TVP Historia Środa, 14.06.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 14 CZERWCA. ODC. 593 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1845 - uruchomiono pierwszy odcinek Kolei Warszawsko - Wiedeńskiej; 1868 - urodził się Karl Landsteiner - twórca nowoczesnej serologii; 1936 - zmarł Maksym Gorki; 1958 - w Świerku uruchomiono reaktor EWA; 07:10 DOM - ODC. 6/25 - NOSIĆ SWOJĄ SKÓRĘ Serial obyczajowy, 96 min, Polska, 1980 Reżyseria: Jan Łomnicki Scenariusz: Jerzy Janicki, Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Bogusław Lambach Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Jolanta Żółkowska, Tomasz Borkowy, Bożena Dykiel, Stefania Iwińska, Barbara Soltysik, Joanna Szczepkowska, Anna Ciepielewska, Jan Englert, Wirgiliusz Gryń, Tadeusz Janczar, Wacław Kowalski, Gustaw Lutkiewicz, Zymunt Malanowicz Andrzej i Basia są szczęśliwi w pierwszych miesiącach małżeństwa. Nie zdają sobie sprawy z rozterek, jakie przeżywają państwo Lawinowie, ilekroć odbierają listy od Łukasza z Kanady. Andrzej popada w konflikt z uczelnianą organizacją ZMP, martwi go też tryb życia jego brata, Bronka. Pomimo trudności Talar kończy studia, otrzymuje wymarzony dyplom inżyniera. Życie Bronka przypomina natomiast staczanie się po równi pochyłej; dawny bohater pracy socjalistycznej, zapijaczony i wykolejony, ginie tragicznie. Najmłodszy z braci, Leszek, obwinia Andrzeja o jego śmierć. Propagandowa szopka, jaką urządzają podczas pogrzebu szefowie organizacji młodzieżowej, pogłębia rozdźwięk w rodzinie Talarów. Konflikty i kłopoty osobiste nie pozwalają Andrzejowi w pełni cieszyć się sukcesami w fabryce, gdzie właśnie uruchomiono produkcję pierwszego samochodu marki Warszawa. 08:55 HISTORIA POLSKI - SOLIDARNOŚĆ WALCZĄCA W TRÓJMIEŚCIE Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Kuciński Zdjęcia: Mirosław Basaj Film dokumentalny "Solidarność Walcząca w Trójmieście" przybliża temat początków tej organizacji na Pomorzu. Współzałożyciele SW Trójmiasto Andrzej Kołodziej i Roman Zwiercan opowiadają o kulisach działalności opozycyjnej. W filmie zostały poruszone wątki walki czynnej z komunistami m.in. ostrzegawczej detonacji w budynku PZPR - u w Gdyni oraz operacji służb specjalnych o kryptonimie"Rafo", wymierzonej w Solidarność Walczącą. "Rozpoznać i zlikwidować" to zalecenie wcielono w życie i w przededniu "okrągłego stołu", deportowano z kraju przywódców Solidarności Walczącej, Kornela Morawieckiego i Andrzeja Kołodzieja. Film powstał z okazji Obchodów 35 - lecia Solidarności Walczącej Oddział Trójmiasto, odbywających się pod Patronatem Narodowym Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Andrzeja Dudy w 100 - lecie Odzyskania Niepodległości. W filmie występuje m.in.: premier Mateusz Morawiecki 10:10 SENSACJE XX WIEKU - SYNDYKAT ZABÓJCÓW Widowisko, 45 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Andrzej Zieliński, Sławomir Orzechowski, Andrzej Szopa, Magdalena Wójcik Ręce dyktatora sięgały daleko. Nawet na drugą półkulę. W 1940 roku z rozkazu Kremla zginął przebywający na emigracji w Meksyku Lew Trocki, człowiek numer dwa - tuż po Leninie w hierarchii władzy wczesnych lat bolszewickiej Rosji. Zabójca zatłukł skłóconego ze Stalinem bohatera rewolucji toporkiem do