TVP Dokument Sobota, 10.06.2023 06:00 DZIKA POLSKA - LASY PEŁNE ŻYCIA - GDY GRZYB Z GLONEM W JEDNYM DOMU STANĄ Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Wyglądają trochę jak freski, namalowane na drzewach ku ozdobie lasu. Ale tak naprawdę nie spełniają jedynie estetycznej roli. Są ważnymi wskaźnikami stanu środowiska: czystości powietrza, wilgotności, rozmaitości drzewostanu. Uchodzą mylnie za leśnych biedaków, bo ich obfitość widzimy zazwyczaj w ubogim, piaszczystym runie borów sosnowych czy na opadłych, próchniejących konarach. Ale wbrew tym pozorom porosty - istoty powstałe ze ścisłej współpracy glonów i grzybów - zasiedlają najchętniej lasy bujne, wielogatunkowe. Tam też można spotkać największą ich rozmaitość. Tylko trzeba umieć szukać, a to jest specjalnością prof. Wiesława Fałtynowicza, lichenologa, który zna porosty od każdej strony - nawet medycznej i... kulinarnej. Ruszamy z profesorem do suwalskich lasów na porostową ucztę, bynajmniej nie tylko kulinarną. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.IV - ODC. 43 KASZUBSKIE ŻYCIE Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski "Zrzeszonech naju nicht nie złomie", czyli "zrzeszonych nikt nie złamie" - tak mawiają o sobie Kaszubi, których odrębność kulturowa od wieków jest niesamowicie interesująca. Jak przez całe stulecia udało im się zachować własną tożsamość? Jakie są charakterystyczne cechy tej społeczności? Aby odpowiedzieć na te pytania, Radosław Kotarski rusza na wschodnie tereny Pomorza Zachodniego i Pomorza Gdańskiego. W czasie wędrówki poznaje kaszubskie zwyczaje kultywowane do dzisiaj. 07:00 NOTACJE - DANIEL OLBRYCHSKI. PEWNOŚĆ SIEBIE I POKORA Cykl dokumentalny, 12 min, Polska, 2013 Autor: Sławomir Koehler Daniel Olbrychski, urodzony w 1945 r. w Łowiczu. Aktor teatralny i filmowy. Zadebiutował w wieku 18 lat rolą Karola w dramacie wojennym "Ranny w lesie" w reżyserii Janusza Nasfetera. Pierwszą ważną kreację stworzył w 1965 r. w "Popiołach" Andrzeja Wajdy. Grał u największych reżyserów polskich m.in.: Janusza Morgensterna, Krzysztofa Zanussiego, Kazimierza Kutza, Janusza Kijowskiego. Od 1970 r. zaczął występować w produkcjach zagranicznych, m.in. u: Volkera Schlöndorffa, Claude'a Leloucha, Nikity Michałkowa. 07:20 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 83 RAWICZ Magazyn, 23 min, Polska, 2018 Reżyseria: Rafał Samborski Scenariusz: Agata Sałapa Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor W XVII wieku magnat Adam Olbracht Przyjemski, herbu Rawa zdecydował, że w pobliżu swojej wsi Sierakowo zbuduje miasto i nazwie je na część swojej rodziny. Takie były początki Rawicza. Założyciel miał duże pole do popisu zarówno jeśli chodzi o zabudowę, jak i plany rozwoju tego miejsca w przyszłości. Rozwój miało zapewnić miastu korzystne położenie w pobliżu szlaku handlowego z Poznania do Wrocławia. Rawicz otrzymał wiele przywilejów oraz został zwolniony na 35 lat od cła. Miasto rozwijało się bardzo dynamicznie, przybywali do niego rzemieślnicy. Cechów było kilka, ale najliczniejszą była branża włókiennicza. Pod koniec XVIII wieku Rawicz był największym w Wielkopolsce ośrodkiem tkactwa. Miasto było też znane z produkcji oraz eksportu mąki. Na płaskim i otwartym terenie wokół miasta budowano wiatraki, czyli młyny wietrzne. W Sarnowej, dawniej miejscowości, a dziś dzielnicy Rawicza, ocalał jeden z nich. XIX - wieczny koźlak, najstarszy i najbardziej pospolity typ młyna. Przy okazji pobytu w Rawiczu Tomasz Bednarek odwiedza też oddalony o niespełna 40 km. Milicz. Znajdują się tu dwie interesujące budowle, które zaintrygują miłośników historii. XIV - wieczny zamek i XVIII - wieczny pałac położone są obok siebie. Obecnie kompleks pałacowy przeznaczono na cele edukacyjne, ale turyści mogą obejrzeć wnętrza, w których do dziś pozostały ślady dawnych wieków. 07:45 WETERYNARZE Z SERCEM - /103/ Reality show, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Kolejne spotkanie z inspektorami OTOZ Animals, a tym samym losy kolejnych psów uratowanych podczas interwencji. Gapcio zamarzał przy budzie w kilkunastostopniowym mrozie, stracił wzrok i czeka na kosztowną operację okulistyczną. Bali, doświadczony przez los podobnie, trafił pod troskliwą opiekę, gdy jego właściciel dobrowolnie zrzekł się opieki nad nim. Obydwa psiaki wracają do zdrowia w przytulnych domach tymczasowych, a po wyleczeniu będą czekały na nowych, odpowiedzialnych właścicieli. Przedstawiamy Wam prawdziwą filmową celebrytkę ze świata dzikich zwierząt - Martę, która od 1960 roku zamieszkuje płocki ogród zoologiczny, a w tym roku kończy 91 lat! Jest najstarszą przedstawicielką rodziny aligatorów zamieszkujących podobne placówki. 