TVP Dokument Poniedziałek, 12.06.2023 06:00 DZIKA POLSKA - LASY PEŁNE ŻYCIA - SZCZĘŚCIE Z ZIMORODKIEM Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Określenie "niebieski ptak" może mieć wcale korzystny wydźwięk. Zimorodek, pomykający nad leśną strugą niczym błękitna iskierka, robi niezatarte wrażenie. Gdy siedzi bez ruchu na zwisającej nad woda gałęzi, czatując na niewielkie ryby, stanowiące jego główny pokarm, może ostatecznie uchodzić za "niebieskiego ptaka" w ludzkim rozumieniu, czyli lenia. Ale gdy nagle, jak strzała spadnie do wody po zdobycz, prawie nigdy przy tym nie chybiając, przyjdzie nam zmienić zdanie. Zresztą istota o naturze "niebieskiego ptaka" nie byłaby chyba w stanie wydrążyć w skarpie rzecznej długiego tunelu, zakończonego małą jaskinią, stanowiącą gniazdo, a później wykarmić siedem czy osiem dziobów. Na pewno też "niebieskim ptakiem" w pejoratywnym rozumieniu nie jest Marek Piotrowicz, gość programu. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.V - ODC. 45 KRUCHY SKARB Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Polskie hutnictwo szkła od dawien dawna było prawdziwym skarbem naszych ziem. Dzięki wytrwałej i trudnej pracy hutników ludzie mogli po raz pierwszy przejrzeć się w zwierciadle i dowiedzieć się, jak wyglądają. Na biesiadnych stołach na stałe zagościły szklane naczynia, bez których nie wyobrażamy sobie życia. Jak zatem tradycyjnie wyrabiano produkty szklane? Aby to sprawdzić, Radosław Kotarski wyrusza do Krosna, polskiej stolicy szkła. 07:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 85 ZAMEK W WIŚNICZU Magazyn, 24 min, Polska, 2018 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Na trasie podróży Tomasza Bednarka tym razem znajdzie się miasteczko zwane perłą baroku. Od czasów jego ufundowania w XVII wieku niewiele tu się zmieniło. Nad miejscowością od stuleci góruje niezwykła rezydencja magnacka - Zamek Wiśnicz, jedna z najpiękniejszych twierdz w Polsce. Niegdyś był dworem wojewody krakowskiego Stanisława Lubomirskiego. Odcisnął on swoje piętno na całej okolicy. To właśnie temu magnatowi Nowy Wiśnicz zawdzięcza prawa miejskie, a położony w pobliskim Starym Wiśniczu Zamek - rozbudowę. Stanisław Lubomirski był również fundatorem miejscowego klasztoru, który dziś pełni funkcję więzienia. Nowy Wiśnicz był ukochanym miastem Jana Matejki. Najsłynniejszy polski malarz często tu odpoczywał od zgiełku Krakowa. W połowie drogi pomiędzy wiśnickim zamkiem a klasztorem znajduje się urokliwy drewniany dworek Koryznówka. To właśnie tutaj Jan Matejko spędzał z rodziną letnie wakacje. W klasycystycznym dworku z połowy XIX wieku działa obecnie Muzeum Pamiątek po Janie Matejce, jedno z trzech muzeów w Polsce poświęconych artyście. Nowy Wiśnicz wraz z okolicą to urokliwe miasteczko, w którym czas się zatrzymał. Piękno przyrody zestawione z urokiem Zamku Wiśnicz oraz bogatą historią działa tutaj na wyobraźnię jak mało gdzie! 07:40 WETERYNARZE Z SERCEM - /105/ Reality show, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Program prezentuje przypadki pacjentów pojawiających się w klinikach weterynaryjnych, pracę i opiekę medyczną nad zwierzętami w ogrodach zoologicznych i innych placówkach działających na rzecz zwierząt. Odwiedzamy ośrodki rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami i placówki wykorzystujące w swej pracy zwierzęta, np. policja czy służby celne. Zobaczymy także mniej popularne zwierzęta domowe, jak gryzonie czy zwierzęta egzotyczne. Program wskazuje, jak postępować ze zwierzętami i uczy empatii w stosunku do nich. 08:15 SZPIEDZY WŚRÓD ZWIERZĄT S.I - ODC. 1. MIŁOŚĆ (SPY IN THE WILD) Cykl dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: John Downer Zdjęcia: Rod Clarke Muzyka: Will Gregory Najsprytniejsze zwierzęta. Fascynujące podobieństwa w sposobach zachowania u zwierząt i ludzi. Przebiegłość, techniki szpiegowskie i oszustwa są tu na porządku dziennym. Kolejne części dokumentalnej serii BBC Worldwide opowiedzą o blaskach i cieniach miłości, różnej