TVP Nauka Sobota, 10.06.2023 06:00 JAK TO DZIAŁA - ODC. 161 PŁASKA ZIEMIA Magazyn, 25 min, Polska, 2018 Scenariusz: Małgorzata Kosturkiewicz, Radek Brzózka Prowadzący: Radek Brzózka Żyjemy w XXI wieku. W ostatnich dekadach w nauce dokonano niezwykłych odkryć - wynaleziono nowe leki i metody terapii, pojawił się Internet i rozpoczęliśmy podbój kosmosu. Tymczasem przybywa ludzi, którzy odrzucają naukę, w zamian wolą wierzyć w spiskowe teorie dziejów, w tym w najbardziej absurdalną - teorię płaskiej Ziemi. Dlaczego teoria płaskiej Ziemi ma w XXI wieku swoich zwolenników? Jakimi argumentami posługują się płaskoziemcy? Czy można w prosty sposób udowodnić, że się mylą? 06:30 JAK TO DZIAŁA - ODC. 162 KREW Magazyn, 25 min, Polska, 2018 Scenariusz: Małgorzata Kosturkiewicz, Radek Brzózka Prowadzący: Radek Brzózka Co płynie w żyłach? Radek Brzózka pokaże, jak krew się pobiera, przechowuje i bada. Na koniec sprawdzi, które pasożyty upodobały sobie życie w naszej krwi i powie, gdzie można się nimi zarazić. 07:00 ALCHEMIK - WODA, ODC. 1 Magazyn, 14 min, Polska, 2019 Reżyseria: Konrad Aksinowicz Scenariusz: Konrad Aksinowicz Aktorzy: Michalina Sosna, Paweł Koślik, Mateusz Weber, Włodzimierz Dembowski Al - chemik wprowadza młodych widzów do świata nauki za pomocą ciekawych przygód, praktycznie zastosowanej chemii i fizyki oraz działających na wyobraźnię eksperymentów, a wszystko to poprzez jego fascynującą, fabularną otoczkę. Młody naukowiec Alek w trakcie jednej ze swoich naukowych ekspedycji, a w wyniku niespotykanych zdarzeń, przenosi się do czasów średniowiecznych. W nowym otoczeniu wyjątkowe, magiczne (choć w istocie poparte współczesną wiedzą i doświadczeniem) umiejętności Alka budzą szerokie zainteresowanie oraz zwracają uwagę dobrej i miłościwej królowej Kaliny, która mianuje naszego bohatera swoim nadwornym Al - chemikiem. W tym odcinku Al tłumaczy młodemu widzowi, co to jest chemia. Wyjaśnia jej wszechobecność w naszym życiu. Uwagę widza kieruje na związek chemiczny, jakim jest woda. Przeprowadza również doświadczenie z wykorzystaniem suchego lodu. 07:20 ALCHEMIK - CHEMILUMINESCENCJA, ODC. 2 Magazyn, 13 min, Polska, 2019 Reżyseria: Konrad Aksinowicz Scenariusz: Konrad Aksinowicz Aktorzy: Michalina Sosna, Paweł Koślik, Mateusz Weber, Włodzimierz Dembowski W tym odcinku Al tłumaczy młodemu widzowi zjawisko chemiluminescencji. Przeprowadza doświadczenie związane z tym zjawiskiem. 07:35 ALCHEMIK - OGIEŃ, ODC. 3 Magazyn, 15 min, Polska, 2019 Reżyseria: Konrad Aksinowicz Scenariusz: Konrad Aksinowicz Aktorzy: Michalina Sosna, Paweł Koślik, Mateusz Weber, Włodzimierz Dembowski W tym odcinku Al skupia się na ogniu. Tłumaczy, czym są reakcje spalania. Przeprowadza bardzo efektowne doświadczenie o nazwie: wybuchający ogień. 08:00 ZIEMIA. PLANETA ZAGROŻONA (EARTH EMERGENCY) Film dokumentalny, 60 min, USA, 2021 Dokument o zagrożeniach dla naszej planety wynikających z globalnego ocieplenia jest kolejnym elementem układanki, dopełniającym znane już aspekty tego wyniszczającego zjawiska na Ziemi. Większość z nas słyszała o globalnym ociepleniu, niewielu rozumie, w jaki sposób środowisko naturalne odpowiada na działalność człowieka. Niezwykłe materiały filmowe zawarte w tym filmie, którego narratorem jest Richard Gere, wywiady z wiodącymi klimatologami, udział w nim aktywistów, m.in. Grety Thunberg i Jane Fondy, pozwalają zrozumieć, w jaki sposób działalność człowieka wywołuje zagrożenia, spychając zjawiska pogodowe, a nawet klimat na Ziemi, do punktu, z którego nie ma powrotu - i co musimy zrobić jako ludzkość, aby ten proces powstrzymać. 