08:15 ABSOLUTORIUM Film dokumentalny, 19 min, Polska, 1971 Reżyseria: Marcel Łoziński Scenariusz: Marcel Łoziński Zdjęcia: Jan Mogilnicki Dokumentalna etiuda studencka Marcela Łozińskiego z 1971 roku. Film zrealizowano pod opieką artystyczną Kazimierza Karabasza i Adolfa Forberta. Łoziński filmuje grupę znajomych z liceum, która spotkała się po dziesięciu latach od matury. Trzydziestolatkowie dyskutują, piją, palą. W tym wczesnym filmie widać już cechy znane szerokiej widowni z dalszych, dojrzałych prac reżysera: talent do wyłapywania urywków dialogów, spojrzeń i sylwetek, które niby nic nie wnosząc tworzą w zestawieniu pełny obraz filmowanego zjawiska. Film zdobył nagrodę Wydziału Kultury PRN na Festiwalu Etiud PWSFTviT w 1972 roku. 08:35 DOKTOR WIRUS I PAN HYDE, WSPOMNIENIA WIRUSOLOGA (DOCTOR VIRUS AND MISTER HYDE) Film dokumentalny, 51 min, Belgia/Francja, 2016 Reżyseria: Jean Crepu Film dokumentalny opowiadający o najmniejszych organizmach, niewidzialnych gołym okiem, a potrafiących dokonać spustoszenia w organizmach żywych. To wirusy, wiązane z najstraszliwszymi chorobami i epidemiami zagrażającymi całej ludzkości, cieszą się złą sławą. Czy jednak mają tylko negatywne cechy? Odpowiedź brzmi: nie. Te mikroorganizmy, które pozostawały nieznane przez bardzo długi czas, stopniowo ujawniły swoje zaskakujące zdolności wspomagania niektórych funkcji naszych organizmów. Około połowa naszego dziedzictwa genetycznego składa się z sekwencji pochodzenia wirusowego. Co bardziej zaskakujące, wirus, który wszyscy posiadamy w dziedzictwie genetycznym, odgrywa kluczową rolę w tworzeniu się łożyska. Ponadto niektóre wirusy mogą być nieocenionymi narzędziami do leczenia chorób genetycznych lub nowotworów. Świat wirusów w końcu odkrywa swoje tajemnice. 09:35 WIELKIE WYZWANIE AUSTRALIJSKIEJ PSZCZOŁY MIODNEJ - CZEŚĆ 2. (THE GREAT BEE CHALLENGE) Cykl dokumentalny, 55 min, Australia, 2019 Reżyseria: Paul West W tym dwu częściowym filmie dokumentalnym poznamy lepiej życie pszczół, ich naturę oraz zagrożenia jakie doprowadzają do zmniejszenia się populacji tych zwierząt. Australijczycy współdzielą kraj z miliardami pięknych, pracowitych i delikatnych stworzeń. I bardzo chcą im pomóc. Okazuje się, że Australijczycy naprawdę interesują się pszczołami. Cztery rodziny będą rywalizować ze sobą, aby zbudować dobrze prosperujące ule, które wyprodukują pyszny miód. Miód od zwycięskiego zespołu zostanie użyty w popisowym daniu przez uznanego szefa kuchni Petera Gilmore'a z renomowanej restauracji Bennelong w Sydney Opera House. Zespoły początkujących pszczelarzy zagłębiają się w najnowszą naukę o komunikacji, mózgach i zachowaniu pszczół, ucząc się i napotykając na różnego rodzaju wyzwania. Film dostał wiele nagród na festiwalach filmowych. Część 2. Pszczoły. Ich zdrowie jest tak cenne, bo dzięki zapylaniu przyczyniają się do produkcji jednej trzeciej żywności. Nasi uczestnicy bardzo się starają i oczywiście pragną zwyciężyć. To już końcowy etap zawodów - będziemy śledzić postępy wszystkich ekip. Każdy zespół zaczął od jednego ula, ale dobierał drugi i trzeci, by mógł zebrać jak najwięcej miodu. O dziwo, na czele są pszczelarze miejscy. Tym na prowincji idzie znacznie wolniej. W mieście i na wsi pszczoły szukają cennego nektaru na dużych powierzchniach. Przeciętna robotnica w ciągu swojego życia pokonuje odległość około pięciuset kilometrów, by wyprodukować jedną dziesiątą łyżeczki miodu. Pszczoły są starożytne, adaptują się, są inteligentne i stanowią ważną część naszego świata. Może ten konkurs przyczyni się do wzrostu uznania dla tych niezwykłych stworzeń i dowiedzie, że Australia zarówno na wsi i w mieście zapewni im przyjazne środowisko. Zresztą, musimy wszyscy pokochać pszczoły. 10:40 DOOKOŁA ŚWIATA - AROUND THE GLOBE (AROUND THE GLOBE / REGARDE LE MONDE EP. 29 IL TAIT UNE FORT) Serial dokumentalny, 26 min, Francja, 2018 Reżyseria: Yann Streff Seria dokumentalna, geograficzno - podróżnicza. 