kruszenia lodu. Stalin zmarł w roku 1953, nie bez dyskretnej pomocy najbliższych współpracowników. Wprawdzie żaden z akolitów nie ośmielił się podnieść świętokradczej ręki na generalissimusa, ale też nikt nie wyciągnął pomocnej dłoni, gdy pozbawiony opieki medyków wódz przez wiele godzin konał w swej podmoskiewskiej daczy. Walkę o schedę po Chorążym Pokoju wygrał Nikita Chruszczow. Wkrótce ujawnił wybranym i wypróbowanym towarzyszom zbrodnie byłego przywódcy, potępił też surowo metody stosowane przez siepaczy z NKWD. Nie bez racji; korzystanie ze sprzętu użytku domowego do wykonywania wyroków na przestępcach politycznych jest nienowoczesne, często nieskuteczne (Trocki nie zginął na miejscu) i zdecydowanie nieprofesjonalne. Wrogowie Kraju Rad mieli być odtąd likwidowani metodami naukowymi. Niestety, naukowo opracowany zamach na Gieorgija Okołowicza, przewodniczącego jednej z emigracyjnych organizacji rosyjskich w Niemczech, nie udał się, bowiem niedoszły zabójca "wybrał wolność", oraz pokazał dziennikarzom swą broń - ukryty w papierośnicy minipistolet strzelający zatrutymi pociskami. Mniej szczęścia od Okołowicza miał Lew Rebet, jeden z prominentnych działaczy ukraińskiej organizacji nacjonalistycznej rezydującej w Monachium. Morderca użył z powodzeniem nowego wynalazku specjalistów z KGB - niemal niewykrywalnego gazu trującego zatrzymującego akcję serca ofiary. Udoskonalony, dwustrzałowy model miotacza gazowego posłużył w październiku 1959 roku do zabójstwa Stepana Bandery, przywódcy OUN - Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów. Realizatorzy widowiska przedstawiają też inne akcje agentów Biura Zadań Specjalnych. Celem tej placówki, działającej w strukturze radzieckiej służby bezpieczeństwa, była fizyczna likwidacja niewygodnych dla Kremla liderów emigracyjnych ugrupowań antysowieckich, dysydentów, zbiegów i innych "zdrajców ojczyzny". 11:05 LOT DO WOLNOŚCI Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2018 Reżyseria: Grzegorz Linkowski Scenariusz: Grzegorz Linkowski Film o brawurowej i nieznanej w historii ucieczek z PRL - u, samolotowej ucieczce na amerykańskie lotnisko Tempelhof w Berlinie Zachodnim w 1983 roku. Tego nie lada wyczynu dokonał w sensacyjnych okolicznościach student UMCS, najmłodszy pilot spośród szesnastu lotniczych uciekinierów w PRL. 12:05 ARSENAŁ. MAGAZYN MILITARNO - HISTORYCZNY - BITWA NAD BZURĄ - SAMOCHÓD PANCERNY WZ 34 Magazyn, 24 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jerzy Grabowski, Grzegorz Płaza, Andrzej Borowiecki Scenariusz: Grzegorz Płaza, Andrzej Borowiecki, Jerzy Grabowski Zdjęcia: Maciej Brola, Rafał Biernacki Prowadzący: Przemysław Predygier Wykonawcy: Jacek Sobieszczański Bitwa nad Bzurą. Samochód pancerny WZ 34. W latach 30. XX w. podstawowym opancerzonym pojazdem kołowym armii polskiej był samochód pancerny WZ 34. We wrześniu 1939 roku, zgodnie z planem mobilizacyjnym pojazdy te sformowano w dziesięć szwadronów włączonych do dywizjonów pancernych. Te samodzielne pododdziały rozpoznawcze podporządkowane zostały brygadom kawalerii i odegrały ważną rolę podczas wojny obronnej. Pokażemy w akcji repliki tych pojazdów, stworzone przez Fundację Historii Polskiej Broni Pancernej z Torunia. Opowiemy też, dlaczego ich misja w wojnie obronnej nie zakończyła się sukcesem. 