TVP Nauka Czwartek, 15.06.2023 06:00 PODRÓŻNIK - SUN CITY Cykl reportaży, 19 min, Polska, 2004 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Na północnych rubieżach Południowej Afryki z inicjatywy Sola Kerznera, żydowskiego emigranta z polskich Kresów, niemal na pustkowiu, na pustyni, powstało Miasto Słońca, afrykańskie Las Vegas. Na początku był hazard. Z czasem zaczęły powstawać hotele i atrakcje turystyczne, parki rozrywki, rewia, sklepy, baseny. Wśród turystów odwiedzających RPA Miasto Słońca cieszy największym zainteresowaniem. 06:30 PODRÓŻNIK - PRETORIA Cykl reportaży, 19 min, Polska, 2004 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Pretoria - jedno z najpiękniejszych afrykańskich miast. Mniejsze od innych miast w Republice Południowej Afryki, nadal pozostaje stolicą państwa. Nazwa Pretoria została nadana na cześć generała Andrewsa Pretoriusa, słynnego zwycięzcy Zulusów nad Blood River - Krwawą Rzeką w 1838 roku. Odwoływanie się do historii i tradycji widoczne jest w Pretorii na każdym kroku. Ulice noszą nazwy wybitnych mężów stanu tego kraju: Bothy, Pretoriusa, Krugera i wielu innych. Ich pomniki zdobią place, pamiątki ich życia wypełniają muzea. Do najpiękniejszych miejsc Pretorii należy plac Krugera z centralną postacią - rzeźbą pierwszego prezydenta Republiki. Historia tutaj miesza się z nowoczesnością. Zaledwie kilka minut pieszo idąc od placu Krugera, stajemy przed jedną z najnowocześniejszych budowli Pretorii - State Theatre. Tu odbywają się premiery światowej sławy oper. Obok teatru jest słynna fontanna z rzeźbami czterech koni, które symbolizują cztery prowincje Republiki Południowej Afryki. 06:55 CZY WIESZ, ŻE? - /55/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 22 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 07:25 CZY WIESZ, ŻE? - /56/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 23 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 08:00 ZACZNIJ OD ZDROWIA - /3/ SERCE Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Barańska - Cieślak Prowadzący: Adam Giza Choć ciężko w to uwierzyć, co 9 minut ktoś w naszym kraju umiera na serce. Zawał, choroba wieńcowa, niewydolność serca, miażdżyca to najwięksi zabójcy Polaków. W tym odcinku "Zacznij od zdrowia" cała prawda o sercu. 08:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 7 PUŁAWY Magazyn, 21 min, Polska, 2016 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Dora Rosłońska Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Prowadzący: Tomasz Bednarek W tym odcinku Tomasz Bednarek zaprasza do Puław. Miłośnicy historii mogą tu zobaczyć Pałac Czartoryskich, pasjonaci przyrody i ekolodzy - rezerwaty z lasami łęgowymi i wąwozami. Dla ludzi wysportowanych ideałem będą spływy kajakowe czy żeglarstwo na Wiśle. Miasto zaskakuje liczbą atrakcji. W XVII wieku na polecenie marszałka wielkiego koronnego Stanisława Herakliusza Lubomirskiego w Puławach powstał barokowy pałac. Na przełomie XVIII i XIX wieku za sprawą Izabeli z Flemmingów Czartoryskiej i jej męża księcia Adama Kazimierza miasto stało się ostoją dla artystów, pisarzy i naukowców. Czartoryska przebudowała pałac i stworzyła słynny romantyczny ogród angielski. Oprócz ciekawej historii, wielkim walorem Puław jest również przepływająca tędy Wisła ze swoimi rozlewiskami i małymi kanałami. Występują tu idealne warunki do uprawiania różnych form turystyki wodnej. 