inteligencji, odcieniach przyjaźni i łobuzerskich wyczynach w świecie fauny. Zwierzęta kochają, smucą się, oszukują i wymyślają sposoby na osiągnięcie celu - zupełnie jak ludzie. Nowa generacja kamer szpiegowskich ujawni, jak bardzo zwierzęta przypominają nasze zachowania. Czy jesteśmy w stanie zrozumieć, co naprawdę myślą i czują? By to zbadać, wysyła się ekipę tajnych agentów. Szpiedzy nie tylko wyglądają jak członkowie zwierzęcej rodziny, ale również się tak zachowują. Wyposażeni w najnowsze kamery przemierzą świat, by podejrzeć prawdziwą naturę napotkanych zwierząt, ukazać, jakie są inteligentne i bystre, jak paskudnie potrafią się zachowywać, jak ważna jest dla nich przyjaźń i czy łączy je prawdziwa miłość. Zwierzęta wiodą skomplikowane życie. Na ile wyrafinowane są ich uczucia? Na sawannie afrykańskiej żyje jedno z najinteligentniejszych i najbardziej rodzinnych zwierząt: likaon pstry. W przedstawionej w filmie watasze wszystkie szczeniaki są z jednej matki, ale myte są z czułością przez wszystkich członków licznej rodziny. Gdy dorośli udają się na polowanie, w stadzie pojawia się nowe szczenię. To tajny agent - zdradzić go może jedynie kamera w oku. Pojawił się, by filmować życie uczuciowe watahy. Najpierw jednak musi być zaakceptowany przez inne szczenięta, które z łatwością mogą go rozerwać na strzępy. Aby poczuły się bezpiecznie, szpieg naśladuje język ich ciała. Robi skłon na przednie łapy, będący uniwersalnym zaproszeniem do zabawy. Zdobywa ich zaufanie, mimo że ma odrobinę dziwny zapach. Tymczasem przekonać do siebie dorosłych może być trudniej. Tych wiele objawów miłości w świecie zwierząt może odzwierciedlać ludzką złożoność uczuć. Następnym razem ekipa szpiegów sfilmuje, jak inteligentne są zwierzęta i odkryje kilka rewelacji. 09:15 MEGARAKIETA NASA (SLS: NASA’S MEGA ROCKET) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2022 Reżyseria: Russell Eatough SLS NASA to najpotężniejsza rakieta, jaką kiedykolwiek zbudowano. Zdolna do wysyłania astronautów na Marsa i dalej. Pierwsza bezzałogowa misja wokół Księżyca w marcu 2022 r. będzie ogromnym krokiem naprzód w eksploracji kosmosu przez ludzi jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem. Budowa jest nękana trudnościami, opóźnieniami i przekroczeniami kosztów. Film zawiera wywiady z pionierami projektu, archiwalne i przykuwające uwagę sekwencje w plenerze. 10:15 KORNWALIA Z SIMONEM REEVEM - CZĘŚĆ 1 (CORNWALL WITH SIMON REEVE) Film dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2020 Simon Reeve podróżuje po pięknej Kornwalii, spotykając ludzi i miejsca dotknięte pandemią w 2020 roku. Krótkie brytyjskie lato jest dla Kornwalii wszystkim, a turystyka ma kluczowe znaczenie dla życia wielu ludzi. Jednak pandemia w 2020 roku spowodowała niesamowity spokój w tym zwykle tętniącym życiem nadmorskim miejscu. Tymczasem lokalne firmy muszą jakoś przetrwać. Czy sobie poradzą? Simon przygląda się również wyzwaniom środowiskowym, przed którymi stoi Kornwalia, i po drodze spotyka wiele wspaniałych dzikich zwierząt, w tym foki szare, młode homary i nowo przywróconą populację bobrów. 11:20 ODLOT Film dokumentalny, 24 min, Polska, 1983 Scenariusz: Jerzy Boj Zdjęcia: Jerzy Augustyński Problem wyludniania się wsi na przykładzie małej miejscowości w Borach Tucholskich, z której wyjechała prawie cała młodzież. Starsza mieszkanka wsi wspomina dawne czasy. Obecnie trwają we wsi przygotowania do wesela. Wspomnienia dawnych zwyczajów przeplatają się z obrazem współczesnej wsi i przebiegiem uroczystości ślubnej oraz przyjęcia weselnego. Młodzi ludzie, uczestnicy uroczystości, mówią o trudach życia na wsi i powodach, dla których większość młodych wyjechała do pracy w mieście. Niewielu z nich tu zostanie. Wieś jest coraz bardziej wyludniona, młodzi nie widzą tu dla siebie przyszłości. 