12:40 ZAKLĘTY DWÓR - ODC. 2/7 MARZYCIEL I AWANTURNIK Serial przygodowy, historyczny, 56 min, Polska, 1976 Reżyseria: Antoni Krauze Scenariusz: Andrzej Wydrzyński Zdjęcia: Stefan Pindelski, Maciej Kijowski Aktorzy: Krzysztof Jasiński, Gustaw Lutkiewicz, Roman Wilhelmi, Jerzy Bińczycki, Wiesław Gołas, Jan Nowicki, Danuta Kowalska, Olgierd Łukaszewicz, Wiesław Wójcik, Tadeusz Bartosik, Andrzej Żarnecki, Mirosława Gwoździńska, Jerzy Cnota, Aleksandra Karzyńska, Stanisław Jaroszyński Damazy Czorgut odwiedza swego przyjaciela, Juliusza Żwirskiego. Nie widzieli się przez sześć lat. Damazy opowiada, jak udało mu się wymigać od służby w wojsku austriackim. Z kolei Juliusz zwierza się ze swojej życiowej porażki. Próbował kontynuować tradycje Mikołaja, chciał znieść pańszczyznę, omal nie został zabity przez rozzuchwalonych chłopów. Opowiada też o swoich wizytach u Zygmunta Żwirskiego i o jego pięknej córce Eugenii. Jeszcze tego samego dnia Juliusz mianuje Damazego swoim rządcą. Obaj postanawiają rozwiązać tajemnicę "zaklętego dworu", w którym wieczorami pali się światło i widać ludzkie sylwetki. Czy to duch Mikołaja - czy raczej realni ludzie: Bulij, kręcący się po okolicy tajemniczy maziarz, czy może Eugenia Żwirska? 13:45 KARAIBSKA WYPRAWA JOANNY LUMLEY - KARAIBSKA WYPRAWA JOANNY LUMLEY. ODC. 1 (JOANNA LUMLEY'S HIDDEN CARIBBEAN) Serial dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2020 Aktorka i prezenterka Joanna Lumley odkrywa dwa najbardziej intrygujące kraje na Karaibach, by podzielić się ich ukrytymi skarbami. Swoją przygodę rozpoczyna w kubańskiej stolicy Hawanie, a kończy w tętniącym życiem Haiti. Oba kraje z pewnością nie należą do najbogatszych, lecz są obfite pod wieloma innymi względami. Miasta pełne kolorowych ulic tętniących rytmem życia ustępują miejsca dziewiczym wybrzeżom, nieskazitelnym plażom, majestatycznym górom i bujnym lasom. Joanna Lumley testuje drinki, podawane w wydrążonym ananasie, podziwia występy tancerzy i muzyków, namorzyny oraz stado flamingów. Zwiedza aptekę w której czas zatrzymał się jakieś sto lat temu. Ze zrozumieniem odnosi się do objawów kultu Che Guevary i Fidela Castro. Haiti, najuboższe państwo na zachodniej półkuli, swoją rewolucję przeżyła już na przełomie XVIII i XIX wieku, a i potem nie omijały ją katastrofy. Widać skutki trzęsienia ziemi z 2012 roku. Brytyjka także tutaj szuka ludzi, mających nadzieję na lepszą przyszłość oraz niewykorzystanych w pełni atutów: czystych plaż, zatok idealnych dla surferów, zapierających dech w piersiach widoków, stylowych budynków. Obserwuje wypiek bezglutenowego chleba z manioku, płynie sfatygowaną żaglówką na wyspę, odkrytą niegdyś przez osławionego pirata Morgana, gdzie jest świadkiem obrzędów voodoo. Kibicuje artystom, próbującym znaleźć kupców na makabryczne rzeźby i malowidła. Robiąc zakupy w Santiago de Cuba, demonstruje, na czym polega różnica między sklepami państwowymi i prywatnymi. W Port - au - Prince załatwia kilku dzieciom ulicy pobyt w ośrodku opieki. 