09:05 CZY WIESZ, ŻE? - /41/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 21 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 09:35 CZY WIESZ, ŻE? - /43/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 20 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 10:00 NA TROPIE EPIDEMII - WIRUSY (DISEASE HUNTERS) Cykl dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2021 Co może spowodować kolejną pandemię? W tej trzyodcinkowej serii dokumentalnej poznajemy Disease Hunters (Łowców chorób), zespoły międzynarodowych naukowców na pierwszej linii frontu, które ścigają się, aby zidentyfikować, zbadać i unicestwić choroby zakaźne, patogeny i drobnoustroje. W tej wielokrotnie nagradzanej miniserii dokumentalnej występują czołowi naukowcy z Tajlandii, Singapuru, Kambodży, Japonii, Filipin, Islandii, Indii, Wielkiej Brytanii i USA, co podkreśla międzynarodową współpracę i wymianę danych. Naukowcy w filmie łączą także dzisiejsze epidemie z epidemiami historycznymi i badają czynniki, które mogą przyspieszyć przyszłe epidemie, takie jak interakcje człowiek - zwierzę, lekooporność, zmiana klimatu, urbanizacja i globalizacja. Omawiane choroby obejmują koronawirusa COVID - 19, grypę, świńską grypę H1N1, polio, superbakterie, gruźlicę, malarię i dengę. Laureat: Srebrny Medal, film dokumentalny na World Media Festivals Awards 10:55 ŚLADY ŁUKASIEWICZA - ODC. 5 - ZRYCIN 10 min, Polska, 2023 Cykl pięciu krótkometrażowych filmów edukacyjnych, poświęconych działalności Ignacego Łukasiewicza - galicyjskiego wynalazcy, przedsiębiorcy i filantropa, pioniera przemysłu naftowego oraz działacza niepodległościowego. W związku z przypadającymi w 2022 roku: 140. rocznicą śmierci oraz 200. rocznicą urodzin tego wybitnego Polaka Sejm RP ustanowił go patronem 2022 roku. Wielu Polaków zna Łukasiewicza jako twórcę rodzimego przemysłu naftowego oraz wynalazcę lampy naftowej. Mało osób zdaje sobie jednak sprawę, że Łukasiewicz był kluczową postacią dla rozwoju południowej Polski i oddanym społecznikiem, który poświęcał się pracy publicznej, niezależnie od swoich sukcesów bądź porażek jako przedsiębiorca. Cykl opowiada historię działalności społecznej Ignacego Łukasiewicza przez pryzmat pięciu miejscowości, w których żył, pracował i pozostawił swoje ślady. Konsultacji historycznej oraz wywiadów udzielili lokalni historycy, muzealnicy z Muzeum Regionalnego w Jaśle, Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego Łukasiewicza w Bóbrce, Muzeum PTTK im. Ignacego Łukasiewicza w Gorlicach i Uniwersytetu Rzeszowskiego oraz kustosze pamięci wielkiego wynalazcy. Za pomocą wielogłosu ekspertów, twórcy malują portret wielkiego romantyka, który swoje plany realizował ze skrupulatnością pozytywisty. 