11:55 PASJONACI S.I - RENATA Dokument fabularyzowany, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Artur Dziurman Scenariusz: Aneta Wróbel, Artur Dziurman, Ewa Zuberek Zdjęcia: Artur Michalik Muzyka: Robert Bylica Aktorzy: Renata Szczepaniak - Pajor, Artur Dziurman, Tadeusz Huk, Adam Bubka, Andrzej Łogożny, Adrianna Biedrzyńska, Barbara Cekiera, Barbara Dyduła, Justyna Drukała, Aneta Więcław, Danuta Damek, Julek Skotnicki, Agnieszka Werner, Adam Werner Bohaterką drugiego odcinka cyklu jest Renata. Opowiada między innymi o swoich problemach małżeńskich. W historii Renaty możemy dostrzec, jak ważne jest wsparcie i więzi rodzące się pomiędzy aktorami teatru. Dostrzegamy wielowarstwowość relacji powstających i odnawiających się w sytuacjach, kiedy musimy zacząć życie od nowa. Czy łatwo jest podjąć decyzję o rozstaniu, kiedy traci się wzrok? Jak walczyć o swoje prawa i miłość do dziecka? Czy Renata przejdzie bez szwanku przez najtrudniejszy okres w swoim życiu? Czy odzyska wiarę we własne siły? Czy w zespole Artura Dziurmana zostaną wykorzystane jej zdolności wokalne? Warto obejrzeć ten odcinek, aby się o tym przekonać. 12:30 MIESZCZANIE ŻYWIECCY - WIESŁAW Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Jankowski Scenariusz: Grzegorz Jankowski Wiesław Wilga - rzeźbiarz samouk. Dzieli swoją twórczość na komercyjną i prywatną, dla niego opartą o emocje. Robi od lat szopkę w Żywcu i chodzi co niedziela do kościoła, ale jak sam mówi, jest praktykujący, ale niewierzący. Jest samotny, nigdy nie założył rodziny, zagubiony. Jego sklep plastyczny z którego żył, został zamknięty. By przeżyć, pracuje w domu kultury jako konserwator, czyści rury, maluje ściany, kosi trawnik, odśnieża. 13:00 WETERYNARZE Z SERCEM - /23/ Reality show, 25 min, Polska, 2017 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Program prezentuje przypadki pacjentów pojawiających się w klinikach weterynaryjnych, pracę i opiekę medyczną nad zwierzętami w ogrodach zoologicznych i innych placówkach działających na rzecz zwierząt. Odwiedzamy również ośrodki rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami i placówki wykorzystujące w swej pracy zwierzęta, np. policja czy służby celne. Zobaczymy także mniej popularne zwierzęta domowe, jak gryzonie czy zwierzęta egzotyczne. Program wskazuje, jak postępować ze zwierzętami i uczy empatii w stosunku do nich. 13:30 WETERYNARZE Z SERCEM - /24/ Reality show, 25 min, Polska, 2017 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Czy konie mogą bać się wichury, dlaczego trzeba reagować, gdy pies nawet lekko kuleje, jakie problemy stomatologiczne mają króliki - dowiemy się, śledząc kolejne poczynania weterynarzy z sercem. 14:00 MAKAKI Z GÓRY HUANG SHAN (MONKEYING AROUND: THE MACAQUES OF THE MOUNTAIN HUANGSHAN) Film dokumentalny, 44 min, Chiny, 2019 Reżyseria: Yang Pen, Xudong Meng Film dokumentalny, w którym poznamy bliżej makaki żyjące w górach Huang Shan, w południowej części prowincji Anhui, we wschodnich Chinach. Pasmo górskie Huang Shan - inaczej Żółte Góry - gdzie warunki pogodowe i wahania temperatury zmieniają się dramatycznie wraz z porami roku. To siedziba jednych z najbardziej enigmatycznych naczelnych - makaków tybetańskich. Spotyka się je jedynie w środkowo - wschodnich Chinach, a ta góra należy do nich. Żyjąc w dużych grupach rodzinnych, z przestrzeganą ściśle hierarchią, makaki są mistrzami komunikacji. Trzeba mieć wsparcie rodziny, by przetrwać na bezlitosnych stokach. Niemniej - nie ma rodzin bez konfliktów. Gdy jest coraz mniej pożywienia i rośnie napięcie - klan odkłada spory na bok i działa wspólnie. Poznajmy rok z życia rodziny makaków tybetańskich. Będziemy obserwować z bardzo bliska przedstawicieli tego zagrożonego gatunku. Poznamy życie makaków tybetańskich w ciągu roku, od wiosny do zimy. Atutem filmu są zdjęcia najpiękniejszych gór w Chinach i krajobrazów, które zainspirowały powstanie całej szkoły malarskiej. 