2 sezony po 15 półgodzinnych odcinków. Jules Verne mawiał - "Życie jest krótkie, a świat jest szeroki." Przemierzając planetę z lekceważeniem odległości, ale z pragnieniem autentycznych spotkań, ten cykl oferuje niezwykłą wizualnie podróż dookoła świata: odkrycia, sport, przyroda, tradycja, gastronomia, niezwykłe środki transportu Każdy odcinek zawiera jeden motyw z pięcioma niesamowitymi miejscami docelowymi. 11:15 DOOKOŁA ŚWIATA - AROUND THE GLOBE (AROUND THE GLOBE / REGARDE LE MONDE EP. 30 HISTOIRE D’IDENTIT) Serial dokumentalny, 26 min, Francja, 2018 Reżyseria: Yann Streff Seria dokumentalna, geograficzno - podróżnicza. 2 sezony po 15 półgodzinnych odcinków. Jules Verne mawiał - "Życie jest krótkie, a świat jest szeroki." Przemierzając planetę z lekceważeniem odległości, ale z pragnieniem autentycznych spotkań, ten cykl oferuje niezwykłą wizualnie podróż dookoła świata: odkrycia, sport, przyroda, tradycja, gastronomia, niezwykłe środki transportu Każdy odcinek zawiera jeden motyw z pięcioma niesamowitymi miejscami docelowymi. 11:40 RZECZ POLSKA S.I - FOTEL 366 JÓZEFA CHIEROWSKIEGO Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Muzyka: Bartosz Kruczyński Wykonawcy: Marek Sosenko, Stanisław Lenartowicz 100 najlepszych polskich projektów na 100 - lecie Niepodległości! Cykl TVP Kultura to propozycja przyjrzenia się krajowej sztuce projektowania. Jest to zarówno odpowiedź na obserwowaną od jakiegoś czasu modę na przedmioty vintage, jak i promocja najciekawszych nowych rozwiązań projektowych. Choć polski design w ostatnich latach staje się jednym z naszych eksportowych hitów, to wciąż zbyt mało się o nim mówi. Program opowiada o konkretnych przedmiotach, rekonstruując historię ich powstania, pokazując ich funkcję w przestrzeni, przedstawiając twórców i projektantów. Ta opowieść o rzeczach jest również opowieścią o najnowszej historii Polski. W tym odcinku fotel 366 zaprojektowany przez Józefa Mariana Chierowskiego. Fotel określany jest ikoną designu PRL - owskiego. 11:50 PORTRETY DOKUMENTALNE. S.I - ROBERT KACZMAREK. Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Cykl ma na celu stworzenie panoramy polskiego dokumentu poprzez realizację filmowych portretów opowiadających o danym twórcy, jego drodze i przekrojowo opisujących jego twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem tego odcinka jest Robert Kaczmarek. 12:25 BOTTICELLI, MALARZ PIĘKNA (BOTTICELLI) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2015 Reżyseria: Grit Lederer Film dokumentalny o historii życia i dziełach sztuki Botticellego, który pozostawił po sobie potężny artystyczny wpływ, który będzie trwał wiecznie. Renesansowy artysta Sandro Botticelli (1445 - 1510) jest ikoną i prawdziwym źródłem inspiracji dla wielu. Wpływ jego twórczości widać w pracach artystów z całego świata. Od swoich prac nad postacią kobiecą, słynną Wenus i Primavera, trafił do malowanej i obrazowej pamięci ludzkości. Berlińska autorka filmów i historyk sztuki Grit Lederer zabiera nas w tę podróż, śledząc złożoną historię Botticellego. Lederer często odwiedza imponującą kolekcję dzieł Botticellego w Gemäldegalerie i analizuje, jak jego kultowe dzieła wciąż wpływają na sztukę i reklamę. Eksperci wyjaśniają wyjątkowe cechy jego stylu artystycznego i znajdują odpowiedzi, dlaczego po śmierci początkowo o nim zapomniano. Dzieła Botticellego są odpowiedzialne za inspirację dla wielu współczesnych artystów, takich jak francuski Orlan i Amerykanin Michael Joaquin Gray, którzy pokazują, jak silnie motywuje ich twórczość Botticellego. W rezultacie powstał film, który śledzi geniusz Botticellego z Florencji, Paryża, Nowego Jorku i aż po Berlin. 13:25 DO STUDZIANNEJ Film dokumentalny, 14 min, Polska, 1960 Reżyseria: Stanisław Grabowski Scenariusz: Wacław Biliński Zdjęcia: Anatol Fidek, Marceli Matraszek, Kazimierz Mucha Muzyka: Edward Pągowski Film etnograficzny o tradycjach artystycznego rzemiosła ludowego, które coraz częściej staje się już tylko reliktem. Temat potraktowany jest jako barwna opowieść, której tłem jest malowniczy krajobraz regionu opoczyńskiego. Odpust św. Michała w Studziannej (łódzkie). 