09:00 NOWE POCZĄTKI: CAŁKIEM NOWA OPOWIEŚĆ (SAPIENS. THE NEW ORIGINS) Cykl dokumentalny, 45 min, Francja, 2020 W odległym Maroku na stanowisku archeologicznym Jebel Irhoud dokonano niezwykłego znaleziska: szczątków Homo Sapiens. Dziś możemy datować je na 300 000 lat. To odkrycie, które na nowo zapisuje historię początków ludzkości. Do tej pory najstarsze znalezione szczątki sięgały 200 000 lat. Nie tylko wydłuża to oś czasu historii Homo Sapiens, ale także zmienia geografię miejsca, z którego pochodzimy, całego regionu subsaharyjskiego. 09:50 NOTACJE - ANDRZEJ TRAUTMAN. FIZYKA NA HOŻEJ Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2009 Autor: Ewa Urbańska Andrzej Mariusz Trautman (ur. 4 stycznia 1933 w Warszawie), profesor zwyczajny doktor habilitowany inżynier fizyki teoretycznej, członek rzeczywisty PAN, polski fizyk mający znaczący wkład do teorii grawitacji, a w szczególności do ogólnej teorii względności, profesor Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1978 - 80 był wiceprezesem PAN. Otrzymał Nagrodę Państwową I stopnia (1976) i Nagrodę Fundacji im. A. Jurzykowskiego (1984). Polskie Towarzystwo Fizyczne wyróżniło go Medalem im. Mariana Smluchowskiego (1986). W r. 1984 został członkiem zwyczajnym Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, a w r. 2000 - członkiem korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności. W 2001 r. Uniwersytet Śląski w Opawie (Czechy) nadał mu doktorat honoris causa. W 2003 r. został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. W 1960 roku wraz z Ivorem Robinsonem odkrył ważną rodzinę ścisłych rozwiązań równania Einsteina. Później pracował m. in. nad teorią Einsteina - Cartana. 10:05 GIGANCI NAUKI - SŁOŃCE Teleturniej, 45 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Motyl Prowadzący: Łukasz Nowicki Niegdyś było bóstwem. Do dziś jest źródłem życia na naszej planecie. W bardzo odległej przyszłości stanie się czerwonym olbrzymem, potem przekształci się w niewielką gwiazdę, by ostatecznie zgasnąć. Słońce - jedna z wieluset miliardów gwiazd w naszej galaktyce. Codziennie wyczekujemy jej wzejścia, by dostarczała nam energii i dobrego humoru. A wszystko za sprawą gigantycznych reakcji termojądrowych zachodzących w jej wnętrzu. W tym odcinku teleturnieju zapytamy o fizykę i chemię Słońca, jego budowę, porównanie z innymi gwiazdami, heliocentryzm. Układ Słoneczny. Zjawiska astronomiczne i atmosferyczne związane ze Słońcem. Oddziaływanie Słońca na organizmy żywe oraz ekosystemy Ziemi. Energię słoneczną w aspekcie przyrodniczym i technicznym. "Giganci nauki" to teleturniej oparty na oryginalnym formacie TVP, dedykowany wyłącznie wiedzy naukowej, znakomite połączenie emocji i zabawy z edukacją i misją popularyzacji nauki. Każdy odcinek to jeden temat i jeden zwycięzca, ten, który zna najlepsze odpowiedzi na pytania przygotowywane przez ekspertów, dziennikarzy i konkurentów. To teleturniej, w którym liczy się wyłącznie wiedza. Dla zawodników to rywalizacja, dla widzów pełna emocji przygoda z zagadkami i tajemnicami nauki. Na zwycięzcę teleturnieju czeka tytuł Giganta Nauki i nagroda 20 tys. PLN. Teleturniej składa się z 3 rund i finału wieńczącego dzieło. Zasady poszczególnych rund różnią się od siebie, punkty poszczególnych rund sumują