14:50 ROMANTYCZNA RZEKA. PIĘKNA DOLINA RZEKI LEINE (ROMANTIC RIVER THE BEAUTIFUL LEINE VALLEY / WILDE TIERE AN DER LEINE - DAS HANNOVERSCHE LAND) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Svenjo Schieke, Ralph Schieke Dokumentalna opowieść o przyrodzie. Na południe od Hanoweru, wzdłuż rzeki Leine i poniżej prawdziwego bajkowego zamku Marienburg rozciąga się mozaika pól, łąk, stawów i lasów. Miejsce dla coraz rzadszych gatunków zwierząt i roślin w północnych Niemczech. Pustułki rozmnażają się pod dachami gospodarstw, chowają pisklęta i polują na łąkach poszukując norników. Łabędzie nieme wykonują swoje wdzięczne zaloty. Koryto rzeki wije się w krajobrazie jako dopływ. Genialne zimorodki polują na małe rybki. Nocą salamandry ogniste wędrują na tarliska. Nawet w stolicy regionu, Hanowerze, Leine jest zaskakująco dzika i osiedliło się tu sześć rodzin bobrów. Zamek w Marienburgu góruje nad doliną rzeki Leine od prawie 160 lat. Welfowie, najstarsza dynastia w Europie spokrewniona z brytyjską rodziną królewską, używali go jako swej letniej rezydencji. Dzika przyroda wzdłuż rzeki Leine pełna jest niespodzianek, tak jak i region, w którym żyją te dzikie gatunki. Błyszczące, latające klejnoty i majestatyczne olbrzymy. Niezależnie od pory roku dolina romantycznej rzeki ma wiele do zaoferowania, w tym także zamek jak z bajki. 15:50 ANTYBIOTYKOOPORNOŚĆ: GLOBALNE ZAGROŻENIE (RESISTANCE FIGHTERS. THE GLOBAL ANTIBIOTICS CRISIS) Film dokumentalny, 60 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Michael Wech Zdjęcia: Johannes Imdahl, Kiesche Sven Bvk Muzyka: Andreas Lucas Film dokumentalny - naukowy thriller badający niszczącą moc bakterii odpornych na wiele czynników, których żaden antybiotyk nie może usunąć. Oporność na antybiotyki osiągnęła niepokojący poziom. Każdego roku 700 000 ludzi na całym świecie zabiją takie oporne bakterie. Według ostatnich badań liczba ofiar śmiertelnych może wzrosnąć dziesięciokrotnie. Antybiotykooporność należy traktować poważnie zarówno z punktu widzenia naukowego, jak i społecznego. Ta kwestia zdrowotna stanowi jednocześnie poważne wyzwanie gospodarcze, z którym zmierzy się cały świat. Bez silnych, nowych leków, antybiotyków wiele milionów ludzi mogłoby umrzeć każdego roku. Film opowiada, jak to się stało i dzieje nadal, że niedbalstwo, chciwość i krótkowzroczność sprawiają, że antybiotyki stają się tak nieskuteczne i coraz trudniej zapobiec epidemiom. Jeśli stracimy wszystkie antybiotyki, światową służbę zdrowia rozsadzi potężna bomba. Na obecnym etapie podpaliliśmy już lont tej bomby. Sznurek płonie, ale nie wiemy, ile mamy czasu. 17:00 TAJEMNICE ZAMKU CHANTILLY (CHANTILLY: THE OTHER VERSAILLES) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Franois Tribolet Film dokumentalny o pięknym zamku Chantilly, który jest symbolem mistrzostwa francuskiej architektury. Położony 50 kilometrów na północ od Paryża, od tysiąca lat zaliczany jest do najpiękniejszych budynków we Francji. Prawie 800 lat po wybudowaniu budowla w końcu ujawnia wszystkie swoje sekrety. Powierzchnia parku ma wymiary sześciu boisk piłkarskich. Znajdowały się tu największe stajnie Europy. 215 - hektarowy park to najpiękniejsze dzieło Andre Le Notre, królewskiego architekta krajobrazu. To, czego nie udało mu się zrobić w Wersalu, udało mu się zrobić w Chantilly. Jakie rewolucyjne techniki opracował, aby zbudować 3 kilometry rurociągów, stawów i elementów wodnych? Innymi cudami domeny są monumentalne stajnie, największe w Europie! Dzięki ekspertom i obrazowaniu 3D odkryjemy arcydzieła architektury i bajeczną historię zamku o wielowiekowej historii. Opowiemy o każdym etapie jego budowy. Budowa, przebudowa i odbudowa najpiękniejszego zamku we Francji trwała równo tysiąc lat. Zamek Chantilly miał być siedzibą książąt, a stał się legendą samą w sobie. 