TVP Nauka Piątek, 09.06.2023 06:00 PODRÓŻNIK - GRANADA I FEDERICO GARCIA LORCA Cykl reportaży, 20 min, Polska, 2004 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Autorzy "Podróżnika" wyruszają tym razem w podróż po Andaluzji, śladami wybitnego pisarza, poety i dramaturga Federica Garcii Lorki. Wyprawę zaczynają od jego rodzinnego miasteczka Fuente Vaqueros, gdzie Lorca przyszedł na świat 5 czerwca 1898 r. W 50. rocznicę jego śmierci powstało tam muzeum. Kustosz muzeum prezentuje zachowane pamiątki po pisarzu, przybliża fakty z jego życia i twórczości. Autorzy programu odwiedzają również z kamerą dom rodziny Lorców w Granadzie. Tam powstały najbardziej znane utwory pisarza. Wędrówka po Granadzie obejmuje także wzgórze Sacromonte wznoszące się nieopodal słynnego zespołu pałacowego Alhambra. Po zdobyciu Granady przez katolickich monarchów w 1492 r. , co położyło kres panowaniu arabskiemu na Półwyspie Iberyjskim, w jaskiniach na Sacromonte opuszczonych przez potomków Berberów osiedlili się Cyganie. Ponoć właśnie stamtąd wywodzi się flamenco - muzyka i taniec będące symbolem Andaluzji, wyrażające niedolę Cyganów. Przez długi czas jedynym akompaniamentem, jaki towarzyszył cygańskim pieśniom, było klaskanie i wybijanie rytmu obcasami. Dopiero w XIX w. dołączyła do tego gitara i taniec. W jednej z takich jaskiń Lorca uczył się grać na gitarze. Z Sacromonte niedaleko do Alhambry - jednego z najpiękniejszych i najważniejszych zabytków architektury arabskiej z XIII - XIV w. Do najważniejszych zabytków Granady należą również: katedra z XVI - XVIII w. , renesansowa kolegiata z XVI w. oraz Stare Miasto z domami mieszkalnymi z XVI w. Wędrówka śladami Federica Garcii Lorki kończy się na Costa Tropical, w miejscowości Salobrena. Na wznoszących się nad zatoką skałach już Kartagińczycy zbudowali twierdzę obronną. Tam też w czasach panowania arabskiego znajdowała się letnia rezydencja sułtana Granady. Po ciekawej, ale wyczerpującej wycieczce chwila wytchnienia przy stole. Jorge Matas Comino, mistrz miejscowej kuchni, serwuje regionalną specjalność - danie z suszonego i solonego dorsza. Przy okazji opowiada, jak przez wieki przyrządzano i konserwowano ryby sprowadzane na andaluzyjskie stoły nie tylko z Costa Tropical, ale również z zimnych mórz Północy. 06:30 PODRÓŻNIK - ALZACKI SZLAK WINNY Cykl reportaży, 20 min, Polska, 2004 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Autorzy programu zapraszają tym razem do Francji, do departamentu Dolnego Renu, w którym ich trasę będzie wyznaczał Alzacki Szlak Winny. Niejako przy okazji wkraczamy w świat średniowiecznych miasteczek z ceglanymi domami i okazałych zamków, w świat bogatej alzackiej tradycji i kultury. Punkt wyjścia stanowi miasto Colmar, stolica departamentu, które pojawiło się na kartach historii, gdy w 803 roku zatrzymał się tam cesarz Karol Wielki. Podczas rewolucji francuskiej znajdowała się tam siedziba biskupa, tyle że mianowanego przez świeckie władze. Wśród zaułków miasta można zobaczyć rzeźby Fredericka Auguste'a Bartholdiego, pochodzącego z Colmar artysty, twórcy Statui Wolności podarowanej przez Francję w 1884 roku Stanom Zjednoczonym. Liczne kanały przecinające miasto tłumaczą, dlaczego miasto jest nazywane Małą Wenecją. Z Colmar szlak winny prowadzi do Riquewihr, Obernai i Dambach - la - Ville, malowniczych średniowiecznych miasteczek, w których produkowany jest alzacki tokaj, gewuerztraminer i muskat. Autorzy programu goszczą u Gilberta i Laurence Becków, których rodzina od XVIII wieku zajmuje się produkcją wina. W starej winiarni w Dambach - la - Ville, jednym z nielicznych miasteczek w regionie, które nie ucierpiało podczas wojny, można natomiast zobaczyć, jak przebiega produkcja alzackiego "szampana" o nazwie cremant. Kolejny przystanek na winnym szlaku to Haut Koenigsbourg, XII - wieczny zamek zniszczony podczas wojny trzydziestoletniej. Po 1871 roku, kiedy Alzacja została wcielona do Niemiec, zamek podarowano cesarzowi Wilhelmowi II, który zlecił jego rekonstrukcję. Zbudowana w ciągu zaledwie dekady twierdza stanowi połączenie autentycznych, starych murów z nowymi, zaprojektowanymi zgodnie z XIX - wiecznymi, wyobrażeniami. Wedle zamierzeń Wilhelma II, Haut Koenigsbourg miał się stać symbolem potęgi Habsburgów, swoistą księgą narodu niemieckiego. 