11:05 SAGA PRASTAREJ PUSZCZY - OPOWIEŚĆ O WILKU: NIE MA JAK STADO Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2007 Reżyseria: Jan Walencik, Bożena Walencik Scenariusz: Bożena Walencik, Jan Walencik Zdjęcia: Jan Walencik Wykonawcy: Krzysztof Gosztyła, Tadeusz Karolak, Mohammad Rasouli, Marta Maślanka, Polska Orkiestra Radiowa, Agnieszka Bemowska, Marcin Pospieszalski W tym odcinku opowieść o wilku. Jego rodzeństwo i matka giną tragicznie. Osierocony młody osobnik nagle staje przed czymś, co jest obce wilczej naturze: nie potrafi żyć w samotności. Wszystko, czego zaznał dotychczas, wiązało się z rodziną. Niedoświadczony i zagubiony wilczek uporczywie szuka bratniej duszy. Natrafia jednak na kłusownika, który już kiedyś zagroził jego rodzinie. Teraz ów prześladowca krąży za nim jak zły cień. 12:05 PODRÓŻNIK - KWA ZULU NATAL Cykl reportaży, 20 min, Polska, 2004 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Daleka podróż, urokliwe miejsca, dużo wrażeń, dobre warunki do zwiedzania i wypoczynku. Jak zwykle w "Podróżniku" wiele cennych informacji: jak dotrzeć, historia regionu, kuchnia, pogoda, ceny i wiele innych ciekawostek. Tym razem zapraszamy na wyprawę do krainy legendarnego Zulusa Shaki. Ziemie te dla Europejczyków odkrył Vasco da Gama. Po utworzeniu Republiki Południowej Afryki do portugalskiej dodano nazwę, której używali zamieszkujący te ziemie Zulusi. Zobaczymy wioskę zuluską, którą zbudowali filmowcy do filmu "Zulus Shaka" i potem oddali ją Zulusom. Przyjrzymy się tradycyjnemu życiu Zulusów. Odbędziemy podróż śladem osadników, którzy w Wielkim Treku podążali w głąb kontynentu. Przypomnimy historię bitwy między Burami i Zulusami. Będą także polskie ślady. Naszymi przewodnikami są: Monika i Zbyszek Skrzypczakowie. 12:30 PODRÓŻNIK - DOLINA NERETWY Cykl reportaży, 19 min, Polska, 2004 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska W tym odcinku wyprawa do Chorwacji, do krainy zielonej rzeki i zaginionych miast, nad jezioro Kuti i do delty Neretwy. Pierwsze miasta zakładali tu Rzymianie. Ruiny pokryły bagna i wody jeziora. Historia legendy dawnego miasta Narona. Przez wieki o te ziemie toczyły się walki między Republiką Dubrownika, Wenecjanami i Turkami. Najdalej położone na mokradłach osady były niedostępne dla żadnej armii. Jezioro Kuti - jak kiedyś wyglądało tu życie - opowie Jozo Crnčević. Polowanie na żaby i połów ryb. Historia miasteczek Podbrierst i Badżula. Wiele ciekawych opowieści. 13:00 CZY WIESZ, ŻE? - /45/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 20 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 13:30 ŚLADAMI ESKULAPA - CZARNE JEST CZARNE A BIAŁE JEST BIAŁE Cykl dokumentalny, 21 min, Polska, 2021 Scenariusz: Wiktor Szymborski, Paweł F. Nowakowski Prowadzący: Paweł Nowakowski, Wiktor Szymborski W tym odcinku opowiadamy o higienie jamy ustnej. 13:55 JASNE JAK SŁOŃCE - FLUOROSCENCJA 3 min, Polska, 2022 Reżyseria: Grzegorz Nowiński Scenariusz: Grzegorz Nowiński Prowadzący: Franciszek Cofta Krótkie felietony wideo, w których prowadzący przedstawia, analizuje i tłumaczy zjawiska, ciekawostki ze świata nauki. 14:00 WIELKIE RZEKI ŚWIATA. CZ. 1 AMAZONKA (EARTH’S GREAT RIVERS. AMAZON) Serial dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Mark Flowers Wykonawcy: Krystyna Czubówna Film dokumentalny przedstawiający trzy największe rzeki na świecie: Amazonkę, Nil, Missisipi. Będzie to niezwykła i pełna emocji podróż po dzikim świecie rzek, z których każda jest osobnym ekosystemem. Z użyciem nowoczesnych technologii filmowania zobaczymy te rzeki z lotu ptaka i ze szczegółami, których nigdy dotąd nie