się. 11:00 PODRÓŻNIK - SUN CITY Cykl reportaży, 19 min, Polska, 2004 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Na północnych rubieżach Południowej Afryki z inicjatywy Sola Kerznera, żydowskiego emigranta z polskich Kresów, niemal na pustkowiu, na pustyni, powstało Miasto Słońca, afrykańskie Las Vegas. Na początku był hazard. Z czasem zaczęły powstawać hotele i atrakcje turystyczne, parki rozrywki, rewia, sklepy, baseny. Wśród turystów odwiedzających RPA Miasto Słońca cieszy największym zainteresowaniem. 11:30 PODRÓŻNIK - PRETORIA Cykl reportaży, 19 min, Polska, 2004 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Pretoria - jedno z najpiękniejszych afrykańskich miast. Mniejsze od innych miast w Republice Południowej Afryki, nadal pozostaje stolicą państwa. Nazwa Pretoria została nadana na cześć generała Andrewsa Pretoriusa, słynnego zwycięzcy Zulusów nad Blood River - Krwawą Rzeką w 1838 roku. Odwoływanie się do historii i tradycji widoczne jest w Pretorii na każdym kroku. Ulice noszą nazwy wybitnych mężów stanu tego kraju: Bothy, Pretoriusa, Krugera i wielu innych. Ich pomniki zdobią place, pamiątki ich życia wypełniają muzea. Do najpiękniejszych miejsc Pretorii należy plac Krugera z centralną postacią - rzeźbą pierwszego prezydenta Republiki. Historia tutaj miesza się z nowoczesnością. Zaledwie kilka minut pieszo idąc od placu Krugera, stajemy przed jedną z najnowocześniejszych budowli Pretorii - State Theatre. Tu odbywają się premiery światowej sławy oper. Obok teatru jest słynna fontanna z rzeźbami czterech koni, które symbolizują cztery prowincje Republiki Południowej Afryki. 12:00 CZY WIESZ, ŻE? - /55/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 22 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 12:30 CZY WIESZ, ŻE? - /56/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 23 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 13:00 ZACZNIJ OD ZDROWIA - /3/ SERCE Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Barańska - Cieślak Prowadzący: Adam Giza Choć ciężko w to uwierzyć, co 9 minut ktoś w naszym kraju umiera na serce. Zawał, choroba wieńcowa, niewydolność serca, miażdżyca to najwięksi zabójcy Polaków. W tym odcinku "Zacznij od zdrowia" cała prawda o sercu. 13:35 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 8 BORY TUCHOLSKIE Magazyn, 21 min, Polska, 2016 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Dora Rosłońska Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Prowadzący: Tomasz Bednarek Tomasz Bednarek odwiedza Bory Tucholskie. To jeden z największych kompleksów leśnych w Polsce. Zachowały się tu stanowiska rzadkich gatunków roślin oraz zwierząt. Można tu spotkać m.in.: bieliki, zimorodki, gągoły czy żurawie. W ostatnich latach coraz częściej pojawiają się tu wilki. Prawdopodobnie to właśnie tutaj przed wiekami żył tur. W 2010 roku Bory Tucholskie otrzymały statut Rezerwatu Biosfery. Oznacza to, że należą do międzynarodowej sieci obszarów objętych ochroną. Rezerwat Biosfery Bory Tucholskie jest najmłodszym i największym tego typu terenem w Polsce, obejmującym obszar prawie 320 tys. ha. W tym rejonie Polski oprócz pięknej przyrody można też zobaczyć m.in. zamek w Człuchowie - twierdzę obroną chroniącą niegdyś południowo - zachodnią granicę państwa krzyżackiego. Olbrzymi obszar Borów Tucholskich