14:40 NADMORSKIE MIASTA - ODC. 5 PETERSBURG (CITIES BY THE SEA 5. ST PETERSBURG) Cykl dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Ilka Franzmann Odcinek 5. Petersburg. To najbardziej reprezentacyjna metropolia nad Bałtykiem. Piotr Wielki uczynił z niej stolicę carskiego imperium. Rosja uzyskała dostęp do Morza Bałtyckiego i okno na Europę. Kiedy Piotr Wielki zainicjował budowę carskiej rezydencji na bagnach Newy, rozpoczął tym samym nową erę. Nie tylko zreformował gospodarkę, administrację i armię, ale zwrócił też swoją uwagę na sztuki piękne. Sprowadził z Włoch mistrzów budownictwa. Ulice i architektura Petersburga stały się źródłem inspiracji nawet dla wyczynów kaskaderskich. Najwspanialsze miejskie budowle niedługo zajaśnieją nowym blaskiem. Przestarzała iluminacja Ermitażu Państwowego zostanie zastąpiona nowoczesnym oświetleniem LED - owym. 15:40 HISTORIA BRONI - ATAK Z POWIETRZA. ODC. 2/10 (HISTORY OF WEAPONS) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2017 Od samego początku ludzkich dziejów człowiek tworzył broń i używał jej do zabijania. Broń służyła do krwawych podbojów i popełniania największych zbrodni, ale również była wykorzystywana przez bojowników o wolność, przez jednostki antyterrorystyczne i siły wyzwalające. Autorzy skupiają się w serii nie tylko na aspektach technicznych różnych rodzajów broni, pokazują też związki między opracowaniem nowego modelu broni, a następstwem jego użycia. Ta relacja ukształtowała kilka tysięcy lat ludzkiej historii. Historia broni to dziesięcioodcinkowy serial dokumentalny przybliżający historię różnych rodzajów oręża, które odegrały główne role w najważniejszych bitwach historii i były często motorem postępu technicznego w różnych epokach. 16:45 Z WIESZAKA HISTORII - ODC. 2 PŁEĆ I UBIÓR Magazyn, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jarosław Migoń Scenariusz: Lucyna Rotter, Jarosław Migoń Zdjęcia: Kacper Solan, Bartłomiej Gąsienica Muzyka: Marcin Gałażyn Prowadzący: Lucyna Rotter Wykonawcy: Magdalena Zbylut - Wiśniewska Wciągająca fashion story dla każdego, kto dostrzega rolę i znaczenie ubioru. Film o tematyce dokumentalno - historycznej, który w nowoczesnej, choć kostiumowej formule, odsłania ukryte znaczenia, symbole i dziejeu bioru. W audycji przyjrzymy się, jak ubiór na przestrzeni lat definiował płeć. Prowadząca, Lucyna Rotter zagląda do szafy dziejów pełnej historycznych faktów, ciekawych wniosków, postaci i rekwizytów. Gość programu, dr Maciej Korkuć opowiada o okresie PRL i wpływach ustroju na wizerunek kobiety i mężczyzny. 17:15 DOM - ODC. 7/25 - ZAŻALENIE DO PANA BOGA Serial obyczajowy, 95 min, Polska, 1980 Reżyseria: Jan Łomnicki Scenariusz: Jerzy Janicki, Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Bogusław Lambach Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Jolanta Żółkowska, Tomasz Borkowy, Bożena Dykiel, Stefania Iwińska, Barbara Sołtysik, Joanna Szczepkowska, Wirgiliusz Gryń, Tomasz Stockinger, Józef Nowak, Tadeusz Janczar, Wacław Kowalski, Zygmunt Malanowicz, Jerzy Michotek, Henryk Bista Przyjazd Łukasza z Kanady burzy spokój Andrzeja i Basi, ich małżeństwo przechodzi poważny kryzys. Inżyniera Talara nie cieszą sukcesy zawodowe, związane z uruchomieniem produkcji nowego samochodu marki Syrena. Przybiera również na sile jego konflikt z ojcem i Leszkiem. Nie znajdując oparcia w rodzinie, Andrzej pozostaje ze swymi kłopotami sam. Nadal jednak wierzy, że odzyska