07:00 CZY WIESZ, ŻE? - /47/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 20 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 07:30 CZY WIESZ, ŻE? - /48/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 20 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 07:55 BO JA WYBIERAM ZDROWIE Magazyn, 12 min, Polska, 2018 Scenariusz: Beata Jakoniuk - Wojcieszak Program edukacyjny o tematyce prozdrowotnej, promujący postawy wpływające na dobrostan człowieka, jego zdrowie ze szczególnym uwzględnieniem profilaktyki, pokazujący możliwości włączenia roślin leczniczych w trakcie leczenia i powrotu do zdrowia. Pokazujący, że zdrowie to głównie profilaktyka, na którą w 60 - 80 procentach składa się żywność i w 20 - 30 procentach ruch. Poprzez dobre przykłady zachęcamy, uczymy i wspieramy osoby zainteresowane uprawą ziół i roślin leczniczych, a także warzyw i owoców. Uczymy, jak korzystać z lasów, jakie mamy korzyści z pozyskiwania roślin dziko rosnących, ale i obowiązki ochrony. Uczyć będziemy, jak rozpoznawać gatunki, zbierać je mądrze i zachowywać przy tym pokorę, która należy się naturze. Właściwa dieta, łącznie z suplementami, jest warunkiem zachowania zdrowia i wspomagania leczenia. Polscy rolnicy potrafią produkować i przetwarzać dobrą jakościowo żywność. Pokazanie ich dorobku w kontekście używania jedzenia jako lekarstwa, z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb konsumentów, wzmocni naturalna więź. Warunkiem utrzymania i rozwoju produkcji roślin leczniczych jest zapotrzebowanie konsumentów. Powstała w ostatnich latach luka została zagospodarowana olbrzymią suplementacją, zarówno z krajów europejskich, USA, jak i Peru. Tymczasem nasze rodzime rośliny, np. owoce róży, z uwagi na swój kompleksowy skład, są wręcz wymarzonym surowcem w zapobieganiu i leczeniu przeziębień, w stanach rekonwalescencji, w obniżonej odporności, chorobach zakaźnych, zaburzeniach krążenia i przemiany materii. 08:10 MOC ZIÓŁ - POKRZYWA Program poradnikowy, 11 min, Polska, 2020 Elżbieta Ruman, autorka wielu programów publicystycznych i reportaży TVP oraz karmelita o. Antoni Rachmajda, poeta, ogrodnik, zielarz, opowiadają o tym, dlaczego warto sięgnąć do pradawnej mocy zielarskich cudów natury. Naturalna chemia to tajemnice liści, kwiatów, korzeni. Wiele cennych dla zdrowia roślin jest na wyciągnięcie ręki. W programie także praktyczne porady, co można zrobić z ziół, aby wspomóc swoje zdrowie. 08:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 3 PARK NATOLIŃSKI Magazyn, 21 min, Polska, 2016 Reżyseria: Joanna Wiernik Scenariusz: Dora Rosłońska Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach Prowadzący: Tomasz Bednarek W tym odcinku Tomasz Bednarek odwiedza Park Natoliński w Warszawie. Król Jan III Sobieski organizował tu polowania, August II Mocny hodował bażanty, a Stanisław Kostka Potocki pisał swoje traktaty. Współcześnie można tu przechadzać się po parku, podziwiać pałac i posłuchać muzyki poważnej. Natolin zalicza się do najcenniejszych romantycznych założeń pałacowo - parkowych w Polsce. Jego historia rozpoczęła się za panowania Jana III Sobieskiego. Głównym zabytkiem w tym parku jest klasycystyczny pałac, wybudowany w 1780 roku według projektu warszawskiego architekta Szymona Bogumiła Zuga. Ważnym walorem tego miejsca jest przepiękna przyroda, która zachwyca o każdej porze roku. Obecnie zespół pałacowo - parkowy to studencki kampus Kolegium Europejskiego - szkoły kształcącej przyszłych dyplomatów. 09:00 NURKUJĄC Z LATIMERIAMI (DIVING WITH THE COELACANTH) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2013 Sto dwadzieścia metrów w głąb, przy dzikim wybrzeżu Afryki Południowej żyje zwierzę, które jeszcze niedawno uważano za wymarłe od 65 milionów lat. Jest to celakant, lokalnie znany jako Gombessa. 10:05 NOWE POCZĄTKI: TAJEMNICE CZŁOWIEKA Z IRHOUD (SAPIENS. THE NEW ORIGINS) Cykl dokumentalny, 45 min, Francja, 2020 W odległym Maroku na stanowisku archeologicznym Jebel Irhoud dokonano niezwykłego znaleziska: szczątków Homo Sapiens. Dziś możemy datować je na 300 000 lat. To odkrycie, które na nowo zapisuje historię początków ludzkości. Do tej pory najstarsze znalezione szczątki sięgały 200 000 lat. Nie tylko wydłuża to oś czasu historii Homo Sapiens, ale także zmienia geografię miejsca, z którego pochodzimy, całego regionu subsaharyjskiego. 10:50 POLACY ŚWIATU - KAZIMIERZ FUNK Magazyn, 5 min, Polska, 2021 Projekt trzynastu etiud filmowych przybliżających widzom sylwetki wybitnych polskich naukowców żyjących w różnych zakątkach świata, którzy swoją pracą i odkryciami dali podstawy do rozwoju nauki. 