gwarantuje różnorodność atrakcji i przygód. Warto wybrać się tu na dłużej lub wracać do Borów kilkakrotnie, w różnych porach roku. 14:00 NOWE POCZĄTKI: CAŁKIEM NOWA OPOWIEŚĆ (SAPIENS. THE NEW ORIGINS) Cykl dokumentalny, 45 min, Francja, 2020 W odległym Maroku na stanowisku archeologicznym Jebel Irhoud dokonano niezwykłego znaleziska: szczątków Homo Sapiens. Dziś możemy datować je na 300 000 lat. To odkrycie, które na nowo zapisuje historię początków ludzkości. Do tej pory najstarsze znalezione szczątki sięgały 200 000 lat. Nie tylko wydłuża to oś czasu historii Homo Sapiens, ale także zmienia geografię miejsca, z którego pochodzimy, całego regionu subsaharyjskiego. 14:50 POLACY ŚWIATU - HANNA HIRSZFELDOWA Magazyn, 5 min, Polska, 2021 Cykl etiud filmowych przybliżających widzom sylwetki wybitnych polskich naukowców żyjących w różnych zakątkach świata, którzy swoją pracą i odkryciami dali podstawy do rozwoju nauki. W krótkich filmach poznamy niezwykłe historie wybitnych Polaków, którzy pomimo odległości, jaka ich dzieliła od Ojczyzny, sercem oddani byli Polsce, ale swoim umysłem i talentem służyli innym narodom. Odcinek poświęcony jest Hannie Hirszfeldowej - polskiej lekarce, światowej sławy profesorce nauk medycznych w dziedzinie pediatrii, żyjącej w latach 1884 - 1964. 15:00 DIGITS: HISTORIA INTERNETU. CZŁOWIEK A MASZYNA. (DIGITS) Serial dokumentalny, 52 min, USA, 2016 Ta trzyczęściowa seria dokumentalna opowiada historię i wpływ Internetu: jak działa, jak ewoluował, jakie technologie zrodził i dokąd może nas zaprowadzić w następnej dekadzie. 16:00 GIGANCI NAUKI - SŁOŃCE Teleturniej, 45 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Motyl Prowadzący: Łukasz Nowicki Niegdyś było bóstwem. Do dziś jest źródłem życia na naszej planecie. W bardzo odległej przyszłości stanie się czerwonym olbrzymem, potem przekształci się w niewielką gwiazdę, by ostatecznie zgasnąć. Słońce - jedna z wieluset miliardów gwiazd w naszej galaktyce. Codziennie wyczekujemy jej wzejścia, by dostarczała nam energii i dobrego humoru. A wszystko za sprawą gigantycznych reakcji termojądrowych zachodzących w jej wnętrzu. W tym odcinku teleturnieju zapytamy o fizykę i chemię Słońca, jego budowę, porównanie z innymi gwiazdami, heliocentryzm. Układ Słoneczny. Zjawiska astronomiczne i atmosferyczne związane ze Słońcem. Oddziaływanie Słońca na organizmy żywe oraz ekosystemy Ziemi. Energię słoneczną w aspekcie przyrodniczym i technicznym. "Giganci nauki" to teleturniej oparty na oryginalnym formacie TVP, dedykowany wyłącznie wiedzy naukowej, znakomite połączenie emocji i zabawy z edukacją i misją popularyzacji nauki. Każdy odcinek to jeden temat i jeden zwycięzca, ten, który zna najlepsze odpowiedzi na pytania przygotowywane przez ekspertów, dziennikarzy i konkurentów. To teleturniej, w którym liczy się wyłącznie wiedza. Dla zawodników to rywalizacja, dla widzów pełna emocji przygoda z zagadkami i tajemnicami nauki. Na zwycięzcę teleturnieju czeka tytuł Giganta Nauki i nagroda 20 tys. PLN. Teleturniej składa się z 3 rund i finału wieńczącego dzieło. Zasady poszczególnych rund różnią się od siebie, punkty poszczególnych rund sumują się. 17:00 PODRÓŻNIK - KRWAWA RZEKA Cykl reportaży, 19 min, Polska, 2004 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Nazwa Krwawej Rzeki ściśle wiąże się z historią