Basię. Inni lokatorzy domu przy ulicy Złotej też mają swoje problemy. Dozorca Popiołek nie może pogodzić się z decyzją syna, który postanowił wstąpić do Milicji Obywatelskiej. Ideowy komunista Jasiński boleje nad śmiercią Stalina. Doktor Lang popada w konflikt z partią, ma kłopoty w pracy. Za to życie prywatne zaczyna układać mu się pomyślniej. Jego przyjaźń z Lidką stopniowo przeradza się w miłość. W małżeństwie Talarów dochodzi do ostatecznego zerwania; Basia obwinia Andrzeja, że przyczynił się do aresztowania Łukasza. 18:55 WOJOWNICY CZASU - DZIEŃ NA ZAMKU, CZYLI UROKI ŚREDNIOWIECZA Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Kiedy w pierwszej połowie XIV wieku zachodnim granicom Polski zaczęły zagrażać najazdy wojsk czeskich Jana Luksemburskiego, jej piastowski władca, Kazimierz Wielki nakazał budowę zamków, które miały bronić ówczesnej stolicy, czyli Krakowa od strony Górnego Śląska. Powstał wówczas łańcuch warownych zamków do dziś znanych jako Orle Gniazda. Podobnie jak w całej ówczesnej Europie, zamki te nie były jedynie obronnymi fortecami, ale miejscami, w których toczyło się normalne życie z wszystkimi jego cieniami i blaskami. W programie "Wojownicy czasu" Grzegorz Gajewski podróżuje przez wieki i epoki, pokazując realia ówczesnego życia dzięki pieczołowicie je odtwarzającym grupom rekonstrukcji historycznej. Dawne historie i współcześni pasjonaci to właśnie "Wojownicy czasu". 19:35 HISTORIA POLSKI - PIERWSZY TRANSPORT DO AUSCHWITZ. POST SCRIPTUM Film historyczny, 23 min, Polska, 2020 Reżyseria: Piotr Litka Scenariusz: Piotr Litka Zdjęcia: Sebastian Lewiński, Jeremi Grzywa 14 czerwca 1940 roku z Tarnowa wyruszył transport 728 polskich więźniów. Pod eskortą niemieckich żołnierzy przewieziono ich pociągiem do Auschwitz. Po dwóch tygodniach kwarantanny trafili do tworzonego w tamtym czasie obozu koncentracyjnego. Byli jego pierwszymi więźniami, brali udział w jego rozbudowie oraz przygotowaniach na przyjęcie kolejnych transportów. Wojnę przeżyło 325 więźniów z tego pierwszego transportu. Film opowiada o losach kilku z nich. 20:00 FILMOTEKA MAŁOPOLSKA - PO PIĘCIU LATACH W AUSCHWITZ Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2018 Reżyseria: Janina Augustynek, Piotr Augustynek Scenariusz: Barbara Szumowska, Piotr Augustynek Film dokumentalny o więźniach pierwszego transportu do KL Auschwitz, który wyruszył 14 czerwca 1940 roku z Tarnowa. Spędzili w obozie prawie 5 lat. Udało im się, jako nielicznym, przeżyć. 20:35 KRWAWA HISTORIA SZKOCKICH KLANÓW - ODC. 1 (BLOOD OF THE CLANS) Serial dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Craig Collinson W tym porywającym sequelu serii "Historia szkockich klanów" klany powracają jeszcze potężniejsze i jeszcze bardziej nikczemne. Narrator, Neil Oliver, zabiera widzów w podróż po najgorętszym okresie historii Wielkiej Brytanii. Klany, wciąż ze sobą skłócone, muszą stawić czoła brutalnej wojnie domowej, oszustwom legendarnego Rob Roya i zagrażającemu zagładą wyzwaniu rzuconemu przez nowego króla. Śmierć i zdrada kryją się za każdym rogiem. W trzech częściach serii występują inni bohaterowie. Najpierw są to protagoniści wojny domowej z lat 1644 - 51, potem słynny szkocki Janosik Rob Roy, a w końcu animatorzy i pogromcy