11:00 PODRÓŻNIK - GRANADA I FEDERICO GARCIA LORCA Cykl reportaży, 20 min, Polska, 2004 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Autorzy "Podróżnika" wyruszają tym razem w podróż po Andaluzji, śladami wybitnego pisarza, poety i dramaturga Federica Garcii Lorki. Wyprawę zaczynają od jego rodzinnego miasteczka Fuente Vaqueros, gdzie Lorca przyszedł na świat 5 czerwca 1898 r. W 50. rocznicę jego śmierci powstało tam muzeum. Kustosz muzeum prezentuje zachowane pamiątki po pisarzu, przybliża fakty z jego życia i twórczości. Autorzy programu odwiedzają również z kamerą dom rodziny Lorców w Granadzie. Tam powstały najbardziej znane utwory pisarza. Wędrówka po Granadzie obejmuje także wzgórze Sacromonte wznoszące się nieopodal słynnego zespołu pałacowego Alhambra. Po zdobyciu Granady przez katolickich monarchów w 1492 r. , co położyło kres panowaniu arabskiemu na Półwyspie Iberyjskim, w jaskiniach na Sacromonte opuszczonych przez potomków Berberów osiedlili się Cyganie. Ponoć właśnie stamtąd wywodzi się flamenco - muzyka i taniec będące symbolem Andaluzji, wyrażające niedolę Cyganów. Przez długi czas jedynym akompaniamentem, jaki towarzyszył cygańskim pieśniom, było klaskanie i wybijanie rytmu obcasami. Dopiero w XIX w. dołączyła do tego gitara i taniec. W jednej z takich jaskiń Lorca uczył się grać na gitarze. Z Sacromonte niedaleko do Alhambry - jednego z najpiękniejszych i najważniejszych zabytków architektury arabskiej z XIII - XIV w. Do najważniejszych zabytków Granady należą również: katedra z XVI - XVIII w. , renesansowa kolegiata z XVI w. oraz Stare Miasto z domami mieszkalnymi z XVI w. Wędrówka śladami Federica Garcii Lorki kończy się na Costa Tropical, w miejscowości Salobrena. Na wznoszących się nad zatoką skałach już Kartagińczycy zbudowali twierdzę obronną. Tam też w czasach panowania arabskiego znajdowała się letnia rezydencja sułtana Granady. Po ciekawej, ale wyczerpującej wycieczce chwila wytchnienia przy stole. Jorge Matas Comino, mistrz miejscowej kuchni, serwuje regionalną specjalność - danie z suszonego i solonego dorsza. Przy okazji opowiada, jak przez wieki przyrządzano i konserwowano ryby sprowadzane na andaluzyjskie stoły nie tylko z Costa Tropical, ale również z zimnych mórz Północy. 11:30 PODRÓŻNIK - ALZACKI SZLAK WINNY Cykl reportaży, 20 min, Polska, 2004 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Autorzy programu zapraszają tym razem do Francji, do departamentu Dolnego Renu, w którym ich trasę będzie wyznaczał Alzacki Szlak Winny. Niejako przy okazji wkraczamy w świat średniowiecznych miasteczek z ceglanymi domami i okazałych zamków, w świat bogatej alzackiej tradycji i kultury. Punkt wyjścia stanowi miasto Colmar, stolica departamentu, które pojawiło się na kartach historii, gdy w 803 roku zatrzymał się tam cesarz Karol Wielki. Podczas rewolucji francuskiej znajdowała się tam siedziba biskupa, tyle że mianowanego przez świeckie władze. Wśród zaułków miasta można zobaczyć rzeźby Fredericka Auguste'a Bartholdiego, pochodzącego z Colmar artysty, twórcy Statui Wolności podarowanej przez Francję w 1884 roku Stanom Zjednoczonym. Liczne kanały przecinające miasto tłumaczą, dlaczego miasto jest nazywane Małą Wenecją. Z Colmar szlak winny prowadzi do Riquewihr, Obernai i Dambach - la - Ville, malowniczych średniowiecznych miasteczek, w których produkowany jest alzacki tokaj, gewuerztraminer i muskat. Autorzy programu goszczą u Gilberta i Laurence Becków, których rodzina od XVIII wieku zajmuje się produkcją wina. W starej winiarni w Dambach - la - Ville, jednym z nielicznych miasteczek w regionie, które nie ucierpiało podczas wojny, można natomiast zobaczyć, jak przebiega produkcja alzackiego "szampana" o nazwie cremant. Kolejny przystanek na winnym szlaku to Haut Koenigsbourg, XII - wieczny zamek zniszczony podczas wojny trzydziestoletniej. Po 1871 roku, kiedy Alzacja została wcielona do Niemiec, zamek podarowano cesarzowi Wilhelmowi II, który zlecił jego rekonstrukcję. Zbudowana w ciągu zaledwie dekady twierdza stanowi połączenie autentycznych, starych murów z nowymi, zaprojektowanymi zgodnie z XIX - wiecznymi, wyobrażeniami. Wedle zamierzeń Wilhelma II, Haut Koenigsbourg miał się stać symbolem potęgi Habsburgów, swoistą księgą narodu niemieckiego. 