18:05 TAJEMNICZE ZAKĄTKI CHIN - ODC. 1. JUNNAN - KRAINA BARWNYCH CHMUR (CHINA'S SECRET LANDS EP. 1 YUNNAN: LAND OF COLOURFUL CLOUDS) Cykl dokumentalny, 50 min, Nowa Zelandia, 2018 Reżyseria: Yun Niu Mini - seria dokumentalna, której akcja rozgrywa się w odległych prowincjach Tybetu, Xinjiang i Junnan, ukazuje barwną i różnorodną kulturę oraz niezliczone historie tych przygranicznych prowincji Chin. Połowa ludności Chin zamieszkuje wielkie miasta na wschodzie kraju, takie jak Pekin i Szanghaj. Kierując się na zachód, dalej od przeludnionego wschodu, trafiamy do odległych i tajemniczych zakątków Tybetu, Sinciangu i Junnanu. Trudne warunki sprawiają, że rodzą się tu silni i zaradni ludzie, dumni ze swojej przeszłości i sposobu życia. Wiatry historii wieją jednak nawet i tutaj. Przyszłość zbliża się szybkimi krokami, ujawniając tajemnice tych niezwykłych krain. Odc. 1. Junnan - kraina barwnych chmur. Daleko na południowym wschodzie Chiny sięgają Himalajów. To królestwo gór, potężnych rzek płynących w dolinach i gęstej, subtropikalnej dżungli. Bujna prowincja Junnan. Ma większą powierzchnię od Niemiec i populację w wysokości 48 milionów osób. To jej wspólny dom, ale ponieważ graniczy z sześcioma krajami, ludność jest bardzo zróżnicowana. Znajdziemy tu 25 tożsamości etnicznych, więcej niż gdziekolwiek w Chinach. Przez tysiące lat, wskutek naturalnych barier geograficznych, wytworzyła się tu unikatowa kultura i niezwykły styl życia. W górach, w pobliżu granicy z Mjanmarem leży Cangjuan Ła, niewielki okręg autonomiczny liczący 180 tysięcy mieszkańców - ojczyzna tajemniczego ludu Ła. Współczesny Junnan czerpie z kultury i różnorodności w nowej erze trwałego rozwoju. Stolica prowincji - Kunming - z liczbą mieszkańców prawie siedmiu milionów należy do jednego z najszybciej rozwijających się miast w Chinach. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - LUIZJANA, KREOLSKA AMERYKA (FLAVORS) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku - Luizjana, stan w USA. 20:10 PORTRETY DOKUMENTALNE. S.II - ARKADIUSZ GOŁĘBIEWSKI Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Panorama polskiego dokumentu - portrety twórców, ich droga artystyczna i twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem odcinka jest Arkadiusz Gołębiewski. 20:50 KOCHANKOWIE Z LASU Film dokumentalny, 39 min, Polska, 2016 Reżyseria: Arkadiusz Gołębiewski Scenariusz: Arkadiusz Gołębiewski Dokument opowiada o trudnej miłości w czasie wojny i pierwszych latach powojennych. Mimo, że działania wojenne z niemieckim okupantem dawno ustały, to w kraju nie można było marzyć o wolności. Niemiecki nazizm został zastąpiony komunizmem, co bezpośrednio przyczyniło się do powstania kolejnej konspiracji, tym razem podziemia antykomunistycznego. Tysiące żołnierzy AK, NSZ oraz WiN ciągle ukrywało się w lasach. Nie inaczej było na północnym Mazowszu, gdzie zbrojny opór trwał aż do 1954 roku. Właśnie tam rozgrywa się główna akcja "Kochanków lasu". Osią filmu jest historia miłosna pary partyzanckiej z legendarnego oddziału z 11. Grupy operacyjnej NSZ na Mazowszu. Elżbieta Kozanecka ps. Basia, licealistka płockiej Jagiellonki, oraz jej ukochany Ludomir Peczyński ps. Władek, partyzant NSZ. Poznali się w czasie drugiej konspiracji. Po aresztowaniu rodziny, Basia musiała szukać schronienia w oddziale partyzanckim. Tam spotkała Władka. W oddziale spędzili razem prawie rok. W lutym 1949 roku we wsi Gałki k. Wyszogrodu UB oraz KBW zorganizowały potężną obławę. Basia i Władek oraz ich kolega Janek zginęli w walce. Reszta oddziału została schwytana i wywieziona do warszawskiego więzienia na Mokotowie. Dowódca oddziału Wiktor Stryjewski Cacko dostał karę śmierci i jak tysiące polskich bohaterów został zamordowany i pochowany w bezimiennym grobie. Do dnia dzisiejszego większość partyzantów z oddziału Słonego, Cacka, Łupaszki i innych nie ma swoich mogił. Film jest okazją do opowiedzenia losów pokolenia, któremu przyszło dojrzewać w okresie stalinowskim. Romantyczna historia Basi i Władka jest pretekstem do pokazania innych miłosnych historii z tamtego okresu. Poznamy m.in. legendarną łączniczkę z oddziału V Brygady wileńskiej AK Lidię Lwow - Eberle, kobietę życia mjr. Łupaszki czy też historię Romualdy Przybyszewskiej - obywatelki USA. W filmie znalazły się pasjonujące relacje uczestniczki obławy w Gałkach, Janiny Samoraj ps. Celinka oraz świadków. Wypowiada się również dr Jacek Pawłowicz z warszawskiego oddziału IPN, który zaprowadzi widzów na miejsce zbrodni i opowie, jak od lat stara się odkryć tajemnicę pochówku Basi i Władka. 