13:40 GRABARZE Film dokumentalny, 11 min, Polska, 1950 Reżyseria: Marta Marczak, Karol Marczak Scenariusz: Marta Marczak Film przyrodniczy prezentujący zagadnienia z życia owadów, z rzędu chrząszczy, zwanych grabarzami. Ludzie przywykli traktować owady jako szkodniki, lecz twórcy zwracają uwagę na pożyteczną rolę grabarzy w środowisku naturalnym. Wyposażone w czułki, mocne żuwaczki, owłosione odnóża oraz dwie pary skrzydeł żerują i wychowują potomstwo na drobnej padlinie, która rozkładając się zanieczyszczałaby powietrze. Odór rozkładającej się padliny, na przykład myszy, czy kreta potrafią wyczuć z dużej odległości. Grabarze używając swoich mocnych odnóży instynktownie zakopują zwłoki w celu ochronnym przed zbyt szybkim wysychaniem zwłok na wietrze i słońcu. Rozkład padliny trwa około dwóch tygodni, a grabarze dzięki temu zapewniają przyszłość swojemu potomstwu. W zdjęciach wykorzystano duże zbliżenia makro ukazujące rozwój gąsienic poczwarek młodych chrząszczy. 13:55 DZIKA NOWA ZELANDIA. WYSPY NA SKRAJU ŚWIATA (WILD NEW ZEALAND. CAST ADRIFT) Cykl dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: James Honeyborne, Mark Flowers Nowa Zelandia zawsze fascynowała podróżników i naukowców. BBC Worldwide prezentuje serial, w którym poznamy przyrodę tej odległej krainy. W dalekim zakątku Oceanu Spokojnego leży ląd już od czasów dinozaurów odcięty od reszty świata. Natura odizolowana przez osiemdziesiąt milionów lat rozwijała się tu w niepowtarzalny sposób. W tym zaginionym świecie przyroda rządzi się szczególnymi prawami: pingwiny w lesie, papugi wśród śniegów i drapieżniki jakby żywcem wyjęte z prehistorycznych czasów. Ich życie regulują najpotężniejsze żywioły na kuli ziemskiej. Oczom pierwszych przybyłych tu ludzi ukazała się kraina pełna osobliwości i tajemnic. W Nowej Zelandii żyje więcej gatunków pingwinów niż gdziekolwiek indziej na świecie. Wyewoluowały około sześćdziesięciu milionów lat temu. Na obszarach Nowej Zelandii życie zmaga się z siłami geologicznymi, które zapewniły tej krainie piękno i moc. Od pionierów podbijających górskie szczyty po delfiny wypływające z głębi mórz i ptaki, które z mistrzowską zwinnością polują nad gorącymi strumieniami. Nowa Zelandia urzeka pięknem i tajemniczością. Krainę ukształtowaną przez niezwykłą przeszłość czeka jeszcze wiele nieodgadnionych zdarzeń. 14:55 OPOWIEŚĆ O CHINACH - OSTATNIE CESARSTWO ODC. 5/6 (THE STORY OF CHINA) Serial dokumentalny, 55 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Rebecca Dobbs Wykonawcy: Janusz Szydłowski Przez ostatnich 30 lat w Chinach kształtowało się społeczeństwo konsumpcyjne. Po zerwaniu z rewolucyjnym komunizmem Mao, Chiny rozpoczęły marsz ku przyszłości. Wolni Chińczycy przeobrazili swój świat. Sięgnęli po pradawne wierzenia i ideały, które przez wieki dawały im siłę. Okazuje się, że to, co nowe, jest mało kuszące, a to, co stare - bardzo trwałe. Przeszłość Chin to parę tysięcy lat. Tak daleko wstecz, że nie istnieją żadne teksty pisane, dokumentujące narodziny cywilizacji. Lecz istnieją mity i legendy przekazywane od stuleci. Prowadzą nas one do centrum niziny Żółtej Rzeki, od której Chiny wzięły nazwę: Zhongguo, Kraj Środka. Tam można odnaleźć ślady początków. A kwestią zasadniczą w dziejach chińskiej państwowości było zapanowanie nad niszczycielską Żółtą Rzeką. Archeolodzy odnaleźli ślady wielkiej powodzi sprzed roku 1 900 p.n.e. Można ją powiązać z mitem o pochodzeniu państwa chińskiego, bo do dziś opowiada się o królu, który jako pierwszy, skanalizował wody rzeki po wielkiej powodzi. 16:00 BARDZO MAŁE ZWIERZĄTKA (SUPER SMALL ANIMALS) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Kirstine Davidson Dokument BBC pokazujący życie i zwyczaje niezwykłych, miniaturowych zwierząt. Dzięki wyjątkowym metodom filmowania poznamy m.in. kameleona wielkości paznokcia, małpkę rozmiaru myszy, malutkie lemury czy najmniejszego węża na świecie. Przyroda jest pełna fantastycznych malutkich zwierzątek. Niektóre rozpoznajemy, bo miliony nas oglądają je on - line. Niektóre są rzadkie i niezwykłe. Inne wyglądają jak duże zwierzęta, które skurczyły się w praniu. Mimo pozorów, te zwierzątka wcale nie są słabeuszami. De facto najnowsze badania wykazują, że ci mali superbohaterowie są świetnie przygotowani do wyzwań wielkiego świata na swój sposób. Dzięki ekspertom poznamy sekrety malutkich supergwiazd. Odkryjemy korzyści z bycia małym, wyzwania stojące przed tymi stworzonkami i zmyślny sposób, w jaki je pokonują. Zobaczymy też, jak zwierzątka walczą z dużo większymi przeciwnikami, a ich mały rozmiar jest zaletą. Wyspa Madagaskar jest domem dla przeszło stu gatunków lemurów. Są naczelnymi jak my i występują w różnych kształtach, barwach i rozmiarach. Kolibry to najmniejsze ptaki na naszej planecie. Bycie niezauważonym to kolejna korzyść i czasem zwierzątka maksymalnie to wykorzystują. Małe, mimo że wyglądają delikatnie, pod wieloma względami są silniejsze od największych zwierząt na naszej planecie. 