12:00 CZY WIESZ, ŻE? - /47/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 20 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 12:30 CZY WIESZ, ŻE? - /48/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 20 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 13:00 BO JA WYBIERAM ZDROWIE Magazyn, 12 min, Polska, 2018 Scenariusz: Beata Jakoniuk - Wojcieszak Program edukacyjny o tematyce prozdrowotnej, promujący postawy wpływające na dobrostan człowieka, jego zdrowie ze szczególnym uwzględnieniem profilaktyki, pokazujący możliwości włączenia roślin leczniczych w trakcie leczenia i powrotu do zdrowia. Pokazujący, że zdrowie to głównie profilaktyka, na którą w 60 - 80 procentach składa się żywność i w 20 - 30 procentach ruch. Poprzez dobre przykłady zachęcamy, uczymy i wspieramy osoby zainteresowane uprawą ziół i roślin leczniczych, a także warzyw i owoców. Uczymy, jak korzystać z lasów, jakie mamy korzyści z pozyskiwania roślin dziko rosnących, ale i obowiązki ochrony. Uczyć będziemy, jak rozpoznawać gatunki, zbierać je mądrze i zachowywać przy tym pokorę, która należy się naturze. Właściwa dieta, łącznie z suplementami, jest warunkiem zachowania zdrowia i wspomagania leczenia. Polscy rolnicy potrafią produkować i przetwarzać dobrą jakościowo żywność. Pokazanie ich dorobku w kontekście używania jedzenia jako lekarstwa, z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb konsumentów, wzmocni naturalna więź. Warunkiem utrzymania i rozwoju produkcji roślin leczniczych jest zapotrzebowanie konsumentów. Powstała w ostatnich latach luka została zagospodarowana olbrzymią suplementacją, zarówno z krajów europejskich, USA, jak i Peru. Tymczasem nasze rodzime rośliny, np. owoce róży, z uwagi na swój kompleksowy skład, są wręcz wymarzonym surowcem w zapobieganiu i leczeniu przeziębień, w stanach rekonwalescencji, w obniżonej odporności, chorobach zakaźnych, zaburzeniach krążenia i przemiany materii. 13:15 MOC ZIÓŁ - POKRZYWA Program poradnikowy, 11 min, Polska, 2020 Elżbieta Ruman, autorka wielu programów publicystycznych i reportaży TVP oraz karmelita o. Antoni Rachmajda, poeta, ogrodnik, zielarz, opowiadają o tym, dlaczego warto sięgnąć do pradawnej mocy zielarskich cudów natury. Naturalna chemia to tajemnice liści, kwiatów, korzeni. Wiele cennych dla zdrowia roślin jest na wyciągnięcie ręki. W programie także praktyczne porady, co można zrobić z ziół, aby wspomóc swoje zdrowie. 13:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 3 PARK NATOLIŃSKI Magazyn, 21 min, Polska, 2016 Reżyseria: Joanna Wiernik Scenariusz: Dora Rosłońska Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach Prowadzący: Tomasz Bednarek W tym odcinku Tomasz Bednarek odwiedza Park Natoliński w Warszawie. Król Jan III Sobieski organizował tu polowania, August II Mocny hodował bażanty, a Stanisław Kostka Potocki pisał swoje traktaty. Współcześnie można tu przechadzać się po parku, podziwiać pałac i posłuchać muzyki poważnej. Natolin zalicza się do najcenniejszych romantycznych założeń pałacowo - parkowych w Polsce. Jego historia rozpoczęła się za panowania Jana III Sobieskiego. Głównym zabytkiem w tym parku jest klasycystyczny pałac, wybudowany w 1780 roku według projektu warszawskiego architekta Szymona Bogumiła Zuga. Ważnym walorem tego miejsca jest przepiękna przyroda, która zachwyca o każdej porze roku. Obecnie zespół pałacowo - parkowy to studencki kampus Kolegium Europejskiego - szkoły kształcącej przyszłych dyplomatów. 14:00 NURKUJĄC Z LATIMERIAMI (DIVING WITH THE COELACANTH) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2013 Sto dwadzieścia metrów w głąb, przy dzikim wybrzeżu Afryki Południowej żyje zwierzę, które jeszcze niedawno uważano za wymarłe od 65 milionów lat. Jest to celakant, lokalnie znany jako Gombessa. 15:05 W SIDŁACH FRANKENSTEINA - OŻYWIĆ CZŁOWIEKA (THE FRANKENSTEIN TEMPTATION) Film dokumentalny, 45 min, Japonia, 2018 Nauka pozwala ludziom marzyć, tworzyć dobro, ale może też być nieubłaganie okrutna. Takie właśnie okrutne okazało się dążenie młodego Frankensteina do stworzenia człowieka idealnego, bo powołało do życia istotę szpetną, odrażającą, ohydną. Serial niezwykle zajmująco i wnikliwie przedstawia takie właśnie przypadki ukryte w cieniu historii, ujawniając tym samym nieodparte pokusy nauki. Każdy odcinek oparty jest na prawdziwej historii, nawet jeśli trudno w nią uwierzyć i jest bogaty w efekty wizualne nadające całej serii niepowtarzalny styl. "W sidłach Frankensteina" zgłębia historie naukowców, którzy ostatecznie pochylili się w kierunku ciemnej strony mocy. W tym odcinku: Wiele lat temu pewien naukowiec, Robert Cornish, zrealizował odwieczne marzenie całej ludzkości: przywrócić zmarłego do życia; marzenie, które wcześniej ożyło na kartach arcydzieła gotyckiej powieści "Frankenstein", opowiadającej o szalonym naukowcu, który tchnął życie w zwłoki i stworzył potwora. W latach trzydziestych XX wieku, kiedy powieść ta została przeniesiona na ekrany kinowe i film stał się wielkim hitem, Cornish podjął próby reanimacji człowieka. Wcześniej Cornishowi cudem udawało się przywrócić do życia zwierzęta, które wcześniej uśmiercił własnymi rękami. W tym odcinku przyglądamy się geniuszowi Roberta Cornisha, który próbował manipulować śmiercią za pomocą mocy nauki i ciemności. 