadek chłopaka, były akowiec, uczestnik powstania warszawskiego, Zygmunt Zuber. Ponieważ ojciec Mateusza, Tomasz, za bardzo przejmuje się prowadzeniem własnego biznesu, obowiązek odebrania dziadka z dworca spada na wnuka. Przy okazji Mateusz wysłuchuje wspomnień o powstaniu warszawskim i dawnych czasach. Chłopak jeszcze nie zdaje sobie sprawy, że to właśnie ten "nudny" dziadek, jako pierwszy stanie w jego obronie przed gangsterami. Kiedy Mateusz idzie do klubu, żeby odebrać należną mu zapłatę za przepracowany miesiąc w barze, ludzie Szaro nie chcą z nim rozmawiać i pokazują chłoptasiowi, gdzie jest jego miejsce. Pobity dotkliwie Mateusz, trafia do szpitala, gdzie zjawiają się rodzice, dziadek, jego dziewczyna Magda, a także komisarz Majchrowski, który zamierza umorzyć śledztwo. Tomasz Zuber obawia się, że teraz mafia dobierze się do niego i zrujnuje mu biznes. Przerażony dekuje się w swojej firmie. Do akcji śmiało wkracza za to senior rodu, Zygmunt Zuber. Zirytowany tchórzostwem Tomasza i bierną postawą policji, postanawia na własną rękę wymierzyć sprawiedliwość sprawcom pobicia jego wnuka. Zygmunt Zuber skrzykuje dawnych towarzyszy broni z powstania warszawskiego, którzy mimo podeszłego już wieku nie zawahają się przeciwstawić warszawskim gangsterom, rządzącym niepodzielnie w stolicy. Zuber, Kotek, Rotor i Czujny, wspierani przez dawną sympatię Zygmunta z powstania, Gogę, oraz AL - owca Władka przygotowują plan operacyjny zniszczenia gangstera Szaro. Ważną rolę w tej akcji odegrają: słynne jajko Faberge oraz pani pułkownik Dowgird. 18:00 JANOSIK - ODC. 11/13 - TRUDNO - MIŁOŚĆ! Serial przygodowy, 44 min, Polska, 1973 Reżyseria: Jerzy Passendorfer Scenariusz: Tadeusz Kwiatkowski Zdjęcia: Stefan Pindelski Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Marek Perepeczko, Ewa Lemańska, Czesław Jaroszyński, Marian Kociniak, Mieczysław Czechowicz, Bogusz Bilewski, Witold Pyrkosz, Jerzy Cnota, Janusz Kłosiński, Janusz Bukowski, Lech Ordon, Cezary Julski Do karczmy, gdzie ucztują zbójnicy, wstępuje po drodze książę z siostrzenicą Eweliną. Janosik, urzeczony urodą dziewczyny, porywa ją jako zakładniczkę. Tymczasem ktoś uprowadza Janosikową zdobycz i oddaje ją hajdukom. Janosik goni sprawcę porwania Eweliny, którym okazuje się... zazdrosna Maryna. 20:00 WIELKI SZU Film sensacyjny, 95 min, Polska, 1982 Reżyseria: Sylwester Chęciński Scenariusz: Jan Purzycki Zdjęcia: Jerzy Stawicki Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Jan Nowicki, Andrzej Pieczyński, Karol Strasburger, Dorota Pomykała, Leon Niemczyk, Grażyna Szapołowska, Teresa Sawicka, Jan Frycz, Grażyna Trela, Jerzy Bończak "Wielki Szu" był jednym z największych kinowych przebojów w Polsce w 1983 r. - obejrzało go wówczas ponad 2 miliony widzów, a recenzenci rozpływali się w zachwytach, chociaż to tylko dobrze zrobione kino popularne. "Tylko" albo raczej "aż": takiemu kinu dochowują wierności widzowie, marzą o nim aktorzy, a kolejnym pokoleniom reżyserów śnią się takie udane pod każdym względem obrazy. Tajemnica sukcesu tkwi w umiejętnościach reżysera (doświadczony, pamiętny jako twórca Kargulowo-Pawlakowej trylogii Sylwester Chęciński), scenarzysty (znakomity debiut Jana Purzyckiego), w doborze aktorów (szczególnie Jana Nowickiego jako tytułowego mistrza karcianej szulerki oraz Andrzeja Pieczyńskiego jako jego ucznia), a wreszcie w zręcznej grze uczuciami widza, który niemal bezwiednie poddaje się ekranowej fikcji. Tłem wydarzeń w filmie Chęcińskiego jest "gierkowska" Polska lat 70.: Polska marzeń o mniej szarym życiu i blichtru ówczesnych