21:40 OPERACJA "GRYF" Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2016 Reżyseria: Arkadiusz Gołębiewski Biografia generała Gryfa jest niepowtarzalnym materiałem na scenariusz filmowy. Bohater filmu to postać wyjątkowa. Uczestnik wojny obronnej w 1939, uciekinier z sowieckiej niewoli, żołnierz Polskiego Państwa Podziemnego. 22:45 SOLIDARUCHY Z RAKOWIECKIEJ Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2016 Reżyseria: Arkadiusz Gołębiewski Scenariusz: Arkadiusz Gołębiewski Filmu przedstawia działaczy opozycji antykomunistycznej lat 70. i 80. w PRL, osadzonych w więzieniu przy Rakowieckiej w Warszawie. Mimo, że od tamtych wydarzeń minęło wiele lat, to w szerokiej świadomości społecznej te fakty nie funkcjonują. Więzienie na Rakowieckiej kojarzone jest przez większość Polaków jako obecny areszt śledczy lub miejsce kaźni dla żołnierzy podziemia niepodległościowego. Mało kto jednak wie, że to właśnie tu trafiali często młodociani działacze opozycji, liderzy Solidarności w latach 80. jak również 70. Przez ukazanie kilku sylwetek osób osadzonych niegdyś na Rakowieckiej autorzy filmu opowiadają o brutalnych czasach. Pokazują niezłomność postaw ówczesnych bohaterów. Jest to również okazja do przedstawienia wielkości ruchu, jakim była Solidarność, wielości działań opozycyjnych, braterstwa, jakie panowało w szeregach działaczy. Zdjęcia kręcone były na terenie więzienia oraz w środowisku, w którym niegdyś działali opozycjoniści. Film ukazuje również ich dzisiejsze życie. Pretekstem do poznania historii więziennych będą sesje fotograficzne wykonane każdemu opozycjoniście. Po latach odwiedzają oni miejsca swojego osadzenia. Podczas odwiedzania starych zakamarków nasi bohaterowie spotykają inne osoby, z którymi łączy ich wspólna sprawa - walka o wolność Polski i o pamięć o polskiej historii najnowszej. Obserwując bohaterów, widz szybko zauważy, że większość z nich nie zaprzestała swojej pracy na rzecz budowania suwerennego, demokratycznego i w pełni nowoczesnego państwa polskiego, a dzisiaj pełniąc różne funkcje społeczne, polityczne, zastanawiają się nad treścią pytania, które 1992 roku zadał Jan Paweł II - "Czy wypełniliśmy egzamin z naszej Wolności? Czy jeszcze to jest przed nami?" Opowieści więźniów politycznych okresu PRL dopełniają wypowiedzi kolegów, przyjaciół z czasów działań opozycyjnych oraz mało znane materiały archiwalne. 23:50 JANTAROWY BIZNES Reportaż, 17 min, Polska, 1982 Scenariusz: Jerzy Boj Reportaż podejmuje problem nielegalnego pozyskiwania bursztynu w lasach na Wybrzeżu. Nielegalne poszukiwania, wykopywanie i wypłukiwanie bursztynu powoduje duże straty materialne dla środowiska nadmorskiego i mieszkających w pobliżu ludzi. Wypowiedź milicjantów na temat niebezpieczeństw i bezkompromisowej walki ze złodziejami kruszcu. Niekontrolowane wydobycie bursztynu powoduje nieodwracalne szkody m.in. uszkodzenia domów czy terenów okolicznych wsi. Rozwiązanie tego problemu, pomimo podjętych już działań jest trudne, ze względu na to, że środowisko zajmujące się tym procederem jest dobrze zorganizowane. 00:15 NOTACJE - MAGDALENA FIKUS. Z NAUKĄ PRZEZ ŻYCIE Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2013 Autor: Małgorzata Uberna Magdalena Maria Fikus (ur. 13 maja 1936 r. w Krakowie), polska biolog, specjalizująca się w biochemii, biochemii kwasów nukleinowych, biofizyce komórki, inżynierii genetycznej. Propagatorka i popularyzatorka nauki w Polsce. Postanowieniem z 22 kwietnia 2011 r. prezydent Bronisław Komorowski, za wybitne osiągnięcia w pracy naukowo - badawczej i działalności dydaktycznej, za zasługi na rzecz popularyzacji i rozwoju nauki w Polsce, odznaczył ją Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. 21 października tego samego roku została Kanclerzem Kapituły Orderu Odrodzenia Polski. Była żoną zmarłego w 1996 r. dziennikarza Dariusza Fikusa, redaktora naczelnego dziennika "Rzeczpospolita". 