15:55 NOWE POCZĄTKI: TAJEMNICE CZŁOWIEKA Z IRHOUD (SAPIENS. THE NEW ORIGINS) Cykl dokumentalny, 45 min, Francja, 2020 W odległym Maroku na stanowisku archeologicznym Jebel Irhoud dokonano niezwykłego znaleziska: szczątków Homo Sapiens. Dziś możemy datować je na 300 000 lat. To odkrycie, które na nowo zapisuje historię początków ludzkości. Do tej pory najstarsze znalezione szczątki sięgały 200 000 lat. Nie tylko wydłuża to oś czasu historii Homo Sapiens, ale także zmienia geografię miejsca, z którego pochodzimy, całego regionu subsaharyjskiego. 16:45 NOTACJE - ANDRZEJ TRAUTMAN. FIZYKA NA HOŻEJ Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2009 Autor: Ewa Urbańska Andrzej Mariusz Trautman (ur. 4 stycznia 1933 w Warszawie), profesor zwyczajny doktor habilitowany inżynier fizyki teoretycznej, członek rzeczywisty PAN, polski fizyk mający znaczący wkład do teorii grawitacji, a w szczególności do ogólnej teorii względności, profesor Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1978 - 80 był wiceprezesem PAN. Otrzymał Nagrodę Państwową I stopnia (1976) i Nagrodę Fundacji im. A. Jurzykowskiego (1984). Polskie Towarzystwo Fizyczne wyróżniło go Medalem im. Mariana Smluchowskiego (1986). W r. 1984 został członkiem zwyczajnym Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, a w r. 2000 - członkiem korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności. W 2001 r. Uniwersytet Śląski w Opawie (Czechy) nadał mu doktorat honoris causa. W 2003 r. został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. W 1960 roku wraz z Ivorem Robinsonem odkrył ważną rodzinę ścisłych rozwiązań równania Einsteina. Później pracował m. in. nad teorią Einsteina - Cartana. 17:00 PODRÓŻNIK - STRASBURG I OKOLICE Cykl reportaży, 20 min, Polska, 2004 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Alzacja od wieków była pograniczem kultur germańskiej i łacińskiej, sceną walk i wojen. Współcześnie stała się symbolem jedności Europy. Proponujemy wyprawę szlakiem tradycji i kultury departamentu Górnego Renu. Odwiedzamy Strasburg, miasto, w którym mają swoje siedziby instytucje europejskie: Trybunał Praw Człowieka i Parlament Europejski. Podziwiamy uliczki Starego Miasta oraz katedrę Najświętszej Marii Panny, jedną z najpiękniejszych gotyckich katedr Europy. Szukamy śladów Mikołaja Kopernika. Zwiedzamy średniowieczną komorę celną, a także inne zabytki, m.in. kościół św. Tomasza z imponującym mauzoleum Mauritio Saxoni, ruiny zamku Haut Barr, położonego na wzgórzu, z którego rozciąga się widok na drogi prowadzące do Lotaryngii, wieżę Saverne, w której ponoć pracowali alchemicy, pałac biskupi. Jedziemy do miasteczka Betschdorf, zwanego miasteczkiem garncarzy, słynącego z produkcji artystycznej ceramiki. Przechadzamy się po Parku Dwóch Brzegów, podziwiamy spacerowy most, który połączył oba brzegi Renu. Zgłębiamy tajniki alzackich potraw i win. 17:25 PODRÓŻNIK - REUNION Cykl reportaży, 20 min, Polska, 2004 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Reunion to jedna z trzech zamieszkałych wysp archipelagu Maskarenów. Leży na skrzyżowaniu morskich szlaków łączących Europę, Azję i Afrykę. Językiem urzędowym jest francuski. Stolicą wyspy jest St. Denis, miasto, z którego pochodził Roland Garros. W 1913 roku pierwszy przeleciał nad Morzem Śródziemnym i osiągnął wysokość 4 tys. metrów. St. Denis zostało założone w 1667 roku, dwadzieścia lat po tym, jak po raz pierwszy zasiedlono wyspę. Pierwszymi mieszkańcami Reunion byli skazańcy, którzy przewodzili buntom na Madagaskarze. Reunion słynie z uprawy trzciny cukrowej; powstaje z niej nie tylko cukier, odpady z jego produkcji są wykorzystywane do produkcji energii elektrycznej. Do wypoczynku na wyspie zachęcają pensjonaty, restauracje i kreolska kuchnia. Zatrzymujemy się w pensjonacie Jeana Eduarda Luisa, który kultywuje kreolską tradycję i kuchnię. Bogactwo wyspy to przyprawy; rośnie tu cynamon, pieprz i gałka muszkatołowa. Oglądamy plantację wanilii. Poznajemy historię wyspy, religię, dowiadujemy się, jak wielkim kultem jest tutaj otaczany święty, będący patronem rzeczy zagubionych. 