17:00 STEPHEN FRY W AMERYCE ŚRODKOWEJ 3. SALWADOR I NIKARAGUA (STEPHEN FRY IN CENTRAL AMERICA EP. 3) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: John - Paul Davidson Seria dokumentalna, w której aktor, komik i pisarz, Stephen Fry wyrusza w niezwykłą podróż po Ameryce Środkowej. To przygoda, która prowadzi go przez Meksyk i cały przesmyk w Ameryce Środkowej do Panamy, gdzie poznaje jedne z najstarszych cywilizacji na świecie - Majów, Azteków i Olmeków. Siedem lat po tym, jak zwiedził wszystkie 50 stanów USA w czarnej taksówce, podczas tej nowej podróży na południe od granicy podróżuje we wszystkim - od przerobionego autobusu szkolnego po balon na ogrzane powietrze. Stephen odwiedza jedne z najbardziej niebezpiecznych, ale zapierające dech w piersiach, piękne kraje w regionie, bierze udział w uroczystościach, degustuje lokalne przysmaki i rozmawia z ludźmi w różnych miejscach. Po drodze poznaje wszystkie kraje, ich mieszkańców, przyrodę i historię. W tym odcinku Stephen jedzie do Salwadoru, a następnie Hondurasu i Nikaragui. Będzie próbował surfingu, nowego gatunku banana, pozna prawdziwego Sweeney Todda oraz będzie pływał z małym jaguarem. Przemierzy tereny otoczone wulkanami, odnajdzie spokój na opuszczonej plaży i nauczy się robić słup majowy. 18:00 PASJONACI S.I - DANKA Dokument fabularyzowany, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Artur Dziurman Scenariusz: Aneta Wróbel, Artur Dziurman, Ewa Zuberek Zdjęcia: Artur Michalik Muzyka: Robert Bylica Aktorzy: Danuta Damek, Artur Dziurman, Artur Kruczek, Tadeusz Huk, Bogdan Słomiński, Katarzyna Jamróz, Piotr Różański, Alicja Czarnuszka, Magdalena Gracyalny, Barbara Cekiera, Elżbieta Sielawa, Małgorzata Walkosz, Grzegorz Daniluk, Irena Budzyń, Janusz Ptak Trzynastoodcinkowy dokument fabularyzowany opowiadający historię niewidomych i niedowidzących aktorów Integracyjnego Teatru Aktora Niewidomego (ITAN) w Krakowie. Grupa ma na swoim koncie kilkanaście produkcji oraz kilkaset zagranych przedstawień w Polsce i zagranicą. Seria obejmuje trzynaście różnych historii życiowych, a każda z nich zwraca uwagę na inny problem, z jakim borykają się osoby z niepełnosprawnościami. Teatr ITAN działający przy fundacji o tej samej nazwie przełamuje granice twórczości amatorskiej i możliwości osób niepełnosprawnych wzrokowo. Prowadzi tym samym do integracji profesjonalistów z amatorami, seniorów z młodzieżą w niezwykłym miejscu, jakim jest scena. Bohaterami serii są niewidomi i niedowidzący aktorzy, którzy grają samych siebie. Podstawą scenariuszy są autentyczne zdarzenia z życia twórców krakowskiego teatru, a temat niepełnosprawności pokazany jest z perspektywy pierwszej osoby. Zaangażowanie do produkcji zawodowych aktorów pomogło osobom niepełnosprawnym lepiej poznać kunszt pracy scenicznej. W efekcie oglądamy wyjątkowe historie o ludziach z bardzo oryginalnym pomysłem na życie, którzy mimo przeciwności i barier chcą spełniać swoje pasje. Pierwszy odcinek opowiada historię Danki. Śledzimy jej losy na tle wydarzeń, które miały miejsce podczas tworzenia jedynego w swoim rodzaju teatru. Bohaterka angażuje się we współpracę z organizacjami pozarządowymi na rzecz integracji i wkracza na ścieżkę pasji, której poświęci życie. Odcinek opowiada o determinacji, dramatycznych spiętrzeniach wydarzeń, ale obfituje również w sytuacje przesycone humorem. Odsłania w fabularyzowanej formie splot okoliczności, które doprowadzają Dankę na casting. Czy pracownik banku ma szansę zostać aktorem pomimo braku formalnego wykształcenia w tym kierunku? Jak poradzić sobie z pogarszającym się wzrokiem i czy można zapanować nad związanymi z tym emocjami i przewartościować swoje życie? Czy Piotr zaakceptuje zmiany? Jak poradzić sobie z utratą najbliższej osoby? To tylko niektóre wątki z pełnego nieoczekiwanych zwrotów akcji odcinka pierwszego. 18:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 1 LATARNIE POLSKIEGO WYBRZEŻA Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Jak trudne było życie w zimnej słowiańskiej chacie? Czy to prawda, że w Polsce mamy wodne fortyfikacje obronne uważane za jedne z najciekawszych na świecie? Ile kilogramów uzbrojenia dźwigał na sobie polski husarz? Czy zrekonstruowana średniowieczna latarnia jest widziana z morza równie dobrze, jak współczesna? Na te i inne pytania odpowiada Radosław Kotarski, znany z internetowego programu popularnonaukowego "Polimaty". Zaprosi on widzów w wyjątkową i pełną emocji podróż do miejsc zwykle nieznanych zwiedzającym, zakątków, gdzie każdy będzie mógł poczuć, jak wyglądało życie ludzi w dawnych epokach. Czy starożytny zawód latarnika ma znaczenie w świecie pełnym nowoczesnej technologii ułatwiającej żeglugę? Radosław Kotarski wraz z widzami odkryje najciekawsze rozwiązania, które dawniej poprawiały bezpieczeństwo na morzu. Przeprowadzi również eksperyment, który porówna skuteczność działania średniowiecznej latarni morskiej z istniejącą obecnie. Ponadto sprawdza jak trudne życie mieli latarnicy dawniej, a jak wygląda to dziś. Okazuje się bowiem, że nie samotność może doskwierać im najbardziej, ale niezwykle surowe zasady pracy. 19:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 42 PUSZCZA KAMPINOSKA Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Reżyseria: Natalia Kostenko Scenariusz: Przemysław Skoczek Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Prowadzący: Tomasz Bednarek W kolejnym odcinku Tomasz Bednarek odwiedza Puszczę Kampinoską, piękną enklawę nieskażonej przyrody, uznaną przez UNESCO w 2000 roku za światowy rezerwat biosfery i europejską ostoję ptaków. Cuda przyrody spotykają się tutaj z historią, a wśród drzew ukrywają się perełki architektury. Puszcza Kampinoska to jeden z dwóch parków narodowych w Europie i trzech na świecie, które bezpośrednio graniczą ze stolicą kraju. Na ciągnących się wśród wydm, bagien i torfowisk ścieżkach można łatwo zapomnieć o codzienności i spokojnie odetchnąć pełną piersią. Pasjonaci historii znajdą coś dla siebie w Zaborowie Leśnym, Lipkowie, Zawadach oraz Palmirach. Wędrówka śladami naszej burzliwej przeszłości na długo zapada w pamięć. 19:40 MIESZCZANIE ŻYWIECCY - WIESŁAW Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Jankowski Scenariusz: Grzegorz Jankowski Wiesław Wilga - rzeźbiarz samouk. Dzieli swoją twórczość na komercyjną i prywatną, dla niego opartą o emocje. Robi od lat szopkę w Żywcu i chodzi co niedziela do kościoła, ale jak sam mówi, jest praktykujący, ale niewierzący. Jest samotny, nigdy nie założył rodziny, zagubiony. Jego sklep plastyczny z którego żył, został zamknięty. By przeżyć, pracuje w domu kultury jako konserwator, czyści rury, maluje ściany, kosi trawnik, odśnieża. 20:10 DZIECI W CZASACH ADHD (FOUR LETTERS APART CHILDREN IN THE AGE OF ADHD) Film dokumentalny, 87 min, Dania, 2013 Reżyseria: Erlend E. Mo Scenariusz: Åsa Mossberg, Stefan Sundlöf Zdjęcia: Simon Plum, Casper Høyberg, Lars Reinholdt, Erlend E. Mo Muzyka: Niels Arild Syndrom ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) jest aktualnie diagnozowany u coraz większej liczby dzieci w wieku 6 - 9 lat. Chociaż często spotykany, syndrom ten określa różne, zindywidualizowane, często przeciwstawne symptomy. Trójka siedmiolatków: Victor, Martine i Marino, uczących się w specjalnej klasie w normalnej szkole w Danii, jest przykładem na diagnozowanie ADHD w przypadku skrajnie odmiennych zachowań. Victor nienawidzi ADHD i czuje się z jego powodu gorszy i niechciany, Martine jest zamknięta w sobie i okazjonalnie wybucha gniewem, którego nie jest w stanie opanować, Marino zaś wydaje się być spokojny, ale często staje się też agresywny. Rodzice, nauczyciele i dzieci starają się wspólnie odnaleźć powody, dla których emocje dominują nad zachowaniem dzieci, jednak proces ten jest trudny i powolny. Szkoła rozpoczyna więc pilotażowy, eksperymentalny program edukacyjny, łączący rozmowę i psychoanalizę z indywidualnie przygotowanymi ćwiczeniami ruchowymi, wspomagającymi procesy ogólnorozwojowe każdego z dzieci osobno. 