00:30 HENRYK SŁAWIK. POLSKI WALLENBERG Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2004 Reżyseria: Grzegorz Łubczyk, Marek Maldis Scenariusz: Marek Maldis, Grzegorz Łubczyk "Miał tu, na Śląsku, ulicę swego imienia - wspomina córka Sławika. Przez trzy dni. Potem miejscowe władze zorientowały się, że patron nie wywodzi się z kręgu socjalistów tych komunizujących, właściwych, i szybko zmieniły nazwę ulicy na Zbarską... Ocalił życie tysiącom ludzi. Za swą odwagę i poświęcenie zapłacił najwyższą cenę, taką samą, jak Raoul Wallenberg. Ale, w przeciwieństwie do znanej w świecie misji szwedzkiego przemysłowca i dyplomaty, dzieło Henryka Sławika pozostaje mało znane, nawet wśród jego rodaków. Twórcy dokumentalnego filmu TVP pragną widzom przybliżyć postać bohatera. Dziennikarz i wydawca, naczelny redaktor"Gazety Robotniczej", prezes Syndykatu Dziennikarzy Śląskich, poseł na Sejm Śląski. Wystarczyłoby tych tytułów i funkcji, by zapewnić sobie poczesne miejsce na listach osób poszukiwanych przez niemieckie ograny policyjne. Henryk Sławik był też śląskim powstańcem. Dlatego, ratując się przed niechybnym aresztowaniem, we wrześniu 1939 roku opuścił ojczyznę i przedostał się na Węgry. Było już tam wielu Polaków, zarówno żołnierzy, jak i cywilów. Sławik brał czynny udział w tworzeniu Komitetu Obywatelskiego ds Opieki nad Uchodźcami Polskimi - agendy Rządu RP. Dzięki staraniom Komitetu i przychylności węgierskich przyjaciół, od września roku 1939 do czerwca 1940 na Zachód wyjechało około pięćdziesięciu tysięcy internowanych polskich żołnierzy. Następnie Sławik wraz ze współpracownikami zajął się losem polskich Żydów przebywających na Węgrzech. Otrzymywali nowe, fałszywe dane personalne umieszczone w nowych, jak najbardziej legalnych papierach - i tym samym możliwość wyjazdu na Zachód. Ta akcja miała coraz więcej przeciwników w miejscowych, coraz bardziej zdominowanych przez Rzeszę kręgach centralnej administracji i armii. Dla polskich ogranizacji nadchodziły ciężkie czasy. A jednak jeszcze w 1943 roku około pięciu tysięcy uciekinierów z likwidowanych w okupowanej Polsce gett zyskało szansę ucieczki przed Zagładą. To był najwyższy czas. W marcu roku 1944 na Węgry wkroczyły niemieckie wojska okupacyjne. Kilka miesięcy później Henryk Sławik, prezes Komitetu Obywatelskiego ds. Opieki nad Uchodźcami Polskimi na Węgrzech, został aresztowany przez gestapo. Zginął 25 lub 26 sierpnia roku 1944, rozstrzelany w obozie koncentracyjnym Mauthausen. 01:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - KAPELAN POLSKI WALCZĄCEJ ODC. 263 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Kapelan Polski Walczącej" Jest taki niezwykły sztych z roku 1863 przedstawiający kapłana w szatach liturgicznych, który z uniesionym w ręku krzyżem prowadzi oddział powstańczy przez ciasną zabudowę jakiegoś miasta. Obraz funkcjonuje bez podpisu, w różnych miejscach, jako ilustracja ogólna postawy wielu kapłanów w Powstaniu. Wiemy jednak, że w ilustracjach prasowych tamtego czasu zawsze zalążkiem pracy grafika było konkretne wydarzenie i konkretna postać - rozpoczęliśmy więc szczegółowe poszukiwania. I tak dotarliśmy do postaci niezwykłej acz zapomnianej - księdza Serafina Szulca, kapelana oddziału Apolinarego Kurowskiego, później całego zgrupowania powstańczego Dionizego Czachowskiego. Ruszymy tym śladem, poczynając od Sosnowca, a przy okazji opowiemy o gromadzie pasjonatów historii skupionych wokół Forum dla Zagłębia. Starają się w swoim środowisku popularyzować i historię Powstania, i innych ważnych wydarzeń narodowych. Praca to trudna, bo dla całych pokoleń Polaków dyspozycyjni historycy PRL malowali obrazy Zagłębia jako kolebki komunizmu. Prawda jest jednak zupełnie inna, z tym że trzeba o nią powalczyć. 02:05 ORKIESTRA DĘTA Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2006 Reżyseria: Jerzy Ridan, Jerzy Kowynia Scenariusz: Jerzy Ridan, Jerzy Kowynia Sfilmowana historia Orkiestry Dętej przy Kombinacie Hutniczym w Krakowie - Nowej Hucie. Historia orkiestry w sposób nierozerwalny wiąże się z historią Nowej Huty. Film przedstawia szczegółowo ostatnie 2 lata z życia orkiestry walczącej o swoje przetrwanie w okresie transformacji własnościowej. W filmie stale przewija się pytanie: co stanie się z orkiestrą? 