17:50 JASNE JAK SŁOŃCE - NAZWISKA 3 min, Polska, 2022 Reżyseria: Grzegorz Nowiński Scenariusz: Grzegorz Nowiński Prowadzący: Franciszek Cofta W tym odcinku wyjaśniamy dlaczego wszystkie cyklony na półkuli południowej wirują zawsze zgodnie z ruchem wskazówek zegara a na półkuli północnej - zawsze w kierunku odwrotnym. 18:00 CZY WIESZ, ŻE? - /49/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 21 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 18:25 CZY WIESZ, ŻE? - /50/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 21 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 18:50 JASNE JAK SŁOŃCE - PRAWO MURPHIEGO 2 min, Polska, 2022 Reżyseria: Grzegorz Nowiński Scenariusz: Grzegorz Nowiński Prowadzący: Franciszek Cofta Krótkie felietony wideo, w których prowadzący przedstawia, analizuje i tłumaczy zjawiska, ciekawostki ze świata nauki. 19:00 OPERACJA ZDROWIE - IDIOPATYCZNE WŁÓKNIENIE PŁUC Magazyn medyczny, 25 min, Polska, 2019 Autor: Piotr Poraj - Poleski Idiopatyczne włóknienie płuc jest chorobą rzadką, nieuleczalną i często śmiertelną. Choroba ta powoduje, że płuca włóknieją, a chory dusi się i umiera. Jest nieuleczalna, a jej przyczyny nie są jeszcze znane. Idiopatyczne włóknienie płuc to choroba, w której śmiertelność jest wyższa niż w przypadku wielu nowotworów złośliwych, takich jak rak piersi, jajnika, prostaty czy jelita grubego. Szacuje się, że w Polsce co roku choroba ta pojawia się u 2 - 4 tys. osób, przy czym wykrywana jest ona jedynie u połowy z nich. 19:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 4 ZAMEK W BARANOWIE SANDOMIERSKIM Magazyn, 21 min, Polska, 2016 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Dora Rosłońska Zdjęcia: Filip Nowicki, Jacek Banach Prowadzący: Tomasz Bednarek W tym odcinku Tomasz Bednarek odwiedza zamek w Baranowie Sandomierskim. Z uwagi na swój przepiękny dziedziniec obiekt ten jest nazywany małym Wawelem. Chodzi o arkadowe krużganki przypominające te krakowskie. Ale Baranów ma też własne, unikatowe elementy, jedyne w swoim rodzaju. Opowiedzą o nich miejscowi przewodnicy. Wokół zamku rozciągają się przepiękne ogrody. Na tarasach stworzono geometryczny ogród włoski z kwaterami roślin. Poniżej na terenie dawnego sadu owocowego istnieje ogród angielski. Niektóre rosnące tu drzewa to pomniki przyrody, na przykład dwa tulipanowce, z których jeden liczy około 200 lat. W maju i czerwcu można zobaczyć, jak rosną na nich tulipany. Zamek w Baranowie to pozostałość po kulturze sarmackiej w Polsce. Dociekliwy prowadzący zapyta, na czym polegała jej specyfika. 20:00 WSZECHŚWIAT ŻYWY? - ŁOWCY PLANET (LIVING UNIVERSE) 42 min, Francja, 2018 Od zarania dziejów spoglądaliśmy w nocne niebo i zastanawialiśmy się. A im bardziej patrzyliśmy, tym dalej widzieliśmy. W ciągu ostatnich 50 lat zerwaliśmy kajdany grawitacji i po raz pierwszy zapuściliśmy się do granic Układu Słonecznego. To było zarówno objawienie, jak i rewolucja. Teraz jesteśmy gotowi przekroczyć jeszcze dalszy próg. Najtęższe umysły ludzkości pracują nad skonstruowaniem statków kosmicznych i teleskopów, które zabiorą nas poza Układ Słoneczny i w głąb wszechświata. Nikt z nas nie wie, co znajdziemy, ale wiemy, czego szukamy: dowodu na istnienie życia, we wszystkich jego formach, poza Ziemią. To kwintesencja ludzkich poszukiwań. Szukamy towarzystwa i otuchy w dotychczas samotnym i rozszerzającym się wszechświecie. Ta seria dokumentalna to eksploracja naszej własnej planety, a także planet, które dopiero zaczynamy rozumieć. To wizualna odyseja oparta na najnowszych osiągnięciach nauki przefiltrowanych przez czołowych światowych ekspertów w dziedzinie eksploracji kosmosu, planetologii i astrobiologii. 21:00 WĘDRÓWKA KONTYNENTÓW - OCEANIA: PIERŚCIEŃ OGNIA (VOYAGE OF CONTINENTS - OCEANIA: THE TECNONIC RING OF FIRE - ODC. 1) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2012 Reżyseria: Christopher Hooke Zdjęcia: Christopher Hooke Muzyka: Sylvain Moreau Od momentu powstania Ziemia nigdy nie przestała się zmieniać. Gigantyczne siły wypychały dna oceanów i zmieniały je w łańcuchy górskie. Na skutek kolizji sił tektonicznych tworzyły się kontynenty. Oczywiście siły te są nadal aktywne. Widać je w erupcjach wulkanów, w trzęsieniach ziemi i tsunami. Kształtują one nasz krajobraz, zmieniają klimat, wysuszają oceany i niszczą życie. Pięciodocinkowy angielski serial dokumentalny przedstawia wydarzenia z dalekiej i bliższej przeszłości z różnych miejsc na świecie, które zadecydowały o takim, a nie innym uformowaniu naszej planety. W pierwszym odcinku poznamy tektoniczne dzieje Oceanii. Historia tego najmniejszego kontynentu to jak historia