widzieliśmy. Prześledzimy te wodne arterie od ich żródeł aż po ujścia. Cudowne laguny Amazonki, niesamowitych rozmiarów węgorze, afrykańscy mieszkańcy Nilu, niespodzianki pięknej Missisipi. Odc. 1. Amazonka, największa rzeka świata przytłacza swym ogromem. Dorzeczem obejmuje dziewięć krajów, jedną trzecią powierzchni Ameryki Południowej. Utrzymuje przy życiu największe lasy deszczowe świata; wspiera największe na Ziemi zróżnicowanie gatunkowe. Wzbogaca tętniące życiem kultury. Co roku rozległe wezbrania jej wód tworzą jakby śródlądowe morze. Dziś wciąż jeszcze istnieją tu tajemnicze krainy. By poznać sekrety najpotężniejszej rzeki świata naszą opowieść rozpoczynamy od pojedynczej kropli. Lodowce Andów Peruwiańskich. Woda z topniejących lodowców spływa tu w dół górskimi zboczami. Rozpoczyna liczącą 6400 kilometrów wędrówkę ku morzu. Największe na świecie dorzecze gromadzi wodę z prawie całej tropikalnej części Ameryki Południowej. Jedna piąta zasobów słodkiej wody na Ziemi wędruje na wschód przez kontynent. 1100 dopływów odprowadza wodę z obszaru o powierzchni siedmiu milionów kilometrów kwadratowych. W trudno dostępnych bystrzach i głębokich ciemnych pląsach żyją jedne z największych i najrzadziej występujących miejscowych drapieżników. Rozpoczynając swój bieg od skromnej kropli w górach, Amazonka staje się rzeką, która nie ma sobie równych. Od źródeł po ujście wyrzeźbiła własny szlak przez ląd, tworząc nowe krainy. Potężna i rozległa. Kto wie, ile jeszcze skrywa tajemnic. 15:00 RAPORT NAUKOWY - /36/ 23 min, Polska, 2023 Cotygodniowy przegląd najważniejszych wydarzeń w dziedzinie nauki zarówno w Polsce, jak i na świecie. Odkrycia i dokonania naukowców, misje badające tajemnice kosmosu i naszego globu, fascynujące technologie i wydarzenia, które zmieniają historię. To niezbędnik tych, którzy chcą być na bieżąco z tym, co dzieje się w nauce, poznawać i rozumieć naszą rzeczywistość, a czasem wybiegać myślą w przyszłość. W tym programie nie zapomnimy także o ważnych rocznicach i historii nauki. 15:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 1 PŁOCK Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Reżyseria: Joanna Wiernik Scenariusz: Dora Rosłońska Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach Prowadzący: Tomasz Bednarek Seria podróżnicza popularyzująca wiedzę o Polsce, prowadzona przez znanego aktora Tomasza Bednarka. W tym odcinku odwiedzamy Płock - miasto, które ma 1000 - letnią historię, a w przeszłości pełniło funkcję stolicy Polski. Słynie z największej w kraju kolekcji przedmiotów secesyjnych. Pochodzący stąd wioślarze zdobywają medale na kolejnych olimpiadach, a w całym biegu Wisły nie ma chyba tak pięknego widoku na tę rzekę. Wyjątkową atrakcję ma do zaoferowania odwiedzającym miejscowe zoo. Tomasz Bednarek rozpoczyna swą wędrówkę na wysokim brzegu Wisły, nazywanym Wzgórzem Tumskim. Płocka skarpa jest najwyższa w całym biegu tej rzeki - ma 53 m. Piękne widoki to zaledwie tło dla zgromadzonych w tym miejscu zabytków, m.in. wspaniałej katedry. W Płocku odwiedzimy: Muzeum Mazowieckie, Stary Rynek, najstarszą w Polsce szkołę tzw. Małachowiankę, zoo oraz ośrodek, gdzie trenują wioślarze. 