ostatniego powstania jakobitów, czyli zwolenników przywrócenia na brytyjski tron dynastii Stuartów. Twórcy postawili na inscenizacje. Akcja, częściej niż we wnętrzach historycznych budowli, rozgrywa się w plenerze, aby widzowie mogli poznać posępny urok Gór Kaledońskich. Cykl nie idealizuje jednak przeszłości: górale są bitni, kłótliwi i nie gardzą pieniędzmi. Religijne i polityczne spory bywają przykrywką dla ich egoistycznych pobudek. Oprócz fanatyków niepodległości, swoje argumenty przedstawiają także zwolennicy unii z Anglią. Neil Oliver nie komentuje zza kadru, towarzyszy bohaterom, przyciszonym głosem tłumacząc powody, okoliczności i następstwa ich działań. 21:40 BAŁKANY W OGNIU - CZĘŚĆ 3. ZGLISZCZA JUGOSŁAWII (THE BALKANS IN FLAMES / BALKAN IN FLAMMEN 3. YUGOSLAVIA IN RUINS) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Veronika Mendler, Klaus Kastenholz Czteroodcinkowa seria dokumentalna o sytuacji na Półwyspie Bałkańskim. Upadek Jugosławii w XX wieku był wynikiem wielu wojen i konfliktów, które nękały Europę Południowo - Wschodnią od ponad stu lat. Przerażające okrucieństwa z przeszłości wciąż tkwią w wielu sercach i umysłach mieszkańców znacznych części regionu, powodując trwającą brutalną konfrontację, która jest jedną z przyczyn dalszego rozmieszczania żołnierzy ONZ w niebieskich hełmach. Często nie sposób zapomnieć o krwawej przeszłości. Ten serial dokumentalny dociera do sedna przyczyn konfliktów i wojen. Wypowiedzi współczesnych świadków i międzynarodowych ekspertów pomagają w dochodzeniu w sprawie kryzysu południowo - wschodniego. Jest to badanie genezy państwa, epoki dyktatora Tity, wojen jugosłowiańskich lat 90. , a także wpływu przeszłości na współczesność. Odcinek 3 - "Zgliszcza Jugosławii" Lata 90. Prawie dziesięć lat wojny na Bałkanach. Miliony tracą domy, ponad 100 tysięcy ginie. Świat jest przerażony tragedią w byłej Jugosławii. Nikt nie chce interweniować. Nawet po największym masowym mordzie w Europie od czasów II wojny światowej. Konflikt dociera do Kosowa. Albańczycy przeciwko Serbom. Odwieczne roszczenia. Znowu masakry i wypędzenia. Wtedy interweniuje NATO. Również niemieccy żołnierze dołączają do wojny, której żar nie wygasł do dziś. Marzec 1994 roku. Porozumienie w Waszyngtonie kończy wojnę między muzułmanami a Chorwatami. Teraz walczą oni wspólnie przeciwko Serbom. Armia bośniackich Serbów zajęła ponad 70 procent bośniackiego terytorium. Jedyną szansą na pokój w Bośni jest wyparcie Serbów i stworzenie równowagi sił na tym obszarze. Jedna z głównych postaci konfliktu Serb Slobodan Milosevic chce stworzyć Wielką Serbię obejmującą serbskie enklawy na terenie byłej Jugosławii. Jugosłowiański prezydent jest bodaj najpotężniejszym człowiekiem na Bałkanach Zachodnich. Agitatorem podsycającym nacjonalizm. Wszystkie sznurki łączą się w jego rękach. Zastępcą Miloszevicia w Bośni jest Radovan Karadzić, prezydent proklamowanej tam Republiki Serbskiej. Kraje byłej Jugosławii są dziś ponownie na rozdrożu światowej polityki. Unia Europejska i Turcja, Rosja, Stany Zjednoczone, a także Chiny walczą o wpływy gospodarcze i polityczne. Pokój na Bałkanach Zachodnich pozostaje kruchy. Jedna iskra może wystarczyć, by beczka prochu znów wybuchła. 