samej Ziemi. Już u zarania kontynent ów doświadczył bowiem straszliwych zniszczeń. Największym lądem Oceanii jest Australia będąca w tej chwili najbardziej stabilnym geologicznie miejscem na naszej planecie. Przez miliony lat częścią Australii była Antarktyka. Około 50 mln lat temu Australia odłączyła się od Antarktyki. Po czym już jako oddzielny ląd przemieszczała się aż do kolizji z płytą tektoniczną przyszłej Azji. Sąsiadką Australii jest Nowa Zelandia, która nie ma tyle szczęścia, bo leży w samym środku tektonicznie niestabilnego regionu, zwanego pierścieniem ognia. Region ten obejmuje kraje wybrzeża Oceanu Spokojnego. Pierścień ognia to nieomal ciągły pas rowów oceanicznych oraz wulkanicznych łańcuchów górskich. Na tym obszarze, zwanym też okołopacyficznym pasem sejsmicznym, zdarza się przeszło 80% większych trzęsień ziemi i występuje 90% wszystkich czynnych wulkanów. 22:00 NOWE POCZĄTKI: TAJEMNICE CZŁOWIEKA Z IRHOUD (SAPIENS. THE NEW ORIGINS) Cykl dokumentalny, 45 min, Francja, 2020 W odległym Maroku na stanowisku archeologicznym Jebel Irhoud dokonano niezwykłego znaleziska: szczątków Homo Sapiens. Dziś możemy datować je na 300 000 lat. To odkrycie, które na nowo zapisuje historię początków ludzkości. Do tej pory najstarsze znalezione szczątki sięgały 200 000 lat. Nie tylko wydłuża to oś czasu historii Homo Sapiens, ale także zmienia geografię miejsca, z którego pochodzimy, całego regionu subsaharyjskiego. 22:50 PODRÓŻNIK - GRANADA I FEDERICO GARCIA LORCA Cykl reportaży, 20 min, Polska, 2004 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Autorzy "Podróżnika" wyruszają tym razem w podróż po Andaluzji, śladami wybitnego pisarza, poety i dramaturga Federica Garcii Lorki. Wyprawę zaczynają od jego rodzinnego miasteczka Fuente Vaqueros, gdzie Lorca przyszedł na świat 5 czerwca 1898 r. W 50. rocznicę jego śmierci powstało tam muzeum. Kustosz muzeum prezentuje zachowane pamiątki po pisarzu, przybliża fakty z jego życia i twórczości. Autorzy programu odwiedzają również z kamerą dom rodziny Lorców w Granadzie. Tam powstały najbardziej znane utwory pisarza. Wędrówka po Granadzie obejmuje także wzgórze Sacromonte wznoszące się nieopodal słynnego zespołu pałacowego Alhambra. Po zdobyciu Granady przez katolickich monarchów w 1492 r. , co położyło kres panowaniu arabskiemu na Półwyspie Iberyjskim, w jaskiniach na Sacromonte opuszczonych przez potomków Berberów osiedlili się Cyganie. Ponoć właśnie stamtąd wywodzi się flamenco - muzyka i taniec będące symbolem Andaluzji, wyrażające niedolę Cyganów. Przez długi czas jedynym akompaniamentem, jaki towarzyszył cygańskim pieśniom, było klaskanie i wybijanie rytmu obcasami. Dopiero w XIX w. dołączyła do tego gitara i taniec. W jednej z takich jaskiń Lorca uczył się grać na gitarze. Z Sacromonte niedaleko do Alhambry - jednego z najpiękniejszych i najważniejszych zabytków architektury arabskiej z XIII - XIV w. Do najważniejszych zabytków Granady należą również: katedra z XVI - XVIII w. , renesansowa kolegiata z XVI w. oraz Stare Miasto z domami mieszkalnymi z XVI w. Wędrówka śladami Federica Garcii Lorki kończy się na Costa Tropical, w miejscowości Salobrena. Na wznoszących się nad zatoką skałach już Kartagińczycy zbudowali twierdzę obronną. Tam też w czasach panowania arabskiego znajdowała się letnia rezydencja sułtana Granady. Po ciekawej, ale wyczerpującej wycieczce chwila wytchnienia przy stole. Jorge Matas Comino, mistrz miejscowej kuchni, serwuje regionalną specjalność - danie z suszonego i solonego dorsza. Przy okazji opowiada, jak przez wieki przyrządzano i konserwowano ryby sprowadzane na andaluzyjskie stoły nie tylko z Costa Tropical, ale również z zimnych mórz Północy. 23:25 PODRÓŻNIK - ALZACKI SZLAK WINNY Cykl reportaży, 20 min, Polska, 2004 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Autorzy programu zapraszają tym razem do Francji, do departamentu Dolnego Renu, w którym ich trasę będzie wyznaczał Alzacki Szlak Winny. Niejako przy okazji wkraczamy w świat średniowiecznych miasteczek z ceglanymi domami i okazałych zamków, w świat bogatej alzackiej tradycji i kultury. Punkt wyjścia stanowi miasto Colmar, stolica departamentu, które pojawiło się na kartach historii, gdy w 803 roku zatrzymał się tam cesarz Karol Wielki. Podczas rewolucji francuskiej znajdowała się tam siedziba biskupa, tyle że mianowanego przez świeckie władze. Wśród zaułków miasta można zobaczyć rzeźby Fredericka Auguste'a Bartholdiego, pochodzącego z Colmar artysty, twórcy Statui Wolności podarowanej przez Francję w 