nowobogackich "elit". Na tym tle twórcy kreślą portret nieco staromodnego samotnika i outsidera, "triumfatora z piętnem przegranej w oczach", który - wybrawszy w młodości specyficzną i niezgodną z prawem drogę postanowił szukać sensu istnienia w doskonaleniu swych umiejętności. Ale jeszcze ważniejszy jest w "Wielkim Szu" swoisty pojedynek między mistrzem i uczniem, wielkim kanciarzem zmęczonym życiem, wyposażonym w życiową mądrość, doświadczenie i dystans a młodzikiem zafascynowanym jego osobowością, głodnym sukcesu i pieniędzy, trawionym gorączką rodzącego się nałogu. Starzejący się, ale wciąż znany w środowisku karciany szuler, zwany Wielkim Szu, po pięciu latach pobytu w więzieniu wraca do domu, jednak młoda i piękna żona nie wierzy, by mógł się zmienić. Proponuje mu rozwód i podział pokaźnego majątku. W poszukiwaniu spokojnej przystani Szu dociera do miasteczka Lutyń, gdzie chce wziąć udział w licytacji domu. Młody taksówkarz, Jurek, zawozi go do mistrza ceremonii, miejscowego potentata Mikuna, który sam zamierza nabyć licytowaną posiadłość. Przy okazji gość rozgrywa z nim partię bilarda i przegrywa parę tysięcy złotych. Zadowolony Mikun proponuje mu rewanż w pokera. Traci pół miliona złotych. Po wyjściu mężczyzny dzwoni do znajomego szulera z Warszawy, Denela, prosząc, by odegrał się w jego imieniu. Poker stanowi też życiową pasję Jurka, który długo prosi Szu, by zechciał zdradzić mu swoje sekrety. Stary mistrz próbuje wyperswadować chłopakowi jego zainteresowania, ale w końcu ulega namowom i udziela Jurkowi pierwszych lekcji. Wezwany przez Mikuna Denel odmawia gry z Wielkim Szu, nie czując się na siłach, by zmierzyć się z takim przeciwnikiem. Wściekły Mikun zmusza szulera do zwrotu wygranej gotówki. Po odjeździe gościa przekonuje się, że zamiast banknotów dostał kawałki pociętego papieru, ale pogoń nie przynosi rezultatu. Szu przybywa w towarzystwie Jurka do Wrocławia. Taksówkarz błaga o przekazanie mu sekretu, który uczyni go mistrzem. Dzięki otrzymanym wskazówkom ogrywa doszczętnie dwóch miejscowych oszustów. Tymczasem odpoczywający na basenie Szu zostaje zaatakowany przez niejakiego Lipo, który ma do niego zadawnione urazy. 22:00 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - DEMONY MICHAŁA ANIOŁA (LES DEMONS DE MICHEL - ANGE) Cykl dokumentalny, 105 min, Francja, 2017 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Filmowa opowieść o genialnym twórcy renesansu, który był największym geniuszem wśród malarzy i rzeźbiarzy - to Michał Anioł. Dorastał we Florencji, gdzie wielki Wawrzyniec Wspaniały - bankier, esteta i mecenas, dostrzegł Michała Anioła Buonarottiego, gdy miał on zaledwie 15 lat. Był nie tylko malarzem i rzeźbiarzem, ale także urbanistą i architektem, a nawet poetą. Widywał się z papieżem i dostojnikami kościelnymi, którzy byli jego zleceniodawcami. Był całkowicie oddany swemu talentowi i dożył 89 lat, jako sławny i bogaty artysta, znakomicie opłacany przez mecenasów. Jednak wybrał życie w ubóstwie, pochłonięty nieposkromionym impulsem tworzenia. Był drażliwym samotnikiem, co przysporzyło mu kłopotów z wielkimi tego świata. Zauroczeni jego pracą i geniuszem wszystko mu wybaczali. Stefan Bern, prezenter programu, zabiera nas w podróż szlakiem twórczości Michała Anioła. We Florencji i w Rzymie obejrzymy cudowne dzieła sztuki, zagłębiając się w jego życie prywatne, nieznane, pełne obaw i pasji. Do najznamienitszych jego dzieł należą: watykańska Pieta, freski w Kaplicy Sykstyńskiej i gigantyczna rzeźba Dawida, wyrzeźbionego z jednego, czterometrowego bloku marmuru.