15:55 CZY WIESZ, ŻE? - /47/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 20 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 16:25 CZY WIESZ, ŻE? - /49/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 21 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 16:55 NOWE POCZĄTKI: TAJEMNICE CZŁOWIEKA Z IRHOUD (SAPIENS. THE NEW ORIGINS) Cykl dokumentalny, 45 min, Francja, 2020 W odległym Maroku na stanowisku archeologicznym Jebel Irhoud dokonano niezwykłego znaleziska: szczątków Homo Sapiens. Dziś możemy datować je na 300 000 lat. To odkrycie, które na nowo zapisuje historię początków ludzkości. Do tej pory najstarsze znalezione szczątki sięgały 200 000 lat. Nie tylko wydłuża to oś czasu historii Homo Sapiens, ale także zmienia geografię miejsca, z którego pochodzimy, całego regionu subsaharyjskiego. 17:45 NOTACJE - MAREK KRAWCZYK. NIE PAMIĘTAM KIEDY PRZESZCZEPILIŚMY PIĘĆSETNĄ WĄTROBĘ, ALE PAMIĘTAM PIERWSZĄ I DRUGĄ TRANSPLANTACJĘ Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2020 Marek Krawczyk (rocznik 1946), absolwent warszawskiej Akademii Medycznej. Stopień doktora nauk medycznych uzyskał w 1975 r. , a tytuł profesora zwyczajnego w 1999 r. Jest specjalistą w dziedzinie chirurgii ogólnej i onkologicznej, jednym z pionierów transplantacji wątroby w Polsce, inicjatorem nowych technik operacyjnych. Należy do najważniejszych światowych towarzystw chirurgicznych. W 2019 roku jako czwarty Polak w historii został członkiem honorowym Towarzystwa Chirurgów Amerykańskich. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim, Oficerskim, Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski oraz papieskim medalem Pro Ecclesia et Pontifice. 18:00 ASTRONARIUM - 3/23 (154) - BIAŁE KARŁY Magazyn, 23 min, Polska, 2023 Reżyseria: Bogumił Radajewski Scenariusz: Maciej Mikołajewski, Krzysztof Czart, Agnieszka Słowikowska, Bogumił Radajewski Prowadzący: Bogumił Radajewski Wykonawcy: Maciej Gudowski Co by się stało, gdyby gwiazdę o masie Słońca ścisnąć do rozmiarów Ziemi? Odpowiedzią są białe karły. To pozostałości po ewolucji gwiazd podobnych do naszej własnej. W tym programie pokażemy, co wiadomo na temat tych niezwykłych obiektów. 18:30 RAPORT NAUKOWY - /36/ 23 min, Polska, 2023 Cotygodniowy przegląd najważniejszych wydarzeń w dziedzinie nauki zarówno w Polsce, jak i na świecie. Odkrycia i dokonania naukowców, misje badające tajemnice kosmosu i naszego globu, fascynujące technologie i wydarzenia, które zmieniają historię. To niezbędnik tych, którzy chcą być na bieżąco z tym, co dzieje się w nauce, poznawać i rozumieć naszą rzeczywistość, a czasem wybiegać myślą w przyszłość. W tym programie nie zapomnimy także o ważnych rocznicach i historii nauki. 18:55 JAK TO DZIAŁA - ODC. 161 PŁASKA ZIEMIA Magazyn, 25 min, Polska, 2018 Scenariusz: Małgorzata Kosturkiewicz, Radek Brzózka Prowadzący: Radek Brzózka Żyjemy w XXI wieku. W ostatnich dekadach w nauce dokonano niezwykłych odkryć - wynaleziono nowe leki i metody terapii, pojawił się Internet i rozpoczęliśmy podbój kosmosu. Tymczasem przybywa ludzi, którzy odrzucają naukę, w zamian wolą wierzyć w spiskowe teorie dziejów, w tym w najbardziej absurdalną - teorię płaskiej Ziemi. Dlaczego teoria płaskiej Ziemi ma w XXI wieku swoich zwolenników? Jakimi argumentami posługują się płaskoziemcy? Czy można w prosty sposób udowodnić, że się mylą? 19:25 JAK TO DZIAŁA - ODC. 162 KREW Magazyn, 25 min, Polska, 2018 Scenariusz: Małgorzata Kosturkiewicz, Radek Brzózka Prowadzący: Radek Brzózka Co płynie w żyłach? Radek Brzózka pokaże, jak krew się pobiera, przechowuje i bada. Na koniec sprawdzi, które pasożyty upodobały sobie życie w naszej krwi i powie, gdzie można się nimi zarazić. 