Wielkiego Treku, wędrówką Burów i najbardziej zaciętą bitwą w historii Południowej Afryki. Burowie wędrowali w głąb lądu w poszukiwaniu ziemi obiecanej. Uzbrojeni w broń palną poruszali się wielkimi grupami, na wozach zaprzęgniętych w woły. W nocy, w chwili napadu tubylców, ustawiono je w okrąg, spinając łańcuchami. W miejscowości Dundee nad Krwawą Rzeką znajduje się dziś pomnik upamiętniający tę bitwę. Autorzy opowiadają o historii Wielkiego Treku. Odwiedzają także inne ważne miejsca na tym historycznym szlaku. 17:30 PODRÓŻNIK - DOLINA NERETWY Cykl reportaży, 19 min, Polska, 2004 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska W tym odcinku wyprawa do Chorwacji, do krainy zielonej rzeki i zaginionych miast, nad jezioro Kuti i do delty Neretwy. Pierwsze miasta zakładali tu Rzymianie. Ruiny pokryły bagna i wody jeziora. Historia legendy dawnego miasta Narona. Przez wieki o te ziemie toczyły się walki między Republiką Dubrownika, Wenecjanami i Turkami. Najdalej położone na mokradłach osady były niedostępne dla żadnej armii. Jezioro Kuti - jak kiedyś wyglądało tu życie - opowie Jozo Crnčević. Polowanie na żaby i połów ryb. Historia miasteczek Podbrierst i Badżula. Wiele ciekawych opowieści. 18:00 CZY WIESZ, ŻE? - /57/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 20 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 18:25 CZY WIESZ, ŻE? - /58/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 19 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 18:50 JASNE JAK SŁOŃCE - REAKCJA NURKOWA SSAKÓW 2 min, Polska, 2022 Reżyseria: Grzegorz Nowiński Scenariusz: Grzegorz Nowiński Prowadzący: Franciszek Cofta W tym odcinku wyjaśniamy, jak spowolnić procesy zachodzące w naszym organizmie. 19:00 BO JA WYBIERAM ZDROWIE Magazyn, 12 min, Polska, 2018 Scenariusz: Beata Jakoniuk - Wojcieszak Program edukacyjny o tematyce prozdrowotnej, promujący postawy wpływające na dobrostan człowieka, jego zdrowie ze szczególnym uwzględnieniem profilaktyki, pokazujący możliwości włączenia roślin leczniczych w trakcie leczenia i powrotu do zdrowia. Pokazuje, że zdrowie to głównie profilaktyka, na którą w 60 - 80 procentach składa się żywność i w 20 - 30 procentach ruch. 19:15 MOC ZIÓŁ - CZARNY BEZ Program poradnikowy, 12 min, Polska, 2020 Elżbieta Ruman, autorka wielu programów publicystycznych i reportaży TVP oraz karmelita, o. Antoni Rachmajda, poeta, ogrodnik, zielarz, opowiadają o tym, dlaczego warto sięgnąć do pradawnej mocy zielarskich cudów natury. Naturalna chemia to tajemnice liści, kwiatów, korzeni. Wiele cennych dla zdrowia roślin jest na wyciągnięcie ręki. W programie także praktyczne porady, co można zrobić z ziół, aby wspomóc swoje zdrowie. 19:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 8 BORY TUCHOLSKIE Magazyn, 21 min, Polska, 2016 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Dora Rosłońska Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Prowadzący: Tomasz Bednarek Tomasz Bednarek odwiedza Bory Tucholskie. To jeden z największych kompleksów leśnych w Polsce. Zachowały się tu stanowiska rzadkich gatunków roślin oraz zwierząt. Można tu spotkać m.in.: bieliki, zimorodki, gągoły czy żurawie. W ostatnich latach coraz częściej pojawiają się tu wilki. Prawdopodobnie to właśnie tutaj przed wiekami żył tur. W 2010 roku Bory Tucholskie otrzymały statut