21:50 WOJNY OPIUMOWE (THE OPIUM WAR) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: John La Raw Film dokumentalny o Birmie, gdzie w stanie Kachin tysiące młodych ludzi umierało z powodu uzależnienia od narkotyków. Mjanma czyli Birma jest obecnie drugim co do wielkości wytwórcą opium na świecie. Odpowiada za 25% światowej produkcji. Kiedy rząd nie robił wystarczająco dużo, aby rozprawić się z tym problemem, obywatele utworzyli organizację antynarkotykową o nazwie Pat Jasan. Kachinowie są jednym z ośmiu głównych plemion w Mjanmie, gdzie prawie 90% ludności to buddyści. Jednak większość Kachinów to chrześcijanie. W języku birmańskim, Kachin oznacza "tańczący ludzie". Ale już nie mają powodów do tańca. Kachinowie walczą o autonomię od 1961 roku. Wraz z wojną domową pojawił się także problem narkotykowy. Te używki są bardzo łatwo dostępne. Ponad dziesięć procent z miliona sześciuset tysięcy mieszkańców stanu Kachin to osoby uzależnione. Rząd jest odpowiedzialny za walkę z narkotykami, ale nie wystarczająco się stara. Aresztują dilerów tylko wtedy, gdy brakuje im pieniędzy w budżecie. Jeśli rząd nie rozprawi się z handlarzami narkotyków i nie pomoże hodowcom maku zarabiać w inny sposób, wojny opiumowe będą trwały bez końca. 22:55 MIASTECZKO Film dokumentalny, 10 min, Polska, 1956 Reżyseria: Jerzy Ziarnik Scenariusz: Krystyna Gryczełowska Zdjęcia: Antoni Staśkiewicz Muzyka: Włodzimierz Kotoński Wykonawcy: Tadeusz Łomnicki Problem wyludniania się małych miast ukazany na przykładzie miasteczka Staszów w województwie kieleckim. 23:05 SZKOŁA PODSTAWOWA Film dokumentalny, 16 min, Polska, 1971 Reżyseria: Tomasz Zygadło Zdjęcia: Piotr Kwiatkowski Dokument na temat metod wychowawczych. Dla ich zilustrowania w filmie wykorzystano wypowiedzi dzieci jednej z polskich szkół podstawowych. 23:30 SZWEDZKA TEORIA MIŁOŚCI (THE SWEDISH THEORY OF LOVE) Film dokumentalny, 75 min, Szwecja, 2015 Reżyseria: Erik Gandini Scenariusz: Johan Söderberg Zdjęcia: Vania Tegamelli, Carl Nilsson Muzyka: Johan Soderberg W 1972 roku w Szwecji partia socjalistyczna opublikowała manifest "Family of the Future", kreślący wizję świata wolnych, równych ludzi, w którym znikną wszelkie więzy zależności ekonomicznej. Kobiety miały wyzwolić się spod władzy mężczyzn, starsi nie musieli już polegać na dobrej woli dorosłych dzieci, a najmłodsi zyskiwali pełnię praw i opiekę państwa. Reżyser przygląda się dzisiejszej Szwecji i pokazuje wielowymiarowe konsekwencje wprowadzenia rozwiązań wywiedzionych z ducha rewolucji obyczajowej 1968 roku. Okazuje się, że niezależność - podstawowa wartość u naszych skandynawskich sąsiadów - ma swoją ciemną stronę. Dziś aż jeden na czterech Szwedów umiera samotnie, a zdarza się, że ciała zmarłych znajdowane są dwa lata po ich śmierci. Szwedki są największą grupą wśród klientek banku nasienia. Pragną potomstwa, ale nie są w stanie zbudować trwałej relacji z partnerem, bo wymaga ona kompromisów i wyrzeczeń. Film jest brawurowo zrealizowanym, wielowymiarowym portretem tego geograficznie nam bliskiego, a zarazem bardzo egzotycznego z polskiej perspektywy kraju. To prawdziwe laboratorium przyszłości, przypominające niekiedy dystopijne filmy science fiction. Kontakty ludzkie realizowane za pośrednictwem organizacji społecznych, brak socjalizacji, ucieczka przed wszelkimi trudnościami, zanik umiejętności interakcji, niechęć do obcych (Szwecja to kraj, gdzie imigranci integrują się zdecydowanie najwolniej w Europie). To wszystko mroczne strony państwa, często stawianego za wzór. Występujący w filmie Zygmunt Bauman nie szczędzi Szwedom gorzkich słów. Państwo zapewnia im wszystko oprócz umiejętności bycia z innymi ludźmi. Film pokazuje także uciekinierów z pozbawionego ludzkiego ciepła raju - lekarza, który dopiero w Etiopii odnalazł sens życia czy dziwaczną sektę lubującą się w orgiach urządzanych na leśnych polanach. Film nie daje prostych odpowiedzi - każdy sam musi sobie odpowiedzieć na pytanie, czy z drogi ku niezależności da się w ogóle zawrócić i czy ceną za wolność musi być samotność i rozpacz. 00:55 ŚWIADEK HISTORII Film dokumentalny, 75 min, Polska, 2000 Reżyseria: Ireneusz Engler Scenariusz: Ireneusz Engler Zdjęcia: Ładysław Lipkowski Filmowy portret Jana Nowaka - Jeziorańskiego, a właściwie Zdzisława Jeziorańskiego, który przez całe swoje dorosłe życie był łącznikiem między Polakami w kraju i na emigracji. 02:15 NIE ODCHODŹ. 