20:00 WIELKIE RZEKI ŚWIATA. CZ. 1 AMAZONKA (EARTH’S GREAT RIVERS. AMAZON) Serial dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Mark Flowers Wykonawcy: Krystyna Czubówna Film dokumentalny przedstawiający trzy największe rzeki na świecie: Amazonkę, Nil, Missisipi. Będzie to niezwykła i pełna emocji podróż po dzikim świecie rzek, z których każda jest osobnym ekosystemem. Z użyciem nowoczesnych technologii filmowania zobaczymy te rzeki z lotu ptaka i ze szczegółami, których nigdy dotąd nie widzieliśmy. Prześledzimy te wodne arterie od ich żródeł aż po ujścia. Cudowne laguny Amazonki, niesamowitych rozmiarów węgorze, afrykańscy mieszkańcy Nilu, niespodzianki pięknej Missisipi. Odc. 1. Amazonka, największa rzeka świata przytłacza swym ogromem. Dorzeczem obejmuje dziewięć krajów, jedną trzecią powierzchni Ameryki Południowej. Utrzymuje przy życiu największe lasy deszczowe świata; wspiera największe na Ziemi zróżnicowanie gatunkowe. Wzbogaca tętniące życiem kultury. Co roku rozległe wezbrania jej wód tworzą jakby śródlądowe morze. Dziś wciąż jeszcze istnieją tu tajemnicze krainy. By poznać sekrety najpotężniejszej rzeki świata naszą opowieść rozpoczynamy od pojedynczej kropli. Lodowce Andów Peruwiańskich. Woda z topniejących lodowców spływa tu w dół górskimi zboczami. Rozpoczyna liczącą 6400 kilometrów wędrówkę ku morzu. Największe na świecie dorzecze gromadzi wodę z prawie całej tropikalnej części Ameryki Południowej. Jedna piąta zasobów słodkiej wody na Ziemi wędruje na wschód przez kontynent. 1100 dopływów odprowadza wodę z obszaru o powierzchni siedmiu milionów kilometrów kwadratowych. W trudno dostępnych bystrzach i głębokich ciemnych pląsach żyją jedne z największych i najrzadziej występujących miejscowych drapieżników. Rozpoczynając swój bieg od skromnej kropli w górach, Amazonka staje się rzeką, która nie ma sobie równych. Od źródeł po ujście wyrzeźbiła własny szlak przez ląd, tworząc nowe krainy. Potężna i rozległa. Kto wie, ile jeszcze skrywa tajemnic. 21:00 PODRÓŻNIK - VICENZA Cykl reportaży, 20 min, Polska, 2004 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Tym razem "Podróżnik" wyrusza na wyprawę do Vicenzy, miasta Andrei Palladia, jednego z najsłynniejszych włoskich architektów, na którego dziełach wzorowali się autorzy neoklasycyzmu. Historia jego życia - od czasów kiedy terminował jako uczeń kamieniarski, po dzień, kiedy został naczelnym architektem Wenecji. Poznajemy historię Vicenzy, miasta, które od czasów rzymskich leżało na ruchliwym szlaku handlowym. Podziwiamy znakomite budowle Palladia: Bazylikę, Willę Rotonda, Teatro Olimpico. Słuchamy opowieści o znanych arystokratycznych rodach. Przypominamy historię Romea i Julii. Davide Cervaro zdradzi nam tajniki lokalnej kuchni. 