Rezerwatu Biosfery. Oznacza to, że należą do międzynarodowej sieci obszarów objętych ochroną. Rezerwat Biosfery Bory Tucholskie jest najmłodszym i największym tego typu terenem w Polsce, obejmującym obszar prawie 320 tys. ha. W tym rejonie Polski oprócz pięknej przyrody można też zobaczyć m.in. zamek w Człuchowie - twierdzę obroną chroniącą niegdyś południowo - zachodnią granicę państwa krzyżackiego. Olbrzymi obszar Borów Tucholskich gwarantuje różnorodność atrakcji i przygód. Warto wybrać się tu na dłużej lub wracać do Borów kilkakrotnie, w różnych porach roku. 20:00 SEKRETY FIZYKI KWANTOWEJ - /1/ (THE SECRETS OF QUANTUM PHYSICS) Serial dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2014 Profesor Jim Al - Khalili śledzi historię prawdopodobnie najważniejszej, a jednocześnie wprawiającej w zakłopotanie teorii naukowej: fizyki kwantowej. Historia fizyki kwantowej zaczyna się na początku XX wieku, kiedy naukowcy starają się lepiej zrozumieć, jak działają żarówki. To proste pytanie wkrótce zaprowadziło naukowców w głąb ukrytych mechanizmów działania materii, w subatomowe elementy budulcowe otaczającego nas świata. Odkryli tu zjawiska niepodobne do żadnych wcześniej napotkanych - sferę, w której rzeczy mogą być w wielu miejscach naraz, gdzie rzeczywistość wydaje się istnieć naprawdę tylko wtedy, gdy ją obserwujemy. Profesor Al - Khalili stawia pytanie: czy rzeczywistość naprawdę istnieje, czy też przywołujemy ją do istnienia poprzez akt obserwacji? Przyjrzymy się także, w jaki sposób rośliny i drzewa wychwytują światło słoneczne podczas procesu fotosyntezy, przestrzegając najsłynniejszego prawa fizyki kwantowej - zasady nieoznaczoności. Czy mechanika kwantowa może wyjaśnić największą tajemnicę biologii - ewolucję? 21:10 W SIDŁACH FRANKENSTEINA - LOBOTOMIA, CZYLI KROJENIE MÓZGU (THE FRANKENSTEIN TEMPTATION) Film dokumentalny, 45 min, Japonia, 2018 Nauka pozwala ludziom marzyć, tworzyć dobro, ale może też być nieubłaganie okrutna. Takie właśnie okrutne okazało się dążenie młodego Frankensteina do stworzenia człowieka idealnego, bo powołało do życia istotę szpetną, odrażającą, ohydną. Serial niezwykle zajmująco i wnikliwie przedstawia takie właśnie przypadki ukryte w cieniu historii, ujawniając tym samym nieodparte pokusy nauki. Każdy odcinek oparty jest na prawdziwej historii, nawet jeśli trudno w nią uwierzyć i jest bogaty w efekty wizualne nadające całej serii niepowtarzalny styl. "W sidłach Frankensteina" zgłębia historie naukowców, którzy ostatecznie pochylili się w kierunku ciemnej strony mocy. Lobotomia to operacja usunięcia części mózgu osoby chorej psychicznie w celu uspokojenia jej zachowań. Obecnie jest uważana za najgorszą operację chirurgiczną w historii, jako zabieg pozbawiający człowieczeństwa, ale do lat pięćdziesiątych XX wieku była często wykonywana na całym świecie i uznawana za operację cudotwórczą. Dlaczego lobotomia się narodziła i rozprzestrzeniła na cały świat? Przyglądając się życiu neurologa, który dokonał wycięcia części mózgu u 3500 pacjentów i poświęcił całe swoje życie na rozpowszechnianie i ulepszanie lobotomii, odnajdujemy odpowiedź na mroczną tajemnicę lobotomii. 