22:40 POLANA POŚRÓD BRZEZINY (PETITE PRAIRIE AUX BOULEAUX, LA) Dramat, 88 min, Francja/Niemcy/Polska 2002 Reżyseria: Marceline Loridan - Ivens Scenariusz: Marceline Loridan - Ivens, Jeanne Moreau, Elisabeth D. Prasetyo, Jean - Pierre Sergent Aktorzy: Anouk Aimee, August Diehl, Marilu Marini, Claire Maurier, Zbigniew Zamachowski, Monique Couturier, Nathalie Nerval i inni Francuska reżyserka Marceline Loridan - Ivens przez wiele lat realizowała, wespół ze swoim mężem, wybitnym dokumentalistą Jorisem Ivensem, filmy dokumentalne obrazujące zbrodnie Holocaustu. Po jego śmierci zdecydowała się także nakręcić film fabularny poświęcony tej tematyce. Ta urodzona w Polsce, a dorastająca we Francji była więźniarka obozu koncentracyjnego w Auschwitz - Birkenau, która w 1943 r. w wieku 15 lat trafiła wraz z ojcem do tego piekła na ziemi, oparła scenariusz na własnych przeżyciach z tego okresu. Nie chciała jednak odtwarzać na ekranie dramatycznych wydarzeń obozowych. Ograniczyła się do relacji i wspomnień, pokazała psychiczne rany, które nawet po kilkudziesięciu latach noszą w sobie ofiary hitlerowskich oprawców. Ona sama dopiero po 46 latach odważyła się wrócić do miejsca kaźni. Jej rolę odtwarza na ekranie legenda francuskiego kina, Anouk Aimee, pamiętna bohaterka "Kobiety i mężczyzny" czy "Loli". Partnerują jej aktorzy francuscy oraz polscy, a wśród nich m.in. Zbigniew Zamachowski, Hanna Mikuć, Paweł Burczyk. Po 50 latach spędzonych w Nowym Jorku Myriam Rosenfeld, dobrze sytuowana i mimo podeszłego wieku wciąż jeszcze piękna kobieta, jest już na emeryturze. Przyjeżdża do Paryża na doroczny zjazd Stowarzyszenia Byłych Więźniów Auschwitz. Spotyka tam swoje dawno niewidziane koleżanki - współtowarzyszki obozowej niedoli: Pierrette, Ginette, Rachel, a przede wszystkim Suzette, z którą była najbardziej zaprzyjaźniona. W czasie loterii fantowej zorganizowanej dla zebranych Suzette wygrywa bilet do Krakowa. Nie chce jednak wracać w pobliże obozu. Na tę podróż decyduje się natomiast Myriam, która postanawia pojechać do Polski zamiast niej. Chce odwiedzić miejsca, gdzie przyszła na świat i dorastała, a przede wszystkim, gdzie przeżyła najstraszniejsze chwile swego życia i gdzie straciła ojca oraz tak wielu krewnych. Chce uporać się z demonami przeszłości, a jednocześnie złożyć hołd wszystkim, którzy tam zginęli. W Krakowie poznaje polskiego Żyda, Gutka, który zajmuje się badaniem dziejów rodzin żydowskich mieszkających niegdyś na krakowskim Kazimierzu. Z jego pomocą Myriam odnajduje swój rodzinny dom. Mieszkająca teraz w jej dawnym mieszkaniu młoda kobieta twierdzi, że nic nie wie o przedwojennych żydowskich lokatorach i traktuje Myriam podejrzliwie. Ale najważniejsza jest wizyta w obozie. Myriam wędruje po obozowych barakach, odnajduje swoją dawną pryczę, nazywa po imieniu kobiety i dziewczyny, które tam z nią przebywały. Na terenie obozu spotyka też młodego Niemca, Oskara, który dokumentuje historię obozu. Prosi Myriam o pomoc: chce jej oczyma, oczyma świadka wojennej kaźni, spojrzeć na to, co się tam wydarzyło. Wyznaje też w końcu, że jego dziadek był oficerem SS, jednym z tych, którzy zakładali obóz w Auschwitz. Początkowo Myriam reaguje oburzeniem, później uświadamia sobie, że to, co może zrobić, to pomóc młodym ludziom takim jak Oskar zrozumieć historyczną prawdę. 