12 WSPOMNIEŃ O KALINIE JĘDRUSIK Film dokumentalny, 57 min, Polska, 1992 Scenariusz: Tadeusz Pawłowicz Zdjęcia: Wiesław Dobrowolski, Tadeusz Roman "Była zjawiskiem niezwykłym. Należała do tych kobiet, które, prowadząc życie całkowicie jawne, otwarte, niepoddane żadnym kłamstwom, noszą w sobie jakąś tajemnicę. Pochylała się nad każdą ludzką troską" - tak mówi o Kalinie Jędrusik Gustaw Holoubek. Jeden z dwunastu przyjaciół i znajomych, na wspomnieniach których opiera się film o aktorce. Daniel Olbrychski, Edward Dziewoński, Agnieszka Osiecka, Andrzej Łapicki, Alina Janowska, Janusz Morgenstern, Jeremi Przybora, Halina Szopska, Tadeusz Pluciński, Krzysztof Kąkolewski i Adam Hanuszkiewicz opowiadają o Kalinie jako osobie prywatnej i jako aktorce. Każda z tych osób w inny sposób ją zapamiętała. Wszyscy jednak podkreślają, że była kobietą nieprzeciętną, wyjątkowo barwną, ekscentryczną, a przy tym bardzo ciepłą i otwartą. 03:25 MIĘDZY PRAWDĄ A WYOBRAŹNIĄ Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2007 Reżyseria: Tadeusz Bystram Scenariusz: Stanisław Zawiśliński Zdjęcia: Lesław Skuza Polska szkoła filmowa pozostaje do dziś szczytowym okresem artystycznym w naszej kinematografii. Narodziła się tuż po październikowej odwilży, kiedy to młodzi filmowcy znaleźli się w awangardzie przemian. Zaledwie kilka lat jej działalności (według różnych źródeł istniała w latach 1957 - 1961 lub nawet 1956 - 1964) zaowocowało filmami bardzo oryginalnymi, różnorodnymi, dojrzałymi artystycznie, a jednocześnie szalenie nowatorskimi, utrzymanymi w nowofalowym klimacie. Podejrzliwie przyjmowane w kraju przez tzw. czynniki oficjalne, filmy te spotykały się z bardzo żywym przyjęciem publiczności i triumfowały na międzynarodowych festiwalach, gdyż mówiły o polskich tragediach, kompleksach, rozterkach w sposób uniwersalny, zrozumiały także poza granicami kraju. Szkoła polska stawiała na kino autorskie, odcinając się całkowicie od wzorów przedwojennych i przedwojennych gwiazd. Po latach wojny, a później stalinowskiego terroru wnosiła świeży, jakże potrzebny w sztuce i życiu społecznym oddech. Szczególną rolę w kształtowaniu się szkoły polskiej i powstawaniu kolejnych obrazów z tego nurtu odegrały utworzone jeszcze przed październikiem 1956 r. zespoły filmowe, a zwłaszcza zespół filmowy Kadr. Gromadziły one entuzjastów kina, znających się świetnie na swojej pracy. To ich zasługą było wyłanianie z masy zgłaszanych projektów tych naprawdę wartościowych, promowanie zdolnych filmowców kosztem faworytów partyjnych. Wiele ówczesnych filmów stanowiło adaptacje literatury, ale i oryginalne scenariusze wychodziły często spod ręki pisarzy. Szczęśliwym trafem ówczesne kino przyciągnęło wielu ludzi pióra: Kazimierza i Mariana Brandysów, Tadeusza Konwickiego, Józefa Hena, Jerzego Andrzejewskiego, Marka Hłaskę, Jerzego Stefana Stawińskiego. Solidne literackie podstawy przekładały się na jakość całego filmu. Niezwykłym osiągnięciom reżyserskim i scenariuszowym towarzyszył rozwój kunsztu operatorskiego, a renoma naszych operatorów utrzymuje się do dziś. Rosło też nowe, nieobciążone teatralnymi naleciałościami pokolenie aktorskie z takimi legendami ekranu, jak: Zbigniew Cybulski, Lucyna Winnicka, Tadeusz Janczar, Leon Niemczyk. W filmie Tadeusza Bystrama przypominającym dokonania polskiej szkoły filmowej wspominają tamte niezwykłe lata i zrealizowane wtedy dzieła ich twórcy: reżyserzy, scenarzyści, operatorzy i aktorzy. Oglądamy ich wypowiedzi zarejestrowane specjalnie na potrzeby tego filmu oraz nagrania archiwalne. O szkole polskiej mówią m. in.: Andrzej Wajda, Andrzej Munk, Kazimierz Kutz, Janusz Morgenstern, Stanisław Różewicz, Tadeusz Konwicki, Jerzy Kawalerowicz, Jerzy Stefan Stawiński, Wojciech Jerzy Has, Czesław Petelski, Stanisław Lenartowicz, Roman Polański, operatorzy Jerzy Wójcik i Jan Laskowski, aktorzy: Wieńczysław Gliński, Gustaw Holoubek, Leon Niemczyk. Opowiadają o atmosferze, w jakiej powstawały znaczące do dziś filmy, o perturbacjach politycznych, kłopotach z cenzurą, problemach technicznych towarzyszących pracom produkcyjnym, ale też ogromnym zapale i zaangażowaniu ludzi kina, ich radości tworzenia. Wypowiedzi sław ilustrują fragmenty filmów z tamtego okresu: "Kanał", "Człowiek na torze", "Zimowy zmierzch", "Pętla", "Eroica", "Popiół i diament", "Baza ludzi umarłych", "Ostatni dzień lata", "Pociąg", "Zezowate szczęście", "Do widzenia, do jutra", "Nikt nie woła", "Świadectwo urodzenia", "Matka Joanna od Aniołów".