22:00 GIGANCI NAUKI - SŁOŃCE Teleturniej, 45 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Motyl Prowadzący: Łukasz Nowicki Niegdyś było bóstwem. Do dziś jest źródłem życia na naszej planecie. W bardzo odległej przyszłości stanie się czerwonym olbrzymem, potem przekształci się w niewielką gwiazdę, by ostatecznie zgasnąć. Słońce - jedna z wieluset miliardów gwiazd w naszej galaktyce. Codziennie wyczekujemy jej wzejścia, by dostarczała nam energii i dobrego humoru. A wszystko za sprawą gigantycznych reakcji termojądrowych zachodzących w jej wnętrzu. W tym odcinku teleturnieju zapytamy o fizykę i chemię Słońca, jego budowę, porównanie z innymi gwiazdami, heliocentryzm. Układ Słoneczny. Zjawiska astronomiczne i atmosferyczne związane ze Słońcem. Oddziaływanie Słońca na organizmy żywe oraz ekosystemy Ziemi. Energię słoneczną w aspekcie przyrodniczym i technicznym. "Giganci nauki" to teleturniej oparty na oryginalnym formacie TVP, dedykowany wyłącznie wiedzy naukowej, znakomite połączenie emocji i zabawy z edukacją i misją popularyzacji nauki. Każdy odcinek to jeden temat i jeden zwycięzca, ten, który zna najlepsze odpowiedzi na pytania przygotowywane przez ekspertów, dziennikarzy i konkurentów. To teleturniej, w którym liczy się wyłącznie wiedza. Dla zawodników to rywalizacja, dla widzów pełna emocji przygoda z zagadkami i tajemnicami nauki. Na zwycięzcę teleturnieju czeka tytuł Giganta Nauki i nagroda 20 tys. PLN. Teleturniej składa się z 3 rund i finału wieńczącego dzieło. Zasady poszczególnych rund różnią się od siebie, punkty poszczególnych rund sumują się. 23:00 PODRÓŻNIK - SUN CITY Cykl reportaży, 19 min, Polska, 2004 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Na północnych rubieżach Południowej Afryki z inicjatywy Sola Kerznera, żydowskiego emigranta z polskich Kresów, niemal na pustkowiu, na pustyni, powstało Miasto Słońca, afrykańskie Las Vegas. Na początku był hazard. Z czasem zaczęły powstawać hotele i atrakcje turystyczne, parki rozrywki, rewia, sklepy, baseny. Wśród turystów odwiedzających RPA Miasto Słońca cieszy największym zainteresowaniem. 23:35 PODRÓŻNIK - PRETORIA Cykl reportaży, 19 min, Polska, 2004 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Pretoria - jedno z najpiękniejszych afrykańskich miast. Mniejsze od innych miast w Republice Południowej Afryki, nadal pozostaje stolicą państwa. Nazwa Pretoria została nadana na cześć generała Andrewsa Pretoriusa, słynnego zwycięzcy Zulusów nad Blood River - Krwawą Rzeką w 1838 roku. Odwoływanie się do historii i tradycji widoczne jest w Pretorii na każdym kroku. Ulice noszą nazwy wybitnych mężów stanu tego kraju: Bothy, Pretoriusa, Krugera i wielu innych. Ich pomniki zdobią place, pamiątki ich życia wypełniają muzea. Do najpiękniejszych miejsc Pretorii należy plac Krugera z centralną postacią - rzeźbą pierwszego prezydenta Republiki. Historia tutaj miesza się z nowoczesnością. Zaledwie kilka minut pieszo idąc od placu Krugera, stajemy przed jedną z najnowocześniejszych budowli Pretorii - State Theatre. Tu odbywają się premiery światowej sławy oper. Obok teatru jest słynna fontanna z rzeźbami czterech koni, które symbolizują cztery prowincje Republiki Południowej Afryki. 