00:50 SENSACJE XX WIEKU - SYNDYKAT ZABÓJCÓW Widowisko, 45 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Andrzej Zieliński, Sławomir Orzechowski, Andrzej Szopa, Magdalena Wójcik Ręce dyktatora sięgały daleko. Nawet na drugą półkulę. W 1940 roku z rozkazu Kremla zginął przebywający na emigracji w Meksyku Lew Trocki, człowiek numer dwa - tuż po Leninie w hierarchii władzy wczesnych lat bolszewickiej Rosji. Zabójca zatłukł skłóconego ze Stalinem bohatera rewolucji toporkiem do kruszenia lodu. Stalin zmarł w roku 1953, nie bez dyskretnej pomocy najbliższych współpracowników. Wprawdzie żaden z akolitów nie ośmielił się podnieść świętokradczej ręki na generalissimusa, ale też nikt nie wyciągnął pomocnej dłoni, gdy pozbawiony opieki medyków wódz przez wiele godzin konał w swej podmoskiewskiej daczy. Walkę o schedę po Chorążym Pokoju wygrał Nikita Chruszczow. Wkrótce ujawnił wybranym i wypróbowanym towarzyszom zbrodnie byłego przywódcy, potępił też surowo metody stosowane przez siepaczy z NKWD. Nie bez racji; korzystanie ze sprzętu użytku domowego do wykonywania wyroków na przestępcach politycznych jest nienowoczesne, często nieskuteczne (Trocki nie zginął na miejscu) i zdecydowanie nieprofesjonalne. Wrogowie Kraju Rad mieli być odtąd likwidowani metodami naukowymi. Niestety, naukowo opracowany zamach na Gieorgija Okołowicza, przewodniczącego jednej z emigracyjnych organizacji rosyjskich w Niemczech, nie udał się, bowiem niedoszły zabójca "wybrał wolność", oraz pokazał dziennikarzom swą broń - ukryty w papierośnicy minipistolet strzelający zatrutymi pociskami. Mniej szczęścia od Okołowicza miał Lew Rebet, jeden z prominentnych działaczy ukraińskiej organizacji nacjonalistycznej rezydującej w Monachium. Morderca użył z powodzeniem nowego wynalazku specjalistów z KGB - niemal niewykrywalnego gazu trującego zatrzymującego akcję serca ofiary. Udoskonalony, dwustrzałowy model miotacza gazowego posłużył w październiku 1959 roku do zabójstwa Stepana Bandery, przywódcy OUN - Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów. Realizatorzy widowiska przedstawiają też inne akcje agentów Biura Zadań Specjalnych. Celem tej placówki, działającej w strukturze radzieckiej służby bezpieczeństwa, była fizyczna likwidacja niewygodnych dla Kremla liderów emigracyjnych ugrupowań antysowieckich, dysydentów, zbiegów i innych "zdrajców ojczyzny". 01:45 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - U - BOOT CZ. 1 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Ładysław Lipkowski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański W tym odcinku o działaniach niemieckiej floty podwodnej w czasie I wojny światowej. Jakie wnioski Niemcy wyciągnęły z przegranej i jaką miały koncepcję działań morskich wobec Wielkiej Brytanii w nowej wojnie. Zwycięstwo niemieckich okrętów podwodnych tzw. u - bootów oznaczałoby przerwanie linii żeglugowych do Wielkiej Brytanii, która pozbawiona surowców, paliwa i broni z USA i kolonii musiałaby skapitulować. U - booty mogły zmienić losy II wojny światowej. W audycji przedstawiono wnętrze niemieckiego okrętu podwodnego (ekspozycja w Deutscheus Museum w Monachium) oraz materiały archiwalne z czasów II wojny światowej.