03:05 BOJĘ SIĘ Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2005 Reżyseria: Karolina Bendera Scenariusz: Karolina Bendera Zdjęcia: Piotr Koper Muzyka: Radosław Łuka Mistrzowsko zrealizowany dokument "Boję się" Karoliny Bendery, wielokrotnie nagradzanej autorki "Co dalej z tobą, Karolinko"czy "Dziewcząt z ośrodka", to film o przemocy w rodzinie, o życiu w ciągłym strachu, gdy największym wrogiem w domu staje się mąż i ojciec. Podczas XI Ogólnopolskiego Niezależnego Przeglądu Form Dokumentalnych NURT 2005 dokument Bendery otrzymał nagrodę specjalną "Charaktery" przyznaną przez redaktora naczelnego miesięcznika "Charaktery" - za prawdę i głębię psychologiczną postaci i za wrażliwość psychologiczną twórców. Matka i jej 13 - letni syn Krzysio mieszkają w bardzo skromnych warunkach, stłoczeni w ciasnym pokoju mieszkania w wielkomiejskim blokowisku. Solidne zamki w drzwiach są gwarancją ich względnego spokoju i bezpieczeństwa. Zamknięci w swoim pokoju czują się pewniej, tu nie dosięgnie ich każąca ręka pana domu. Każda awantura wywołuje bowiem wielki stres przede wszystkim u chłopca, który panicznie boi się ojca, a jest zmuszony żyć z nim pod jednym dachem. Kiedy "on" - Krzysio nie potrafi mówić o ojcu inaczej - jest w domu, lepiej zejść mu z drogi, unikać go, nie prowokować, nie odzywać się. Chłopiec wie, że wtedy nie ma mowy o korzystaniu z łazienki czy kuchni. Ekipa z kamerą, zamknięta z bohaterami dokumentu w czterech ścianach, dyskretnie śledzi zachowania matki i bezbronnego dziecka, żyjących w ciągłym strachu, ukrywających się przed ojcem tyranem. Choć w filmie pozornie panuje spokój, w tle czai się zło. Nie widać ojca, ale wyraźnie czuje się jego obecność. Kiedy "on" wraca do domu, matka i syn z trwogą nadsłuchują odgłosów: trzaśnięcie drzwi wejściowych, zbliżające się kroki to sygnał, by szybko sprawdzić zamki. Ojciec w każdej chwili może wtargnąć do ich pokoju, zaatakować, pokazać, kto tu jest panem. Żona z pokorą znosi swój los, nie skarży się, nie narzeka. Najważniejszy w jej życiu jest syn. To dla niego nie wiadomo skąd czerpie siły, by sprostać wszystkim przeciwnościom. Kobieta nie ma stałej pracy. Choć ledwo wiąże koniec z końcem, potrafi zadbać o dom. Nie brakuje im jedzenia, jest schludnie i czysto, Krzysio chodzi ładnie ubrany. Dobroć i cierpliwość matki dają mu poczucie ciepła i bezpieczeństwa, kobieta stara się stworzyć jedynakowi namiastkę domowego ogniska, pragnie wychować go na porządnego, odpowiedzialnego człowieka. Otacza go troskliwą opieką, rozpieszcza, ale jednocześnie jest surowa i nieprzejednana w sprawach wychowawczych. Nie chce zmarnować dziecka, w którego psychice z pewnością i tak zaszły już nieodwracalne zmiany. Chłopiec różni się od swoich rówieśników, nie tryska radością, jest jakby spowolniony i przygaszony, o wiele za poważny jak na swój wiek. Głęboko skrywa emocje i uczucia, boi się kontaktów ze szkolnymi kolegami, którzy go odtrącają. Życie w strachu przed biciem i agresją niełatwo zmienić. Mimo dramatycznej sytuacji, matka na razie chroni syna. Obydwoje usiłują jakoś funkcjonować mimo nieprzespanych nocy i ciągłego lęku, że "on" wyważy drzwi ich pokoju. Matka podejmuje próbę wyrwania się z roli ofiary. Uczęszcza do grupy wsparcia, stara się zmniejszyć wpływ zachowania ojca na syna. Ma nadzieję na poprawę sytuacji i ta nadzieja staje się jej siłą. Sterana życiem kobieta nie poddaje się, wierzy, że uda się jej zmienić los, że znajdzie pracę, wyprowadzi się z tego domu, dostanie rozwód. Wierzy, że jej oddanie i miłość okażą się trwałymi wartościami, że syn będzie jeszcze miał szczęśliwe dzieciństwo i godne życie, że nie utwierdzi się w przekonaniu, że ktoś może gwałcić jego prawa. Mimo wszystko film nie pokazuje jedynie smutku. Przypomina nam, jak ważne jest, żeby ludzie byli dla siebie na co dzień po prostu dobrzy.