21:30 PODRÓŻNIK - BASSANO DEL GRAPPA Cykl reportaży, 20 min, Polska, 2004 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Daleka i ciekawa podróż. Urokliwe miejsca, dużo wrażeń, dobre warunki do zwiedzania i wypoczynku. Jak zwykle w "Podróżniku", wiele ciekawych i cennych informacji. Jak dotrzeć, historia regionu, kuchnia, pogoda, ceny i wiele innych. Zapraszamy w podróż po włoskim regionie Veneto. Odwiedzamy Bassano del Grappa, miasteczko, położone na granicy przedgórza Alp i Niziny Weneckiej. Przez wieki jego historię znaczyły wojny i wojskowe batalie. Miasto zostało założone w czasach rzymskich, jego najważniejsze zabytki to m.in. most zaprojektowany przez słynnego Andreę Palladia. Bassano del Grappa, jak sama nazwa wskazuje, jest stolicą gorzelników. Grappa to znakomita wódka z winogron. W okolicach Bassano swoje warsztaty założyli także garncarze i ceramicy. Sto lat temu odkryto zalety tutejszej gliny. Mamy okazję poznać tradycyjny proces wytwarzania tutejszego fajansu. Leżąca niedaleko Marostica, średniowieczne miasteczko słynie z rozgrywanych turniejów szachowych. W programie także przepis na tradycyjne regionalne danie; będzie to solony i suszony dorsz duszony w mleku. 22:00 NURKUJĄC Z LATIMERIAMI (DIVING WITH THE COELACANTH) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2013 Sto dwadzieścia metrów w głąb, przy dzikim wybrzeżu Afryki Południowej żyje zwierzę, które jeszcze niedawno uważano za wymarłe od 65 milionów lat. Jest to celakant, lokalnie znany jako Gombessa. 23:00 ASTRONARIUM - 3/23 (154) - BIAŁE KARŁY Magazyn, 23 min, Polska, 2023 Reżyseria: Bogumił Radajewski Scenariusz: Maciej Mikołajewski, Krzysztof Czart, Agnieszka Słowikowska, Bogumił Radajewski Prowadzący: Bogumił Radajewski Wykonawcy: Maciej Gudowski Co by się stało, gdyby gwiazdę o masie Słońca ścisnąć do rozmiarów Ziemi? Odpowiedzią są białe karły. To pozostałości po ewolucji gwiazd podobnych do naszej własnej. W tym programie pokażemy, co wiadomo na temat tych niezwykłych obiektów. 23:35 WSZECHŚWIAT ŻYWY? - ŁOWCY PLANET (LIVING UNIVERSE) 42 min, Francja, 2018 Od zarania dziejów spoglądaliśmy w nocne niebo i zastanawialiśmy się. A im bardziej patrzyliśmy, tym dalej widzieliśmy. W ciągu ostatnich 50 lat zerwaliśmy kajdany grawitacji i po raz pierwszy zapuściliśmy się do granic Układu Słonecznego. To było zarówno objawienie, jak i rewolucja. Teraz jesteśmy gotowi przekroczyć jeszcze dalszy próg. Najtęższe umysły ludzkości pracują nad skonstruowaniem statków kosmicznych i teleskopów, które zabiorą nas poza Układ Słoneczny i w głąb wszechświata. Nikt z nas nie wie, co znajdziemy, ale wiemy, czego szukamy: dowodu na istnienie życia, we wszystkich jego formach, poza Ziemią. To kwintesencja ludzkich poszukiwań. Szukamy towarzystwa i otuchy w dotychczas samotnym i rozszerzającym się wszechświecie. Ta seria dokumentalna to eksploracja naszej własnej planety, a także planet, które dopiero zaczynamy rozumieć. To wizualna odyseja oparta na najnowszych osiągnięciach nauki przefiltrowanych przez czołowych światowych ekspertów w dziedzinie eksploracji kosmosu, planetologii i astrobiologii. 00:40 PODRÓŻNIK - KWA ZULU NATAL Cykl reportaży, 20 min, Polska, 2004 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Daleka podróż, urokliwe miejsca, dużo wrażeń, dobre warunki do zwiedzania i wypoczynku. Jak zwykle w "Podróżniku" wiele cennych informacji: jak dotrzeć, historia regionu, kuchnia, pogoda, ceny i wiele innych ciekawostek. Tym razem zapraszamy na wyprawę do krainy legendarnego Zulusa Shaki. Ziemie te dla Europejczyków odkrył Vasco da Gama. Po utworzeniu Republiki Południowej Afryki do portugalskiej dodano nazwę, której używali zamieszkujący te ziemie Zulusi. Zobaczymy wioskę zuluską, którą zbudowali filmowcy do filmu "Zulus Shaka" i potem oddali ją Zulusom. Przyjrzymy się tradycyjnemu życiu Zulusów. Odbędziemy podróż śladem osadników, którzy w Wielkim Treku podążali w głąb kontynentu. Przypomnimy historię bitwy między Burami i Zulusami. Będą także polskie ślady. Naszymi przewodnikami są: Monika i Zbyszek Skrzypczakowie. 