00:05 CZY WIESZ, ŻE? - /57/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 20 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 00:30 CZY WIESZ, ŻE? - /58/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 19 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 00:55 BO JA WYBIERAM ZDROWIE Magazyn, 12 min, Polska, 2018 Scenariusz: Beata Jakoniuk - Wojcieszak Program edukacyjny o tematyce prozdrowotnej, promujący postawy wpływające na dobrostan człowieka, jego zdrowie ze szczególnym uwzględnieniem profilaktyki, pokazujący możliwości włączenia roślin leczniczych w trakcie leczenia i powrotu do zdrowia. Pokazuje, że zdrowie to głównie profilaktyka, na którą w 60 - 80 procentach składa się żywność i w 20 - 30 procentach ruch. 01:10 MOC ZIÓŁ - CZARNY BEZ Program poradnikowy, 12 min, Polska, 2020 Elżbieta Ruman, autorka wielu programów publicystycznych i reportaży TVP oraz karmelita, o. Antoni Rachmajda, poeta, ogrodnik, zielarz, opowiadają o tym, dlaczego warto sięgnąć do pradawnej mocy zielarskich cudów natury. Naturalna chemia to tajemnice liści, kwiatów, korzeni. Wiele cennych dla zdrowia roślin jest na wyciągnięcie ręki. W programie także praktyczne porady, co można zrobić z ziół, aby wspomóc swoje zdrowie. 01:25 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 8 BORY TUCHOLSKIE Magazyn, 21 min, Polska, 2016 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Dora Rosłońska Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Prowadzący: Tomasz Bednarek Tomasz Bednarek odwiedza Bory Tucholskie. To jeden z największych kompleksów leśnych w Polsce. Zachowały się tu stanowiska rzadkich gatunków roślin oraz zwierząt. Można tu spotkać m.in.: bieliki, zimorodki, gągoły czy żurawie. W ostatnich latach coraz częściej pojawiają się tu wilki. Prawdopodobnie to właśnie tutaj przed wiekami żył tur. W 2010 roku Bory Tucholskie otrzymały statut Rezerwatu Biosfery. Oznacza to, że należą do międzynarodowej sieci obszarów objętych ochroną. Rezerwat Biosfery Bory Tucholskie jest najmłodszym i największym tego typu terenem w Polsce, obejmującym obszar prawie 320 tys. ha. W tym rejonie Polski oprócz pięknej przyrody można też zobaczyć m.in. zamek w Człuchowie - twierdzę obroną chroniącą niegdyś południowo - zachodnią granicę państwa krzyżackiego. Olbrzymi obszar Borów Tucholskich gwarantuje różnorodność atrakcji i przygód. Warto wybrać się tu na dłużej lub wracać do Borów kilkakrotnie, w różnych porach roku. 01:55 SEKRETY FIZYKI KWANTOWEJ - /1/ (THE SECRETS OF QUANTUM PHYSICS) Serial dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2014 Profesor Jim Al - Khalili śledzi historię prawdopodobnie najważniejszej, a jednocześnie wprawiającej w zakłopotanie teorii naukowej: fizyki kwantowej. Historia fizyki kwantowej zaczyna się na początku XX wieku, kiedy naukowcy starają się lepiej zrozumieć, jak działają żarówki. To proste pytanie wkrótce zaprowadziło naukowców w głąb ukrytych mechanizmów działania materii, w subatomowe elementy budulcowe otaczającego nas świata. Odkryli tu zjawiska niepodobne do żadnych wcześniej napotkanych - sferę, w której rzeczy mogą być w wielu miejscach naraz, gdzie rzeczywistość wydaje się istnieć naprawdę tylko wtedy, gdy ją obserwujemy. Profesor Al - Khalili stawia pytanie: czy rzeczywistość naprawdę istnieje, czy też przywołujemy ją do istnienia poprzez akt obserwacji? Przyjrzymy się także, w jaki sposób rośliny i drzewa wychwytują światło słoneczne podczas procesu fotosyntezy, przestrzegając najsłynniejszego prawa fizyki kwantowej - zasady nieoznaczoności. Czy mechanika kwantowa może wyjaśnić największą tajemnicę biologii - ewolucję?