1884 roku Stanom Zjednoczonym. Liczne kanały przecinające miasto tłumaczą, dlaczego miasto jest nazywane Małą Wenecją. Z Colmar szlak winny prowadzi do Riquewihr, Obernai i Dambach - la - Ville, malowniczych średniowiecznych miasteczek, w których produkowany jest alzacki tokaj, gewuerztraminer i muskat. Autorzy programu goszczą u Gilberta i Laurence Becków, których rodzina od XVIII wieku zajmuje się produkcją wina. W starej winiarni w Dambach - la - Ville, jednym z nielicznych miasteczek w regionie, które nie ucierpiało podczas wojny, można natomiast zobaczyć, jak przebiega produkcja alzackiego "szampana" o nazwie cremant. Kolejny przystanek na winnym szlaku to Haut Koenigsbourg, XII - wieczny zamek zniszczony podczas wojny trzydziestoletniej. Po 1871 roku, kiedy Alzacja została wcielona do Niemiec, zamek podarowano cesarzowi Wilhelmowi II, który zlecił jego rekonstrukcję. Zbudowana w ciągu zaledwie dekady twierdza stanowi połączenie autentycznych, starych murów z nowymi, zaprojektowanymi zgodnie z XIX - wiecznymi, wyobrażeniami. Wedle zamierzeń Wilhelma II, Haut Koenigsbourg miał się stać symbolem potęgi Habsburgów, swoistą księgą narodu niemieckiego. 23:55 CZY WIESZ, ŻE? - /49/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 21 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 00:20 CZY WIESZ, ŻE? - /50/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 21 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 00:50 OPERACJA ZDROWIE - IDIOPATYCZNE WŁÓKNIENIE PŁUC Magazyn medyczny, 25 min, Polska, 2019 Autor: Piotr Poraj - Poleski Idiopatyczne włóknienie płuc jest chorobą rzadką, nieuleczalną i często śmiertelną. Choroba ta powoduje, że płuca włóknieją, a chory dusi się i umiera. Jest nieuleczalna, a jej przyczyny nie są jeszcze znane. Idiopatyczne włóknienie płuc to choroba, w której śmiertelność jest wyższa niż w przypadku wielu nowotworów złośliwych, takich jak rak piersi, jajnika, prostaty czy jelita grubego. Szacuje się, że w Polsce co roku choroba ta pojawia się u 2 - 4 tys. osób, przy czym wykrywana jest ona jedynie u połowy z nich. 01:15 POLACY ŚWIATU - KAZIMIERZ FUNK Magazyn, 5 min, Polska, 2021 Projekt trzynastu etiud filmowych przybliżających widzom sylwetki wybitnych polskich naukowców żyjących w różnych zakątkach świata, którzy swoją pracą i odkryciami dali podstawy do rozwoju nauki. 01:25 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 4 ZAMEK W BARANOWIE SANDOMIERSKIM Magazyn, 21 min, Polska, 2016 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Dora Rosłońska Zdjęcia: Filip Nowicki, Jacek Banach Prowadzący: Tomasz Bednarek W tym odcinku Tomasz Bednarek odwiedza zamek w Baranowie Sandomierskim. Z uwagi na swój przepiękny dziedziniec obiekt ten jest nazywany małym Wawelem. Chodzi o arkadowe krużganki przypominające te krakowskie. Ale Baranów ma też własne, unikatowe elementy, jedyne w swoim rodzaju. Opowiedzą o nich miejscowi przewodnicy. Wokół zamku rozciągają się przepiękne ogrody. Na tarasach stworzono geometryczny ogród włoski z kwaterami roślin. Poniżej na terenie dawnego sadu owocowego istnieje ogród angielski. Niektóre rosnące tu drzewa to pomniki przyrody, na przykład dwa tulipanowce, z których jeden liczy około 200 lat. W maju i czerwcu można zobaczyć, jak rosną na nich tulipany. Zamek w Baranowie to pozostałość po kulturze sarmackiej w Polsce. Dociekliwy prowadzący zapyta, na czym polegała jej specyfika. 01:55 WSZECHŚWIAT ŻYWY? - ŁOWCY PLANET (LIVING UNIVERSE) 42 min, Francja, 2018 Od zarania dziejów spoglądaliśmy w nocne niebo i zastanawialiśmy się. A im bardziej patrzyliśmy, tym dalej widzieliśmy. W ciągu ostatnich 50 lat zerwaliśmy kajdany grawitacji i po raz pierwszy zapuściliśmy się do granic Układu Słonecznego. To było zarówno objawienie, jak i rewolucja. Teraz jesteśmy gotowi przekroczyć jeszcze dalszy próg. Najtęższe umysły ludzkości pracują nad skonstruowaniem statków kosmicznych i teleskopów, które zabiorą nas poza Układ Słoneczny i w głąb wszechświata. Nikt z nas nie wie, co znajdziemy, ale wiemy, czego szukamy: dowodu na istnienie życia, we wszystkich jego formach, poza Ziemią. To kwintesencja ludzkich poszukiwań. Szukamy towarzystwa i otuchy w dotychczas samotnym i rozszerzającym się wszechświecie. Ta seria dokumentalna to eksploracja naszej własnej planety, a także planet, które dopiero zaczynamy rozumieć. To wizualna odyseja oparta na najnowszych osiągnięciach nauki przefiltrowanych przez czołowych światowych ekspertów w dziedzinie eksploracji kosmosu, planetologii i astrobiologii.