01:10 JAK TO DZIAŁA - ODC. 161 PŁASKA ZIEMIA Magazyn, 25 min, Polska, 2018 Scenariusz: Małgorzata Kosturkiewicz, Radek Brzózka Prowadzący: Radek Brzózka Żyjemy w XXI wieku. W ostatnich dekadach w nauce dokonano niezwykłych odkryć - wynaleziono nowe leki i metody terapii, pojawił się Internet i rozpoczęliśmy podbój kosmosu. Tymczasem przybywa ludzi, którzy odrzucają naukę, w zamian wolą wierzyć w spiskowe teorie dziejów, w tym w najbardziej absurdalną - teorię płaskiej Ziemi. Dlaczego teoria płaskiej Ziemi ma w XXI wieku swoich zwolenników? Jakimi argumentami posługują się płaskoziemcy? Czy można w prosty sposób udowodnić, że się mylą? 01:45 ZIEMIA. PLANETA ZAGROŻONA (EARTH EMERGENCY) Film dokumentalny, 60 min, USA, 2021 Dokument o zagrożeniach dla naszej planety wynikających z globalnego ocieplenia jest kolejnym elementem układanki, dopełniającym znane już aspekty tego wyniszczającego zjawiska na Ziemi. Większość z nas słyszała o globalnym ociepleniu, niewielu rozumie, w jaki sposób środowisko naturalne odpowiada na działalność człowieka. Niezwykłe materiały filmowe zawarte w tym filmie, którego narratorem jest Richard Gere, wywiady z wiodącymi klimatologami, udział w nim aktywistów, m.in. Grety Thunberg i Jane Fondy, pozwalają zrozumieć, w jaki sposób działalność człowieka wywołuje zagrożenia, spychając zjawiska pogodowe, a nawet klimat na Ziemi, do punktu, z którego nie ma powrotu - i co musimy zrobić jako ludzkość, aby ten proces powstrzymać. 02:45 ALCHEMIK - WODA, ODC. 1 Magazyn, 14 min, Polska, 2019 Reżyseria: Konrad Aksinowicz Scenariusz: Konrad Aksinowicz Aktorzy: Michalina Sosna, Paweł Koślik, Mateusz Weber, Włodzimierz Dembowski Al - chemik wprowadza młodych widzów do świata nauki za pomocą ciekawych przygód, praktycznie zastosowanej chemii i fizyki oraz działających na wyobraźnię eksperymentów, a wszystko to poprzez jego fascynującą, fabularną otoczkę. Młody naukowiec Alek w trakcie jednej ze swoich naukowych ekspedycji, a w wyniku niespotykanych zdarzeń, przenosi się do czasów średniowiecznych. W nowym otoczeniu wyjątkowe, magiczne (choć w istocie poparte współczesną wiedzą i doświadczeniem) umiejętności Alka budzą szerokie zainteresowanie oraz zwracają uwagę dobrej i miłościwej królowej Kaliny, która mianuje naszego bohatera swoim nadwornym Al - chemikiem. W tym odcinku Al tłumaczy młodemu widzowi, co to jest chemia. Wyjaśnia jej wszechobecność w naszym życiu. Uwagę widza kieruje na związek chemiczny, jakim jest woda. Przeprowadza również doświadczenie z wykorzystaniem suchego lodu. 02:55 ALCHEMIK - CHEMILUMINESCENCJA, ODC. 2 Magazyn, 13 min, Polska, 2019 Reżyseria: Konrad Aksinowicz Scenariusz: Konrad Aksinowicz Aktorzy: Michalina Sosna, Paweł Koślik, Mateusz Weber, Włodzimierz Dembowski W tym odcinku Al tłumaczy młodemu widzowi zjawisko chemiluminescencji. Przeprowadza doświadczenie związane z tym zjawiskiem.